Ο Ιουδαϊσμός της περιόδου του 2ου Ναού έχει γίνει σχεδόν συνώνυμος με την ιδέα της τελετουργικής καθαριότητας. Από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των ραβινικών γραπτών, των έργων του Ιωσήπου και των ίδιων των βιβλικών κειμένων, μαθαίνουμε πως οι ιδέες περί καθαρών και ακαθάρτων ήταν συνεχώς στο μυαλό του εβραϊκού λαού του πρώτου αιώνα.  Αυτό σχετιζόταν τόσο με τη γεωπολιτική κατάσταση της εποχής όσο και την ερμηνεία της Γραφής.

Από την εποχή της Βαβυλώνιας Eξορίας οι Εβραίοι ζούσαν έξω από το Ισραήλ.  Ενώ στο υπόλειμμα των Εβραίων είχε επιτραπεί να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να ανοικοδομήσουν τον Ναό τους κατόπιν του Διατάγματος του Κύρου, πολλοί Εβραίοι επέλεξαν να μείνουν στην Περσία και να κάνουν μια νέα ζωή. Αυτή η τάση απεικονίζεται υπέροχα στο Βιβλίο της Εσθήρ. Ο Νεεμίας μάλιστα είχε αποκτήσει την σεβαστή θέση του Βασιλικού Οινοχόου (Νεεμίας 1:11).

Μετά από τον Μέγα Αλέξανδρο και την άνοδο των ελληνιστικών αυτοκρατοριών των διαδόχων του, οι Εβραίοι εξαπλώθηκαν σε όλο τον γνωστό κόσμο κατά την διάρκεια της Διασποράς. Μαζί με αυτό, φυσικά, ήρθε και μια αυξανόμενη αίσθηση ταυτότητας ως ομάδα λαού. Ανεξάρτητα από το πού ζούσαν, οι Εβραίοι ήταν ο λαός της Διαθήκης του Θεού και θα παρέμεναν έτσι. Τηρώντας τους νόμους καθαριότητας της Τορά, ο Εβραϊκός λαός μπόρεσε να δυναμώσει την πολιτιστική του ταυτότητα ως ένας ξεχωριστός λαός που ζούσε ανάμεσα σε άλλα έθνη. Το Βιβλίο του Δανιήλ... μεταφέρει αυτήν την πεποίθηση πολύ καλά, με την άρνηση του Δανιήλ να τρώει ακάθαρτο φαγητό και να συμπράττει σε ακάθαρτες πρακτικές μέσα στην αυλή της Βαβυλώνας.

Κατά τον πρώτο αιώνα, ωστόσο, αυτές οι έννοιες προσέλαβαν ένα περισσότερο πολιτικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων της Ιουδαίας: ο Θεός έπρεπε ακόμη να εκπληρώσει την υπόσχεσή Του στους προφήτες, καθώς επίσης να αποκαταστήσει το Βασίλειο του Ισραήλ.  Αντί για έναν Δαυιδικό βασιλιά που είχε υποσχεθεί ο Θεός, ένας ειδωλολάτρης ηγέτης κυβερνούσε την χώρα – μάλιστα για λογαριασμό ενός αυτοκράτορα στο άλλο άκρο της Μεσογείου.   Έτσι το «ακάθαρτο» στοιχείο βρισκόταν συνεχώς ανάμεσά τους, ασκώντας δύναμη και έλεγχο πάνω τους. Στην ουσία, η τελετουργική καθαριότητα κατέστη πράξη περιφρόνησης η οποία διαχώριζε τον εβραϊκό λαό από τους εθνικούς κυρίαρχούς του. Ως παράδειγμα σχετικό: ο Ιώσηπος περιγράφει πόσο δύσκολο ήταν για τον Ηρώδη Αντύπα να βρει Εβραίους που θα ζούσαν πάνω στο βεβηλωμένο έδαφος της Τιβεριάδας – την πόλη που ο «πελάτης-βασιλιάς» είχε χτίσει προς τιμήν του Ρωμαίου αυτοκράτορα (Αρχαιότητες 18.36-38).

