Κατά την εποχή αυτή υπήρχαν φυσικά και άλλοι λατινόφρονες επίσκοποι με ακριβώς όμοιες απόψεις. Τέτοιοι ήταν π.χ. ο Ανδριανουπόλεως Θεόκτιστος, ο Κυζίκου Θεόδωρος και ο Νικαίας Θεοφάνης, ο οποίος έλαβε μέρος και στην ενωτική Σύνοδο της Λυών²²⁷. Οι ανωτέρω επίσκοποι συμμάχησαν φυσικά με τον Ιωάννη Βέκκο, καθώς «αποδέχονταν τις λατινικές δογματικές και λειτουργικές καινοτομίες», ήταν δηλαδή «πεπεισμένοι για την ορθότητα των όσων πρέσβευε η Ρώμη˙ θεωρούσαν δε την ένωση των Εκκλησιών ως προϊόν ομολογιακής συμφωνίας που εδράζεται στην κοινή Πατερική Παράδοση»²²⁸.

Για την ύπαρξι και άλλων λατινοφρόνων κληρικών μας πληροφορεί ο ιστορικός Γεώργιος Παχυμέρης. Αυτοί ήταν οι περί τους αρχιδιακόνους Κωνσταντίνο Μελητινιώτη και Γεώργιο Μετοχίτη (απολύτως σύμφωνοι και αυτοί με τις απόψεις του Βέκκου) και οι περί τον πρωτοαποστολάριο Γεώργιο τον Κύπριο. Οι ανωτέρω κληρικοί ολίγον προ της ενώσεως της Λυών συνέταξαν για λογαριασμό του αυτοκράτορος Μιχαήλ “Τόμο Πίστεως”, δια του οποίου ο Μιχαήλ «ακαταιτίατα τα κατά τους Ιταλούς παριστά»²²⁹. Στον Τόμο αυτό υποστηριζόταν μεταξύ άλλων, ότι θα έπρεπε να επανέλθη η ειρήνη και να αποκατασταθή η εκκλησιαστική κοινωνία με τους Λατίνους, εφόσον δεν έχουν σημαντικές διαφορές με τους Ορθοδόξους²³⁰.

Ο ανωτέρω Γεώργιος ο Κύπριος στην συνέχεια άλλαξε στάσι, διαφώνησε με τους Ενωτικούς και μετά την επίσημη αποκήρυξι της ενώσεως της Λυών από το πλήρωμα της Εκκλησίας ως πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως -με το όνομα Γρηγόριος πλέον- αναθεμάτισε τον Βέκκο και τους οπαδούς του²³¹ (1285). Ορισμένοι όμως συμβιβαστικοί ελιγμοί του στο ζήτημα της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος έγιναν «αφορμή να καταστή ο Γρηγόριος αντικείμενον πολεμικής και των ανθενωτικών και των ενωτικών»²³². Ο Εφέσου Ιωάννης Χειλάς μάλιστα κατηγόρησε τον πατριάρχη Γρηγόριο για κακοδοξίες και άλλες παραβάσεις.

Η ένωσις της Λυών πραγματοποιήθηκε «εφ' όρω τριών κεφαλαίων· ενός μεν, εν ταις ιεραίς υμνωδίαις τον Πάππαν εις τα δίπτυχα μνημονεύεσθαι ομού τοις ετέροις τέτρασι πατριάρχαις· δευτέρου δε, της εκκλήτου... Και τρίτου, του πρωτεύειν εν άπασι»²³³, και φυσικά χωρίς οι Λατίνοι να αποκηρύξουν ουδεμία από τις κακοδοξίες τους.

Η αποδοχή μιας τέτοιου είδους ενώσεως από εικοσιέξι μητροπολίτας και εννέα αρχιεπισκόπους της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως με τους επισκόπους της δικαιοδοσίας τους²³⁴, από τις Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Σερβίας, καθώς και από δεκάδες κληρικούς και αξιωματούχους της αγίας Σοφίας²³⁵ αποδεικνύει αναμφίβολα την ύπαρξι και άλλων πολλών λατινοφρόνων κληρικών κατ' εκείνη την εποχή. Είναι βέβαια πιθανό ορισμένοι από τους ανωτέρω κληρικούς να μη ασπάζονταν πλήρως τις απόψεις των κλασικών Λατινοφρόνων (Βέκκου, Μετοχίτου), αλλά λόγω της μειωμένης, Ορθοδόξου ευαισθησίας τους να αποδέχθηκαν την ένωσι είτε εξ αιτίας πιέσεων είτε ως εφαρμογή εκκλησιαστικής Οικονομίας.

