"Το ζητούμενο" όταν διαβάζουμε ένα κείμενο, καθορίζει και τη μεθοδολογία τής μελέτης μας. Το δε "ζητούμενο", συνήθως καθορίζεται από την προαίρεση τής καρδιάς μας, και όχι από την "ψυχρή λογική".

1. Το ζητούμενο

"Ποιο είναι το ζητούμενο, όταν μελετάμε ένα κείμενο;" Μια απλή ερώτηση, που ενώ συνήθως νομίζουμε ότι η απάντησή της είναι δεδομένη, αυταπατώμαστε και παραμένουμε μια ζωή δέσμιοι ψυχολογημάτων και όχι λογικών επιλογών.

"Να αποκομίσουμε κάποια νέα γνώση", είναι συνήθως η απάντηση που θεωρούμε δεδομένη στην ανωτέρω ερώτηση. Είναι όμως έτσι ακριβώς; Είναι άραγε "η γνώση" το ζητούμενο, ή μήπως μερικές φορές το ζητούμενο είναι "η χρήση" τού κειμένου για ιδεολογικούς ή ψυχολογικούς σκοπούς; Γιατί νομίζω ότι θα κρυβόμασταν πίσω από το δάχτυλό μας, αν οι περισσότεροι από εμάς, δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε έστω και μία φορά, που διαβάζαμε κάτι, όχι για να ωφεληθούμε, αλλά για να βρούμε σ' αυτό λάθη και ελαττώματα, με στόχο να τα χρησιμοποιήσουμε ως ΟΠΛΑ στήριξης, θέσεών μας και απόψεών μας, προ-αποφασισμένων, και αποκρυσταλλωμένων εκ των προτέρων!

Άρα, (νομίζω ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου), δεν είναι "η αποκόμιση γνώσης", ο μοναδικός σκοπός που μελετάμε ένα κείμενο. Συχνά είναι η ΚΑΚΟΠΙΣΤΗ κριτική, που στοχεύει στο να βρει σε αυτό λάθη, ώστε να χρησιμοποιηθούν αυτά ως "όπλα" σε έναν ιδεολογικό πόλεμο.

2. Η προέλευση τής κακόπιστης κριτικής

Και από πού άραγε προέρχεται η τάση μας, να συνασπιζόμαστε με κακόπιστο τρόπο, απέναντι σε κείμενα που θεωρούμε "εχθρικά" προς την οικεία μας ιδεολογία;

Οι απαντήσεις εδώ είναι πολλές. Μερικοί άνθρωποι είναι κακόπιστοι από τη φύση τους. Έχουν την τάση να βλέπουν πίσω από το κάθε τι "εχθρούς" και κρυμμένες συνωμοσίες. Και οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι λίγοι, αν κρίνουμε από την ευρύτητα τών συνωμοσιολογικών συγγραμμάτων και θεωριών. Όμως εδώ δεν θα ασχοληθούμε με την ψυχολογική αυτή "ιδιαιτερότητα" τέτοιων ανθρώπων. Ούτε θα ασχοληθούμε με την ανάγκη κάποιων άλλων να "συνασπίζονται" σε "ημέτερες" ομάδες, μαχόμενοι τους κακούς "άλλους", για να νιώθουν αυτοί "καλοί" και "σωτήρες" τής ανθρωπότητας. Θα ασχοληθούμε με κάτι πιο γενικό: Με την "ανάγκη για ψυχολογική επιβεβαίωση τών επιλογών μας", και αίσθηση "ασφαλούς ψυχολογικού καταφυγίου".

Η κοσμοθεωρία που δομεί ο καθένας μας στο μυαλό του, δεν είναι παρά μια σειρά από συμπεράσματα που προέκυψαν βασισμένα στη γνώση με την οποία τροφοδότησε τη σκέψη του. Η δε γνώση αυτή, κατ' ανάγκην στηρίζεται σε βασικά ΑΞΙΩΜΑΤΑ, που από τη φύση τους (ως αξιώματα) παραμένουν αναπόδεικτα. Άλλα αξιώματα είναι αποτελέσματα τής εμπειρίας, και άλλα απλώς εισέδυσαν στη σκέψη μας από δηλώσεις τρίτων, και τα δεχθήκαμε χωρίς να τα εξετάσουμε, συνήθως επειδή θεωρήσαμε την πηγή τους αξιόπιστη. (Δεν θα επεκταθούμε εδώ με το θέμα τού "αναπόδεικτου", γιατί για το θέμα αυτό έχουμε ήδη αναπτύξει επαρκώς στον παρόντα ιστοχώρο σχετικά άρθρα, όπως το: Η παντελής ανυπαρξία αποδείξεων και το: Αποδείξεις και εμπειρίες).

Επειδή όμως κανένας μας δεν κατέχει την πληρότητα τών πληροφοριών που απαιτούνται για να έχει μια πλήρη εικόνα τού κόσμου γύρω του, πάντα στο "παζλ" τής κοσμοθεωρίας του υπάρχουν ΚΕΝΑ. Όχι μόνο ανεπίγνωστα κενά, αλλά και κενά που ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι παραμένουν αναπόδεικτα στη σκέψη μας, παρ' όλα αυτά θεωρούμε ΛΟΓΙΚΟΤΕΡΟ και ΠΙΘΑΝΟΤΕΡΟ να είναι αυτά αλήθεια, παρά κάτι διαφορετικό. Μόνο που στους περισσότερους από εμάς, αυτή η "λογικότερη" επιλογή τής σκέψης μας, μεταφράζεται (έτσι αυθαίρετα) σε "βεβαιότητα"!

