Ο Βαρούχ είναι ένα από τα βιβλία του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης που αποδέχονται η Ορθόδοξη και η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία (με τη διαφορά ότι για τους Ρωμαιοκαθολικούς, ως έκτο κεφάλαιο στον Βαρούχ περιέχεται η "Επιστολή Ιερεμίου" η οποία στην Ορθόδοξη Εκκλησία λογίζεται ως ξεχωριστό βιβλίο). Ο Βαρούχ, εξαιρείται από τον κανόνα των θρησκειών της Μεταρρύθμισης. Στον ελληνικό κανόνα εντάσσεται στη συλλογή των Προφητικών Βιβλίων.

Εισαγωγικά

Το βιβλίο ονομάζεται Βαρούχ από το πρόσωπο, του οποίου τους λόγους περιέχει. Στα Εβραϊκά Βαρούχ σημαίνει ευλογημένος. Ο Βαρούχ ήταν γιος "υιός Νηρίου"^[1] και αδελφός Σαραίου, υπαλλήλου της αυλής του Σεδεκίου^[2]. Ήταν φίλος, πιστός μαθητής και γραμματέας^[3] του προφήτη Ιερεμία, διώχθηκε μαζί του^[4] και τον ακολούθησε στην Αίγυπτο^[5], όπου οδηγήθηκαν και οι δύο μετά την κατάλυση του Ιουδαϊκού κράτους (587 π.Χ.).

Το περιεχόμενο του βιβλίου περιέχει μια εκτενή προσευχή, στην οποία οι εξόριστοι Ιουδαίοι αναγνωρίζουν ότι τόσο οι πατέρες τους όσο και αυτοί οι ίδιοι απείθησαν στα προστάγματα του Θεού και αυτό είχε ως συνέπεια να καταστραφεί η Ιερουσαλήμ και να οδηγηθεί ο λαός στην αιχμαλωσία. Διαβεβαιώνουν όμως ότι μετανόησαν και ζητούν συγγνώμη από τον Θεό.

Στην τελευταία ενότητα του βιβλίου οι εξόριστοι θρηνούν την ερήμωση της Ιερουσαλήμ και εκείνη παρηγορεί τα τέκνα της, ενισχύοντας την πίστη τους στο Θεό και προλέγοντας "την αιώνιον ευφροσύνην μετά της σωτηρίας" ενώ προφητεύεται η επιστροφή των εξόριστων από τη Βαβυλώνα στην πατρίδα τους.

Συγγραφέας, τόπος, χρόνος

Από την επιγραφής του βιβλίου^[6], μαθαίνουμε ότι ο Βαρούχ έγραψε το βιβλίο στη Βαβυλώνα, κατά το 5ο έτος από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, και το διάβασε ενώπιον του λαού και του βασιλιά Ιεχονία (582 π.Χ.). Αρχικά το βιβλίο φαίνεται πως είχε γραφεί στην εβραϊκή γλώσσα. Σήμερα σώζεται στην ελληνική της Μεταφράσεως των Ο', και από αυτή έχουν προέλθει μεταφράσεις του στη λατινική, κοπτική, συριακή κ.ά.. Σύμφωνα με τον καθηγητή Χαστούπη ο χρόνος της συγγραφής του βιβλίου "δεν δύναται να καθορισθή ακριβώς. Πιθανή είναι η εκ του α' ημίσεος της 1ης εκατονταετηρίδος π.Χ. καταγωγή αυτού"^[7]. Ωστόσο υπάρχουν και οι υποστηρικτές της αυθεντικότητας του βιβλίου, που αντιπαραθέτουν συγκεκριμένες μαρτυρίες του βιβλίου, μάλλον ασυμβίβαστες με μια μεταγενέστερη χρονολόγησή του^[8].

Διάγραμμα περιεχομένου

Το περιεχόμενο του βιβλίου αποτελείται από 5 κεφάλαια:

1,1-14: Ιστορική εισαγωγή.

1,15-3,8: Εξομολόγηση των αιχμαλώτων Ιουδαίων και αίτηση συγγνώμης.

3,9-4,4: Ύμνος προς τη σοφία.

4,5-5,9: Παραινέσεις, παρηγορητική προφητεία περί αποκαταστάσεως.

Σημειώσεις

1. Iερ. 39,12.

2. Ιερ. 28,59.

3. Iερ. κεφ. 43.

4. Iερ. 43,26.

5. Iερ. 50,6.

6. Βαρούχ 1,1-2.

7. Χαστούπης Π. Αθανάσιος, Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, εκδ. Πανεπιστημίου Αθηνών, 1986, σελ. 464.

8. Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 911.

Βιβλιογραφία

Αγουρίδης Σάββας, Ιστορία της Θρησκείας του Ισραήλ, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995

Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2006

Μπρατσιώτης Ι. Παναγιώτης, Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Αθήνα 1993 (c1936)

Χαστούπης Π. Αθανάσιος, Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, εκδ. Πανεπιστημίου Αθηνών, 1986

David Noel Freedman, The Anchor Bible Dictionary, New York: Doubleday, 1992

Gleason Leonard Archer, A Survey of Old Testament Introduction, 3η έκδ., Moody Press, 1998

James Luther Mays et al., Harper's Bible Commentary, San Francisco: Harper & Row, 1988

John Barton and John Muddiman, Oxford Bible Commentary, New York: Oxford University Press, 2001.