Το άρθρο αυτό γράφτηκε με αφορμή ερώτημα ενός φίλου, σχετικά με το ποιες εκδόσεις του αρχαίου κειμένου της Αγίας Γραφής θα πρέπει να εμπιστεύεται ένας Ορθόδοξος. Στην απάντησή μας θα επεκταθούμε και σε μερικά σχόλια για κάποιες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής που κυκλοφορούν σήμερα.

[Σημείωση: επειδή στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε και σε ηλεκτρονικές εκδόσεις κειμένων της Αγίας Γραφής, οφείλουμε να ενημερώσουμε τους Ορθοδόξους αναγνώστες για τις δογματικά και θεολογικά παραμορφωμένες μεταφράσεις των «Μαρτύρων του Ιεχωβά», οι οποίες έχουν υποστεί ακραία επεξεργασία (αφαίρεση ή προσθήκη λέξεων, αλλαγή σύνταξης και στίξης κ.λπ., κ.λπ.) προκειμένου να υποβαθμίσουν το Πρόσωπο του Ιησού Χριστού και να ταιριάξουν με την αντιεκκλησιαστική και αντιτριαδική πολεμική της Εταιρείας «Σκοπιά»: αυτές είναι οι μεταφράσεις με τίτλους όπως «Μετάφραση Νέου Κόσμου» ή συντομογραφικά «ΜΝΚ» ή στα αγγλικά, «New World Translation» ή «New World Translation of the Holy Scriptures» και συντομογραφικά «NWT», όπως και «The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures» ή στα ελληνικά «Διάστιχη Μετάφραση της Βασιλείας των Ελληνικών Γραφών». Επίσης, οι χρήστες Η/Υ και άλλων φορητών συσκευών (κινητά κ.λπ.) που κινούνται στο διαδίκτυο και αναζητούν κάποια έκδοση της Αγίας Γραφής, εκτός από τους παραπάνω τίτλους, να υποψιάζονται και κάθε μεταφορά τους (συχνά αθέλητη) σε ιστοσελίδες που η γραμμή διεύθυνσης περιλαμβάνει τις εξής λέξεις: Jehovah’s Witnesses (=Μάρτυρες του Ιεχωβά), Watchtower (=Σκοπιά), jw (=αρχικά των λέξεων Jehovahs Witnesses)]

Περιεχόμενα

1. Καινή Διαθήκη: Το εγκεκριμένο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αρχαίο κείμενο

Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε ότι, το μόνο εγκεκριμένο πρωτότυπο κείμενο από την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως[1], περιλαμβάνεται στην έκδοση, «Η Καινή Διαθήκη εγκρίσει της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας[2]» που τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 1904.

Εξαιτίας της ανομοιομορφίας του κειμένου της Καινής Διαθήκης που επικρατούσε μέχρι και τα τέλη του 19^ου αιώνα[3], ανέλαβε πρωτοβουλία για την έκδοση αυτή «το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο ανέθεσε το 1899 το έργο τούτο σε επιτροπή Αρχιερέων, με κύριο συντελεστή τον καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Χάλκης Β. Αντωνιάδη»[4].

Το κείμενο του 1904, ανατυπώθηκε και πάλι στο Πατριαρχικό τυπογραφείο το 1912[5], και «αναπαράγεται έκτοτε στον ελληνικό χώρο τόσο από την Αποστολική Διακονία όσο και από τις θρησκευτικές οργανώσεις «Ζωή», «Σωτήρ» κ.ά.»[6], «ως το κείμενον του Οικουμενικού Πατριαρχείου»[7]. Το κείμενο αυτό, που τελικά «κυριάρχησε στον ελληνόφωνο χώρο», ονομάζεται αλλιώς και «Πατριαρχική έκδοση» (ή «Πατριαρχική έκδοση του 1904») και είναι γνωστό «στους κύκλους των ειδικών ερευνητών του εξωτερικού ως Patriarchal text ή ως Antoniadis text»[8].

2. Καινή Διαθήκη: Ηλεκτρονικές εκδόσεις της Πατριαρχικής έκδοσης του 1904

Εάν κάποιος θελήσει να αναζητήσει την «Πατριαρχική έκδοση» που προαναφέραμε σε μορφή software για Η/Υ ή για κινητό τηλέφωνο με ανάλογες δυνατότητες, θα μπορούσε να την βρει και με το όνομα «Majority Text» αρκεί να προσέξει στις πληροφορίες του αρχείου να αναφέρεται η χρονολογία 1904.