Μια σειρά λοιπόν, από γνωστά και άγνωστα "λογικά κενά", ή "κενά πληροφόρησης", κάνουν τη σκέψη του καθενός από εμάς να διαφοροποιείται από τη σκέψη τού διπλανού μας, στο πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τον κόσμο, άρα και την κοσμοθεωρία που ΕΠΙΛΕΓΕΙ να ακολουθήσει. Επίσης μια σειρά από εμπειρίες, τον ωθούν να εμπιστευθεί κάποιον, σε αντίθεση με κάποιον άλλον που εμπιστεύεται ο συνάνθρωπός του. Και οι άνθρωποι θαυμάζουμε και που εμπιστευόμαστε, συνεισφέρουν τη δική τους συμβολή στη διαμόρφωση τής σκέψης μας! Και αυτούς τους διαβάζουμε (σχεδόν) πάντοτε ανεπιφύλακτα και καλοπροαίρετα.

Είτε εν γνώσει μας, είτε ανεπίγνωστα, μια σειρά από λόγους, (λογικούς ή ψυχολογικούς), μας ωθούν να ΕΠΙΛΕΞΟΥΜΕ το Α ή το Β ΑΞΙΩΜΑ, ως "πιθανότερο" ή "λογικότερο", και πάνω σε αυτό να δομήσουμε τη συνέχεια τών σκέψεών μας και τών αποφάσεών μας. Αν για παράδειγμα οι γονείς μας, μας δίδαξαν (ΜΕ ΖΗΛΟ), ότι η αληθινή πίστη είναι το Ισλάμ, το πιθανότερο είναι ότι ως το τέλος τής ζωής μας θα παραμείνουμε ένας πιστός Μουσουλμάνος. Το ίδιο θα συνέβαινε αν οι γονείς μας ήταν Πεντηκοστιανοί, ή ο,τιδήποτε άλλο. Γιατί η εμπιστοσύνη μας προς τους γονείς μας, ως "πηγή αγνής πληροφόρησης", κάνει αποδεκτή και την πληροφορία που μας δίνουν ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΑ. Και πρέπει να βρεθεί στη ζωή μας κάποιος με πολύ ισχυρά επιχειρήματα, για να μας ανατρέψει το κοσμοείδωλο που πλάσαμε από παιδιά στο μυαλό μας, και που πάνω σε αυτό οικοδομήσαμε ελπίδες, βεβαιότητες, στόχους, επιλογές... Μια ολόκληρη ζωή!

Και εδώ νομίζω ότι είναι ένα από τα σημαντικότερα επίκεντρα τής ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ που προβάλλουμε, όταν κάποιος "άλλος", έρχεται να "προσβάλλει" το κοσμοείδωλο πάνω στο οποίο οικοδομήσαμε τη ζωή μας. Φαντάσου δηλαδή, (για να χρησιμοποιήσω ένα καλά γνωστό σ' εμένα παράδειγμα ζωής), να έχεις μεγαλώσει από παιδί σε μια οικογένεια Μαρτύρων τού Ιεχωβά, σε μια τόσο κλειστή κοινωνία, να έχεις γαλουχηθεί από τους γονείς σου σε μια τέτοια παράδοση, όπου οι στόχοι τής ζωής σου να είναι συνυφασμένοι με αυτή τη θρησκεία, και να έχεις εμπεδώσει (αξιωματικά), ότι αν βρεθείς έξω απ' αυτούς θα χαρακτηριστείς αποστάτης και θα πεθάνεις από τον... Θεό! Να έχεις κάνει τις επιλογές τής ζωής σου με βάση τους στόχους που σου έθεσε η εν λόγω οργάνωση, και όλος ο κόσμος σου να περιστρέφεται γύρω απ' αυτή, μαζί με τους συγγενείς και γνωστούς σου. Σε μια τέτοια κατάσταση, όπου κάθε ιδεολογική διαφοροποίηση σημαίνει κοινωνικό αποκλεισμό και κάποτε στο μέλλον, θάνατο από το χέρι τού Θεού, η ιδεολογική προσβολή τού "άλλου", που θα σου παρουσιάσει ένα διαφορετικό κοσμοείδωλο, ισοδυναμεί με ΘΑΝΑΣΙΜΗ ΑΠΕΙΛΗ. Ο άνθρωπος νιώθει να απειλείται από τον άλλο, και ετοιμάζεται για ΜΑΧΗ. Ο άλλος, φαντάζει στα μάτια του ως "εχθρός", και μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπισθεί το κάθε τι που σου λέει, ή που σου δίνει να διαβάσεις.

Βεβαίως δεν είναι τόσο δραματική η κατάσταση για τους περισσότερους ανθρώπους, γιατί δεν είναι όλες οι ιδεολογίες, τέτοιου είδους σέκτες. Αλλά ένα σημαντικότατο ποσοστό συνανθρώπων μας, αντιμετωπίζει μια τέτοια, ίσως και αμεσότερη απειλή τής ζωής του, από το "διαφορετικό", (αν σκεφθούμε τις Ισλαμικές κοινωνίες), και συχνότατα συνασπίζεται εχθρικά απέναντι στον ιδεολογικό "εισβολέα".

