Από τα μέσα του 9ου αιώνα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αναπτύσσει και πάλι ευρύτατη ιεραποστολική δραστηριότητα, η οποία πρόκειται να αφήσει βαθύτατα ίχνη στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και να διαμορφώσει τη ζωή μεγάλων λαών.

Η ιεραποστολική αυτή προσπάθεια δεν εκτείνεται σε όλη την περιφέρεια των συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, όπως τον 6ο αιώνα, διότι νότια και ανατολικά τα κύματα του Ισλάμ έχουν δημιουργήσει απροσπέλαστο φράγμα. Αναπτύσσεται όμως κυρίως προς Βορρά όπου η εθνολογική σύνθεση των λαών αρχίζει να παγιώνεται.

Κατά μήκος των βορείων συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Ιλλυρικό, εκτείνεται το ισχυρό βουλγαρικό κράτος.

Στη Δαλματία επεκτείνονται οι Κροάτες και οι Σέρβοι.

Βορειότερα, με άξονα τον Μέσο Δνείπερο, αναπτύσσονται οι Σκανδιναβοί Ρως, οι οποίοι συγκροτούν πολιτικά τους υπάρχοντες σλαβικούς πληθυσμούς.

Δυτικότερα, πέραν του άνω ρεύματος του Δουνάβεως, μετά τη διάλυση του κράτους των Αβάρων από τον Κάρολο τον Μέγα (768-813), δημιουργείται το σλαβικό κράτος της Μοραβίας, ενώ σε όλη την έκταση από τη Βαλτική μέχρι τον Δνείπερο, μετακινούνται άλλα σλαβικά φύλα καθώς και φύλα Αβάρων και Μολδαβών.

Τέλος οι Μαγυάροι (Ούγγροι), οι οποίοι στα μέσα του 9ου αιώνα ζουν σε πρωτόγονη ακόμη κατάσταση μεταξύ Δον και Δνείπερου, θα προχωρήσουν μέχρι τη Βεσσαραβία, για να κατακτήσουν το 895 τη σημερινή τους χώρα. Προς όλους αυτούς τους λαούς θα επεκταθεί η ευεργετική πνευματική ακτινοβολία του Βυζαντίου.

Πρωταγωνιστής της μεγάλης ιεραποστολικής εξορμήσεως του 9ου αιώνα παρουσιάζεται ο σοφός πατριάρχης Φώτιος, ο οποίος εργάσθηκε με σύστημα και επιμονή για τη διάδοση του Χριστιανισμού στους Σλάβους και τους Βουλγάρους.