Οι «Μάρτυρες του Ιεχωβά» εξακολουθούν να θέλουν να στηρίξουν τις αιρετικές κακοδοξίες τους σε… Ορθοδόξους θεολόγους: η σειρά του πατρολόγου Παναγιώτη Χρήστου να διαστρεβλωθεί!

Του Papyrus 52

• 1. Εκ πεποιθήσεως διαστρεβλωτές οπαδοί τής Σκοπιάς

• 2. Ο Παναγιώτης Χρήστου, ο Υιός του Θεού και η θεολογία των Απολογητών

• 3. Ο σκοπός συγγραφής ενός βιβλίου και τα περί «ανάγκης» γέννησης του Υιού

1. Εκ πεποιθήσεως διαστρεβλωτές οπαδοί τής Σκοπιάς

Προφανώς λοιπόν, η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει είναι τόσο τραγική, που δεν έχουν τι άλλο να κάνουν παρά καταφεύγουν σε ένα τόσο πρόχειρο τέχνασμα, από το οποίο μόνο χαμένοι έχουν βγει:

α) Πρώτα, κατασκεύασαν βιβλιογραφία με κομμένα και ραμμένα παραθέματα και παραχαραγμένες μεταφράσεις πατερικών κειμένων, για να δείξουν ότι οι… ορθόδοξοι υποστηρίζουν πως η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας -αν είναι ποτέ δυνατόν- είναι πλατωνική! Διαβάστε λοιπόν στο σχετικό μας άρθρο, την απάντηση σε όλες τις καταδολιεύσεις που επιχείρησαν:
Είναι η διδασκαλία τών Ορθοδόξων Πατέρων... Πλατωνική;

β) Μετά, πήραν συγκεκριμένα τον Γεώργιο Φλορόφσκυ και υπογράμισαν καμιά δεκαριά αποσπάσματά του για να μας δείξουν πάλι το ίδιο. Ότι ο Φλορόφσκυ, δήθεν, υποστηρίζει πως η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας είναι πλατωνική! Άντε πάλι, ξαναπαντήσαμε και παρουσιάσαμε την απάτη τους στο άρθρο:
Λέει ο Φλορόφσκυ ότι η διδασκαλία τών Ορθοδόξων Πατέρων είναι... Πλατωνική;

γ) Μέτα έπιασαν τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και συγκεκριμένα τον Ιππόλυτο Ρώμης, και άρχισαν πάλι τις απάτες τους, λέγοντας ότι δήθεν, τότε δεν υπήρχε Αγία Τριάδα όπως την ξέρουμε σήμερα! Φυσικά, ξαναπήραν την απάντησή τους και είδαν ότι αυτά που διδάσκει η «Σκοπιά» αποτελούν απλώς φαντασιοπληξίες:
Ο Ιππόλυτος Ρώμης (170-235 μ.Χ.) και το Τριαδικό Δόγμα.

δ) Και σα να μην έφτανε αυτό, πήγαν να κάνουν τα ίδια και για τον Θεόφιλο Αντιοχείας. Και πάλι πήραν τις απαντήσεις τους:
Ποιο είναι το Τρίτο Πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος κατά τον Θεόφιλο Αντιοχείας;

ε) Αναρτήθηκε μάλιστα και ένα άρθρο στην ΟΟΔΕ, το οποίο αναλύει αυτή τη μέθοδο των ΜτΙ. Έχει τίτλο, Επίκληση δικών μας αυθεντιών εναντίον μας σε μια συζήτηση και δείχνει τι ακριβώς επιδιώκουν με το επιπόλαιο αυτό τέχνασμα.

2. Ο Παναγιώτης Χρήστου, ο Υιός του Θεού και η θεολογία των Απολογητών

Μέσα στις απέλπιδες προσπάθειες που ήδη περιγράψαμε, οι ΜτΙ ενέταξαν πρόσφατα και τον πατρολόγο Παναγιώτη Χρήστου.

Ανακάλυψαν στον ιστότοπο Μυριόβιβλος, διάφορα αποσπάσματα από το βιβλίο του, «Το Μυστήριο του Θεού», και επέλεξαν να προβάλουν στο αιρετικό blog τους (στο ένα από τα δύο που διατηρούν με κρυμμένη τη θρησκευτική τους ταυτότητα), ένα κείμενο που έχει τίτλο: «ο Υιός».

