Είδαμε ότι η κατάσταση των προ Χριστού δικαίων υπό την εξουσία της φθοράς και του θανάτου θεωρείται από τους Πατέρες και συγγραφείς της υπό εξέτασιν περιόδου, ως μία άδικη ή προσωρινή αιχμαλωσία από τον διάβολο, που επιτράπηκε από τον Θεό για λόγους ευσπλαγχνίας, «για να μη γίνει αθάνατο το κακό» και για να δοκιμασθεί ο άνθρωπος και να μετανοήσει.

Από την αιχμαλωσία αυτή εξαιρέθηκε μόνο ο Κύριος, ο οποίος γεννήθηκε δια Πνεύματος Αγίου από την Παρθένο. Από αυτό φαίνεται σαφώς ότι οι προϋποθέσεις για την πτώση και τη σωτηρία των εν λόγω θεολόγων τείνουν ισχυρά προς την περί traducianismus θεωρία. Η αποδοχή της θεωρίας περί creationismus θα σήμαινε ότι ο Θεός είναι αίτιος της αιχμαλωσίας των ανθρώπων από τον θάνατο και τον διάβολο και δεν θα είχαν ισχύ οι λόγοι¹¹ που προαναφέρθηκαν σχετικά με τη γέννηση του Χριστού από την Παρθένο. Παρ’ όλα αυτά όμως δεν μπορεί κανείς να επιβάλει μία μονόπλευρη θεωρία περί traducianisinus στη σκέψη των εν λόγω θεολόγων.

Και οι δύο θεωρίες σχετικά με τον traducianismus και τον creationismus έχουν ως προϋπόθεση την άποψη, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι, ανεξάρτητος κάπως από τις άμεσες άκτιστες ενέργειες του Θεού επειδή κυβερνείται από κτιστούς φυσικούς νόμους, το οποίο δεν αποτελεί την άποψη των θεολόγων της υπό εξέταση περιόδου¹². Σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές δύο πράγματα μπορούν να συμβαίνουν: Ή δηλαδή η ψυχή γεννιέται με το σώμα ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άμεση ενέργεια του Θεού, ή δημιουργείται άμεσα από τον Θεό και ενώνεται με το σώμα που προέρχεται ανεξάρτητο, από τους γονείς σύμφωνα με τους κτιστούς νόμους της φύσης¹³.

Εάν η θεία πρόνοια είναι πραγματικά άκτιστη ενέργεια του Θεού, η οποία συντηρεί και ζωοποιεί, όχι έμμεσα μέσω κτιστών νόμων της φύσης αλλ’ άμεσα, είναι αρκούντως φανερό, ότι όχι μόνο η ψυχή αλλά και το σώμα οφείλονται στην άμεση δημιουργική ενέργεια τού Θεού, σε συνεργασία μαζί με τους γονείς¹⁴. Ο Θεός «σε έφτιαξε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη. Επειδή αν δεν υπήρχε ο πατέρας σου, ούτε η μητέρα σου, πολύ περισσότερο ούτε εσύ θα υπήρχες ποτέ. Και σε έπλασε από υγρή ουσία μικρής και ελάχιστης ρανίδας, η οποία κάποτε ούτε αυτή υπήρχε· και σε προήγαγε ο Θεός σε αυτή τη ζωή»¹⁵.

Κατά γενικότερο τρόπο ο Θεόφιλος γράφει, ότι «το θέειν εστίν το τρέχειν και κινείν και ενεργείν και τρέφειν και προνοείν και κυβερνάν και ζωοποιείν τα πάντα»¹⁶. Ο Θεός είναι «Αυτός που δίνει Πνεύμα που την τρέφει (τη γη), τού Οποίου η πνοή ζωογονεί το παν, ο Οποίος αν συγκρατήσει το Πνεύμα σ' Αυτόν, θα εκλείψει το κάθε τι»¹⁷. Γιατί λοιπόν η γέννηση του ανθρώπινου σώματος ν’ αποτελεί τη μόνη εξαίρεση της άμεσης δημιουργικής και ζωοποιού ενέργειας του Θεού; Η ένσταση ότι σε αυτή την περίπτωση ο Θεός θα ήταν αίτιος του κακού δεν ευσταθεί. Το σώμα δεν είναι κάτι κακό, ούτε η δύναμη του θανάτου και της αμαρτίας που κατοικεί σε αυτό είναι από τον Θεό. Επομένως η ένσταση αυτή ανάγεται στο γενικότερο πρόβλημα, στο πώς η θεία πρόνοια επιτρέπει γενικά να υπάρχει ο θάνατος ως κάποιο παράσιτο στην κατ’ αρχήν πολύ καλή δημιουργία. Είτε ο Θεός ενεργεί έμμεσα είτε άμεσα το πρόβλημα σχετικά με την ύπαρξη του κακού ως παράσιτου στον κόσμο παραμένει το ίδιο. Δεν λύνεται με απομάκρυνση του Θεού από τον κόσμο σε κάποιο μικρό βαθμό. Λύνεται μόνο εντός των πλαισίων της αγιογραφικής και ελληνικής πατερικής αντίληψης σχετικά με την ελευθερία, σχετικά με τον πραγματικό πόλεμο μεταξύ Θεού και σατανά και σχετικά με την αναγκαιότητα των πειρασμών για την τελείωση του ανθρώπου.