Αξίζει τέλος να σημειωθή ότι μέσα στα πλαίσια της ενωτικής πολιτικής του αυτοκράτορος Μιχαήλ ήταν και η ενθάρρυνσις για συμπροσευχές και γενικότερο λειτουργικό συγχρωτισμό μεταξύ Ορθοδόξων και Λατίνων. (Αρκετές άλλωστε από τις σημερινές, ενωτικές πρωτοβουλίες και τις συμπροσευχές που διαπράττουν οι Ορθόδοξοι επίσκοποι, οφείλονται σε πολιτικές πιέσεις).

Καθώς διηγείται ο Παχυμέρης, οι απεσταλμένοι του πάπα για τον σκοπό της ενώσεως λατίνοι κληρικοί (φρέριοι) κατά την παραμονή τους στην Κωνσταντινούπολι συμμετείχαν στις εκκλησιαστικές ακολουθίες και την Θεία Λειτουργία λαμβάνοντας και αντίδωρο. Ακόμη και όταν λειτουργούσε ο πατριάρχης άγιος Ιωσήφ, ο οποίος μάλιστα επέδειξε ομολογιακή άρνησι στην υπογραφή της ενώσεως της Λυών²³⁶, οι λατίνοι κληρικοί εισήρχοντο στα άδυτα του ναού και διάβαζαν τις μυστικές ευχές μαζί με τους Ορθοδόξους αρχιερείς: «Πλείστους φρερίους εδέχετο (ο Μιχαήλ) και προς την εκκλησίαν έπεμπεν αρχιερεύσι και πατριάρχη, εκ της προσφοράς αυτών κοινωνίας εν ψαλμοίς, εν ταις επί των αδύτων εισαγωγαίς τε και στάσεσιν, εν μεταλήψει του θείου άρτου, ον αντίδωρον λέγουσιν, εκ πάντων άλλων πλήν μεταλήψεως»²³⁷. Ένας μάλιστα από τους ανωτέρω «φρερίους», ο Ιωάννης ο Παράστρων, έπραττε τα εξής: «Ενίοτε και ότε ο πατριάρχης λειτουργοίη, αυτόν (τον Ιωάννη) αποτιθέμενον την καλύπτραν, ου μην δε αλλά και τους μετ' αυτού (φρερίους) συλλαμβάνοντα, εισέρχεσθαι τα άδυτα, και παρά τον τυχόντα αρχιερέα ιστάμενον τας μυστικάς συναναγινώσκειν ευχάς μετά πάσης ενθουσιότητος»²³⁸.

Από τα ανωτέρω αποδείχθηκε, πιστεύουμε, η ύπαρξις και η δράσις των Ενωτικών και Λατινοφρόνων πολύ προ της ενώσεως της Λυών το 1274. Κατά συνέπεια οι Γ.Ο.Χ. δεν δικαιούνται να φέρουν ως υπόδειγμα της αποσχίσεώς τους από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες ούτε τους Αγιορείτας Οσιομάρτυρας ούτε τους υπολοίπους Ομολογητάς εκείνης της εποχής, καθώς αυτοί αποσχίσθηκαν από τους Λατινόφρονας λόγω της ενώσεώς τους με τους Λατίνους και όχι απλά και μόνο λόγω της υπάρξεως και της δράσεώς τους.

 

Σημειώσεις:

---

227. Ανδρ. Δημητρακοπούλου, Ιστορία του Σχίσματος..., σελ. 64.

228. Χρ. Αραμπατζή, Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η Ρώμη κατά τον ιγ΄ αιώνα, σελ. 135-136.

229. Γ. Παχυμέρη, Μιχαήλ Παλαιολόγος, βιβλίον ε΄, κεφ. ιδ΄, P.G.143, 832A.

230. Χρ. Αραμπατζή, Η Σύνοδος της Λυών, σελ. 164-165.

231. Έκθεσις του Τόμου της πίστεως κατά του Βέκκου, P.G.142, 244D.

232. Θ.Η.Ε., τόμος 4, στήλη 732.

233. Νικηφόρου Γρηγορά, Ιστορία, ε΄, 2.

234. Χρ. Αραμπατζή, Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η Ρώμη κατά τον ιγ΄ αιώνα, σελ. 86.

235. Ένθ ανωτ. σελ. 109.

236. Μ. Γεδεών, Πατριαρχικοί πίνακες, σελ. 286.

237. Ένθ ανωτ. Κεφ. η΄, P.G.143, 812B -813A.

238. Ένθ ανωτ. Κεφ. ια΄, P.G.143, 824A.