Σε μικρότερο βαθμό όμως, ο καθένας από εμάς, οικοδομεί ένα "ιδεολογικό καταφύγιο", ένα "ψυχολογικό οχυρό", που του δίνει κατεύθυνση και στοχοθετεί τη ζωή του και τις αποφάσεις του. Κάθε προσβολή αυτού του οικοδομήματος, σημαίνει αυτόματα ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ τών στόχων μας και τής πορείας τής ζωής μας, και για πολλούς από εμάς θα σήμαινε πλήρη ακύρωση τού έργου μιας ζωής! Πώς λοιπόν να μην νιώσουμε "ιδεολογική απειλή", όταν κάτι διαφορετικό εμφανίζεται, φιλοδοξώντας να κλονίσει όλα εκείνα που επιλέξαμε να εμπιστευθούμε και νοηματοδότησαν τη ζωή μας; Πώς να μη νιώσει να γκρεμίζεται ο κόσμος ενός Ιερέως από έναν αθεϊστή, που τον διαβεβαιώνει ότι είναι ένα άχρηστο παράσιτο, ή ο κόσμος ενός αθεϊστή που έμαθε να ζει με ηδονικά πάθη, από έναν ιερέα, που τον διαβεβαιώνει ότι η ζωή του, και όσα απολαμβάνει, αποτελούν μια θανάσιμη αποτυχία; Πώς μπορεί να μη νιώθει ιδεολογική απειλή ένας Παγανιστής για έναν Χριστιανό, (που του είπανε ότι η θρησκεία του Χριστιανού, κατέστρεψε τον λαμπρό πολιτισμό τών προγόνων του), ή πώς να μη νιώθει ιδεολογική απειλή ένας Χριστιανός για έναν Παγανιστή, όταν πιστεύει ότι οι θεοί του Παγανιστή είναι μισάνθρωποι δαίμονες; Πώς να μη νιώθει ιδεολογική απειλή ένας Κομμουνιστής για έναν Καπιταλιστή, όταν πιστεύει ότι αυτός εκμεταλλεύεται και καταπιέζει τους φτωχούς, ή πώς να μη νιώθει ιδεολογική απειλή ένας Καπιταλιστής για έναν Κομμουνιστή, όταν πιστεύει ότι από αυτόν απειλούνται οι κόποι μιας ζωής, αυτού και τών προγόνων του, και μαζί και η ελευθερία του;

Ο κάθε ένας από εμάς, κάνει τις επιλογές του, με βάση κάποιες προσλαμβάνουσες. Κάποιοι άνθρωποι στη ζωή μας, μας επηρέασαν από τότε που γεννηθήκαμε, (και άλλοι εξακολουθούν να μας επηρεάζουν), κάποιες εμπειρίες μας, μας σημάδεψαν για πάντα και μας διαμόρφωσαν, και κάποιες πληροφορίες καθόρισαν τον τρόπο που μάθαμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Κάθε ανατροπή αυτού του σκηνικού, διαταράσσει "τον κόσμο μας", και βάζει την ψυχολογία μας σε "αμυντική θέση". Είναι ευκολότερο να γράψεις σε ένα λευκό χαρτί, παρά να σβήσεις κάτι που ήδη γράφτηκε για να το ξαναγράψεις διαφορετικά. Κάθε επέμβαση και διαγραφή στη "βάση δεδομένων" τού εγκεφάλου μας, προκαλεί κατάρρευση πολλών άλλων δεδομένων που στηρίχθηκαν πάνω σε αυτό. Και όσο ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΗ είναι η γνώση που πρέπει να διαγραφεί και να αναπροσαρμοσθεί, τόσο ισχυρότερη είναι η κατάρρευση, που συχνά φθάνει μέχρι "κατολισθήσεως" όλου τού κοσμοειδώλου μας! Και τόσο ισχυρότερη είναι τότε και η ψυχολογική μας αντίδραση. Και αυτό είναι κάτι που ορισμένοι δεν το αντέχουν, ή που οι αντοχές τους έχουν κάποια όρια, στο πόσο βαθιά μπορεί να φθάσει η αλλαγή σκέψης και κατά συνέπεια ζωής που πρέπει να υποστούν.

Όμως δεν ενεργούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο, κάτω από όμοιες συνθήκες. Άνθρωποι με τις ίδιες καταβολές και κοσμοθεωρίες, αντιδρούν πολύ διαφορετικά στο ίδιο ερέθισμα. Κάτι που τον έναν τον εκπλήσσει, τον άλλον τον θυμώνει. Και κάτι που τον έναν απλώς τον ξυπνάει, τον άλλον τον κάνει να φεύγει μακριά με τρόμο. Αυτή η διαφορετική αντίδραση στα ίδια ερεθίσματα, ανθρώπων με τις ίδιες καταβολές, δείχνει ότι το θέμα δεν είναι απλά διανοητικό, αλλά υπάρχει και κάτι άλλο. Κάτι βαθύτερο. Αυτό που εμείς οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί (στη δική μας "κοσμοθεωρία"), ονομάζουμε: "Προαίρεση". Αυτό το εσώτατο "ελατήριο" που κάνει κάποιον ΝΑ ΘΕΛΕΙ να βλέπει την ανυπαρξία τού Θεού πιθανότερη από την ύπαρξή Του, ή αντιθέτως, να Τον αντιλαμβάνεται ως Ζωντανή πραγματικότητα πίσω από το κάθε τι στον κόσμο. Αυτό που κάνει τον έναν να κατηγορεί τον Θεό για κάθε κακό στον κόσμο, ή αυτό που κάνει άλλον να Τον ευχαριστεί για κάθε καλό Του δώρο. Αυτό που ωθεί τον άνθρωπο να φουσκώνει από εγωισμό, νιώθοντας ως "σωτήρας" και "ελίτ" τής ανθρωπότητας, ή αυτό που τον ωθεί να νιώθει "τιποτένιος" οφειλέτης και υπηρέτης τών συνανθρώπων του. Αυτό που τον κάνει να προτιμάει να διατηρήσει τη "διανοητική και ψυχική" του ηρεμία, αντιτιθέμενος σε κάθε τι το διαφορετικό με απέχθεια και προκατάληψη, ή αυτό που τον κάνει να τεντώνει τα αυτιά του για κάθε τι το διαφορετικό, ελέγχοντας κάθε στοιχείο και κάθε "γωνίτσα" τής σκέψης του, για να βεβαιωθεί ότι δεν έχει εισχωρήσει εκεί τίποτα εχθρικό προς την αλήθεια. Σε τελική ανάλυση, είναι αυτό που μας κάνει "κακοπροαίρετους" ή "καλοπροαίρετους". Και είναι αυτό που (πέρα από λογικούς συνειρμούς και ορθολογικές αναλύσεις), θα καθορίσει οριστικά την πορεία μας στην αιωνιότητα.