Για παράδειγμα, το software «e-Sword» (http://www.e-sword.net/ [για PC] και http://www.e-sword.net/pocketpc/ [για φορητές συσκευές και κινητά τηλέφωνα]), προσφέρει την «Πατριαρχική έκδοση του 1904» με τον τίτλο: «Greek New Testament (Majority Text)» (βλ. http://www.e-sword.net/bibles.html και http://www.e-sword.net/pocketpc/). Για να είμαστε σίγουροι ότι το «Majority Text» που βρήκαμε αποτελεί την επίσημη έκδοση του Πατριαρχείου Κων/πόλεως, σημαντική ένδειξη (εκτός από την αναγραφή του έτους 1904) αποτελεί και το εδάφιο Α΄ Ιω. 5,7-8, το οποίο ονομάζεται αλλιώς και «Κόμμα Ιωάννου» ή «Ιωάννειο Κόμμα»[9]. Αν λοιπόν το αρχείο που βρήκαμε είναι όντως η «Πατριαρχική έκδοση του 1904» θα πρέπει στην περικοπή αυτή να γράφει:

«Ότι τρείς εισιν οι μαρτυρούντες [εν τώ ουρανώ, ο Πατήρ, ο Λόγος και το άγιον Πνεύμα, και ούτοι οι τρείς έν εισι. και τρείς εισιν οι μαρτυρούντες εν τή γή], το Πνεύμα και το ύδωρ και το αίμα, και οι τρείς εις το έν εισιν».

Αν πρόκειται για διαφορετικό «Majority Text» και δεν είναι η «Πατριαρχική έκδοση του 1904», τότε θα λείπει το κείμενο που τονίσαμε μέσα στην αγκύλη, και θα γράφει:

«Ότι τρείς εισιν οι μαρτυρούντες, το Πνεύμα και το ύδωρ και το αίμα, και οι τρείς εις το έν εισιν».

Επίσης, το software «The Word» (http://www.theword.net) προσφέρει την «Πατριαρχική έκδοση του 1904» με τον τίτλο: «Greek New Testament with accents as it is used by the Greek Orthodox Church» (βλ. ΕΔΩ) η οποία περιέχει και το «Ιωάννειο Κόμμα». Στις πληροφορίες σχετικά με το κείμενο, διαβάζουμε ότι αποτελεί την ηλεκτρονική έκδοση τους αυθεντικού Πατριαρχικού κειμένου του 1904 (στο πρωτότυπο: «electronic edition of the Original Patriarchal text of the Greek New Testament, as it is used by the Greek Orhodox Church […] This text was published for the first time in 1904»).

3. Καινή Διαθήκη: Έντυπες μεταφράσεις του Πατριαρχικού κειμένου του 1904

Γνωρίζουμε ότι, «για πολλά χρόνια επικράτησαν και συνεχίζουν ακόμη να διαβάζονται στην Ελλάδα οι μεταφράσεις, ακριβέστερα οι ‘παραφράσεις’ (δηλ. απόδοση του κειμένου με πολλά λόγια) των Π. Τρεμπέλα, ‘Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας’ […] και I. Κολιτσάρα, ‘Η Καινή Διαθήκη. Ερμηνευτική απόδοσις’ […] Οι δύο αυτές «παραφράσεις» διαδόθηκαν σε ευρύτερα στρώματα του ελληνικού λαού από τις χριστιανικές οργανώσεις ‘Ζωή’ και ‘Σωτήρ’»[10].

Πράγματι, οι δύο αυτές μεταφράσεις της Καινής Διαθήκης, στηρίζονται στο Πατριαρχικό κείμενο του 1904 και είναι πολύ διαδεδομένες στη χώρα μας. Βεβαίως, δεν αποτελούν λέξη προς λέξη μεταφράσεις, αλλά είναι ερμηνευτικές αποδόσεις του κειμένου, σε μερικά σημεία αρκετά εκτενείς, οι οποίες είναι σύμφωνες με την Ιερά παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή ότι εμπεριέχουν και μια εκλαϊκευμένη, Ορθόδοξη κατήχηση.

Από εκεί και πέρα, γνωστές στις μέρες μας, λέξη προς λέξη μεταφράσεις της Καινής Διαθήκης, είναι:

α) Δεληκωστόπουλος Αθανάσιος, «Η Καινή Διαθήκη σε Νεοελληνική Απόδοση», (σε 7^η έκδοση, Αθήνα 2003), και

β) «Η Αγία Γραφή» (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) - Μετάφραση από τα πρωτότυπα κείμενα, Βιβλική Εταιρεία, Αθήνα 1997 (κυκλοφορεί και έκδοση μόνο με τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης σε διάφορα σχήματα και μεγέθη).