Το κείμενο, το άφησαν αυτούσιο, όμως, κατά την προσφιλή τους τακτική υπογράμμισαν με έντονα γράμματα κάποιες φράσεις της αρεσκείας τους. Είναι προφανές ότι η υπογράμμιση έγινε με σκοπό να μας δείξουν ότι ο Χρήστου συμφωνεί με τους αιρετικούς!

Απόσπασμα #1 από τον Παν. Χρήστου, το οποίο επιλέγουν οι ΜτΙ:

«Στην επιστολή ‘’Προς Έβραίους’’ ο Υιός αποκαλείται «απαύγασμα της δόξης και χαρακτήρ της υποστάσεως» του Πατρός […] η λέξις χαρακτήρ έχει ληφθή από τις εικόνες των ηγεμόνων που ήσαν χαραγμένες επάνω στα νομίσματα […] Στην πραγματικότητα όμως, οσοδήποτε ακριβής και αν είναι μία εικών, και οσηδήποτε συγγένεια και αν δηλώνη, δεν μπορεί να σημαίνη ταύτισι του εικονιζομένου και της εικόνος και δεν αρμόζει απολύτως σ’ ένα ον που είναι ομοούσιο με το άλλο, διότι αδυνατεί ν’ αποδώση την ομοουσιότητα».

Βεβαίως, δεν μας λένε ούτε για ποιο λόγο υπογράμμισαν τα παραπάνω, ούτε και τι νομίζουν πως προκύπτει από αυτά. Επειδή όμως πρόκειται για ΜτΙ και το απόσπασμα μιλάει για «ομοουσιότητα», σκεφτόμαστε μήπως χρησιμοποιούν τα γραφόμενα του Χρήστου για να δείξουν ότι δεν προκύπτει από την Αγία Γραφή ομοουσιότητα Υιού και Πατρός! Αν και αφελές, το θεωρούμε πιθανό. Πάντως, γελιούνται όπως και να’ χει.

Είχαμε αναφέρει και αλλού ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, για παράδειγμα, όταν μιλάει για το ομοούσιο, επικαλείται όχι ένα, αλλά πολλά και διάφορα εδάφια της Αγίας Γραφής: «ο εωρακώς εμέ εώρακε τόν πατέρα» (Ιω. 14,9), «εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν» (Ιω. 10,30), «ώσπερ γάρ ο πατήρ εγείρει τούς νεκρούς και ζωοποιεί, ούτω και ο υιός ούς θέλει ζωοποιεί» (Ιω. 5,21), «πάντες τιμώσι τον υιόν, καθώς τιμώσι τον πατέρα. Ο μη τιμών τον υιόν ου τιμά τον πατέρα» (Ιω. 5,23) κ.λπ.[1] .

Κατά συνέπεια, ακόμα κι αν κάποιος έλεγε ότι ο Χρήστου δεν πιστεύει πως προκύπτει από την Αγία Γραφή ομοουσιότητα Υιού και Πατρός, γιατί να έχει σημασία η συγκεκριμένη γνώμη του, μέσα στην Εκκλησία των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων; Ποιος θα καταδεχόταν να συγκρίνει την άποψη του οποιουδήποτε θεολόγου συγγραφέα με την θέση του Χρυσοστόμου και των άλλων Πατέρων;

Όμως, ούτε καν αυτό δεν συμβαίνει. Η φράση του Χρήστου, ότι η εικόνα «αδυνατεί ν' αποδώση την ομοουσιότητα», προφανώς σημαίνει ότι ο Θεός Πατέρας δεν έχει την «εμφάνιση» που έχει ο ένσαρκος Υιός, γι’ αυτό άλλωστε στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν πρέπει να αγιογραφείται ο Πατέρας που δεν γνωρίζουμε «πώς είναι», αλλά μόνο ο Υιός, σύμφωνα με την εικόνα που έφερε κατά την ιστορική του εμφάνιση ανάμεσά μας.

