Προλεγόμενα

Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με μία ακόμα παραπλανητική χρήση των μαρτυριών από το βιβλίο του Ιωάννη Κακριδή, «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση»:

 

Τα προβληματικά σημεία στον παραπάνω ισχυρισμό του σμερδιάκωφ στα οποία και θα απαντήσουμε, είναι τα εξής:

1) Μέχρι και τον 19^ο αι. οι κάτοικοι δεν ήξεραν ότι είναι Έλληνες, ούτε ήξεραν ότι ήταν απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων, ήξεραν μόνο ότι είναι «Ρωμιοί».

2) Δήθεν «απόδειξη» για τα παραπάνω, αποτελεί η πίστη του λαού μέχρι και τον 19^ο αι. ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν «κακόψυχοι γίγαντες» που θανατώθηκαν από γιγάντια κουνούπια.

3) Άλλη υποτιθέμενη «απόδειξη» αποτελεί η πίστη του λαού μέχρι και τον 19^ο αι. ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν «απόγονοι των Φράγκων».

 

1. Μια στατιστική και κάποιες παρατηρήσεις για τις μαρτυρίες Κακριδή

Επειδή βοηθά στην κατανόηση των απαντήσεων μας, είχαμε καταγράψει μια γενική στατιστική των μαρτυριών Κακριδή (οι μαρτυρίες είναι συνολικά 85, στις σελίδες 17 έως 44), χωρίζοντάς τες σε εκείνες που αφήνουν θετικές, ουδέτερες ή αρνητικές εντυπώσεις για τους αρχαίους Έλληνες.

Ένα ποσοστό 82% αφήνουν εντυπώσεις θετικές (οι 70 από τις 85), καθώς αναφέρονται στους αρχαίους με θαυμασμό για τα φυσικά τους χαρακτηριστικά και τις ικανότητες τους (οι αρχαίοι ήταν γίγαντες, δυνατοί, πολεμιστές, ικανοί τεχνίτες κ.λπ.).

Ένα ποσοστό 12% μπορούν να χαρακτηριστούν ως ουδέτερες (οι 10 από τις 85) καθώς είναι απλά περιγραφικές και δεν επιτρέπουν άλλα συμπεράσματα.

Υπάρχει ένα μικρό ποσοστό 6% που μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε αρνητικές (οι 5 από τις 85). Από τις πέντε αυτές μαρτυρίες, οι τρεις αναφέρουν κατά λέξη ή υπονοούν σαφώς πως οι αρχαίοι ήταν «κακοί» λόγω της ειδωλολατρίας (αρ. 62, 64 και 65) χωρίς να καταγράφεται κάτι θετικό ως αντίβαρο (το οποίο συμβαίνει λ.χ. στη μαρτυρία αρ. 22, όπου η απιστία χρεώνεται μόνο στη μία από τις τρεις γυναίκες και καταγράφεται θαυμασμός για τις τρεις ‘’θεριακές’’ ελληνίδες).

Επίσης, στις αρνητικές κατατάσσουμε και τις δύο (2) παράδοξες μαρτυρίες που δεν κακολογούν τους αρχαίους, αλλά τους συσχετίζουν με τους Φράγκους. Από τις δύο μάλιστα, μόνο μία λέει ότι οι αρχαίοι ήταν πρόγονοι των Φράγκων της Δύσης που είχαν κάποτε κατακτήσει την Ελλάδα (μαρτυρία αρ. 69). Αντιθέτως, η άλλη μαρτυρία (αρ. 70) θεωρεί ότι οι Φράγκοι κατάγονται από… Έλληνες ειδωλολάτρες των Δελφών που έφυγαν στη Δύση όταν εκχριστιανίστηκε η Ελλάδα και τώρα γυρίζουν να επισκεφτούν τα αρχαία!

 

Είναι σαφές λοιπόν ότι ο σμερδιάκωφ εξαπατά τους αναγνώστες και αντί να βγάλει συμπεράσματα από τις 70 μαρτυρίες, βασίζεται στις εξαιρέσεις… Γράφει λοιπόν ότι ο λαός θεωρεί τάχα τους αρχαίους Έλληνες «κακόψυχους», ενώ δημιουργεί και την πλαστή θεωρία περί «απογόνων των Φράγκων» γενικεύοντας τις δύο αυτές περίεργες μαρτυρίες τις οποίες θα εξετάσουμε προσεκτικά.

Εμείς άλλωστε είχαμε παρουσιάσει πέντε σημαντικές μαρτυρίες από τη συλλογή Κακριδή, τρεις από τις οποίες δείχνουν σαφή γνώση προγονικής σύνδεσης του λαού με τους αρχαίους Έλληνες και άλλες δύο που φανερώνουν ένα αίσθημα προγονικής οικειότητας.