3. Ποιο θα έπρεπε να είναι "το ζητούμενο";

Έχοντας πλέον εντοπίσει τις βασικές αιτίες τής αντίδρασής μας σε κάθε τι ξένο προς την ιδεολογία μας, μπορούμε να επανέλθουμε στο αρχικό μας θέμα, που είναι "το ζητούμενο" όταν μελετάμε ένα κείμενο. (Ή τουλάχιστον ποιο θα έπρεπε να είναι το ζητούμενο, από ορθολογικής σκοπιάς).

Όσοι από εμάς "έχουμε σπάσει τα μούτρα μας" πάνω στην αλήθεια, όπως αυτή πρόβαλλε κάποτε από κάποιον εχθρό τής "δικής μας" ιδεολογίας, και είχαμε το θάρρος να παραδεχθούμε: "ναι, έχει δίκιο και έχω άδικο", νομίζω ότι το μάθημα αυτό το έχουμε πάρει. Το μάθημα αυτό που λέει ότι "όταν διαβάζουμε ένα κείμενο, το πρώτιστο ζητούμενο (πρέπει να) είναι Η ΑΛΗΘΕΙΑ". Ακόμα και όταν αυτό "πονάει" και διαταράσσει τη διανοητική μας ηρεμία και τις βεβαιότητές μας. Η αλήθεια πρέπει να είναι ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ στην ανάγνωση τού κειμένου μας. Γιατί το σπάσιμο τών διανοητικών αλυσίδων, μπορεί να είναι επώδυνο, αλλά είναι ο μόνος τρόπος απόκτησης ελευθερίας!

Κάθε τι που καλύπτει το φως τής αλήθειας, είναι ένα "πέπλο" στρέβλωσης τού κόσμου γύρω μας. Είναι ένα εμπόδιο στο να δούμε καθαρά τα πράγματα. Όσο και αν κάποιοι μας έχουν απειλήσει με "ποινές" ενάντια στην απαγορευμένη γι' αυτούς γνώση, η αλήθεια δεν είναι δυνατόν να φοβάται ΤΙΠΟΤΑ, γιατί το ψέμα, ως αναληθές, είναι "μη ον". Και τι μπορείς να φοβηθείς από κάτι ανύπαρκτο; Το δυσάρεστο συναίσθημα τής "ιδεολογικής ήττας", ή τής δημόσιας παραδοχής τού λάθους σου, ή τής αναγνώρισης ότι πολεμούσες με ανεμόμυλους, ή ότι στάθηκες μικρόνοος, δεν αποτελεί επαρκή λόγο για να σε εμποδίσει από το να δεις την πραγματικότητα σε όλο της το άπλετο φως. "Παν το φανερούμενον φως εστίν" (Εφεσίους 5/ε: 13). Και μετά το πρώτο σοκ, η αλήθεια στην πραγματικότητα ανταμείβει πλούσια, με μια νέα μοναδική αίσθηση πληρότητας, όταν κλωτσάς μακριά τις παλιές σου διανοητικές αλυσίδες, που σε εμπόδιζαν να βγεις στο φως και να δεις τον κόσμο όπως πραγματικά είναι.

Μπορεί ένα κείμενο που διαβάζεις να ανήκει σε κάποιον που αποδεδειγμένα σε εξαπάτησε στο παρελθόν, και που ξέρεις πόσο πονηρός και απατεώνας είναι, όχι επειδή σου το είπε απλώς κάποιος, (που πιθανόν να είναι απλά συκοφάντης), αλλά επειδή αυτή την απάτη την έχεις νιώσει στο πετσί σου ο ίδιος. Εκείνο το κείμενο, ξέρεις καλά ότι δεν μπορείς να το εμπιστευθείς. Άλλο πράγμα όμως είναι ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ, και άλλο πράγμα είναι ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΚΟΠΙΣΤΟΣ. Ακόμα και ένας αποδεδειγμένος απατεώνας, μπορεί να σου δώσει κάτι σωστό! Θυμηθείτε τα λόγια τού Χριστού για τους υποκριτές Φαρισαίους τής εποχής του: "όσα σας πουν να κάνετε, να τα κάνετε· όμως, τα έργα τους μη τα κάνετε" (Ματθαίος 23/κγ: 3). Ακόμα λοιπόν και ένας αναξιόπιστος, είναι δυνατόν να μας διδάξει. Αρκεί να είμαστε προσεκτικοί και όχι αφελείς και εύπιστοι. Άλλο είναι το να είσαι ΚΑΛΟΠΙΣΤΟΣ, και άλλο το να είσαι εύπιστος. Και άλλο είναι το να είσαι προσεκτικός και με κριτική σκέψη, και άλλο το να είσαι ΚΑΚΟΠΙΣΤΟΣ.

