Από την εφημερίδα "Θέμα τής Κυριακής 25-9-2016 (σελ. 34), παραθέτουμε σταχυολογήματα από το βιβλίο τού μακαριστού αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου: "Μνήμες και μαρτυρίες από το '40 και την Κατοχή" που εκδόθηκε από την Εκκλησία τής Ελλάδος το 2001, μέσα από το παρακάτω απόσπασμα τού άρθρου τού "Θέματος":

"...εντελώς αντίθετα απ' ό,τι υποστηρίζει ο κ. Φίλης, φαίνεται ξεκάθαρα ότι το αντιστασιακό και προνοιακό έργο τής Εκκλησίας κατά τη διάρκεια τής Κατοχής υπήρξε μοναδικό σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη.

Αυτό επισημαίνει μάλιστα και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ο οποίος συνέγραψε την εισαγωγή τού βιβλίου. Σε αυτό το εκτενές κείμενο γίνεται λόγος για ηρωικές «παρεμβάσεις προς τις αρχές κατοχής υπέρ ομήρων, κρατουμένων και αντιστασιακών, τη συμβολή τών εκκλησιαστικών ηγετών στην επιτυχία τού ένοπλου αντιστασιακού αγώνος.  Το έργο αυτό ήταν το απαύγασμα τής ιστορικής πορείας και ευθύνης τής Εκκλησίας σε αυτό τον τόπο».

Σε άλλο σημείο, ο Χριστόδουλος υπογραμμίζει ότι «σε καμία χώρα τής κατεχόμενης Ευρώπης δεν υπήρξεν έστω και ένας Αρχιεπίσκοπος σαν τον Αθηνών Χρύσανθο, που αρνήθηκε, την Κυριακή 27 Απριλίου 1941, να συμμετάσχη επιτροπής η οποία στο ύψος των Αμπελοκήπων επρόκειτο να παραδώση συμβολικά στα εισερχόμενα στην πόλη των Αθηνών γερμανικά στρατεύματα το κλειδί της πόλεως. Ο Χρύσανθος είπε ότι “καθήκον του Αρχιεπισκόπου είναι όχι να παραδίδη την πρωτεύουσα του κράτους στον εχθρό, αλλά να αγωνίζεται να την απελευθερώση”».

Όσον αφορά τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, ο Χριστόδουλος γράφει:

«Στις 4 Ιουνίου 1942 πληροφορήθηκε πως οι Γερμανοί απεφάσισαν να εκτελέσουν ομήρους Έλληνες αξιωματικούς, ως αντίποινα για κάποιο σαμποτάζ. Συναντήθηκε με τον Γερμανό διοικητή Νοτίου Ελλάδος, από τον οποίον ζήτησε να ανακαλέσει την απόφαση εκτέλεσης των ομήρων. Ο στρατηγός Αντρέ, γνωστός και ως “ο δήμιος της Κρήτης", αρνήθηκε λέγοντας ότι οι Γερμανοί είναι θύματα της βίας. Ζήτησε μάλιστα από τον Δαμασκηνό να “λάβει κατασταλτικά μέτρα εναντίον των σαμποτέρ και των κομμουνιστών αποβάλλοντάς τους από την εκκλησιαστική κοινωνία". Και τότε ο Δαμασκηνός απάντησε με παρρησία ότι “η Εκκλησία της Ελλάδος είναι εις θέσιν να γνωρίζει και να πράττη το καθήκον της. Αποκρούει κάθε έξωθεν οδηγίαν από οπουδήποτε και εάν προέρχεται, και μάλιστα όταν αι οδηγίαι αυταί φαίνωνται να αγνοούν τας αρχάς της Ορθοδοξίας. Αι οποίαι δεν επιτρέπουν αποβολήν χριστιανών από την εκκλησιαστικήν κοινωνίαν. Η Εκκλησία δεν μπορεί να καταδικάση με κριτήρια πολιτικά».

Ένα ακόμη συγκλονιστικό περιστατικό με πρωταγωνιστή τον επικεφαλής της Εκκλησίας της Ελλάδος, διά χειρός Χριστόδουλου:

«Περί τα μέσα Φεβρουάριου 1943 διεδόθη ότι επέκειτο πολιτική επιστράτευση για να σταλούν εργατικά χέρια στα πολεμικά εργοστάσια της Γερμανίας. Η είδηση ξεσήκωσε τον κόσμο. Έγιναν συλλαλητήρια, διαδηλώσεις, ο κόσμος επυρπόλησε το κτίριο του υπουργείου Εργασίας. Ο γερμανικός στρατός έριξε στο ψαχνό και σκότωσε Έλληνες.

Στις 25 Φεβρουάριου εκήρυξαν απεργία οι υπάλληλοι της Τηλεφωνικής Εταιρείας. Απεργία κήρυξαν και οι μαθητές των σχολείων.

Τέλος, στις 5 Μαρτίου κηρύχθηκε γενική απεργία. Ο κόσμος κατέβηκε στο πεζοδρόμιο. Οι Γερμανοί έριξαν πάλι και εσκότωσαν αρκετούς.

Το πρωί της 5ης Μαρτίου ο Αρχιεπίσκοπος έστειλε τον νομικό του σύμβουλο στη γερμανική πρεσβεία ζητώντας συνάντηση με τον πρέσβυ Άλτενμπουργκ. Οι ώρες περνούσαν και η συνάντηση δεν οριζόταν. Τότε ο Δαμασκηνός καθόρισε ότι, αν ως τις 7 Μαρτίου το πρωί δεν έχει αναστολή η πολιτική επιστράτευση, οι καμπάνες όλων των εκκλησιών των Αθηνών θα αρχίσουν να χτυπούν πένθιμα, και αυτό θα είναι το σύνθημα για να αρχίσει ο λαός μια καθολική αντίσταση με επί κεφαλής τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο.

Η συνάντηση με τον Άλτενμπουργκ ορίσθηκε για το ίδιο βράδυ. Ο Αρχιεπίσκοπος μίλησε σταράτα: Αν δεν ανεκαλείτο η απόφαση, θα εκήρυττε την καθολική αντίσταση του λαού και θα ετίθετο ο ίδιος επί κεφαλής του.

Ο Γερμανός διπλωμάτης τού είπε τότε ελαφρά υπομειδιών: "Τότε θα με αναγκάσετε να πω στους στρατιωτικούς να συλλάβουν τον Αρχιεπίσκοπον ως αρχηγόν στάσεως”.

Ο Αρχιεπίσκοπος επανέλαβε: “Αν ως τας 7 Μαρτίου δεν έχη εκδοθεί επίσημος διαβεβαίωσις περί της ανακλήσεως της πολιτικής εττιστρατεύσεως, οι καμπάνες των εκκλησιών των Αθηνών θα δώσουν το σύνθημα ότι έφτασεν η ώρα της τελικής απογνώσεως".

Ο τόνος της φωνής του έδειχνε αποφασισμένσν άνδρα. Ο Άλτενμπουργκ θορυβήθηκε. Εζήτησε προθεσμία να συνεννοηθή με το Βερολίνο. Εζήτησε δε από τον Αρχιεπίσκοπο να εκδώσει μια καθησυχαστική ανακοίνωση προς τον λαό. Αρνήθηκε ειπών: “Την μόνην ανακοίνωσιν που θα κάμω θα είναι η αναγγελία της ανακλήσεως της πολιτικής επιστρατεύσεως".