Η Ορθοδοξία δεν είναι μία ακόμα θρησκεία σαν τις άλλες, που στηρίζονται σε "δογματικά πακέτα" και αρχαία ιερά κείμενα. Αλλά είναι μία ζωντανή πίστη, με σημεία τής δυνάμεως τού Θεού φανερά σε όλη την ιστορία της, όπως περιγράφει στη συνέχεια ο π. Ι. Ρωμανίδης, από τη διαχρονική εμπειρία τών αγίων μας ως σήμερα:

Υπάρχει μια σχέση μεταξύ πράξεως και θεωρίας.

«Έχουμε την πράξη που ολοκληρώνεται στην θεωρία. Κατά την διάρκεια της θεωρίας όμως, ουδέποτε εγκαταλείπεται η πράξη. Ουδέποτε. Ίσως κλασσικό παράδειγμα της Ορθοδόξου θεωρίας είναι ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, στου οποίου τον βίο, που μας έγραψε ο Νικήτας Στηθάτος, εκεί, βλέπουμε το εξής παράδοξο. Όπως ο Απόστολος Παύλος, πρώτα έπασχε την θέωση και μετά εβαπτίσθη, που είναι ένα παράδοξο φαινόμενο αυτό, γιατί πρώτα είδε την άκτιστη δόξα, στην οδό προς την Δαμασκό και ανήλθε μέχρι τρίτου ουρανού, όπως ο ίδιος γράφει κλπ., και μετά την εμπειρία της Θεώσεως εβαπτίσθη ο Απόστολος Παύλος, και στον Συμεών τον Νέο Θεολόγο έγινε κάτι παρόμοιο, ο οποίος πρώτα είχε την εμπειρία της Θεώσεως και μετά εκάρη μοναχός.

Που σημαίνει, όταν κανείς φθάσει στην θέωση και κατά την διάρκεια της Θεώσεως σταματάει την άσκηση κ.ο.κ., διότι ευρίσκεται σε αυτή την κατάσταση. Ούτε τρώει ούτε πίνει ούτε κοιμάται ούτε πάει, με συγχωρείτε, στον απόπατο, διότι γίνεται μια αναστολή των φυσικών λειτουργιών του σώματός του, καθ’ όσον ευρίσκεται στην κατάσταση της θεωρίας τής ακτίστου δόξης του Θεού. Όταν όμως επανέρχεται από αυτή την κατάσταση, πάλι συνεχίζει την άσκηση. Και νηστεύει και προσεύχεται και αγρυπνίες κάνει και νοερά προσευχή έχει. Στην θέωση όμως καταργείται η νοερά προσευχή, η μονολογιστή, η μνήμη του Θεού, εφ' όσον έχουμε τον ίδιο τον Θεό. Φεύγει η μνήμη, δεν χρειάζεται πλέον.

Αυτό σημαίνει ότι η υψίστη θεωρία, που είναι η θέωση, δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση είτε υπό μορφή ελλάμψεως, για ορισμένο διάστημα ή υπό μορφή θέας, που μπορεί να βαστήξει και σαράντα ημέρες και νύχτες, όπως στην περίπτωση του Μωυσή, αλλά όταν επανέρχεται στην κατάσταση του φωτισμού, παρ' ότι έχει νοερά προσευχή κλπ., κάνει άσκηση, κρατεί όλες τις νηστείες, έχει εγκράτεια κλπ. Δεν καταργείται η άσκηση».

Ενώ δεν γίνεται αναστολή της λογικής ενέργειας, εν τούτοις αναστέλλονται οι σωματικές ενέργειες. Οι Άγιοι διδάσκουν από την εμπειρία τους ότι κατά την διάρκεια της θεοπτίας αναστέλλονται τα φυσικά και αδιάβλητα πάθη, καθώς επίσης, ο διάβολος καθίσταται ανίσχυρος,

«Από την εμπειρία του Μωυσή στο Σινά και των Αγίων, οι οποίοι όπως ο Μωυσής έφθασαν στην θεωρία πριν από τον θάνατο του σώματος, γνωρίζουμε ότι κατά την διάρκεια αυτής της εμπειρίας της θέωσης, τα φυσικά και αδιάβλητα πάθη αναστέλλονται με τέτοιο τρόπο, ώστε δεν υπάρχει πείνα, δίψα, κούραση, φόβος, ανησυχία και ύπνος. Είναι τέτοια η κατάσταση της τελείωσης, που ο διάβολος γίνεται κατά το πλείστον, αν όχι ολοκληρωτικά, ανίσχυρος».