Στην περίπτωση πάλι, που οι ΜτΙ χρησιμοποιούν το απόσπασμα για να μας πουν ότι ο Χρήστου έχει κάποια αμφιβολία στα περί ομοουσιότητας, ο ίδιος το αποκλείει γράφοντας:

 «Έκτοτε φέρει το όνομα Ιησούς Χριστός, όνομα διπλό, για να δηλώνη την διπλή της φύσεως του θεανθρώπου·  Ιησούς για το ανθρώπινο στοιχείο, Χριστός για το θείο. Σ’ αυτήν την φάσι, την κατά συγκατάβασι ενανθρώπησι, παραμένει άτρεπτος κατά την θεότητα, πλήρης θεός, ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να κοινωνήσουν δι’ αυτού με την Τριάδα ως σύνολο» (βλ. το τέλος του κειμένου, στο διαδίκτυο ΕΔΩ).

Είναι άραγε δυνατόν να συνεννοηθεί κανείς με τους ΜτΙ; Μήπως ήθελαν να μας πουν ότι ο Χρήστου ερμηνεύει την Γραφή σαν… Αντβεντιστής; Κάπως δύσκολο δεν είναι, όταν στην «Πατρολογία» του και στο κεφάλαιο περί Διονυσίου Αλεξανδρείας, μας λέει για τους χιλιαστές:

«Κατά τον τρομερόν διωγμόν του Δεκίου πολλοί Χριστιανοί ετρέφοντο με την ελπίδα ότι τουλάχιστον μετά την ανάστασιν θα διαβιώσουν επί της γης επί μίαν χιλιάδα ετών τρυφής και απολαύσεως, αλλ’ η Εκκλησία Αλεξανδρείας δεν ενέκρινε μίαν τόσον ΥΛΙΣΤΙΚΗΝ και ΙΟΥΔΑΪΖΟΥΣΑΝ ερμηνείαν των επαγγελιών της Γραφής»[2].

και προχωρούμε…

Απόσπασμα #2 από τον Παν. Χρήστου, το οποίο επιλέγουν οι ΜτΙ:

«Μερικοί όμως από τους Έλληνες απολογητάς ετόνισαν τόσο υπερβολικά το σημείο τούτο, ώστε να φθάσουν σε μία επικίνδυνη θεωρία, υιοθετώντας την άποψι ότι ο Λόγος του Θεού αϊδίως ήταν ενδιάθετος μέσα στον Πατέρα, όπως είναι στον άνθρωπο η λογική σκέψις, και όταν ο Θεός αποφάσισε να δημιουργήση όσα ηθέλησε, τότε εξεπήδησε ως Λόγος προφορικός, δηλαδή τότε εγεννήθηκε. Η θεωρία αυτή, που προβάλλεται από αρκετούς απολογητάς, αλλά ευρήκε την τελική της διατύπωσι στον Θεόφιλο Αντιοχείας, οδηγεί οπωσδήποτε στην υποτίμησι της προσωπικότητος του Υιού και αργότερα έπαιξε σοβαρό ρόλο στις αρειανικές έριδες […] Διά της θεωρίας αυτής ο Λόγος παρουσιάζεται ως απλό όργανο που προήλθε από την θέλησι του Πατρός. Αλλ’ αν είναι προϊόν θελήσεως και όχι της φύσεως, τότε ασφαλώς δεν μπορεί να ταυτισθή με την θεία φύσι […] Αναμφιβόλως η κοσμολογική δραστηριότης του Λόγου κατά την ανωτέρω έννοια των Απολογητών απειλούσε την τριαδική διδασκαλία περί Θεού·  γι’ αυτό αργότερα εγκαταλείφθηκε όλη εκείνη η θεωρία».

Όταν απαντήσαμε στους ισχυρισμούς των ΜτΙ ότι ο Ιππόλυτος Ρώμης τάχα δεν διδάσκει ορθόδοξα την Αγία Τριάδα, με τρόπο μεθοδικό αναλύσαμε όλες τις δυσκολίες που γεννά η πρώιμη θεολογία των Απολογητών.

Αυτά ακριβώς τα ζητήματα αναφέρει παραπάνω και ο Παν. Χρήστου. Και βεβαίως, δεν λέει αυτά που θα ήθελαν οι αιρετικοί.