Αν σε κάποιους οι πέντε μαρτυρίες φαίνονται λίγες, να θυμίσουμε ότι αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα της συλλογής Κακριδή, ότι έχει παρουσιάσει τις μαρτυρίες τόσο αποσπασματικά, που δεν μπορεί κανείς να αντιληφθεί τι γνωρίζουν οι μάρτυρες για την εθνική τους ταυτότητα! Γι’ αυτό άλλωστε λάτρεψαν οι εθνομηδενιστές το βιβλιαράκι αυτό και το ανέδειξαν σε «σημαία» της προπαγάνδας τους… Ο Κακριδής μάλιστα βοήθησε άθελα του σε αυτό με τα άστοχα σχόλια της εισαγωγής του, που όπως δείξαμε, μαρτυρούν ελλιπή εξέταση των πηγών.

Πάντως, υπάρχουν 17 μαρτυρίες (15 θετικές και 2 ουδέτερες) που χαρακτηρίζουν πιο συγκεκριμένα τους αρχαίους ως «παλαιούς Έλληνες» και ο επιθετικός προσδιορισμός μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι οι μάρτυρες γνωρίζουν και νεώτερους Έλληνες.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η εθνομηδενιστική ερμηνεία της συλλογής Κακριδή είναι εντελώς επιπόλαιη και επ’ αυτού είχαμε επισημάνει τα εξής:

- Πρέπει καταρχάς να συνειδητοποιήσουμε ότι όπως και σε κάθε χώρα, έτσι και στην Ελλάδα, ένας λαός υπάρχει, αυτός που επαναστάτησε και πολέμησε, και σε αυτόν τον λαό ανήκουν οι αγράμματοι, οι βοσκοί, οι χωρικοί, οι γεωργοί, των οποίων τα λόγια και οι παραδόσεις καταγράφτηκαν στις μαρτυρίες Κακριδή.

- Ο ίδιος αυτός λαός όμως, καλείται με το όνομα Έλληνας να ελευθερώσει την Ελλάδα ήδη από την εποχή του Ρήγα Φεραίου τον 18^ο αιώνα, ενώ οι μαρτυρίες Κακριδή είναι μεταγενέστερες και ανήκουν στον 19^ο και 20^ο αιώνα. Και βεβαίως, ο Ρήγας και οι προκηρύξεις του 1821 επικαλούνται συχνά τους σπουδαίους Έλληνες προγόνους (βλ. ΕΔΩ και ΕΔΩ).

- Η πρόσκληση ενός ανθρώπου σε αγώνα ζωής και θανάτου, γίνεται από τα πανάρχαια χρόνια με επίκληση των στοιχείων που εξυψώνουν το φρόνημα του. Άρα, τα ονόματα Έλληνας και Ελλάδα στις προκηρύξεις και η επίκληση των προγόνων, περιγράφουν μια ταυτότητα πλήρως αποδεκτή από τους επαναστάτες.

- Ο λαός πολεμά ως Έλληνας και απελευθερώνει ένα κομμάτι της Ελλάδας το 1830, απελευθερώνει την Ήπειρο (1881), πολεμά να ενωθεί με την Κρήτη (1866, 1896), πολεμά ως Έλληνας στον Μακεδονικό Αγώνα (1904), στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912) και λίγο αργότερα στη Μικρασιατική Εκστρατεία (ο Κακριδής τοποθετεί τις μαρτυρίες χωρίς ακρίβεια στον 19^ο ή τον 20^ο αιώνα και έτσι δεν γνωρίζουμε μέχρι ποια δεκαετία χρονολογούνται).

 

Ο ίδιος λοιπόν λαός, που επί 100 ολόκληρα χρόνια καλείται ως Έλληνας απόγονος των αρχαίων να πολεμήσει και να πεθάνει για να ελευθερώσει τα εδάφη της χώρας που ζει, η οποία λέγεται Ελλάδα, δεν είναι δυνατόν την ίδια στιγμή να παρουσιάζεται στις μαρτυρίες Κακριδή σαν... εξωγήινος, που δεν ξέρει τίποτα για Έλληνες και νομίζει ότι τον λένε μόνο «Ρωμιό»!

Πρέπει οι εθνομηδενιστές να συνειδητοποιήσουν πόσο παράλογο και αντίθετο με τις πηγές είναι το σενάριο τους για δήθεν άγνοια του ιστορικού ονόματος «Έλλην» στον 19^ο και τον 20^ο αιώνα.

Στην πραγματικότητα, οι λαϊκοί άνθρωποι στις μαρτυρίες Κακριδή γνωρίζουν και το εθνικό όνομα (διότι με αυτό πολεμούν και το ίδιο όνομα έχει και η χώρα που ζουν) αλλά γνωρίζουν και τους αρχαίους, διαφορετικά θα είχαμε 85 μαρτυρίες που θα περιείχαν την απάντηση: «Ποιοι είναι αυτοί παιδάκι μου;»…

Στις μαρτυρίες είναι ξεκάθαρο ότι οι άνθρωποι του λαού γνωρίζουν ότι οι αρχαίοι έζησαν και πέθαναν στα ίδια ακριβώς χώματα με τους ίδιους (ποιος ζει και πεθαίνει στα ίδια χώματα με εμάς, αν όχι οι πρόγονοι μας;), γνωρίζουν ότι ήταν ειδωλολάτρες, γνωρίζουν ότι ήταν σπουδαίοι και άφησαν τόσα θαυμαστά μνημεία, ενώ κατηγορούν την κακή τους τύχη που δεν κληρονόμησαν τα υπερφυσικά τους χαρακτηριστικά (ποιος μπορεί να κληρονομήσει τα χαρακτηριστικά μας, αν όχι οι απόγονοι μας;).

