Όταν έφθασε στην Κίνα ο π. Ιννοκέντιος, η Ορθόδοξη Ιεραποστολή παρουσίαζε απογοητευτική ατονία. Με την παρουσία όμως του δυναμικού, αυτού κληρικού, μέσα σε τρία χρόνια απέκτησε ζωτικότητα και ακτινοβολία εκπληκτική.

Με πίστη και μεθοδική σκέψη

Ο π. Ιννοκέντιος ήξερε να σκοπεύει και να προχωρεί με ενθουσιασμό: Βάσει της πείρας του παρελθόντος κατέστρωσε συγκεκριμένα σχέδια.

Η πρώτη του φροντίδα ήταν να συστηματοποιήσει το κήρυγμα και την κατήχηση, να τονώσει τη λατρευτική ζωή. Εισήγαγε λοιπόν την καθημερινή λατρεία στην κινεζική^[34] και πολλαπλασίασε τα κηρύγματα.

Επόμενη επιδίωξή του ήταν η επίδραση στα παιδιά και τους νέους. Εν πρώτοις βελτίωσε τη διδασκαλία στο σχολείο με αποτέλεσμα τον δεκαπλασιασμό των μαθητών και εν συνεχεία κατέβαλε μεθοδική προσπάθεια για την προσέγγιση της κινεζικής νεολαίας. Προσπάθησε μάλιστα να ιδρύσει ειδικό οικοτροφείο στην Πετρούπολη, με κινεζικά ήθη και έθιμα διατροφής και ζωής, ώστε να προσελκύονται οι Κινέζοι φοιτητές που σπούδαζαν εκεί και σταδιακά να δέχονται την ακτινοβολία του Χριστιανικού πνεύματος.

Τρίτος στόχος του ήταν η εκδοτική δραστηριότητα. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα οργάνωσε ιδιόκτητο τυπογραφείο, με 30.000 ξυλόγλυπτα γράμματα του κινεζικού αλφαβήτου, στο οποίο και εξέδωσε το πρώτο ρωσοκινεζικό λεξικό, για να διευκολύνει τη μετάφραση των εκκλησιαστικών έργων^[35].

Τέταρτη βασική του επιδίωξη ήταν η αύξηση των κέντρων Ιεραποστολής και η κοινωνική εργασία. Μέσα στα τρία πρώτα χρόνια έκτισε δύο ακόμη ναούς, ένα σχολείο -το τρίτο, ορφανοτροφείο και γηροκομείο.

Η δοκιμασία

Το 1900-1901, τρία μόλις χρόνια μετά την άφιξή του, το έργο και η ψυχή του Ιεραποστόλου «δοκιμάσθηκαν στο πυρ» του διωγμού. Η επανάσταση των Μπόξερ^[36] μετέβαλε τα πάντα σε ερείπια και στάχτη. Όλοι οι ναοί, εκτός από αυτόν του Χανκόφ, πυρπολήθηκαν. Η πολύτιμη ρωσοκινεζική βιβλιοθήκη του ιεραποστολικού κέντρου του Πεκίνου, το αρχείο και το πανάκριβο τυπογραφείο χάθηκαν στις φλόγες. Οι Ρώσοι Ιεραπόστολοι μόλις πρόφθασαν να καταφύγουν στο Τιέν-Τσίν και αργότερα στη Σαγκάη.

Πάνω από διακόσιοι Κινέζοι Χριστιανοί, μεταξύ των οποίων ένας Ιερέας, ένας κατηχητής και μια δασκάλα της Ιεραποστολής, μαρτύρησαν για την πίστη τους. Σε σχέση με την αριθμητική της δύναμη η Ορθόδοξη Εκκλησία προσέφερε κατά τον διωγμό αυτό περισσότερους μάρτυρες από όσους η Ρωμαιοκαθολική και οι Προτεσταντικές Εκκλησίες μαζί^[37].

Μετά την καταιγίδα

Το χτύπημα για τον π. Φιγκουρόφσκυ ήταν ισχυρότατο. Όλοι του οι κόποι είχαν καταρρευσει. Προς στιγμήν φαινόταν ματαιοπονία κάθε προσπάθεια καλλιέργειας της Ορθόδοξης πίστεως στην πνευματικώς βραχώδη κινεζική γη, την οποία αδιάκοπα μάστιζαν οι φοβερές πλημμύρες του κινεζικού φανατισμού.

Στην κρίσιμη όμως αυτή καμπή φάνηκε η πνευματική αντοχή και αποφασιστικότητα του φλογερού ιεραπόστόλου. Κατά την παραμονή του στη Σαγκάη ίδρυσε νέο ιεραποστολικό σταθμό. Το 1902, όταν αποχώρησε η θύελλα της επαναστάσεως, άρχισε εκ νέου την προσπάθειά του με εκπληκτική δραστηριότητα. Η Σύνοδος τον προήγαγε σε Επίσκοπο και του πολλαπλασίασε την ετήσια βοήθεια. Το σώμα των συνεργατών του ενισχύθηκε με 34 νέα πρόσωπα^[38].