Προσέχουμε την εξής φράση του Παν. Χρήστου: «απειλούσε την τριαδική διδασκαλία περί Θεού».

Είναι προφανές πως όταν μια διδασκαλία είναι πράγματι αιρετική, τότε δεν μπορούμε να πούμε ότι απλώς «απειλεί» την ορθόδοξη διδασκαλία. Θα λέγαμε ευθέως ότι «ΚΑΤΑΡΓΕΙ» και «ΑΝΤΙΤΙΘΕΤΑΙ» στην ορθόδοξη διδασκαλία, όπως π.χ. η θεολογία του Αρείου που μιλούσε για Υιό=κτίσμα.

Αν μελετούσαν όλα τα συγγράμματα του Χρήστου, θα έβλεπαν ότι από το κείμενό του διαδικτύου δεν προκύπτει ως αιρετική η διδασκαλία των Απολογητών, αλλά μόνο ασαφής, σε σχέση πάντα με την μεταγενέστερη παγιωμένη ορολογία. Αυτή η «ασάφεια» μπορεί να οδηγήσει σε λάθος δρόμους μόνο όταν υπάρχουν λάθος κριτήρια και προϋποθέσεις. Γι’ αυτό, στην «Πατρολογία» του ο Χρήστου, γράφει για τους Απολογητές:

«Τα διακεκριμένα στάδια του Λόγου δύνανται να συμβιβασθούν με την ορθόδοξον διδασκαλίαν μόνον εφ’ όσον θεωρηθούν εκφράσεις προς κατανόησιν της μετοχής αυτού εις την δημιουργίαν και την σωτηρίαν»[3].

Αυτή ακριβώς είναι και η ερμηνεία με την οποία προσεγγίζονται οι Απολογητές, γι’ αυτό και η Θεολογία τους θεωρείται ορθόδοξη. Όσα αναλύσαμε στο άρθρο για τον Ιππόλυτο περί αϊδίου Τριάδας ή για την οικονομική Τριάδα, για το ζήτημα της «υποταγής» του Υιού στους Απολογητές και για το θέμα του ενδιάθετου και προφορικού Λόγου, είναι ακριβώς η αναλυτική εξήγηση των προϋποθέσεων με τις οποίες ερμηνεύονται οι Απολογητές. Αυτά υιοθετούν οι σημαντικότεροι δογματολόγοι όπως ο Θεοδώρου, ο Ματσούκας, ή ο Σκουτέρης.

Και όπως σημειώνει ο Ιωάννης Ρωμανίδης, μπορεί οι Απολογητές να μην κάνουν «ορθή ερμηνεία των όρων» σύμφωνα πάντα με το οριστικό περιεχόμενο που έλαβαν οι όροι αυτοί στον 4ο αιώνα, όμως η διδασκαλία τους, «ορθώς…ερμηνευομένη είναι Ορθόδοξος. Ερμηνευομένη όμως υπό των ετεροδόξων εμφανίζεται ωσάν αρχαίος ημιαρειανισμός ενώ δέν ήτο»[4].

Άρα λοιπόν, οι αναφορές των Απολογητών που μπορεί να μοιάζουν με «υποτίμηση της προσωπικότητος του Υιού», μπορούν κάλλιστα να είναι ορθόδοξες, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος ο Χρήστου, αφού θεωρούνται εκφράσεις «προς κατανόησιν της μετοχής αυτού εις την δημιουργίαν και την σωτηρίαν», δηλαδή αφορούν την «Οικονομική Τριάδα» και όχι την «Αΐδιο».

Μα πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Μήπως έχουν κάποια εντύπωση ότι ο Χρήστου υποστηρίζει πως το ορθόδοξο δόγμα περί Αγίας Τριάδας είναι «φιλοσοφικό δάνειο» ή «εφεύρεση» του 4^ου αιώνα όπως λένε οι ΜτΙ και οι… φίλοι τους οι νεοπαγανιστές; Ασφαλώς και όχι:

«…δεν θα ελέγομεν ότι η περί Τριάδος ιδέα είναι δάνειον εκ του Νεοπλατωνισμού, διότι είναι αρχαιοτέρα αυτού, ούτε εκ του μέσου Πλατωνισμού, διότι προηγείται ακόμη και αυτού»[5].