Άρα, οι μαρτυρίες Κακριδή δεν δείχνουν άγνοια για τους αρχαίους, δείχνουν μόνο έλλειψη ιστορικής παιδείας, γεγονός που εξηγείται από τα υψηλά ποσοστά αναλφάβητων που μέχρι το 1920 έφταναν κατά μέσο όρο το 60-65%, πόσο μάλλον στην ύπαιθρο. Κατά συνέπεια, ο αγράμματος λαός αντικαθιστούσε κάθε έλλειμμα ιστορικής γνώσης με τον μύθο.

Είναι όμως εκτός λογικής να λέμε ότι δεν γνώριζε ο λαός τις βασικές έννοιες της εθνικής του ταυτότητας, όταν πολεμούσε γι’ αυτές επί 100 χρόνια στους εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες…

 

2. Τα δημοτικά τραγούδια ως διάψευση των εθνομηδενιστών

Για τη γνώση και τη χρήση του εθνικού ονόματος «Έλληνας» στον 19^ο αιώνα, που διαψεύδει τους εθνομηδενιστές, μας βεβαιώνουν τα δημοτικά τραγούδια, αυτές οι κατεξοχήν λαϊκές μαρτυρίες.

Συλλογές δημοτικών τραγουδιών όπως του Arnold Passow (‘’Τραγούδια Ρωμαίικα. Popularia carmina Graeciae recentioris’’, 1860) δείχνουν ότι οι τουρκοκρατούμενοι (πολύ πριν τον Παπαρρηγόπουλο και τη μαζική εκπαίδευση), δεν ήταν «ελληνόφωνοι» αλλά «Έλληνες», όνομα ταυτόσημο με το «Γραικοί»:

 

[ Passow Arnold, « Τραγούδια Ρωμαίικα. Popularia carmina Graeciae recentioris», Lipsiae 1860 ]

Μάλιστα, η εθνική ταυτότητα δεν είναι… ρούχο να το αλλάξει κανείς σε μία ημέρα… Για να περάσει το εθνικό όνομα «Έλληνας» στα δημοτικά τραγούδια του 1821, αυτό σημαίνει ότι έχει εμπεδωθεί και υιοθετηθεί πολύ πριν.

[ Passow Arnold, «Τραγούδια Ρωμαίικα», στο ίδιο (οι αριθμοί σελίδας αναγράφονται στις εικόνες) ]

 

 

[ Passow Arnold, «Τραγούδια Ρωμαίικα», στο ίδιο ]

 

 

[ Passow Arnold, «Τραγούδια Ρωμαίικα», στο ίδιο ]

 

Επίσης, αν και στα δημοτικά τραγούδια δεν χρησιμοποιούνται συχνά τα εθνωνύμια, όμως είναι γνωστός ο ποντιακός τύπος «Έλλενος» για τον οποίο συχνά ακούμε την ερμηνεία ότι σήμαινε «γενναίος».

Έχει όμως ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε τις ομοιότητες ανάμεσα σε ένα δημοτικό τραγούδι του 15^ου αιώνα και σε ένα του 19^ου, που περιγράφουν μάχες με τον ίδιο εχθρό, τους Τούρκους. Είναι σαφές ότι ο λαϊκός δημιουργός, σε ποιητικά σχήματα όπως τα παρακάτω αντιπαραβάλλει τις εθνικές ταυτότητες των αντιπάλων: Έλληνες εναντίων Τούρκων. Είναι επίσης σαφές ότι οι πασάδες είναι πάντα οι Τούρκοι.

Θα ήταν λοιπόν παράδοξο, το ποντιακό τραγούδι να δίνει για τη μία παράταξη περιγραφή εθνική (πασιάδες δηλ. Τούρκοι) ενώ για την άλλη παράταξη να δίνει περιγραφή του… φρονήματος (γενναίοι):

 

[ 1) Πολίτης Ν.Γ., «Έλληνες ή Ρωμιοί», τυπ. Π.Δ. Σακελλαρίου, εν Αθήναις 1901, σελ. 15-16 ~ 2) Passow Arnold, «Τραγούδια Ρωμαίικα», ό.π. ]

 

Όσο για τον ισχυρισμό του σμερδιάκωφ ότι οι «ελληνόφωνοι» είναι μόνο «Ρωμιοί» καλό είναι να παρατηρήσουμε ότι σε κάποια προεπαναστατικά δημοτικά τραγούδια, το «Ρωμαίος» έχει τη χροιά του προδότη, του συμμάχου των Τούρκων (το τραγούδι προφανώς αναφέρεται στον πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου):

 

[Passow Arnold, «Τραγούδια Ρωμαίικα», ό.π. ]

 

Σίγουρα το φαινόμενο δεν είναι καθολικό, πάντως, το ίδιο αρνητικό εμφανίζεται το «ρωμαίος» και στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, ο οποίος αναφέρει για παράδειγμα:

«Εκινήθηκεν όλη η Πελοπόννησος, Τούρκοι και Ρωμαίοι, κατά των Κολοκοτρωναίων»[1].