Οφείλουμε όταν διαβάζουμε κάτι να είμαστε καλοπροαίρετοι και καλόπιστοι, όμως συνάμα ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΙ και ΚΡΙΤΙΚΟΙ, όχι ως "αντίπαλοι", αλλά ως εκζητητές τής αλήθειας. Επειδή το ζητούμενο ΔΕΝ είναι να εκθέσουμε τον συνάνθρωπό μας που ίσως πλανάται, αλλά το ψέμα, και να βγει στο φως η πραγματικότητα, η αλήθεια, είτε αυτή είναι με το μέρος μας, ΕΙΤΕ ΟΧΙ! Στο κάτω - κάτω, αν το λάθος είναι δικό μας, και ο άλλος μας το διορθώσει, ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ πρέπει να του οφείλουμε, και όχι έχθρα. Το φως τής αλήθειας μπορεί να πονάει, μα θεραπεύει.

Μπορεί να μη το συνειδητοποιούμε πάντοτε, όταν υπεραμυνόμαστε τής ιδεολογίας μας ενάντια σε κάποιον, αλλά στην πραγματικότητα, συνήθως και οι δύο ανήκουμε στο ίδιο στρατόπεδο. Στο στρατόπεδο τών επιχειρημάτων κατά τού ψεύδους και τής στρέβλωσης. Γι' αυτό και τα επιχειρήματα συνήθως έχουν (ή προσπαθούν να έχουν) λογικό χαρακτήρα. Και η λογική είναι εργαλείο κατά τού παραλόγου και τής λήθης, ενώ αναδύουν τη λογική και την α-λήθεια, (τη στέρηση τής λήθης). Εκτός και αν ο άλλος σκόπιμα πλανά, (ενώ ανεπίγνωστα όντως και αυτός ακόμα πλανάται, μαχόμενος τής αλήθεια).

4. Η καλοπροαίρετη ανάγνωση κειμένων και το πλεονέκτημα τής αμφιβολίας

Καθώς λοιπόν μελετάμε ένα κείμενο, (έστω και "εχθρικό" προς την κοσμοθεωρία μας), είναι καλό και χρήσιμο να είμαστε μεν προσεκτικοί στα όσα μας παρουσιάζει ως αλήθειες, όμως ΟΧΙ ΚΑΚΟΠΡΟΑΙΡΕΤΟΙ. Βασικό μας μέλημα, είναι να δούμε τι απ' αυτά είναι αλήθεια, και όχι να καταδικάζουμε γενικευτικά όλα όσα βρίσκουμε εκεί. Στο "πίσω μέρος τού μυαλού μας", πρέπει να έχουμε την πιθανότητα, κάτι απ' όλα αυτά να είναι πράγματι αληθινό. Και να μην το απορρίπτουμε ΠΡΙΝ αποδειχθεί πράγματι λάθος. (Γιατί είναι μεν αδύνατο να αποδείξουμε απόλυτα την αλήθεια και την πραγματικότητα, όμως είναι δυνατό και εφικτό να αποδείξουμε ως εσφαλμένο κάτι ψευδές!).

Ποια είναι η διαφορά τής Κακοπροαίρετης ή Κακόπιστης ανάγνωσης ενός κειμένου, από την Κριτική ή Προσεκτική αλλά Καλόπιστη ανάγνωση;

Η διαφορά είναι, ότι θεωρούμε κάτι ως αληθινό, μέχρι αποδείξεως τού εναντίου, εκτός και αν ήδη έχουμε στα χέρια μας τεκμηριωμένες αποδείξεις ότι αυτό είναι ψευδές. Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα, για να γίνει αντιληπτή η διαφορά:

Πριν από χρόνια, όταν στο Διαδίκτυο εμφανίσθηκαν οι (γνωστοί πλέον) Νεοπαγανιστές, κατηγορώντας τη Χριστιανική Εκκλησία για ένα σωρό πράγματα, τα μέλη τής ιστοσελίδας μας, (τής ΟΟΔΕ), ως μέλη Απολογητικής ιστοσελίδας, νιώσαμε άμεσα αυτή την "αίσθηση αντιπαλότητας" που αναφέραμε πιο πάνω, που νιώθει ο κάθε "στρατευμένος", όταν "ο άλλος" εμφανίζεται να προσβάλλει την πίστη του, με κάτι καινούργιο, που δεν έχει αντιμετωπίσει πάλι στο παρελθόν. Και σε τέτοιες περιπτώσεις, η εύκολη λύση είναι να πεις: "αυτά είναι όλα ψέματα" και να αρνηθείς τα πάντα, και το θέμα να τελειώσει εκεί, και να θεωρήσεις τον άλλον εξ αρχής ως απατεώνα. Όμως δεν αντιδράσαμε έτσι! Η αντίδρασή μας ως Χριστιανών ήταν πολύ διαφορετική!