Οι τότε κυριότερες θρησκευτικές παρατάξεις είχαν η κάθε μία τις απόψεις της σχετικά με την τελετουργική καθαριότητα. Για τους Σαδδουκαίους (οι οποίοι απαρτίζονταν κυρίως από μια οικογενειακή/κληρονομική ιεροσύνη και ασχολούμενοι με την φροντίδα του Ναού και ό,τι αυτό συνεπαγόταν), η καθαριότητα ήταν κρίσιμη για την ταυτότητά τους ως ιερέων. Προκειμένου να κάνουν τη δουλειά τους, έπρεπε να τηρούν όλους τους διάφορους τελετουργικούς κανόνες καθαριότητας που είναι γραμμένοι μέσα στην Τορά, ιδιαίτερα αυτούς που αφορούσαν την ιεροσύνη μέσα στο Λευιτικόν.

Ωστόσο, οι Φαρισαίοι και οι Εσσαίοι πίστευαν πως όλοι οι εβραϊκοί λαοί έπρεπε να εφαρμόζουν τους Λευιτικούς νόμους της Τορά περί καθαριότητας.  Αυτή η πεποίθηση πιθανότατα να ήταν επηρεασμένη από το κείμενο της Εξόδου 19:6, όπου όλος ο Ισραήλ αποκαλείται «βασίλειον ιεράτευμα και έθνος άγιον». Για τους Εσσαίους, που θεωρούσαν πως εκείνοι ήσαν οι πνευματικοί διάδοχοι των διεφθαρμένων ιερέων της Ιερουσαλήμ, η τελετουργική καθαριότητα ήταν μια ακατάπαυστη προσπάθεια. Όπως περιγράφεται από τον Ιώσηπο, έτρωγαν πάντα τα γεύματά τους σε κατάσταση καθαριότητας -λουόμενοι πριν από κάθε γεύμα- και έτρωγαν μόνο τα φαγητά που είχαν ετοιμασθεί από ιερείς. Τα μέλη της κοινότητας επίσης ορκίζονταν να μην τρώνε ποτέ το φαγητό των μη μυημένων. Οι ίδιες αυτές ανησυχίες φαίνονται εμφανείς και στο Κουμράν, καθώς τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας περιγράφουν παρόμοιες πρακτικές σε εκείνη την κοινότητα.

Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, οι Φαρισαίοι ήταν ανάμεσα στους πιο σχολαστικούς στην τήρηση των προγονικών νόμων καθαριότητας. Ίσως αυτό να οφειλόταν στο γεγονός ότι οι Φαρισαίοι δεν απομονώθηκαν σε μια ακραία προσπάθεια να αποφύγουν τους ακάθαρτους.  Για τον λόγο αυτό, οι ραβίνοι - και οι άνθρωποι που τηρούσαν τις διδασκαλίες τους - έκαναν ό,τι μπορούσαν για να παραμείνουν ένας τελετουργικά αγνός λαός που ζει δίπλα σε ακάθαρτους ειδωλολάτρες.

Μέσα στα Ευαγγέλια, αυτή η υποκείμενη ατζέντα είναι εμφανής μέσα στα επεισόδια που ασχολούνται με τις ιδέες του καθαρού, όμως κάποιες φορές, η φαινομενική έλλειψη ενδιαφέροντος που έδειχναν ο Ιησούς και οι ακόλουθοί Του για το θέμα προκαλούσε τους Φαρισαίους, οι οποίοι έμοιαζαν γνήσια απορημένοι από αυτό.  Ο δε Ιησούς, με τη σειρά Του, εξετάζει τους Φαρισαίους ως προς το μεγάλο ενδιαφέρον τους για την τελετουργική καθαρότητα, ενώ παραμελούν τις πιο θεμελιώδεις απαιτήσεις - της ηθικής αγιότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ωστόσο, ασχέτως του θρησκευτικού κόμματος, στο επίκεντρο της ευλάβειας του Ιουδαϊσμού της εποχής του Δεύτερου Ναού ήταν το όραμα ενός λαού που τον ξεχώρισε ο Θεός και που τον είχε άξιο να κατοικεί μέσα στην αγιότητά Του.