Και αλλού:

«Επρόσταξε ο Πασσάς όλαις ταις επαρχίαις δια να έβγουν Τούρκοι και Ρωμαίοι να μας βαρέσουν»[2].

 

Συμπερασματικά λοιπόν, ο απλοί άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν αποκλειστικά το όνομα «ρωμιός» και τουλάχιστον για την εποχή μας ενδιαφέρει, από τον 18^ο αιώνα και τον Ρήγα, ο λαός καλείται σε επανάσταση με το εθνικό όνομα «Έλληνας», για την ελευθερία της Ελλάδας. Και όλα αυτά χωρίς παιδεία, χωρίς μόρφωση, χωρίς βιβλία, πολύ πριν υπάρξει Παπαρρηγόπουλος και μαζική εκπαίδευση. Κατά συνέπεια, οι μαρτυρίες Κακριδή του 19^ου και πόσο μάλλον του 20^ου αιώνα, αποδεικνύονται άσφαιρες για εθνομηδενιστική χρήση…

 

3. Το επιχείρημα με τα «γιγάντια κουνούπια» του 19^ου αιώνα

Ας εξετάσουμε τώρα και τον άλλο ισχυρισμό, που αφορά τον θάνατο των αρχαίων Ελλήνων από… υπερφυσικά «κουνούπια». Όπως είδαμε στο εικονογραφημένο τεκμήριο στην αρχή του άρθρου, ο σμερδιάκωφ τοποθετεί ψευδώς τις ιστορίες αυτές στον 19^ο αιώνα. Για κακή του τύχη όμως, τον διαψεύδει ο ίδιος ο Κακριδής, ο οποίος μας παραθέτει μύθο περί γιγαντιαίων κουνουπιών και από τον 20^ο αιώνα:

 

[ Κακριδής Ιωάννης, «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997,  σελ.  35 ]

 

Γιατί όμως ο σμερδιάκωφ περιόρισε ψευδώς τις ιστορίες περί «κουνουπιών» στον 19^ο αιώνα; Μα διότι ξέρει ότι ο 20^ος αιώνας είναι πολύ πρόσφατος για να ισχυριστεί κάποιος λαϊκή άγνοια του εθνικού ονόματος και των αρχαίων Ελλήνων, αφού ο λαός πολεμά ασταμάτητα για την εθνική «Μεγάλη Ιδέα» επί 80-90 χρόνια. Δεν μπορεί, κάτι θα είχε πάρει το αυτί του!

Κατά συνέπεια, αν οι παραδόσεις με τα «κουνούπια» είχαν γεννηθεί για να δηλώσουν «άγνοια» του Έλληνας ή των αρχαίων, τότε στον 20^ο αιώνα θα είχαν εξαφανιστεί, αφού δεν μπορεί να τεθεί ζήτημα άγνοιας της εθνικής ταυτότητας και των αρχαίων Ελλήνων σε τόσο μεταγενέστερη εποχή. Από τη στιγμή όμως που δεν εξαφανίζονται, αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος τους ήταν διαφορετικός.

Η μοναδική λοιπόν, συνεπής με τις πηγές ερμηνεία, είναι ότι τέτοιες παραδόσεις οφείλονται σε άγνοια από μερίδα του λαού όχι της εθνικής ταυτότητας, αλλά της ακαδημαϊκής ιστορίας. Όμως ο λαός γνωρίζει τις βασικές αξίες της εθνικής του ταυτότητας: ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν γηγενείς, έζησαν και πέθαναν στα ίδια χώματα με τους σημερινούς Έλληνες, ήταν ήρωες και δυνατοί, άφησαν θαυμάσια μνημεία, από αυτούς προήλθε το όνομα Έλλην και Ελλάδα και οι σημερινοί Έλληνες είναι απόγονοι τους.