Ως Χριστιανοί, έχοντας πλήρη συναίσθηση τών ευθυνών μας απέναντι στην αλήθεια, (όποια και αν είναι αυτή, και όσο και αν πονάει), επιδοθήκαμε σε εντατική έρευνα (που ακόμα δεν έπαψε και ούτε θα πάψει νομίζω ποτέ), ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕ ΤΙ, για την κάθε λεπτομέρεια τών ισχυρισμών τών ιδεολογικών μας αντιπάλων! Στην αρχή μάλιστα, ήταν πολύ εύκολο να αρνηθούμε τα πάντα, μια και οι κατήγοροι ΠΟΤΕ δεν παρουσίαζαν πηγές και αποδείξεις για τις κατηγορίες τους, (κάτι που οι περισσότεροι απ' αυτούς συνεχίζουν και σήμερα). Τι πιο εύκολο, από το να πεις: "χωρίς αποδείξεις είσαι ψεύτης, δεν δέχομαι τίποτα", και να παραμείνεις στην ιδεολογική σου μακαριότητα; Κι όμως, αντί γι' αυτούς, αναλωθήκαμε σε μια εκτενέστατη έρευνα, ΟΧΙ για να αποδείξουμε "ότι δεν είμαστε ελέφαντες", αλλά για να διαπιστώσουμε οι ίδιοι, μήπως πράγματι έχουμε... προβοσκίδα και δεν το γνωρίζουμε! Μπορεί να γνωρίζαμε την ειρηνική διδασκαλία τού Χριστού, όμως μήπως οι αντίπαλοί μας είχαν κάποιο δίκιο, όταν υποστήριζαν ότι ορισμένοι Χριστιανοί, έκαναν εγκλήματα, διωγμούς, φόνους και καταστροφές, εξαφανίζοντας έτσι βίαια τον αρχαίο ειδωλολατρικό κόσμο; Μήπως η επικράτηση τού Χριστιανισμού δεν ήταν τόσο ειρηνική όσο είχαμε μάθει ως τώρα, και μας διέφευγε;

Μπορεί να γνωρίζαμε ότι οι κατήγοροι ήταν δαιμονολάτρες, μπορεί να μην ήμασταν εντελώς άσχετοι από ιστορία, μπορεί ο τρόπος τους και η έλλειψη πηγών να "βρωμούσε" απάτη, όμως εμείς, αφού δεν είχαμε στα χέρια μας τεκμηριωμένα στοιχεία που να έδειχναν το αντίθετο, ΟΦΕΙΛΑΜΕ να δεχθούμε αυτά που έλεγαν ως ΠΙΘΑΝΟΝ αληθινά, "μέχρι αποδείξεως τού εναντίου"! Λέγοντας "πιθανόν" αληθινά, διαφυλάτταμε την ΚΑΛΟΠΙΣΤΙΑ μας απέναντι και στη Χριστιανική πίστη που ανήκαμε, αλλά ΚΑΙ στους ιδεολογικούς μας αντιπάλους. Γιατί αν θεωρούσαμε αληθινές τις ΑΝΑΠΟΔΕΙΚΤΕΣ συκοφαντίες που διαβάζαμε, θα ήμασταν μεν καλόπιστοι απέναντι σ' αυτούς, αλλά ταυτόχρονα θα ήμασταν ΚΑΚΟΠΙΣΤΟΙ απέναντι στη Χριστιανική πίστη, αποδεχόμενοι αστήρικτες συκοφαντίες! Αντιθέτως, αν τους θεωρούσαμε εξ αρχής ψεύτες, θα ήμασταν μεν Καλόπιστοι απέναντι στη Χριστιανική μας Εκκλησία, αλλά ταυτόχρονα θα ήμασταν ΚΑΚΟΠΙΣΤΟΙ απέναντι στους ιδεολογικούς μας αντιπάλους! Γι' αυτό η λογική  και η αγάπη για την αλήθεια, απαιτούσαν μια  ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ όλων τών πηγών, στο κάθε τι για το οποίο μας κατηγορούσαν, ώστε να μη μείνει η παραμικρή αμφιβολία για την πραγματικότητα που κρυβόταν πίσω από κάθε τέτοιο αστήρικτο ισχυρισμό.

Φυσικά η συνέχεια τών πραγμάτων είναι γνωστή, και η σχετική ιστοσελίδα, όπου (συνεχίζουμε να) δημοσιεύουμε τα πορίσματα τής συνεχιζόμενης έρευνάς μας στο κάθε τι στο οποίο κατηγορούμαστε, είναι η απόδειξη τού δόλου που έκρυβαν όλες αυτές οι (αποδεδειγμένα πλέον) ψευδείς συκοφαντίες. Η αλήθεια βγήκε στο φως, με αποδείξεις πλέον, και οι ιδεολογικοί μας αυτοί αντίπαλοι, στην πραγματικότητα έγιναν ο ΜΟΧΛΟΣ εκείνος, που μας οδήγησε στην αποκάλυψη και δημοσίευση αληθειών, που διαφορετικά θα ήταν δυσεύρετες για τους πολλούς ιδιώτες όπως ήμασταν κι εμείς οι ίδιοι.

Άρα, καλόπιστος και προσεκτικός, σημαίνει να εξετάζεις καλόπιστα ακόμα και εκείνους που υποψιάζεσαι ότι σε εξαπατούν! Αλλά ΝΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΕΙΣ, και να μη δέχεσαι την δική τους ΚΑΚΟΠΡΟΑΙΡΕΤΗ προσπάθεια σπίλωσης αθώων! Πρέπει να είμαστε καλοπροαίρετοι, τόσο απέναντι στους ημέτερους, όσο και στους αντιπάλους μας! Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι "θα κλονισθεί η πίστη μας" (Β΄ Θεσσ. 2/β: 2), με την κάθε αστήρικτη συκοφαντία που θα μας σερβίρουν ως αληθινή! Γιατί υπάρχουν και αυτοί, που από "υπερβάλλοντα σεβασμό" για τους συνομιλητές τους, για να μην τους πουν οι άλλοι "φανατικούς", σπεύδουν να αποδεχθούν και να υιοθετήσουν άκριτα οποιαδήποτε συκοφαντία, χωρίς να κάνουν τον κόπο να την ελέγξουν πρώτα. Ας δώσουμε στον συνομιλητή μας το πλεονέκτημα τής αμφιβολίας ότι μπορεί να έχει δίκιο! Παράλληλα όμως, ας μη στερήσουμε από τους "κατηγορούμενους" το ίδιο "πλεονέκτημα αμφιβολίας", ότι ίσως κατηγορούνται άδικα. Το να είμαστε καλόπιστοι και καλοπροαίρετοι με κάποιον, δεν πρέπει να μας κάνει κακοπροαίρετους και κακόπιστους εναντίον ενός τρίτου. Χρειάζεται ισορροπία και σεβασμός στην αλήθεια, και όχι ευπιστία.