Όταν λάβουμε υπ' όψιν το γεγονός ότι για τους Πατέρες και συγγραφείς της υπό εξέτασιν περιόδου οι πρωτόπλαστοι δεν δημιουργήθηκαν ούτε αθάνατοι ούτε θνητοί¹⁸, και ότι η αθανασία επιτυγχάνεται μόνο μέσω της ηθικής τελειοποίησης, τότε είναι φανερό ότι και σε περίπτωση αναμαρτησίας του Αδάμ, οι απόγονοί του δεν θα γεννιόντουσαν ούτε αθάνατοι ούτε κάτω από το κράτος του θανάτου, απλούστατα επειδή η αθανασία του καθενός δεν εξαρτάται από την ίδια του τη φύση, αλλά από την άσκησή του για την τελείωση και από τη θέληση και θεοποιό ενέργεια του Θεού.

Σύμφωνα με αυτά δεν υφίσταται πρόβλημα, περί του πώς μπορεί μία από τη φύση της αθάνατη ψυχή, να γεννηθεί με το σώμα. Ολόκληρος ο άνθρωπος, ψυχή και σώμα, μπορούσε να γεννηθεί από τους πρωτοπλάστους δεκτικός και της αθανασίας και του θανάτου. Στην περίπτωση που δεν αμάρταναν οι πρωτόπλαστοι, κανείς λόγος δεν θα γινόταν περί αποκλεισμού της συνεργασίας του Θεού και των γονέων στη γέννηση ολόκληρου του ανθρώπου κατά τη ψυχή και το σώμα, απλούστατα επειδή δεν θα υπήρχε κίνδυνος να νομισθεί ότι ο Θεός είναι ο αίτιος του κακού που κατοικεί στον άνθρωπο. Γιατί, λοιπόν, μετά την πτώση η μεταξύ Θεού και ανθρώπου συνεργασία ν’ αποκλείεται; Ακριβώς μετά την παρακοή «Αδάμ έγνω Εύαν τη γυναίκα αυτού και συλλαβούσα έτεκε τον Κάϊν και είπεν· Εκτησάμην άνθρωπον διά του Θεού»¹⁹.

Το ότι ο άνθρωπος γεννιέται έχοντας ως παράσιτο μέσα του, τη δύναμη του θανάτου και της αμαρτίας, δεν οφείλεται στον Θεό, αλλά στην ενέργεια του σατανά και στην ασθένεια όλης της κτίσης και της ανθρώπινης φύσης, από την οποία δημιουργεί ο Θεός κάθε νέο άνθρωπο. Αφού ο άνθρωπος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φύσης, αδυνατεί να ξεφύγει από τη φθορά που βασιλεύει σ’ αυτήν. Η ύπαρξή του εξαρτάται από τη φύση, με την οποία συνεχώς ανταλλάσσει συστατικά. Πράγματι ο άνθρωπος είναι «γη»²⁰. Δεν πλάσθηκε ως ανεξάρτητο ον, αλλά μέλος και μέρος της όλης κτίσης και ανθρωπότητας. Κληρονομεί αρκετά καλά και κακά χαρακτηριστικά των γονέων και προγόνων του. Τόσο στενή είναι η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, ώστε και η ζωή κάποιου που κινδυνεύει να σώζεται με το αίμα άλλων ανθρώπων. Μεταξύ των κληρονομικών ασθενειών της ανθρωπότητας, ασφαλώς η βάση όλων των ασθενειών γενικά, είναι η φθορά και ο θάνατος²¹, μέσω των οποίων ο σατανάς και η αμαρτία βασιλεύουν²². Μόνο ο Χρίστος δια του Αγίου Πνεύματος και από την Παρθένο, γεννήθηκε έξω από την τυραννία του διαβόλου.

Σημειώσεις

11. Δες παραπάνω, σελ. 80 και μετά.

12. Δες παραπάνω, σελ. 52 και μετά.

13. Σύμφωνα με τα φυσιολογικά δεδομένα η θεωρία περί Creationismus προϋποθέτει αναγκαστικά την τριχοτομία.

14. Δες Χ. Ανδρούτσου, Δογματική, σελ. 136.

15. Θεοφίλου, όπως παραπάνω, Α΄, 8. Παρομοίως ο Μέγας Αθανάσιος γράφει, ότι ο πρωτόπλαστος «επειδή από τη γη έγινε, όπως όλοι» και «το χέρι όμως που έπλασε τότε τον Αδάμ, Αυτό και τώρα και πάντα τους ανθρώπους μετά από εκείνον πάλι πλάθει και δημιουργεί». (Επιστολή, ότι η εν Νίκαια Σύνοδος εωρακυΐα την πανουργίαν των περί Ευσέβιον κτλ., κεφ. 9, Migne, P. G., 25, 429).

16. Όπως παραπάνω, Α΄, 4.

17. Στο ίδιο Α΄, 7.

18. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή δημιουργήθηκαν θνητοί χωρίς να υπόκεινται στην ανάγκη να πεθάνουν και επομένως χωρίς να είναι υπό την εξουσία του θανάτου. Ιουστίνου, Αμφιβαλλόμενον. Αποκρίσεις προς Ορθόδοξους, Ερώτηση λβ΄, ΒΕΠΕΣ, τόμ. 4, σελ. 88.

19. Γεν. 4, 1.

20. Γεν. 3, 19.

21. «Ενεργούντος του θανάτου εξ αιτίας της ομοιότητας του Αδάμ σε όλο το γένος που προήλθε απ’ αυτόν, όπως σε ένα φυτό που έπαθε βλάβη στη ρίζα, αναγκαστικά θα μαραθούν και όλα τα κλωνάρια που φυτρώνουν απ' αυτό». Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ερμηνεία στην προς Ρωμαίους Επιστολή, Migne, P. G., 74, 785.

22. Χρυσοστόμου, Ομιλία Δ΄ στην προς Εβραίους Επιστολή δ΄, Migne, P. G., 63, 4142.