Για την περίπτωση α) που αφορά τη μετάφραση του καθ. Αθανασίου Δεληκωστόπουλου με τίτλο, «Η Καινή Διαθήκη σε Νεοελληνική Απόδοση» (μόνο μετάφραση, χωρίς το πρωτότυπο κείμενο για παραβολή), θα λέγαμε ότι αποτελεί μια αξιόλογη -λέξη προς λέξη- απόδοση του πρωτότυπου κειμένου, που σύμφωνα με τον Ακαδημαϊκό και πανεπιστημιακό Μάρκο Σιώτη, αποτελεί «την πιστοτέραν προς το πρωτότυπον κείμενον»[11]. Η μετάφραση αυτή έτυχε εγκρίσεως από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και παραθέτει τα θετικά σχόλια και τις ευλογίες Πατριαρχών και Αρχιεπισκόπων. Το σχετικά μικρό της μέγεθος θα λέγαμε ότι εξυπηρετεί ανάγκες εύκολης μεταφοράς.

Για την περίπτωση β) που αφορά τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης που εκδίδει η Βιβλική Εταιρεία, θα πρέπει καταρχάς, να επισημάνουμε τα εξής που γράφει ο ίδιος ο Ιω. Καραβιδόπουλος, ένας εκ της ομάδος των μεταφραστών:

«Ο Ορθόδοξος Ελληνικός λαός έχει μια ευαισθησία έναντι των εκδόσεων της Βιβλικής Εταιρείας. Είναι αλήθεια ότι ο λαός στην Ελλάδα έχει τραυματικές εμπειρίες από προσηλυτιστικές ενέργειες του παρελθόντος, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη του»[12].

Πράγματι, αν διαβάσει κανείς την εξαιρετική μελέτη του π. Γεωργίου Μεταλληνού, «Το Ζήτημα της μεταφράσεως της Αγίας Γραφής εις την νεοελληνικήν κατά τον ΙΘ' αι.» (εκδ. Αρμός, Αθήνα 2004 [c1977] ) θα δει την εμμονή της Προτεσταντικής αυτής εταιρείας κατά το παρελθόν, να προσηλυτίσει με κάθε πλάγιο τρόπο τους υπόδουλους αλλά και τους απελευθερωμένους Ορθοδόξους.

Βεβαίως, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι από τότε πέρασαν πολλά χρόνια και ήταν πράγματι μεγάλο βήμα για την Βιβλική Εταιρεία, ότι στα 1997 εξέδωσε μεταφρασμένο το κείμενο της Καινής Διαθήκης, «με βάση το Εκκλησιαστικό Κείμενο κατά την Πατριαρχική έκδοση του 1904» και «την απόδοση πραγματοποίησαν οι καθηγητές της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης Π. Βασιλειάδης, I. Γαλάνης, Γ. Γαλίτης, I. Καραβιδόπουλος»[13], άνθρωποι με εξαιρετικό επιστημονικό υπόβαθρο και σεβασμό και αγάπη προς την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Έτσι, από την Βιβλική Εταιρεία, έχουμε -ως προς την Καινή Διαθήκη- μια μετάφραση του επίσημου κειμένου του Πατριαρχείου Κων/πόλεως, μεταφρασμένο από τέσσερις αξιόλογους επιστήμονες (μόνο μετάφραση, χωρίς το πρωτότυπο κείμενο για παραβολή). Αυτή η μετάφραση, καθώς κυκλοφορεί και σε ιδιαίτερα μικρή, φορητή έκδοση, μοιράστηκε δωρεάν και στους μαθητές της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πριν από δύο χρόνια περίπου, καθώς τυγχάνει και της έγκρισης της Εκκλησίας της Ελλάδος.

(βλ. και παρακάτω το σχόλιό μας για τη μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης που περιλαμβάνει η έκδοση αυτή της Βιβλικής Εταιρείας).

4. Καινή Διαθήκη: Ηλεκτρονικές εκδόσεις μεταφράσεων που δεν βασίζονται στο Πατριαρχικό κείμενο

Ως προς τις ηλεκτρονικές εκδόσεις τώρα, όποιος ψάχνει για μετάφραση του εγκεκριμένου Πατριαρχικού κειμένου της Καινής Διαθήκης, μάλλον θα αντιμετωπίσει πρόβλημα.