Συστηματικός και αποφασιστικός καθώς ήταν ο Ιννοκέντιος δεν περιορίσθηκε στην ανοικοδόμηση των παλαιών. Βλέπει να ανοίγονται νέοι ορίζοντες για την Ορθοδοξία μετά την καταιγίδα και τη θυσία των μαρτύρων. Για να διαπιστώσει τις νέες δυνατότητες, επιχειρεί αναγνωριστικό ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας και με συνεχώς ανανεούμενο ενθουσιασμό καταστρώνει νέα σχέδια, τα οποία θέτει αμέσως σε εφαρμογή. Ιδού συνοπτικά μερικοί από τους καρπούς των προσπαθειών αυτών:

Το 1903 ιδρύονται εκτός του Πεκίνου Ιεραποστολικά κέντρα στις περιοχές Χανκόφ, Χαρμπίν, Νταλνί, Ούργκα, Μογγολία.

Στη Σαγκάη η Ορθόδοξη Ιεραποστολή αποκτά το 1903 Ορθόδοξο σχολείο και το 1905 ναό.

Παρόμοιες εξελίξεις βλέπουμε και στο ιεραποστολικό κέντρο του Τσουν-Πινφ.

Το 1906, ελάχιστα έτη μετά την ολοκληρωτική καταστροφή που προκάλεσε η επανάσταση των Μπόξερ στην Κίνα, η Ορθόδοξη Ιεραποστολή παρουσιάζεται αρτιότατα οργανωμένη^[39]. Εκτός από τον Επίσκοπο έχει 1 αρχιμανδρίτη, 2 ιερομονάχους, 3 ιεροδιακόνους, 12 Ιερείς (από τους οποίους 1 Κινέζος), 3 Διακόνους (από τους όποιους 2 Κινέζοι) και 6 ψάλτες.

Το επόμενο έτος βλέπουμε να δρουν σε φιλανθρωπικά έργα και 7 μοναχές^[40]. Επίσης διαθέτει 5 ναούς, 3 παρεκκλήσια, μία μονή και 9 σχολεία.

Ιδιαιτέρως αξιοσημείωτη είναι η πρωτοτυπία με την οποία κινείται ο Επίσκοπος Ιννοκέντιος. Δεν παραμένει δέσμιος των καθιερωμένων τύπων δράσεως. Ανακαινίζει τους παλαιούς, επινοεί νέους. Δεν είναι μόνο ο πιστός κληρικός, αποδεικνύεται ακόμη και ενημερωμένος πολυσχιδής επιστήμων και οργανωτής, που γνωρίζει να επιστρατεύει στην ιεραποστολική προσπάθεια ό,τι τάλαντο διαθέτει. Βασικό του μέλημα είναι πώς θα ανταποκριθεί στις συνθήκες και ανάγκες που αδιάκοπα εμφανίζονται.

Εκτός από τους Κινέζους Χριστιανούς, είχαν εμπιστευθεί στην Ιεραποστολή της Κίνας και 80.000 Ορθοδόξους στη Μαντζουρία. Για την εξυπηρέτηση όλων αυτών των πιστών, οι οποίοι εργάζονταν ή ήσαν εγκατεστημένοι κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής της Μαντζουρίας, διαρρύθμισε 10 βαγόνια σε παρεκκλήσια και σχολεία^[41]. Και, για να αυξήσει τα κέντρα επιδράσεως στον κινεζικό λαό, οργάνωσε μετεωρολογικό σταθμό, ατμοκίνητο αλευρόμυλο, εργοστάσιο σάπωνος και άλλες βιοτεχνίες^[42]. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι από τα 34 πρόσωπα με τα οποία ενισχύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα η Ορθόδοξη Ιεραποστολή, οι 14 ήσαν εργάτες και τεχνικοί^[43]. Μία ακόμη απόδειξη ότι η ιεραποστολική προσπάθεια δεν χρειάζεται μόνο κληρικούς, αλλά ανθρώπους με ζώσα πίστη οποιουδήποτε επαγγέλματος.

Μερικοί αριθμοί

Ο αριθμός των Κινέζων Χριστιανών αυξανόταν πλέον σταθερά. Όταν ήρθε το 1897 ο Ιννοκέντιος, βρήκε μόνο 200 πιστούς, 2 ναούς και 2 μικρά σχολεία με 25 μαθητές. Το 1906 ο αριθμός των αυτοχθόνων Χριστιανών έφθασε τους 636 (υπενθυμίζεται η μεγάλη αιμορραγία της Κινεζικής Εκκλησίας κατά το 1900), το 1912 έφθασε τους 2.937, το 1913 αυξήθηκε κατά 875. Το δε 1914 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κίνας παρουσιάζει το εξής δυναμικό: Ιεραποστολική ομάδα πλήρως συγκροτημένη, αποτελούμενη από τον Επίσκοπο, 3 αρχιμανδρίτες, 10 Ιερείς, 3 Διακόνους, δύο υποδιακόνους, 8 μοναχούς, 5 μοναχές, μονές στο Πεκίνο και στη Μαντζουρία, 15 ναούς, 34 Ιεραποστολικούς σταθμούς, 1 θεολογικό σεμινάριο με 10 κληρικούς και 25 υποψηφίους, 10 σχολεία αρρένων, 2 θηλέων (με 409 μαθητές), γηροκομείο, τυπογραφείο, μερικές βιομηχανίες και 5.034 Κινέζους πιστούς^[44].