Και να θυμίσουμε ότι ο «Μέσος Πλατωνισμός» είναι «η φιλοσοφία που προκύπτει από το έργο του Πλάτωνα την περίοδο ανάμεσα στα χρόνια του Αντίοχου από την Ασκάλωνα, που πέθανε περ. το 68 π.Χ., ως τον Πλωτίνο (που γεννήθηκε το 205 μ.Χ.)»[6].

Ούτε ασφαλώς δέχεται ο Χρήστου τα περί δήθεν «εξελληνισμού» της χριστιανικής διδασκαλίας μέσω της φιλοσοφίας όπως υποστηρίζουν οι ΜτΙ:

«Η ανωτέρω έκθεσις ετόνισεν όλα τα σημεία, τα οποία επιτρέπουν να κατανοήσωμεν τι προσέφερεν εις τον Χριστιανισμόν η ελληνική φιλοσοφία, αλλά και πού εσταμάτησεν. Η συνάντησις των δύο κόσμων εκίνησε μίαν διαδικασίαν η οποία έδωσε μορφήν εις την χριστιανικήν πίστιν, και η μορφή αυτή μαρτυρεί μέχρις ενός βαθμού ενσωμάτωσιν των κατηγοριών της ελληνικής φιλοσοφίας. Δεν δυνάμεθα όμως να ομιλήσωμεν περί εξελληνίσεως του χριστιανισμού, όπως έπραττον ο Ad. von Harnack και οι μαθηταί του, ενώ δυνάμεθα να ομιλήσωμεν περί εκχριστιανίσεως της ελληνικής σκέψεως διά χίλια περίπου έτη. Ούτε πάλιν μετέβαλε τον Χριστιανισμόν εις φιλοσόφημα η διαδικασία αυτή. Τα φιλοσοφήματα δεν κηρύσσουν τον Θεόν, αλλά τον ερευνούν, η χριστιανική θεολογία δεν ερευνά τον Θεόν, αλλά τον κηρύσσει και τον βιώνει, ακόμη και όταν δανείζεται μεθόδους από τα πρώτα»[7].

Και είχαμε δείξει με σαφήνεια ότι τέτοιες εξωτερικές επιρροές της φιλοσοφίας, δεν πρωτοεμφανίστηκαν με τους Πατέρες της Εκκλησίας, αλλά τις συναντάμε ήδη στην Καινή Διαθήκη και τον ευαγγελιστή Ιωάννη, τον Απόστολο Παύλο ή τον Απόστολο Πέτρο.

3. Ο σκοπός συγγραφής ενός βιβλίου και τα περί «ανάγκης» γέννησης του Υιού

Εκτός από όσα είπαμε και δείχνουν ότι για μια ακόμη φορά οι ΜτΙ πιάνονται αδιάβαστοι, θα πρέπει να δούμε και κάτι ακόμα αρκετά σημαντικό: ο Παν. Χρήστου δεν είναι δογματολόγος, ούτε το βιβλιαράκι του με τίτλο «Το Μυστήριο του Θεού» είναι Δογματική και ούτε γράφτηκε για τον σκοπό αυτό. Ίσως αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στην επιστημονική βιβλιογραφία βρήκαμε ελάχιστες αναφορές σε αυτό, τη στιγμή που οι παραπομπές στην πεντάτομη «Πατρολογία» του Παν. Χρήστου είναι χιλιάδες.

«Το Μυστήριο του Θεού» είναι ένα θεολογικό δοκίμιο, σκοπός του οποίου είναι να αποτελέσει εύχρηστο και κατανοητό οδηγό για ένα ζήτημα με πολύ βάθος. Το γεγονός ότι το δοκίμιο αυτό δεν μπορεί να εκληφθεί ως «έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», αλλά ως μια προσπάθεια του γνωστού πατρολόγου που απευθύνεται στον μέσο πιστό, φαίνεται και από την ορολογία που χρησιμοποιεί.