Για τα παραπάνω μάλιστα έχουμε αδιάψευστη επιβεβαίωση από τις ίδιες τις μαρτυρίες Κακριδή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μαρτυρία αρ. 59 όπου οι αρχαίοι χάνονται κυνηγημένοι από τα παράδοξα «κουνούπια», κι όμως, η μαρτυρία αυτή του 19^ου αιώνα καταλήγει χαρακτηρίζοντας τους αρχαίους Έλληνες της περιοχής, ως «πρώτη γενιά Κραβαριτών», δηλαδή, προγόνους των σύγχρονων κατοίκων:

 

[ Κακριδής Ιωάννης, «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997,  σελ.  34 ]

 

Είναι λοιπόν φανερό ότι η θεωρία που υποστηρίζει πως η ελληνική εθνική ταυτότητα διδάχτηκε στον λαό από το κράτος και την «εθνική ιστοριογραφία» αποτελεί μια τεράστια πλάνη. Πόσο μάλλον όταν είδαμε δημοτικά τραγούδια να υμνούν τους Έλληνες, πριν καν υπάρξει ελληνικό κράτος και «εθνική ιστοριογραφία»…

 

4. Το παραμύθι για τους αρχαίους «προγόνους των Φράγκων»

Η άλλη μεγάλη απάτη του σμερδιάκωφ βρίσκεται στα περί δήθεν πίστεως του λαού ότι οι αρχαίοι Έλληνες σχετίζονταν με τους Φράγκους. Όπως είπαμε στην αρχή, αυτό το κωμικό σενάριο προήλθε από αυθαίρετη γενίκευση δύο μαρτυριών, η μία όμως είναι αυτή που καταγράφει ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν καμία σύνδεση με την… Ελλάδα! Πρόκειται για τη μαρτυρία αρ. 69:

 

[ Κακριδής Ιωάννης, «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997,  σελ.  38 ]

 

Ο παρατηρητικός αναγνώστης ήδη χαμογελάει διαβάζοντας τις χοντροκομμένες αντιφάσεις που περιέχει το παραπάνω απόσπασμα…

Πριν όμως τις αναλύσουμε, ας δούμε τη μαρτυρία αρ. 71 της ίδιας περιόδου, που δείχνει ότι οι αντιλήψεις των εξίσου αγράμματων κατοίκων μιας άλλης περιοχής ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες:

[ Κακριδής Ιωάννης, «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997,  σελ.  39 ]

 

Όπως βλέπουμε, στη μαρτυρία αρ. 71 επικρατεί η κοινή λογική που λέει πως, «αυτά που υπάρχουν στο χωράφι μας είναι… δικά μας» και όχι κάποιου που έρχεται από χιλιάδες μίλια μακριά!

Τα αισθήματα των κατοίκων απέναντι στα αρχαία ελληνικά μνημεία ήταν τόσο ισχυρά που δεν αναγνώριζαν κανένα απολύτως δικαίωμα των Φράγκων ή των Τούρκων επάνω τους. Κάθε πράξη ιδιοποίησης χαρακτηρίζεται «αρπαγή», λέξη που υπονοεί βίαιη αφαίρεση ξένης ιδιοκτησίας και έτσι καταλαβαίνουμε ότι οι Έλληνες θεωρούσαν τα αρχαία μνημεία δική τους κληρονομιά.

Το συμβάν της Αθήνας λοιπόν μας βοηθά να καταλάβουμε ότι κάτι περίεργο συμβαίνει με την μαρτυρία αρ. 69 και η μεγάλη αντίφαση που περιέχει είναι η εξής:

 

Οι Ευρωπαίοι για τους Ορθοδόξους ήταν αλλόθρησκοι λατίνοι και από την ιστορία γνωρίζουμε με πόση επιφυλακτικότητα έως και εχθρότητα αντιμετώπιζαν οι ντόπιοι τους Φράγκους. Για τον λόγο αυτό, η μαρτυρία παρουσιάζει σοβαρό πρόβλημα καθώς επιχειρεί να παρουσιάσει ως ενδεχόμενο, τα μνημεία να ανήκουν -υποτίθεται- στους ρωμαιοκαθολικούς, και όμως οι Ορθόδοξοι εν γνώσει τους, να τιμούν και να δοξάζουν ως  «γίγαντες» και «ήρωες» τους προγόνους των… παπικών Φράγκων!

Με δεδομένη την αντιφραγκική και αντιπαπική επιρροή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μόνο σε έργο επιστημονικής φαντασίας θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο από Ορθοδόξους Χριστιανούς, οι οποίοι στην καλύτερη περίπτωση θα απεχθάνονταν κάθε τι που σχετίζεται με τους αιρετικούς…

Το ερμηνευτικό αυτό κενό και οι αντιφάσεις που επισημαίνουμε παρακάτω είναι τόσο εξόφθαλμα, ώστε αν δεχτούμε ότι η μαρτυρία αρ. 69 είναι γνήσια, να δημιουργείται σχεδόν η βεβαιότητα πως όσα λένε οι βοσκοί αποτελούν υποβολιμαίες διηγήσεις που διδάχθηκαν από κάποιους πονηρούς δυτικούς που ήθελαν πρόσβαση στα αρχαία!

