Στο δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο του τελευταίου μέρους της εργασίας μας αποδείχθηκε, πιστεύουμε, ότι σήμερα δεν υφίσταται κανένας λόγος διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες για τους εξής λόγους:

1. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν έχουν αποδεχθή τις θεωρίες του αιρετικού, Δυτικού Οικουμενισμού ούτε φυσικά έχουν ενωθή με κάποια αιρετική Εκκλησία.

2. Σύμφωνα με το υπόδειγμα των αγίων Πατέρων, οι ενωτικές προσπάθειες με τους αιρετικούς, οι Θεολογικοί Διάλογοι μαζί τους, οι μεμονωμένες διακηρύξεις κακοδόξων απόψεων από Ορθοδόξους θεολόγους και η απλή ύπαρξις Φιλενωτικών (που υφίσταται σήμερα), δεν αποτελούν λόγο διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας με τους εκκλησιαστικώς προϊσταμένους μας.

Κατά συνέπεια η απόφασίς μας να μη διακόψουμε την εκκλησιαστική κοινωνία με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι απολύτως σωστή, σε αντίθεσι με την στάσι των Γ.Ο.Χ., οι οποίοι διασπάσθηκαν από το σώμα της Εκκλησίας εδώ και ογδόντα έτη. Η ορθότης της ανωτέρω αποφάσεώς μας επισφραγίζεται, εάν αναλογισθούμε και το εξής:

Όπως είχαμε αναφέρει στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου μέρους της εργασίας μας, σε μερικές περιπτώσεις οι άγιοι Πατέρες δεν διέκοψαν αμέσως την εκκλησιαστική κοινωνία ούτε με τους επισκόπους, που εκήρυτταν κάποια αίρεσι, αλλά εφήρμοσαν την εκκλησιαστική Οικονομία έως την συνοδική καταδίκη τους. Προσπάθησαν δηλαδή είτε με διακριτική σιωπή και ανοχή είτε με επιστολές και άλλους ειρηνικούς τρόπους να τους οδηγήσουν σε μετάνοια.

Εάν λοιπόν οι άγιοι Πατέρες κοινωνούσαν κατ' οικονομία με τους επισκόπους που εκήρυτταν κάποια αίρεσι επί έτη έως της συνοδικής καταδίκης τους, πολύ περισσότερο δικαιολογούμαστε εμείς να μη διακόπτουμε την εκκλησιαστική κοινωνία, με όσους συμμετέχουν στην Οικουμενική Κίνησι, δεδομένου μάλιστα ότι, όπως προαναφέραμε, δεν κηρύττουν επίσημα καμμία απολύτως αίρεσι.

Η πράξις αυτή της Οικονομίας των αγίων Πατέρων έναντι των αιρετικών δικαιώνει για ένα ακόμη λόγο την σημερινή απόφασί μας να μη διακόψουμε την εκκλησιαστική κοινωνία με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, δεδομένου μάλιστα ότι, όπως προαναφέραμε, δεν κηρύσσουν επίσημα καμμία απολύτως αίρεσι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανωτέρω Οικονομίας είναι η στάσις των αγίων Πατέρων έναντι των Λατίνων. Στην περίπτωσι αυτή οι Πατέρες εφήρμοσαν την πλέον μακροχρόνια Οικονομία έναντι επισκόπων της Εκκλησίας, οι οποίοι εκήρυτταν κάποια αίρεσι. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε, και αν ακόμη δεχθούμε την ακραία περίπτωσι, ότι δηλαδή οι πάπαι εκήρυξαν επίσημα την αίρεσι του filioque το 1009³²⁴, και όχι ότι την διέδιδαν ανυποστόλως από τον ι΄ αιώνα³²⁵.

Οι Γ.Ο.Χ. υποστηρίζουν αναληθώς ότι «ουδ επί στιγμήν η Εκκλησία ηνέχθη πάπαν κακοδοξούντα περί το Filioque και το πρωτείον... Ότε, όμως, το πρώτον, η κεφαλή της Ρώμης κατέστη νοσογόνος και ψυχοκτόνος, τότε πάραυτα της κοινωνίας και του μνημοσύνου εξεκόπη»³²⁶. Προς απόδειξι μάλιστα της ανωτέρω εσφαλμένης απόψεώς τους προσάγουν και σχετική μαρτυρία του Δοσιθέου Ιεροσολύμων, από την οποία όμως περικόπτουν με δεξιοτεχνία τους λόγους του. Πράγματι, ο ιερός Δοσίθεος λέγει τα ακριβώς αντίθετα, από αυτά που υποστηρίζουν οι Γ.Ο.Χ. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι παρά το ότι ο Σέργιος Κωνσταντινουπόλεως διέγραψε αμέσως το όνομα του πάπα από τα δίπτυχα, οι υπόλοιποι Ορθόδοξοι πατριάρχαι δεν έπραξαν το ίδιο, αλλά διέκοψαν την κοινωνία με τους Λατίνους έπειτα από σαρανταπέντε έτη (1054). Εννοείται βέβαια, ότι η Κωνσταντινούπολις ήταν ενωμένη με τα ανωτέρω πατριαρχεία καθ όλο αυτό το διάστημα.

Η Οικονομία αυτή έναντι των Λατίνων έγινε, επειδή «οι Πατριάρχαι κατά το αρχαίον εκκλησιαστικόν έθος, μάλλον του Κηρουλαρίου ενεργούντες το κανονικόν δίκαιον, εξεδέχοντο την διόρθωσιν της ρωμαϊκής Εκκλησίας, όθεν και εμακροθύμουν»³²⁷. «Οι Ανατολικοί (δηλαδή) οικονομικώς, σεσιγήκασιν επί πολύν καιρόν, οιόμενοι τους Ιταλούς προς τα κρείττω μετακινήσαι τας καινοτομίας αυτών, μείναντας δε εν τη οικεία πεισμονή, απέβαλον αυτούς της εκκλησιαστικής ενώσεως»³²⁸.

 

Σημειώσεις:

---

324. Β. Στεφανίδου, ένθ ανωτ. § 22, σελ. 374.

325. Φ. Βαφείδου, ένθ ανωτ. Τόμος β΄, § 113, 1, σελ. 65.

326. Περί εκκλησιαστικής κοινωνίας και μνημοσύνου και του σχετικού αυτοίς ΙΕ΄ ιερού κανόνος της Α΄ και Β΄ αγίας συνόδου, σελ. 58, 62.

327. Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Δωδεκάβιβλος, βιβλίο η΄, κεφ. β΄, § στ΄, σελ. 304.

328. Ένθ ανωτ. βιβλίο στ΄, κεφ. ζ΄, § θ΄, σελ. 278.