Τα προγράμματα «e-Sword» και «The Word»[14] προσφέρουν καταρχάς την μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα (1831-51), η οποία όμως όταν εκπονήθηκε, «προεκάλεσε θύελλαν αντιδράσεων και κατεδικάσθη δύο φοράς (1836 και 1839) από την Ιεράν Σύνοδον του Οικουμενικού Πατριαρχείου»[15].

Από εκεί και πέρα, το «The Word» προσφέρει και την ηλεκτρονική έκδοση της μετάφρασης του Σπύρου Φίλου η οποία, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει το πρόγραμμα, δεν είναι παρά μια μεταφορά της μετάφρασης του Νεοφύτου Βάμβα, από την καθαρεύουσα στην νεοελληνική γλώσσα. Βεβαίως, κατά την αντίληψη του μεταφραστή, η «Mετάφραση του Nεοφύτου Bάμβα … θεωρείται, αλλά και είναι μία από τις καλύτερες και τις πλέον ακριβείς μεταφράσεις στον παγκόσμιο χώρο». Έχει ενδιαφέρον να προσθέσουμε και το σχόλιο του Χριστόφορου Τσιάκκα για την Εισαγωγή του Σπ. Φίλου στην έντυπη έκδοση της μετάφρασής του:

«Είναι προφανές ότι μέσω της εκδόσεως της Καινής Διαθήκης αυτής ο Σπύρος Φίλος επιδιώκει να οδηγήσει τους αναγνώστες του στην αποδοχή των ‘ευαγγελικών’ [Προτεσταντικών] διδαχών οι οποίες είναι ασυμβίβαστες με την Ορθόδοξη Πίστη»[16].

Επίσης, μια άλλη ηλεκτρονική έκδοση που συναντάμε στο «The Word», είναι αυτή της μετάφρασης του Σπύρου Κάραλη, που έγινε με βάση «Κριτικό» κείμενο (το: The Greek New Testament, Third Edition, corrected, εκδ. United Bible Societies) και όχι το Πατριαρχικό του 1904. Εκτός αυτού βεβαίως, κατά τη δική μας έρευνα, ο Σπύρος Κάραλης είναι παντελώς απών από την επιστημονική, θεολογική βιβλιογραφία και έτσι δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι έχει κάποια αναγνωρισμένα επιστημονικά προσόντα, που θα μας προσφέρουν εγγύηση για το αποτέλεσμα.

Εκτός αυτού βεβαίως, ένα «Κριτικό» κείμενο είναι προϊόν εργαστηρίου, είναι ένα τεχνητό κείμενο το οποίο προκύπτει από μακροχρόνια μελέτη επάνω στα χειρόγραφα, αν και θεωρητικά, πλησιάζει αρκετά στο πρωτότυπο κείμενο, όπως αυτό βγήκε από το χέρι των Ιερών Συγγραφέων. Όμως τα προβλήματα είναι σημαντικά:

Σύμφωνα με τον καθ. Χρήστο Βούλγαρη, ένα τέτοιο κριτικό κείμενο «παρουσιάζεται ‘τεχνητόν’ και ‘υποκειμενικόν’. Του λόγου δε το αληθές αποδεικνύεται και εκ του γεγονότος ότι, άλλοι μεν ερευνηταί θεωρούν την ‘α’ γραφήν συγκεκριμένου χωρίου ως αρχικήν, άλλοι δε την ‘β’ γραφήν αυτού, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται διαφοραί μεταξύ των, πολλάκις δε και διαφοραί μεταξύ διαδοχικών εκδόσεων του αυτού εκδότου, όπως π.χ. η 26^η έκδοσις των Nestle-Aland διαφέρει της 25^ης εις 700 περίπου χωρία. Ούτω, παρά την τεραστίαν προσπάθειαν μεγάλου πλήθους ειδικών ερευνητών, δεν έχει εισέτι επιτευχθή ομοφωνία μεταξύ αυτών»[17].

Για την Ορθοδοξία όμως έχει ειδική σημασία ότι η Πατριαρχική έκδοση του 1904 βασίζεται «σχεδόν εξ ολοκλήρου (πλην του βιβλίου της Αποκαλύψεως) εις Βυζαντινά Εκλογάδια εκπροσωπούντα λειτουργικόν κείμενον χρησιμοποιούμενον εις την λατρείαν και το κήρυγμα, κατ’ επέκτασιν δε και εις την Θεολογίαν, μεταξύ του 9^ου  και του 16^ου αιώνος […] [και] πολλαί παραλλαγαί του κειμένου τούτου συμπίπτουν με το κείμενον των κωδίκων και παπύρων του 3^ου αιώνος»[18].