Όποιος διαβάσει πόσα διέπραξαν οι δυτικοί στα αρχαία μνημεία της Ελλάδας υπό την προστασία των Οθωμανών, θα καταλάβει ότι τέτοιες, βολικές για τους αρχαιοκάπηλους ιστορίες, δεν μπορεί να γεννιούνται τυχαία. Αυτή η μαρτυρία αλλά και η παραπλήσια αρ. 70, το πιθανότερο είναι να προήλθαν από Ευρωπαίους που κατάφεραν να πείσουν τους βοσκούς ότι τα αρχαία μνημεία με κάποιον τρόπο τους ανήκουν, ώστε να σκάβουν και να τα παίρνουν ανενόχλητοι…

1^ον) Είναι εντελώς παράλογο, οι βοσκοί να σκεφτούν από μόνοι τους ότι τα μνημεία δεν ανήκουν στους ίδιους που είναι γέννημα-θρέμμα του αρκαδικού χώρου, αλλά ανήκουν σε προγόνους κάποιων που έρχονται από… χιλιάδες μίλια μακριά!

Όπως λοιπόν δείχνει το παραπάνω παράδειγμα των κατοίκων της Αθήνας (μαρτυρία αρ. 71), έτσι και οι βοσκοί της Αρκαδίας θα έπρεπε να πιστεύουν ότι τα μνημεία που βρίσκονται εκεί επί γενιές ολόκληρες, είναι δικά τους και οι Φράγκοι τους τα παίρνουν. Κι όμως, οι βοσκοί εμφανίζονται παράδοξα «γενναιόδωροι» και αυτά που υπάρχουν από πάντα στη δική τους αυλή τα «χαρίζουν» απλόχερα σε προγόνους κάποιων ξένων επισκεπτών που ζουν σε άλλη χώρα! Είναι προφανές ότι εδώ υπάρχει κάποια δυτική παρέμβαση…

2^ον) Ως προς τη μαρτυρία αρ. 69, είναι πολύ παράδοξο και το εξής: μας λέει ότι «ζει το όνομα των Ελλήνων» στα χείλη των βοσκών, οι βοσκοί πιστεύουν ότι τα αρχαία ανήκουν στους Φράγκους, όμως δεν υπάρχει κανένας φραγκικής καταγωγής που να λέγεται… «Έλληνας»! Είτε λοιπόν η μαρτυρία είναι αμφίβολης γνησιότητας, είτε όπως διαφαίνεται στη μαρτυρία αρ. 70, κάποιοι δυτικοί κατάφεραν να κοροϊδέψουν τους βοσκούς και να εμφανιστούν ως «Έλληνες» με καταγωγή από τους… Δελφούς!

3^ον) Οι αγράμματοι βοσκοί, παραδόξως ισχυρίζονται ότι τα αρχαιοελληνικά μνημεία ανήκουν στους ξένους επισκέπτες και συγκεκριμένα: α) σε Φράγκους , β) που ήταν τεχνίτες γ) και είχαν κατακτήσει παλιά τα εδάφη τους. Πώς γίνεται όμως οι αγράμματοι βοσκοί να έχουν όλες αυτές τις περίεργες ιστορικές γνώσεις, που εντελώς… «τυχαία» είναι ψεύτικες και εξυπηρετούν τους αρχαιοκάπηλους;!

 

Ας προσθέσουμε στους παραπάνω προβληματισμούς και τα σχόλια του Νικολάου Πολίτη ο οποίος μας βεβαιώνει ότι οι παράδοξες αυτές μαρτυρίες δεν έχουν προηγούμενο:

 

[ Πολίτης Ν.Γ., «Μελέται περί του Βίου & της Γλώσσης του Ελληνικού Λαού», τόμ. Β΄ - Παραδόσεις, εν Αθήναις 1904,  σελ.  738-739 ]

 

Δυστυχώς, οι εθνομηδενιστές είτε νομίζουν ότι όλοι οι υπόλοιποι είναι αφελείς, είτε έχουν θέσει την κριτική τους σκέψη εκτός λειτουργίας…

 

5. Οι μαρτυρίες Κακριδή και η ειδωλολατρία των αρχαίων

Το ζήτημα της απιστίας των αρχαίων στον Χριστό είναι πολύ σημαντικό σε σχέση με τις μαρτυρίες Κακριδή, γι’ αυτό θα το σχολιάσουμε ξεχωριστά.

Οι μόλις τρεις εξολοκλήρου αρνητικές για τους αρχαίους Έλληνες μαρτυρίες που αναφέραμε, σχετίζονται φυσικά με το ζήτημα της ειδωλολατρίας και δείχνουν τη βαρύτητα που είχε στις συνειδήσεις των χριστιανών Ελλήνων.

Αυτό όμως που ελάχιστοι παρατήρησαν, είναι ότι με δεδομένη τη στενή σχέση του λαού με τον Χριστιανισμό, οι αρνητικές για τους αρχαίους μαρτυρίες λόγω ειδωλολατρίας θα έπρεπε να είναι όχι τρεις, αλλά… ογδόντα τρεις! Δεν χρειάζεται να παραπέμψουμε στα αμέτρητα εκκλησιαστικά ή λόγια κείμενα της εποχής εκείνης που δείχνουν την αρνητική αντίληψη για τον ειδωλολάτρη, τον άθεο ή τον αλλόδοξο.