Ο θεούμενος όταν βρίσκεται στην θέωση ζει μέσα στην δόξα του Θεού, αισθάνεται την αναστολή των φυσικών ενεργειών του σώματος, όχι της ψυχής, αλλά είναι φυσιολογικός.

«Κατά τα άλλα είναι φυσιολογικός, και μιλάει και περπατάει, κλπ, σε αυτήν την κατάσταση και διδάσκει, μέχρις ότου σταματήσει η θεοπτία και επανέλθει πάλι στην φώτιση. Τότε ξαναρχίζει η νοερά προσευχή που είχε καταργηθεί κατά την διάρκεια της Θεώσεως και αυτός είναι ο δικός μας ο άγιος. Έχουνε τεράστια διαφορά από τους Ινδουϊστές. Καμιά σχέση. Η μόνη ομοιότητα με τους Ινδουϊστές είναι η διάκριση μεταξύ νοός και λογικής. Επίσης, δεν υπάρχει καμιά σχέση με την έκσταση των μυστηριακών θρησκειών ή του νεοπλατωνισμού. 

Τώρα, αυτό δεν ενδιαφέρει τον διαιτολόγο; Ότι είναι δυνατόν ένας να πάει ένα χρόνο χωρίς να τρώει, χωρίς να κοιμάται, χωρίς να πίνει και χωρίς να πάει στο μέρος; Τέτοια κατάσταση μπορεί να διαρκέσει μια εβδομάδα, δύο εβδομάδες, ένα μήνα, σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες, μπορεί να πάει και χρόνος ολόκληρος».

Όλα αυτά δεν είναι θεωρητικά, αλλά είναι καταγεγραμμένα στους βίους των Αγίων, τα λεγόμενα Συναξάρια της Εκκλησίας, τα οποία είναι η πραγματική ιστορία της εκκλησιαστικής ζωής.

«Επανειλημμένος στους βίους των Αγίων, όχι μόνον στην Ανατολή, αλλά και στην Δύση, στους δυτικούς Αγίους, Ρωμαίους της Δύσεως, δηλαδή, υπάρχει αυτό το φαινόμενο, δηλαδή της Θεώσεως με την αναστολή των σωματικών ενεργειών. Εάν βαστήξει μία εβδομάδα, ένα μήνα μπορεί να βαστήξει, και έναν χρόνο μπορεί να βαστήξει και χρόνια, εξαρτάται από το πόσο ο Θεός θέλει να μείνει κανείς σε αυτήν την κατάσταση και τι ανάγκες έχει αυτός και το περιβάλλον του».

Οι λεγόμενοι ερημίτες και στυλίτες έζησαν αυτό το παράδοξο για την ανθρώπινη λογική φαινόμενο και επανήλθαν στην προπτωτική κατάσταση, αλλά ανέβηκαν και υψηλότερα και ζούσαν εσχατολογικές καταστάσεις, δηλαδή προγεύονταν την ζωή των Αγίων στον Παράδεισο.

«Εκεί στην έρημο που ήταν οι καλόγεροι, τι κάνανε δηλαδή; Γιατί έχουμε αυτά τα τροπάρια περί ερήμων, περί δακρύων που πότισαν την έρημο και εκεί που δεν υπήρχε φαΐ ζούσε αυτός ο άνθρωπος; Πώς ζούσε; Οι στυλίτες τι ήταν δηλαδή; Βλέπανε έναν Δανιήλ Στυλίτη και κάθε χειμώνα που ήταν σκεπασμένος με παγωνιά, με χιόνια και δεν ξέρανε αν την Άνοιξη θα τον βρίσκανε ζωντανό. Αυτός πώς ζούσε μέσα στον πάγο και μέσα στα χιόνια; Οι γυμνίτες πώς γυρνάγανε πάνω στα βουνά μέσα στα χιόνια;».