Ίσως λοιπόν, οι Προτεστάντες που απέρριψαν την Ιερά Παράδοση δεν κατανοούν τη σημασία ενός κειμένου που χρησιμοποιήθηκε στις Λειτουργικές ανάγκες και τη Θεολογία της Εκκλησίας, όμως για τους Ορθοδόξους έχει μεγάλη σημασία η διάσωση του κειμένου επάνω στο οποίο θεολόγησαν Πατέρες της Εκκλησίας όπως ο Μέγας Φώτιος, ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Γρηγόριος Παλαμάς ή ο Νικόδημος ο Αγιορείτης.

Μία ακόμη ηλεκτρονική έκδοση μετάφρασης της Καινής Διαθήκης στο πρόγραμμα «The Word», είναι αυτή που εκπονήθηκε το 2004 από τις εκδόσεις «Ο Λόγος» (προτεσταντικού προσανατολισμού). Απ’ ότι καταλάβαμε από τις πληροφορίες του software, μάλλον πρόκειται για νεοελληνική απόδοση του «Παραδεδεγμένου Kειμένου» (Textus Receptus), ενώ όπως αναφέρεται, η θεολογική επεξεργασία του κειμένου έγινε από τον Προτεστάντη Γ. Χατζηαντωνίου.

            Σε σχέση με το Textus Receptus, αξίζει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τον καθ. Ιωάννη Καραβιδόπουλο, πρόκειται για το πλησιέστερο κείμενο στην «Πατριαρχική έκδοση»:

«Το Εκκλησιαστικό κείμενο, που είναι γνωστό και χρησιμοποιείται από την Εκκλησία της Ελλάδος, είναι το Πατριαρχικό κείμενο που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1904. Αυτό το κείμενο είναι παρόμοιο με το Παραδεδεγμένο Κείμενο (Textus Receptus) που κυκλοφορούσε στον χριστιανικό κόσμο της Δύσης και της Ανατολής μέχρι τον 18° αιώνα»[19]. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και διαφορές ανάμεσα στο Textus Receptus και στο Πατριαρχικό κείμενο[20].

Κατά συνέπεια, μεγαλύτερη -λέξη προς λέξη- βεβαιότητα ως προς το επίσημο κείμενο της Καινής Διαθήκης, προκύπτει κυρίως από τις έντυπες μεταφράσεις του Αθ. Δεληκωστόπουλου και της Βιβλικής Εταιρείας.

Ως προς τις ηλεκτρονικές εκδόσεις μεταφράσεων στη νεοελληνική που προαναφέραμε, θεωρούμε υποχρεωτικό για τον ελληνόφωνο χρήστη, σε περίπτωση που θέλει να τις συμβουλευτεί, να τις αντιπαραβάλλει πάντα με το πρωτότυπο κείμενο για την αποφυγή θεολογικών παρανοήσεων.

5. Παλαιά Διαθήκη: Το επίσημο αρχαίο κείμενο της Ορθόδοξης Εκκλησίας

            Όπως περιεκτικά μας ενημερώνει ο καθ. Σταύρος Καλαντζάκης:

            «Η αρχαιότερη και σπουδαιότερη από όλες τις μεταφράσεις του πρωτοτύπου εβραϊκού κειμένου της Π. Διαθήκης είναι η ελληνική Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄), ή διεθνώς γνωστή και ως Septuaginta (LXX). Η Μετάφραση αυτή εκπονήθηκε, κατά την παράδοση, από 72 ελληνιστές ιουδαίους μεταφραστές … Από τη στρογγυλοποίηση του αριθμού αυτού σε 70 προέκυψε η ονομασία «Εβδομήκοντα», καθώς και η αριθμητική του ένδειξη με το ελληνικό γράμμα Ο΄ ή τα λατινικά LXX»[21].