Αντίθετα με το δικό μας παράδειγμα που εκθέσαμε εδώ, ορισμένοι άλλοι έκαναν (και κάνουν) το ακριβώς αντίθετο! Στα πλαίσια τού ιδεολογικού τους πολέμου, θεωρούν εκ τών προτέρων ψευδές οτιδήποτε Χριστιανικό, και βλέπουν με περισσή κακοπιστία και κακή προαίρεση, το κάθε τι στην πίστη τού Χριστού. Και αυτό μπορεί στην αρχή να τους απέδωσε οπαδούς - θύματα που δεν έλεγξαν (λόγω κακής προαίρεσης), αν όλα αυτά που τους έλεγαν ήταν αληθινά, όμως σε βάθος χρόνου, εξέθεσε τους ίδιους! Γιατί ένα προς ένα τα ψεύδη τους απαντήθηκαν και δημοσιεύθηκαν. Και βρέθηκαν αυτοί απολογούμενοι για την κακοπροαίρετη κριτική τους.

Πολλά τέτοια παραδείγματα κακοπροαίρετης κριτικής προς την Αγία Γραφή, που απαντήσαμε, μπορείτε να δείτε στο σχετικό εκτενές άρθρο μας. Εκεί θα δείτε πώς ορισμένοι διαβάζοντας κακοπροαίρετα την Αγία Γραφή, διαστρέβλωσαν έννοιες και φράσεις, με σκοπό όχι να δουν αν ήταν σωστά αυτά που έλεγε, αλλά να βρουν όπλα να χτυπήσουν τους Χριστιανούς. Δεν τους ενδιέφερε η αλήθεια, αλλά η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ αυτού που διάβαζαν. Γι' αυτό και εκτέθηκαν, όταν παρουσιάσθηκε η αληθινή έννοια όλων αυτών που διαστρέβλωναν.

Και στο σημείο αυτό, είναι καιρός να δείξουμε τη διαφορά τής ΚΑΚΟΠΡΟΑΙΡΕΤΗΣ ανάγνωσης, από την ΕΣΦΑΛΜΕΝΗ ανάγνωση. Γιατί είναι δυνατόν κάποιος να παρεξηγήσει ένα κείμενο, χωρίς να είναι κατ' ανάγκην κακοπροαίρετος.

Η κακοπροαίρετη στάση κάποιου απέναντι σε ένα κείμενο, γίνεται ξεκάθαρα φανερή, όταν ΑΦΟΥ ΛΑΒΕΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ, και του παρουσιασθεί μια διαφορετική εκδοχή αυτού τού κειμένου, αυτός ΕΜΜΕΝΕΙ στην αρχική του ερμηνεία, και θεωρεί ότι η σωστή ερμηνεία τού κειμένου, είναι Η ΚΑΚΟΠΡΟΑΙΡΕΤΗ! Την δε καλοπροαίρετη ερμηνεία που του δόθηκε, την αποκαλεί "δικαιολογία", γιατί στη συνείδησή του, είναι προαποφασισμένη η καταδίκη τού άλλου, ό,τι και αν πει!

Υπάρχουν ιδεολογικοί αντίπαλοι τής ιστοσελίδας τής ΟΟΔΕ, που έχουν κατά καιρούς παρουσιάσει κάποιες κακοπροαίρετες ερμηνείες τής Αγίας Γραφής ή λόγων μας. Αλλά ακόμα και όταν ΑΠΑΝΤΗΣΑΜΕ, και δώσαμε μια διαφορετική ερμηνεία του κειμένου, που ακύρωνε την κακοπροαίρετη κατανόησή του, αυτοί συνέχισαν να εμμένουν στις θέσεις τους, με το εξής σκεπτικό: "Αφού αυτό το κείμενο μπορεί να ερμηνευθεί με δύο τρόπους, και αφού δεν μπορεί να αποδείξει ο άλλος ότι η δική του ερμηνεία είναι η μόνη σωστή, εγώ θεωρώ σωστή την δική μου, και θα τη θεωρώ έτσι, μέχρι ο άλλος να μου αποδείξει ότι η δική του ερμηνεία είναι σωστή".

Νομίζω ότι εδώ η κακή προαίρεση τών ανθρώπων αυτών είναι εμφανέστατη! Είναι σαν να λέμε: "είσαι ένοχος, μέχρι αποδείξεως τού εναντίου". Ενώ το ορθό και το δίκαιο, είναι το: "είσαι αθώος μέχρι αποδείξεως τού εναντίου"! Οποιοδήποτε δικαστήριο θα έλεγε το πρώτο, είναι προφανές ότι θα καταδικαζόταν αυτόματα στη συνείδηση τού κόσμου ως "προκατειλημμένο" και ΑΔΙΚΟ. Ενώ ένα δίκαιο δικαστήριο, θα ήταν πρόθυμο να αθωώσει ακόμα και έναν ΠΙΘΑΝΩΣ ένοχο, αν δεν είχε αποδειχθεί η ενοχή του, "με το πλεονέκτημα τής αμφιβολίας", μόνο και μόνο για να μη καταδικασθεί άδικα ένας ΠΙΘΑΝΩΣ αθώος! Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τους κακοπροαίρετους αυτούς ανθρώπους, που λένε: "δέχομαι την κακόπιστη ερμηνεία, επειδή δεν πείθομαι ότι η καλοπροαίρετη είναι η σωστή", έστω και αν έχουν τη δυνατότητα να δουν το κείμενο καλοπροαίρετα. Αυτός είναι ο λάθος τρόπος ανάγνωσης ενός κειμένου. Και με τέτοιους ανθρώπους, κάθε περεταίρω συζήτηση για το θέμα είναι χάσιμο χρόνου, γιατί ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ να δουν την αλήθεια, αλλά να κατηγορήσουν.

