Είδαμε ανωτέρω την ανορθόδοξο, συμβιβαστική τακτική των επισκόπων Κυζίκου και Σάρδεων είκοσι έτη προ της Συνόδου της Λυών. Οι δύο αυτοί επίσκοποι δεν ήταν φυσικά οι μοναδικοί Λατινόφρονες της εποχής τους. Πράγματι, υπήρχαν και τότε επίσκοποι, οι οποίοι υποστήριζαν -όπως ακριβώς και οι σημερινοί Φιλενωτικοί- ότι οι δογματικές μας διαφορές με τους Λατίνους είναι ολίγες και επουσιώδεις ή ακόμη και ανύπαρκτες. Στην πραγματικότητα δηλαδή δεν πρόκειται καν περί διαφορών, αλλά περί παρεξηγήσεων που οφείλονται στο διαφορετικό, θεολογικό λεξιλόγιο, περί ποικιλίας θεολογικών εκφράσεων²²² και περί νομίμων προσεγγίσεων στο ένα και μοναδικό, απύθμενο μυστήριο της θείας Αποκαλύψεως²²³.

Το γεγονός αυτό το γνώριζε πολύ καλά ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος (1259-1282), ο οποίος αγωνίσθηκε με πείσμα για την ένωση Ορθοδόξων - Λατίνων. Σε επιστολή που απέστειλε με ειδική πρεσβεία στον πάπα Ουρβανό το 1263 ο Μιχαήλ «γνωρίζοντας τις  θεολογικές τάσεις ορισμένων “φιλολατίνων ορθοδόξων”, δεχόταν την πλήρη συμφωνία των δύο εκκλησιών. Οι διαφορές, ισχυριζόταν, που χωρίζουν τις δύο πλευρές, είναι φαινομενικές. Αποδίδονται δε στην ασυνεννοησία και στα ποικίλα γλωσσικά και μεταφραστικά εμπόδια, τα οποία υπεισέρχονταν κάθε φορά που Έλληνες και Λατίνοι χρειάζονταν να διαλεχθούν πάνω σε θέματα δόγματος. Μ' αυτό τον τρόπο υπερφαλάγγιζε το θεολογικό πρόβλημα του Filioque και αποσιωπούσε στην εκκλησιολογική του ουσία το παπικό πρωτείο. Η ανακάλυψή του, συνέχιζε, οφειλόταν στις διαφωτιστικές διευκρινίσεις, που του παρέσχε ο κομίζων την επιστολή Κοτρώνης Νικόλαος»²²⁴.

Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος ο λατινόφρων επίσκοπος και αρχηγός της Ορθοδόξου πρεσβείας «Νικόλαος μάλλον έλαβε ενεργά μέρος στην σύνταξη»²²⁵ της θεολογικά απαράδεκτης αυτής επιστολής.

Στην εν λόγω επιστολή αναγνωριζόταν επίσης το πρωτείο του πάπα και εκφραζόταν η επιθυμία για υποταγή όλων των Ορθοδόξων πατριαρχείων στην «Μητέρα Εκκλησία της Ρώμης».

Οι θεολογικές θέσεις του Λατινόφρονος Νικολάου «είχαν ως βάση τους την συμφωνία Ελλήνων και Λατίνων στο δόγμα περί της εκπορεύσεως του αγίου Πνεύματος»²²⁶. Μία μάλιστα πραγματεία του περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος έγινε πλήρως αποδεκτή από τον πλέον επιφανή λατίνο θεολόγο της εποχής, τον Θωμά Ακινάτη. Αξίζει τέλος να σημειωθή ότι ο Νικόλαος είχε έλθει προ δεκαετίας σε αντιπαράθεσι λόγω των ανορθοδόξων αυτών θέσεών του με τον αυτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη (1254-1258).

 

Σημειώσεις:

---

222. Περιοδικό Επίσκεψις, τεύχος 260, σελ. 14.

223. Ένθ ανωτ. Τεύχος 517, σελ. 10.

224. Χρ. Αραμπατζή, Η Σύνοδος της Λυών, σελ. 79.

225. Ένθ ανωτ. σελ. 80.

226. Ένθ ανωτ. υποσημείωσις 34.