            Μάλιστα, η «Μετάφραση των Ο΄», «ου μόνον παρά τοις Ιουδαίοις της Αιγύπτου, αλλά και απανταχού της ελληνιζούσης Ιουδαϊκής διασποράς εθεωρείτο, τουλάχιστον μέχρι των μέσων του β΄ μ.Χ. αιώνος, ως εξίσου προς το πρωτότυπον ιερά, και αυτό τούτο θεόπνευστος»[22]. Επιπλέον, η μετάφραση αυτή εξαγιάστηκε και εγκρίθηκε από τον ίδιο τον Ιησού Χριστό και τους Αποστόλους, αφού ουσιαστικά, ήταν «η Βίβλος της πρώτης εκκλησίας, ως βλέπομεν ήδη εν τη Κ.Δ., ένθα τα πλείστα των εκ της Π.Δ. χωρίων παρατίθενται κατά τους Ο΄»[23].

            Όπως μας βεβαιώνουν οι σημαντικότεροι παλαιοδιαθηκολόγοι, η «Μετάφραση των εβδομήκοντα», ή αλλιώς «Μετάφραση των Ο΄», ή Septuaginta ή LXX, είναι το επίσημο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης για τους Ορθοδόξους.

            Ο καθ. Παναγιώτης Μπρατσιώτης γράφει:

«Εν δε τη ορθοδόξω ανατολική εκκλησία εξακολουθεί να παραμένη η μετάφρασις των Ο΄ ως η επίσημος Εκκλησιαστική Βίβλος χρησιμοποιουμένη εν τη δημοσίω λατρεία»[24].

            Και ο Αθανάσιος Χαστούπης:

«Η Ορθόδοξος εκκλησία ανέκαθεν αναγνωρίζει ως επίσημον Βίβλον της την μετάφρασιν των Ο΄»[25].

Όπως και ο καθ. Σταύρος Καλαντζάκης:

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία, συνεπής στην παράδοση … δέχεται και σήμερα ως επίσημη εκκλησιαστική Βίβλο της τη Μετάφραση των Ο΄ […] Αυτό δε σημαίνει βεβαίως ότι παραγνωρίζει το κύρος ή υποτιμά την αξία του μασωριτικού εβραϊκού κειμένου»[26].

            Οι λόγοι για τους οποίους η «Μετάφραση των Ο΄» κατέχει τη θέση αυτή στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι πολλοί και σημαντικοί (βλ. στο Ορθόδοξο Wiki την ενότητα: «Η αξία της Μεταφράσεως των εβδομήκοντα για τους Ορθοδόξους»). Ένας από τους εντυπωσιακότερους όμως, είναι αυτός που περιγράφει στα συμπεράσματα σχετικής του μελέτης ο καθ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος:

«Η εργασία αυτή ευθυγραμμίζεται προς την επικρατούσα επιστημονική άποψη ότι η πλειονότητα των παραθέσεων της Παλαιάς Διαθήκης στην Καινή, προέρχονται από τη Μετάφραση των Ο΄, σε τρόπο ώστε να μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η Μετάφραση των Ο΄ αποτελεί τη Γραφή των συγγραφέων της Καινής Διαθήκης»[27].

            Δυστυχώς, το παραπάνω συμπέρασμα έρχεται σε παραφωνία με την ογκώδη έκδοση της Βιβλικής Εταιρείας του 1997, η οποία ως προς την Παλαιά Διαθήκη, δεν περιλαμβάνει το επίσημο -για την Ορθοδοξία- κείμενο της «Μετάφρασης των εβδομήκοντα», αλλά εξέδωσε το εβραϊκό κείμενο (το λεγόμενο και Μασωριτικό), μεταφρασμένο στη νεοελληνική.

            Σίγουρα, η προσπάθεια είναι εξαιρετικής επιστημονικής χρησιμότητας και οι ίδιοι οι καθηγητές αναφέρουν ότι η μετάφραση αυτή έγινε και για «λόγους επιστημονικούς»[28], όμως, παρ’ όλο που η Ανατολική Εκκλησία δεν απορρίπτει το εβραϊκό κείμενο, εντούτοις, για τους Ορθοδόξους, το κείμενο των Μασωριτών, δεν αποτελεί την Παλαιά Διαθήκη που εγκρίθηκε μέσα από αιώνες Ορθόδοξης Λειτουργικής, Πατερικής και Συνοδικής χρήσης.

Έτσι, παρά το γεγονός ότι απευθυνόταν σε Έλληνες Ορθοδόξους, η Βιβλική Εταιρεία υποχώρησε μόνο ως προς το κείμενο της Καινής Διαθήκης (και χρησιμοποίησε την Πατριαρχική έκδοση του 1904), δεν έκανε όμως την ίδια υποχώρηση και ως προς το εβραϊκό κείμενο, το οποίο ως γνωστόν αποδέχονται ως επίσημο μόνο οι Προτεστάντες.