Κι όμως, η πλειοψηφία των μαρτυριών δηλώνει θαυμασμό για τους παλιούς αυτούς ειδωλολάτρες και η συλλογή Κακριδή αναφέρει πλήθος παροιμιών και τραγουδιών που τους υμνούν. Αυτό δείχνει ότι ο λαός παρέβλεπε την απιστία τους και μιλούσε γι’ αυτούς με συμπάθεια, θαυμασμό και υπερηφάνεια, διότι οι «παλαιοί Έλληνες» δεν ήταν ξένοι, αλλά πολύ δικοί του άνθρωποι, οι πρόγονοι του.

 

6. Το Χρονικόν του Μορέως και οι γίγαντες του Κακριδή

Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που παρουσιάσαμε στο σημερινό άρθρο αλλά και παλαιότερα (βλ. ΕΔΩ, ΕΔΩ και ΕΔΩ), τα ιστορικά δεδομένα (Ρήγας, Ανώνυμος της Ελληνικής Νομαρχίας, Φιλική Εταιρεία, Επαναστατικές Προκηρύξεις, Δημοτικά τραγούδια) δεν αφήνουν περιθώριο για επίκληση των μαρτυριών Κακριδή ως δήθεν «απόδειξη άγνοιας εθνικής ταυτότητας» στον 19^ο και 20^ο αιώνα.

Για έναν λαϊκό άνθρωπο, οι σκέψεις θαυμασμού για τη δύναμη, την παλικαριά και την ικανότητα των «παλιών», είναι αρκετές για να δομήσει εκεί επάνω την εθνική του ταυτότητα χωρίς να γνωρίζει ούτε μισό όνομα αρχαίου Έλληνα. Γι’ αυτό, όσα γράφει η Gill Page μοιάζουν παράδοξα:

 

[ Page Gill, «Οι Έλληνες πριν τους Οθωμανούς», εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2014,  σελ.  84 ]

 

Η Gill Page, στη σημείωση αρ. 113 που βλέπουμε, παραπέμπει στον Απόστολο Βακαλόπουλο, ο οποίος πράγματι δεν φέρνει αντίρρηση στην πιθανότητα οι μύθοι αυτοί να πηγάζουν από τον βυζαντινό Μεσαίωνα. Δεν αναφέρει όμως η Page, πως ο Βακαλόπουλος θεωρεί τις ιστορίες για προγόνους Έλληνες γίγαντες ως μία από τις πηγές για τον «πρωτο-εθνικισμό» του 1204[3]! Και όπως σημειώνει ο σημαντικός λαογράφος Νικόλαος Πολίτης, οι ιστορίες αυτές περί «γιγάντων» δηλώνουν και γνώση του λαού ότι οι αρχαίοι ήταν πρόγονοι του αλλά και θαυμασμό γι’ αυτούς:

 

[α) Πολίτης Ν., «Λογοδοσία», Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, Αθήνησι 1873, σελ. 84 ~ β) Πολίτης Ν., «Μελέτη επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων», τόμ. 1 (Νεοελληνική Μυθολογία), εν Αθήναις 1871, σελ. 502]

 

Η διαμόρφωση της εθνοτικής ταυτότητας δεν χρειάζεται ακαδημαϊκές γνώσεις.

Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει εθνομηδενιστικό όφελος από την επίκληση της ασαφούς μαρτυρίας περί «γιγάντων» που υπάρχει στο γαλλικό Χρονικό του Μορέως:

 

[Καλονάρος Πέτρος, «Το Χρονικόν του Μορέως», Αρχαίος Εκδοτικός Οίκος Δημητράκου ΑΕ, Αθήναι [χ.χ.], σελ. 76]

 

Καταρχάς, δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τις πηγές και την προτεραιότητα όλων των Χρονικών[4]. Αποτελεί άραγε ελληνική παράδοση αυτή η αναφορά στους «γίγαντες» ή είναι λογοτεχνικό σχήμα του Φράγκου συντάκτη; Και αν τα περί «γιγάντων» χαρακτηρίζουν τη μυθική σκέψη του αγράμματου λαού, τότε πώς υιοθετούνται από έναν μορφωμένο Γάλλο τέτοιες «αφελείς παραδόσεις» χωρίς να φοβάται μην τον περιγελάσουν οι αναγνώστες του;

Η Gill Page στο παραπάνω τεκμήριο αναφέρει ότι οι διηγήσεις τύπου Κακριδή ξεκινούν από τον Μεσαίωνα και φτάνουν στα νεώτερα χρόνια. Σίγουρα δεν είναι απίθανο, όμως, κι ο Κακριδής ακόμα δεν εκφράζει βεβαιότητα για το χρονικό πλαίσιο των μαρτυριών του. Στη σελίδα 13 της εισαγωγής του, παρά το γεγονός ότι αναφέρεται και αυτός στη μεσαιωνική αντίληψη της Εκκλησίας για το όνομα «Έλληνας», εντούτοις μοιάζει να επικεντρώνεται στην αγραμματοσύνη που υπήρχε «ιδιαίτερα στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας, που κράτησε τέσσερις ολόκληρους αιώνες».