Διαβάζουμε:

«Η ορθόδοξη διδασκαλία περί υποστάσεων απαιτεί την κατ’ ανάγκη παρουσία του Λόγου μέσα στην θεία φύσι και αυτό βεβαίως συνεπάγεται την άποψι ότι ο Λόγος γεννάται αϊδίως και κατ’ ανάγκη, όχι κατά θέλησι. Βέβαια η ύπαρξις ανάγκης στον Θεό είναι κάτι δυσεξήγητο, αυτήν δε την δυσκολία ήθελε να παρακάμψη ο Ωριγένης, όταν εβεβαίωνε κι’ αυτός ότι ο Λόγος προήλθε αιωνίως μεν από τον Θεό, αλλά πάντως κατά την βούλησί του. Εδώ όμως δεν πρόκειται περί εξωτερικής αναγκαιότητος, για να μας προδιαθέτη δυσμενώς, αλλά για εσωτερική, φυσική· δεν πρόκειται καν περί ανάγκης, αλλά περί φοράς και κινήσεως της θείας φύσεως προς εαυτήν».

Κάποιος ο οποίος γνωρίζει την Δογματική των Πατέρων, θα βλέπει μάλλον παραξενεμένος τις αναφορές σε: «κατ’ ανάγκη παρουσία του Λόγου», και «ο Λόγος γεννάται κατ’ ανάγκη», και «η ύπαρξις ανάγκης στον Θεό».

Διότι εξετάζοντας κατά γράμμα το ζήτημα, θα δούμε ότι για τους Πατέρες, ο κίνδυνος από τη χρήση της λέξης «ανάγκη» είναι μεγάλος. Ο Μ. Αθανάσιος, στους λόγους του κατά Αρειανών, σε κάποιο σημείο λέει ότι οι αιρετικοί ισχυρίζονται:

«‘’ει μη βουλήσει γέγονεν, ουκούν ανάγκη και μή θέλων έσχεν ο Θεός Υιόν’’. Και τις ο την ανάγκην επιβαλών αυτώ, πονηρότατοι […];»[8].

Άρα, είναι επικίνδυνο να μιλάμε για «ανάγκη» όταν αναφερόμαστε στον Θεό, διότι το ερώτημα είναι αμείλικτο: άμα ο Θεός γεννά από ανάγκη, ποιος είναι αυτός που επέβαλε την ανάγκη στον Θεό;

Και ο Κύριλλος Αλεξανδρείας γράφει:

«Εν χρόνω μεν ου τίκτει Θεός, ο χρόνων ανωτέρω κειμένην έχων την φύσιν· ουδέ ανάγκαις υποκείσεταί τισιν, ο πάντα υπεραναβεβηκώς»[9].

Ο άγιος Κύριλλος μας λέει ότι ο Θεός, που βρίσκεται υπεράνω όλων, δεν είναι δυνατό να υπόκειται σε κάποιες ανάγκες.

Και αλλού αναφέρει:

« ‘’Ει μη βουλήσει’’, φησί, ‘’γέγονεν ο Υιός του Θεού, εξ ανάγκης άρα και μη θέλων έσχεν Υιόν ο Πατήρ’’. Και τις ο μείζων αυτού και την ανάγκην επιθείς αυτώ; Τα γαρ παρά γνώμην επισυμβαίνοντα, εξ ανάγκης γίνεται»[10].

Εδώ ο Κύριλλος μας μεταφέρει τον τρόπο με τον οποίο οι αιρετικοί προσπαθούσαν να εμπλέξουν τους ορθοδόξους σε ένα λογοπαίγνιο με τους όρους «ανάγκη», «βούληση» και «θέληση» του Θεού, ώστε να υπερασπιστούν την κακοδοξία τους περί κτιστού Υιού, πράγμα που πρέσβευαν τον 4^ο αιώνα οι Αρειανιστές και εσχάτως οι ΜτΙ. Γράφει όμως ο Μ. Αθανάσιος:

«Αρ΄ ουν επεί φύσει και μη εκ βουλήσεώς εστιν ο Υιος, ήδη και αθέλητός εστι τω Πατρί, και μη βουλομένου του Πατρός εστιν ο Υιος; Ουμενούν· αλλά και θελόμενός εστιν ο Υιος παρά του Πατρός, και, ως αυτός φησιν, Ο Πατήρ φιλεί τον Υιόν, και πάντα δείκνυσιν αυτώ. η Ως γαρ το είναι αγαθός ουκ εκ βουλήσεως μεν ήρξατο, ου μην αβουλήτως και αθελήτως εστίν αγαθός· ό γαρ εστι, τούτο και θελητόν εστιν αυτώ· ούτω και το είναι τον Υιόν, ει και μη εκ βουλήσεως ήρξατο, αλλ΄ ουκ αθέλητον, ουδέ παρά γνώμην εστίν αυτώ […] ούτω το θέλειν και το μη αβούλητον του Θεού τις ευσεβώς λογιζέσθω»[11].