Βεβαίως, να επισημάνουμε ότι στην έκδοση αυτή της Βιβλικής Εταιρείας, τα βιβλία που σώθηκαν μόνο στα ελληνικά ή γράφτηκαν εξαρχής στα ελληνικά, αποδόθηκαν στη νεοελληνική με βάση τη «Μετάφραση των εβδομήκοντα»[29] (αφού δεν υπήρχε εβραϊκό πρωτότυπο κείμενο).

Κατά συνέπεια, όσο θετικά κι αν ήταν τα σχόλιά μας για την νεοελληνική μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τη Βιβλική Εταιρεία, αφού υποστήριξε το Πατριαρχικό κείμενο, δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο για το κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης: αν όπως προείπαμε, «η Μετάφραση των Ο΄ αποτελεί τη Γραφή των συγγραφέων της Καινής Διαθήκης», και επίσης, αποτελεί τη Γραφή των Πατέρων, των Αγίων, των Συνόδων και των Λειτουργικών πράξεων της Ορθοδοξίας, ποιος λόγος θα μπορούσε να μας οδηγήσει ώστε εμείς να διαφοροποιηθούμε και να χρησιμοποιήσουμε στη μελέτη μας μια μετάφραση του εβραϊκού κειμένου;!

Κλείνοντας την ενότητα αυτή, να προσθέσουμε ότι όσοι επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν το επίσημο αρχαίο κείμενο της Ορθόδοξης Παλαιάς Διαθήκης σε ηλεκτρονικές εκδόσεις για Η/Υ και φορητές συσκευές, θα πρέπει να αναζητήσουν το κείμενο με τον τίτλο: Septuagint(a) ή LXX.

Στο πρόγραμμα «The Word» (http://www.theword.net) βλέπουμε τη «Μετάφραση των Ο΄» με τον τίτλο, «Septuagint Old Testament  (LXX)» (βλ. ΕΔΩ) και στο software «e-Sword» (http://www.e-sword.net/ και http://www.e-sword.net/pocketpc/), βλέπουμε τη «Μετάφραση των Ο΄» με τον τίτλο «Greek Old Testament (Septuagint)» (βλ. http://www.e-sword.net/bibles.html και http://www.e-sword.net/pocketpc/).

6. Παλαιά Διαθήκη: Ηλεκτρονικές εκδόσεις μεταφράσεων που δεν βασίζονται στο κείμενο των «Εβδομήκοντα»

Δυστυχώς, ηλεκτρονικές εκδόσεις μεταφράσεων στη νεοελληνική, που να βασίζονται στη «Μετάφραση των Ο΄» δεν έχουμε υπόψη μας.

Η παλαιότερη μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα (στα software «The Word» και «e-Sword») και η νεότερη απόδοση της προσπάθειας του Βάμβα στη νεοελληνική από τον Σπύρο Φίλο (στο «The Word»), έχουν βασιστεί στο εβραϊκό κείμενο, και βεβαίως, η προσπάθεια αυτή του Βάμβα αποδοκιμάστηκε και από την Εκκλησία της Ελλάδος (1834) και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (1836)[30].

Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εβραϊκή βίβλος (και Παλαιά Διαθήκη των Προτεσταντών), αποδέχτηκε μόνο 39 βιβλία στην Αγία Γραφή της, ενώ η Παλαιά Διαθήκη των Ορθοδόξων, αποδέχεται 49 βιβλία, δηλαδή, δέκα ολόκληρα βιβλία επιπλέον. Μιλάμε για τεράστια διαφορά στον θεολογικό πλούτο της Εκκλησίας μας και είναι λάθος να έχουμε την εντύπωση ότι η εβραϊκή Βίβλος και η Ορθόδοξη Παλαιά Διαθήκη, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.

Επιπροσθέτως, η μελέτη του Νικολάου Παπαδοπούλου, με τίτλο «Τα δευτεροκανονικά εν τη Καινή Διαθήκη» αποδεικνύει μέσα από μέγιστο πλήθος εδαφίων, ότι και αυτά τα επιπλέον βιβλία εξίσου χρησιμοποιήθηκαν και άρα εγκρίθηκαν από την ίδια την Καινή Διαθήκη[31].