Η Ορθόδοξη Κινεζική Εκκλησία ήταν πλέον μια πραγματικότητα. Ό,τι δεν είχε κατορθωθεί μέσα σε δυο αιώνες (17ο και 18ο) από τους τόσους Ιεραποστόλους που βρέθηκαν στους επίσημους κύκλους της χώρας, επιτεύχθηκε μέσα σε δύο δεκαετίες χάρις στη συστηματική εργασία, την οποία ενέπνευσε και με σοφία διηύθυνε ένας άνθρωπος, ο προσφιλής και πασίγνωστος «μέγας γέρων Επίσκοπος» Ιννοκέντιος Φιγκουρόφσκυ.

Κατά γενική ομολογία η Ρωσική Ορθόδοξη Ιεραποστολή παρουσίασε θαυμαστή αύξηση στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα^[45]. Παρ’ όλα όμως αυτά, αν την εξετάσουμε παράλληλα με τις ρωμαιοκαθολικές και προτεσταντικές προσπάθειες και γενικότερα σε σχέση με την τεράστια μάζα του κινεζικού κόσμου, βλέπουμε ότι υπήρξε μια απλή «μαρτυρία πίστεως».

Σημειώσεις:

34. Nad. Gorodetzky, μν. έργ., σ. 405.

35. Nad. Gorodetzky, ένθ. αν. Πρβλ. J. Glazik, μν. έργ., σ. 174.

36. Ξέσπασε το 1899-1900 υποκινούμενη και από την Αυλή. Στρεφόταν εναντίον κάθε ξένης επιρροής και της προσπάθειας δυτικοποιήσεως της Κίνας, η οποία είχε αρχίσει να συντελείται μετά την ήττα της Κίνας από την Ιαπωνία (1894-1895). Οι Ιεραπόστολοι καταδιώχθηκαν με μανία, επίσης και οι Χριστιανοί Κινέζοι, οι οποίοι χαρακτηρίσθηκαν συνοδοιπόροι των «ξένων διαβόλων» και καταδικάσθηκαν για προδοσία της πατρίδας και του πολιτισμού τους (K. S. Latourette, ένθ. αν.).

37. K. S. Latourette, ένθ. αν. Παράβαλλε J. Glazik, μν. έργ., σ. 170.

38. Στη μεγάλη αυτή δραστηριότητα συνέβαλε και η συμπαράσταση της «Ορθοδόξου ιεραποστολικής Εταιρείας», η οποία την εποχή αυτή παρουσίαζε αξιόλογη άνθηση (περί αυτής βλέπε Η. Βουλγαράκη, «Ρωσικαί ιεραποστολικαί Εταιρείαι», Πορευθέντες, 1961, σ. 53).

39. J. Glazik, μν. έργ., σ. 175. Ο Ρώσο-Ιαπωνικός πόλεμος του 1904-1905, παρά τις πολλές ατυχίες που παρουσίασε για τους Ρώσους, ιδίως στη Μαντζουρία, δεν επηρέασε την πρόοδο της Ορθόδοξης Ιεραποστολής (K. S. Latourette, μν. έργ., σ. 295).

40. K. S. Latourette, A History of Christian Mission in China, N. Y. 1929, σ. 566.

41. J. Glazik, μν. έργ., σ. 175.

42. Nad. Gorodetzky, μν. έργ., σ. 405. Η συγγραφέας τον χαρακτηρίζει ως «γίγαντα στις θετικές επιστήμες». Είναι γνωστό ότι και ο άλλος μεγάλος Ρώσος Ιεραπόστολος, ο Ιννοκέντιος Βενιαμίνωφ, παρουσίασε ιδιοφυΐα στις θετικές επιστήμες.

43. J. Glazik, μν. έργ., σ. 174.

44. J. Daubray, «La mission Russe de Pékin», Échos d’Orient, 1913, σ. 317 και εξής. Παράβαλλε J. Glazik, μν. έργ., σ. 174 και K. S. Latourette, μν. έργ., σ. 295.

45. Τόσο, ώστε να γράφεται στις αρχές του 20ού αιώνα: «Ο ανατολικός Χριστιανισμός είναι, όπως φαίνεται, προορισμένος να αποβεί η άρχουσα θρησκεία της Σινικής και της Ιαπωνίας, ως συμβιβαζόμενος με την ανατολική ιδιοφυία πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η έκφανση εκείνη της θρησκείας του Χριστού η περιβεβλημένη Δυτική περιβολή» (F. G. Cole, Mother of all Churches, London 1908, σ. 196).