Κεφάλαιο Γ΄: Οι σύγχρονες, ενωτικές πρωτοβουλίες και οι μεμονωμένες, οικουμενιστικές διακηρύξεις ορισμένων Ορθοδόξων δεν αποτελούν, κατά τους αγίους Πατέρας, λόγο διακοπής εκκλησιαστικής κοινωνίας μαζί τους

θ΄. Η ενωτική Σύνοδος της Ιταλίας προετοιμάσθηκε υπό απαράδεκτες προϋποθέσεις για τους Ορθοδόξους

Ο αυτοκράτωρ Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος (1425-1448) πιεζόμενος από τις δεινές περιστάσεις της αυτοκρατορίας αγωνίσθηκε με κάθε τρόπο για την συγκρότησι Οικουμενικής Συνόδου με σκοπό την ένωσι Ορθοδόξων - Λατίνων²⁵⁶, ή μάλλον την υποταγή των Ορθοδόξων στους Λατίνους. Αυτό άλλωστε μπορούσε κάποιος να υποθέση βλέποντας τον απαράδεκτο τρόπο με τον οποίο προετοιμαζόταν η ενωτική Σύνοδος.

Αρχικά ο αυτοκράτωρ αποδέχθηκε την απαίτησι του πάπα να πραγματοποιηθή η Σύνοδος σε Ιταλικό έδαφος, επειδή, κατά τον πάπα, «η Ρωμαϊκή εκκλησία μήτηρ εστί, η δε Ανατολική θυγάτηρ, και οφείλει η θυγάτηρ παραγενέσθαι προς την μητέρα»²⁵⁷! Οι περισσότεροι όμως Ορθόδοξοι διαφωνούσαν με το σχέδιο της συγκλήσεως της Συνόδου στην Ιταλία. Πολλοί από αυτούς, όπως ο Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ, προέβλεπαν τον τρόπο, με τον οποίο οι Λατίνοι θα βίαζαν τους ολίγους Ορθοδόξους προκειμένου να πραγματοποιήσουν το θέλημά τους, δηλαδή την ένωσι χωρίς να αποβάλουν ουδεμία από τις κακοδοξίες τους. Ο σοφός Γεώργιος Γεμιστός είχε επίσης προειδοποιήσει τον αυτοκράτορα, ότι «ουκ απελεύσεσθε εις σύνοδον, αλλ' εις κατάκρισιν»²⁵⁸, ο δε ιερός Βρυέννιος ήταν σίγουρος, ότι «ουδέν τι αγαθόν ενταύθα γενήσεται»²⁵⁹.

Ο αυτοκράτωρ επίσης έπειτα από απαίτησι του παπικού αντιπροσώπου έπεισε τους πατριάρχας της Ανατολής να μη απαιτήσουν από τους τοποτηρητάς τους να αποδεχθούν μία ένωσι σύμφωνη με «τας παραδόσεις των αγίων Οικουμενικών συνόδων και των διδασκάλων της Εκκλησίας»²⁶⁰, αλλά αντιθέτως οποιαδήποτε μορφή ενώσεως θα αποφασιζόταν κατά την ενωτική Σύνοδο! Ταυτόχρονα ο αυτοκράτωρ φρόντιζε να αποκλείη από την Σύνοδο την συμμετοχή των σφοδρών εχθρών των λατινικών καινοτομιών²⁶¹.

Σε κοινές δε συνεδρίες των επισημοτέρων κληρικών και πολιτικών της επικρατείας κατά το 1436 υποστηρίχθηκε και η συμβατική ένωσις, δηλαδή η κατ' οικονομία αναγνώρισις των αιρέσεων της Ρώμης, χωρίς όμως υποχρεωτικό χαρακτήρα για την Ορθοδοξία²⁶². Ο Ορθόδοξος λαός και οι περισσότεροι επίσκοποι διέβλεπαν την αποτυχία της Συνόδου και τον μεγάλο κίνδυνο που απειλούσε την Ορθοδοξία, απέκρουαν με επιμονή την συμμετοχή στην ενωτική Σύνοδο της Ιταλίας και αποδοκίμαζαν την σχεδιαζομένη ένωσι²⁶³. Οι Αγιορείται μάλιστα αρνήθηκαν να παράσχουν ουσιαστική βοήθεια²⁶⁴ στην Ορθόδοξο αντιπροσωπεία.

Τέλος ο άστατος, φιλόδοξος και τελείως ανίκανος πατριάρχης Ιωσήφ δεν έκανε καμμία σχετική προετοιμασία με τους επισκόπους του και απειλούσε με σφοδρότητα, όσους δεν ήθελαν να τον ακολουθήσουν στην Ιταλία²⁶⁵. Όπως μάλιστα αναφέρει ο ιστορικός Σύλβεστρος Συρόπουλος, ο Ιωσήφ ζήτησε την άδεια του αιρετικού πάπα για να τελή τα λειτουργικά του καθήκοντα στο Ιταλικό έδαφος «την παρακέλευσιν (δήθεν) διατηρών των θείων και ιερών κανόνων»²⁶⁶. Ο ίδιος ιστορικός αναφέρει την παρουσία του Ιωσήφ σε εσπερινό λατίνων μοναχών σε δικό τους ναό, τον οποίο μάλιστα ο Ιωσήφ «ερραντίσατο και αυτός δια του ραντιστηρίου εκείνων το δοκείν αγιάσματος»²⁶⁷.