7. Παλαιά Διαθήκη: Έντυπες μεταφράσεις του κειμένου των «Εβδομήκοντα»

Μετά τα παραπάνω, κατανοούμε ότι ως προς τη μετάφραση της επισήμου Παλαιάς Διαθήκης, ο Ορθόδοξος θα αναγκαστεί να καταφύγει όχι σε ηλεκτρονικές, αλλά σε έντυπες εκδόσεις, οι οποίες στην χώρα μας είναι τρεις (και μία τέταρτη, ακόμα υπό έκδοση):

1. «Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Εβδομήκοντα. Κείμενον-ερμηνευτική παράφρασις-σχόλια-προβλήματα-χάρται» (1955 και εξής, και επανεκδόσεις 1966 και 1986) του αρχιμ. Ιωήλ Γιαννακοπούλου. Η μετάφραση αυτή παραθέτει σε δύο στήλες αφ’ ενός μεν το κείμενο των Ο΄ και αφ’ ετέρου την ερμηνευτική του παράφραση στην καθαρεύουσα. Έχει το χαρακτήρα του ερμηνευτικού υπομνήματος. Βεβαίως, είναι πολύτομο, συνήθως δεμένο, και πωλείται μόνο ολόκληρο και όχι κατά τόμο (άρα απαιτεί μια αυξημένη δαπάνη). Υπάρχουν και σήμερα αντίτυπα του έργου σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία.

2. «Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Εβδομήκοντα. Κείμενον, ερμηνευτική απόδοσις» (Αθήναι 1970-73) του Ιω. Κολιτσάρα. Η μετάφραση αυτή παραθέτει σε δυο στήλες αφ’ ενός μεν το κείμενο των Ο΄ και αφ’ ετέρου σύντομη απόδοση του νοήματος του. Ανατυπώνεται διαρκώς, είναι πεντάτομο (δερματόδετο, σε μαύρο ή κόκκινο χρώμα) και πωλείται συνήθως ολόκληρο και όχι κατά τόμο. Είναι ίσως η πιο εύχρηστη έκδοση από τις τρεις για όποιον αναζητά κυρίως τη μετάφραση του κειμένου.

3. «Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας» (Αθήναι 1985 και εξής). Αποτελεί πολύτομη έκδοση της Αδελφότητας Θεολόγων «Ο Σωτήρ», η οποία συνέχισε και ολοκλήρωσε την από ετών ερμηνευτική προσπάθεια του καθηγητή Παναγιώτη Τρεμπέλα. Παραθέτει σε δύο στήλες πρωτότυπο και μετάφραση, όπως και οι προαναφερόμενες εκδόσεις. Η ολοκλήρωση της σειράς, από οικονομική άποψη είναι δυσκολότερη, καθώς οι τόμοι είναι αρκετοί. Πωλούνται πάντως και ξεχωριστά ο καθένας.

4. «Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης» (Αθήναι 2004 και εξής, βρίσκεται ακόμα στο 9^ο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης). Αποτελεί πολύτομη, καλαίσθητη έκδοση από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, έργο του Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως, Ιερεμίου Φούντα, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κάθε τόμος χωρίζεται σε δύο μέρη· το Α΄ Μέρος (για τον λαό) περιέχει κείμενο - μετάφραση - ανάλυση. Το Β΄ Μέρος (για τους θεολογούντας) περιέχει τον επιστημονικό, ερμηνευτικό σχολιασμό. Η προσπάθεια είναι εξαιρετική, όμως οι ρυθμοί της έκδοσης είναι απογοητευτικά αργοί (9 βιβλία της Π.Δ. και 7 χρόνια).

Αντί επιλόγου, θα λέγαμε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος οφείλει να υποστηρίξει με κάθε μέσο μια προσπάθεια για έκδοση -λέξη προς λέξη- νεοελληνικής απόδοσης της επίσημης Ορθοδόξου Παλαιάς Διαθήκης, της «Μετάφρασης των Εβδομήκοντα», η οποία στα πρότυπα της έκδοσης της Βιβλικής Εταιρείας, να μπορεί να περιλαμβάνεται σε έναν και μόνο τόμο ώστε να είναι οικονομικός και εύχρηστος για κάθε ενδιαφερόμενο.

Επιπλέον, στην εποχή μας είναι αδιανόητο να μην έχουν ήδη ξεκινήσει προσπάθειες για την έκδοση το ταχύτερο δυνατόν, ηλεκτρονικών εκδόσεων μετάφρασης στη νεοελληνική, του Πατριαρχικού κειμένου της Κ.Δ. του 1904 αλλά και της Μετάφρασης των εβδομήκοντα ώστε να οπλιστεί πνευματικά ο ελληνόφωνος Ορθόδοξος στην εποχή των τεχνολογικών εξελίξεων.