Και πράγματι, αυτό δεν είναι άστοχο αν δούμε τη μαρτυρία για τον αγράμματο μικρασιατικό λαό του 10^ου αιώνα που δείχνει να τοποθετεί τους αρχαίους Έλληνες σε πιο ιστορική και ρεαλιστική βάση (‘’Ελλάδος άποικοι’’).

Επίσης, ο ουνίτης Μιχαήλ Αποστόλης, όταν εκφράζει το παράπονο του για τους Κρητικούς που δεν τον θέλουν για δάσκαλο των παιδιών τους, επειδή φοβούνται μην τα κατηχήσει στην πίστη των Ρωμαιοκαθολικών και καταλήξουν «Ρωμέλληνες», μας επιτρέπει να σκεφτούμε ότι η ελληνική αυτοσυνειδησία που περιγράφει δεν αφορά γονείς λογίους, καθώς αυτοί θα μπορούσαν να διδάξουν μόνοι τους τα παιδιά τους, δεν θα πλήρωναν δάσκαλο:

 

[ Τωμαδάκης Νικόλαος, «Μιχαήλ Καλοφρενάς Κρής, Μητροφάνης Β΄», ΕΕΒΣ 21 (1951), σελ. 132 ]

 

Θα μπορούσαν λοιπόν οι παραδόσεις περί «Ελλήνων γιγάντων» να μην επιζούν από το Βυζάντιο αλλά να προέρχονται από την Τουρκοκρατία. Άλλωστε η λαϊκή φαντασία μπορεί να καταφύγει με παρόμοιο τρόπο στον μύθο οποιαδήποτε στιγμή, δεν είναι απαραίτητο κάθε παρόμοια ιστορία να έχει μια κοινή αρχή:

 

[ Στίλπων Κυριακίδης, «Έλληνες γίγαντες», Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος (1926), σελ. 51-52 ]

 

Ό,τι κι αν ισχύει όμως, ακόμα κι απ’ τον Μεσαίωνα να πηγάζουν οι ιστορίες αυτές, δεν αποτελούν ούτε εμπόδιο στον εθνικισμό, ούτε μπορούν να μας βεβαιώσουν για άγνοια προγονικής σχέσης του λαού με τους αρχαίους. Άλλωστε, στο παρόν άρθρο είδαμε παράδοξες διηγήσεις του λαού για κουνούπια που θανάτωναν τους μυθικούς Έλληνες, κι όμως, συνοδεύονταν από σαφή γνώση ότι οι αρχαίοι ήταν «γενιά» τους.

 

Επίλογος

Πιστεύουμε ότι κάθε καλοπροαίρετος άνθρωπος έχει διαπιστώσει ότι το σχήμα Κράτος + Εθνικοί Ιστορικοί + Μαζική Εκπαίδευση ως δήθεν απαραίτητη συνθήκη διαμόρφωσης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας δεν μπορεί να πείσει κανέναν. Η εθνική ταυτότητα ήταν διαμορφωμένη πριν αρχίσει καν η Επανάσταση, πριν υπάρξει Κράτος και Παπαρρηγόπουλος, με τον λαό εντελώς αμόρφωτο.

Ελπίζουμε λοιπόν οι εθνομηδενιστές να συνειδητοποιούν τι σημαίνει αυτό: αν χρησιμοποιήσουν ως τελευταίο αποκούμπι το άλλο σχήμα περί «λογίων» και ότι κατάφεραν αυτοί από το 1750 σε 3-4 δεκαετίες να «φτιάξουν» εθνική ταυτότητα στους υπόδουλους χωρίς σχολεία, τότε έχουν χάσει το παιχνίδι. Διότι αν αυτοί οι λόγιοι του 18^ου αιώνα μπορούσαν να φτιάξουν ταυτότητα στον λαό σε ελάχιστες δεκαετίες χωρίς σχολεία, τότε, θα μπορούσαν εξίσου καλά να το κάνουν και πιο πριν, αφού αδιάκοπα από τον 15^ο αιώνα διακηρύσσουν τη βεβαιότητα ότι Ρωμαίοι, Γραικοί και Έλληνες αποτελούν μία ταυτότητα, ενός ιστορικού λαού. Και φυσικά, η ίδια δύναμη δημιουργίας ταυτότητας θα πρέπει να αποδοθεί και στους λογίους ή αξιωματούχους του Βυζαντίου, καταρρίπτοντας τις φαντασιώσεις περί ενός λαού, που μέσα στο ίδιο κράτος, είχε διαφορετική ‘ημική’ αντίληψη από την ‘ημική’ αντίληψη της… ηγεσίας που τον κυβερνά!

Κάποια στιγμή, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν οι εθνομηδενιστές πόσο σχιζοφρενικές έχουν καταντήσει οι θεωρίες τους για τη βυζαντινή ταυτότητα…