Άρα λοιπόν, το γεγονός ότι ο Υιός δεν είναι προϊόν «θελήσεως» του Πατέρα, δεν έχει κάποια σχέση με το αν τον θέλει ο Πατέρας, δηλ. με το αν Του είναι «επιθυμητός» ο Υιός. Το «δεν είναι προϊόν θελήσεως» σημαίνει μόνο ότι ο Υιός δεν είναι αποτέλεσμα της «βούλησης» του Πατέρα (όρος που στον 4^ο αιώνα υπονοεί χρονική απόσταση στη γέννηση του Υιού). Ούτε φυσικά ο Υιός είναι αποτέλεσμα κάποιας «ανάγκης» αφού, όπως λέει ο Κύριλλος, «τις ο μείζων Αυτού και την ανάγκην επιθείς Αυτώ;». Σε κάθε περίπτωση, ο Πατέρας σαφώς αγαπά τον Υιό και ο Υιός είναι επιθυμητός στον Πατέρα και ποτέ ανεπιθύμητος. Όποιος θέλει να σκέφτεται με ευσέβεια τα πράγματα του Θεού, ας κατανοήσει με αυτό τον τρόπο τις έννοιες συστήνει ο Μ. Αθανάσιος («ούτω το θέλειν και το μη αβούλητον του Θεού τις ευσεβώς λογιζέσθω»).

Όπως αλλού ξεκαθαρίζει ο ίδιος, η γέννηση του Υιού δεν είναι ούτε «ανάγκη», ούτε «βούληση», αλλά είναι «ιδιότητα της φύσεως του Θεού» αφού ο Πατέρας δεν μπορεί να ονομασθεί «Πατήρ» εάν δεν υπάρχει ο Υιός αΐδια, άχρονα, αιώνια, όπως και ο Πατέρας:

«…ο δε Υιός ίδιον της ουσίας γέννημά εστι […] το δε γέννημα ού βουλήσει υπόκειται, αλλά της ουσίας εστίν ιδιότης […] πατήρ δε ουκ αν λεχθείη ουδ΄ αν είη, μη υπάρχοντος υιού»[12].

Ακριβώς τον λόγο για τον οποίο ο Χρήστου χρησιμοποιεί την «επικίνδυνη» έκφραση «ανάγκη», δεν τον γνωρίζουμε. Ίσως μιλάει για «αναγκαιότητα», για να μην υπάρξει απόκλιση της σκέψης του αναγνώστη προς την αιρετική δοξασία που αναφέρει ο Μ. Αθανάσιος και σκεφτεί κάποιος ότι θα μπορούσε ο Υιός και να μην υπάρξει («ηδύνατο και μη είναι»[13]).

Ο Παν. Χρήστου πάντως, κάνει μια προσπάθεια να αντισταθμίσει στο τέλος τα περί «αναγκαιότητας» με τις φράσεις: «πρόκειται για εσωτερική, φυσική αναγκαιότητα», και «δεν πρόκειται καν περί ανάγκης, αλλά περί φοράς και κινήσεως της θείας φύσεως».

Με  τα παραπάνω, θέλουμε απλά να δείξουμε ότι χρειάζεται πάντα προσοχή και όχι επιπολαιότητα σαν αυτή που μονίμως δείχνουν οι ΜτΙ. Ένα εκλαϊκευτικό θεολογικό δοκίμιο υπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς και δεν μπορεί να αποτελεί ούτε «ιστορία δογμάτων», ούτε πλήρη «δογματική» αποσαφηνισμένη με κάθε λεπτομέρεια σε όλα τα σημεία. Ας το έχουν υπόψη τους οι αιρετικοί την επόμενη φορά που θα θεωρήσουν ένα κείμενο κατάλληλο προς παραχάραξη…