Την Αγία Γραφή τη διαβάζουν εκατομμύρια άνθρωποι. Οι περισσότεροι, καλοπροαίρετα τη διαβάζουν για να κατανοήσουν τι γράφει στην πραγματικότητα. Μερικοί όμως τη διαβάζουν για να βρουν σφάλματα, και να στηρίξουν εκεί την πολεμική τους, δικαιολογώντας έτσι τη δική τους διαφορετική πορεία απιστίας. Αυτοί δεν δέχονται τις ερμηνείες τής Εκκλησίας, αλλά αντί αυτών, ΕΜΜΕΝΟΥΝ σε δικές τους ερμηνείες, με τη δικαιολογία ότι "δεν πείσθηκαν από αποδείξεις διαφορετικής ερμηνείας". Και αυτούς τους καταδικάζει η ίδια τους η κακή και άδικη προαίρεση.

Για παράδειγμα, ορισμένοι κακοπροαίρετοι διαβάζοντας τα λόγια τού Χριστού στα Ευαγγέλια προς τον Πέτρο, που στο ένα Ευαγγέλιο λένε: "πριν ο πετεινός λαλήσει δις, θα με αρνηθείς" (Λουκάς 22/κβ: 61), και στο άλλο Ευαγγέλιο λένε: "πριν ο πετεινός λαλήσει, τρις θα με αρνηθείς" (Ματθαίος 26/κστ: 35), ισχυρίζονται το εξής κακοπροαίρετο: "Τα ευαγγέλια έχουν αντιφάσεις, γιατί το ένα λέει ότι ο Πέτρος θα αρνιόταν τον Χριστό "δις", (δύο φορές), ενώ το άλλο "τρεις". Αλλά οι πονηροί Χριστιανοί, έβαλαν το κόμμα στο "λαλήσει", για να καλύψουν την αντίφαση, και έτσι φαίνεται ότι το "δις" είναι οι δύο φορές τού πετεινού, και όχι τής άρνησης τού Πέτρου". Δηλαδή, εδώ ο κακοπροαίρετος αναγνώστης, μόνο και μόνο για να βρει λάθη, αν και γνωρίζει ότι αν βάλει το κόμμα στο σωστό μέρος, η δήθεν αντίφαση απαλείφεται, προτιμάει να κατηγορήσει τους άλλους για απάτη, ώστε να ερμηνεύσει κακοπροαίρετα το χωρίο, ώστε να το βγάλει λάθος! Έστω και αν ο τρίτος Ευαγγελιστής, ο Μάρκος, βάζει ξεκάθαρα τα πράγματα στη θέση τους, αναφέροντας και το "δις" και το "τρις"! (Μάρκος 14/ιδ: 30)

Συνοψίζοντας, είναι καλό όταν διαβάζουμε κάτι, να το διαβάζουμε καλόπιστα. Να μη το διαβάζουμε για να βρούμε λάθη, αλλά για να δούμε αν κάποια απ' αυτά που γράφει είναι αληθινά.

Αυτό σημαίνει, ότι αν για κάτι που διαβάζουμε υπάρχουν δύο ερμηνείες, η τιμιότητα, η καλοπιστία και η δικαιοσύνη, απαιτούν να υιοθετήσουμε την ευνοϊκή για τον συγγραφέα τού κειμένου, και όχι την κακοπροαίρετη.

Σημαίνει επίσης, ότι αν κάτι υπάρχει με διαφορετικό τρόπο σε δύο διαφορετικά αρχαία κείμενα, (για παράδειγμα ένα χωρίο τής Παλαιάς Διαθήκης, που διαφέρει στη μετάφραση τών Εβδομήκοντα από το Εβραϊκό κείμενο), εάν το ένα από τα δύο δημιουργεί λογικό πρόβλημα στην ανάγνωση, η ηθική και η τιμιότητα απαιτεί να θεωρήσουμε ότι το σωστό είναι αυτό που ΔΕΝ δημιουργεί πρόβλημα, και ότι στο άλλο παρεισέφρισε ένα λάθος, και όχι να καταδικάσουμε το κείμενο ως εσφαλμένο, με βάση την προβληματική απόδοση.

Οφείλουμε να θυμόμαστε ότι η επιλεκτική χρήση τών κειμένων, είναι ηθική μόνο όταν είναι ΚΑΛΟΠΙΣΤΗ, και όταν γίνεται προς όφελος τού συγγραφέα και τού κειμένου, δίνοντάς του "το πλεονέκτημα τής αμφιβολίας". Η επιλεκτική χρήση τών κειμένων, όταν γίνεται ΚΑΚΟΠΙΣΤΑ, μοιάζει με εκείνον τον δικαστή που καταδικάζει τον κατηγορούμενο ως ένοχο, χωρίς την παραμικρή απόδειξη, "μέχρι αποδείξεως τής αθωότητάς του".

Και άντε μετά να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας!

Ν. Μ.