Ο π. Στέφανος Φρήμαν είναι Ιερέας στον Ορθόδοξο Ιερό Ναό Αγίας Άννης στο Oak Ridge, Τενεσσύ.  Το μπλογκ του, “Glory to God for all Things,” (Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν) πολύ γρήγορα έγινε μια από τις πιο επισκέψιμες ιστοσελίδες, έχοντας συχνά μεταφρασθεί στα Ρουμάνικα, Γαλλικά και Σερβικά, από ενθουσιασμένους αναγνώστες.  Είναι επίσης ο συγγραφέας του βιβλίου «Everywhere Present» (Πανταχού Παρών) των εκδόσεων Conciliar Press.

Τα αισθήματα και οι επιθυμίες μας είναι «εκπαιδευμένα» από την κουλτούρα μας να επιζητούν την ικανοποίηση.  Στην πνευματική μας ζωή, συχνά πρέπει να διδασκόμαστε το πώς να απογοητευόμαστε.  Ο π. Στέφανος εξετάζει αυτή την «απογοήτευση της θρησκείας»…

Η μελέτη των βίων των Αγίων πολλές φορές εξάπτει τις προσδοκίες μας˙  διαβάζουμε για κάποιον που μεταμορφώθηκε από το φως, ή για κάποιον που είναι παρών σε δύο μέρη ταυτόχρονα, διαβάζουμε πανέμορφες περιγραφές της έσω ζωής, της συνειδητοποίησης της ένωσής μας με τον Θεό, ή για μια διαύγεια σε σχέση με την φύση των πραγμάτων.  Και όταν κάνουμε την σύγκριση, η δική μας θρησκευτική εμπειρία φαντάζει στείρα – μια φωνή βοούσα εν τη ερήμω, που εισπράττει ως απάντηση μια πέτρινη σιωπή…

Για ορισμένους ανθρώπους συγκρίσεις σαν αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε απόγνωση, σε άλλους δε, αυτές οι συγκρίσεις τους κάνουν να αμφισβητούν την αυθεντικότητα των βίων των Αγίων, και σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουμε αυτό που ονομάζω εγώ «Απογοήτευση της Θρησκείας».  Η σύγχρονη θρησκευτική αναζήτηση συχνά έχει την αφετηρία της σε μια απογοήτευση, στην ρητορική του «θρησκευτικού πιστεύειν», ενώ η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας.  Είναι εφικτό, να υπάρχουν πολύ δικαιολογημένοι λόγοι για τον διαχωρισμό αυτό˙ η αξίωση πολλών θρησκευτικών ομάδων περί (κατοχής) της Αλήθειας αγγίζει το παράλογο, ενώ οι πολύπλοκες δογματικές δομές σύντομα αποκαλύπτονται ως διανοουμενίστικα κατασκευάσματα πολιτισμικών και ψυχολογικών δυνάμεων.  Έτσι, η απογοήτευση οδηγεί στην δυσπιστία.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του σύγχρονου κόσμου είναι η έμφαση στο άτομο.

Τα θρησκευτικά συστήματα που μεριμνούν για αυτή την έμφαση – είτε εσκεμμένα είτε εν αγνοία τους – συχνά γνωρίζουν γρήγορη επιτυχία.  Αυτή την γρήγορη επιτυχία μπορεί να ακολουθήσει μια γρήγορη απογοήτευση, καθώς τα κριτήρια ατομικών αξιών που βρίσκονται ριζωμένα στο συναίσθημα και σε ψυχολογικές καταστάσεις είναι καταφανώς ευμετάβλητα.  Αυτοί που ζουν κατ’ εμπειρία, αποθνήσκουν κατ’ εμπειρία.  Η εμπειρία είναι ο μέγας σταθμιστικός παράγων του ατομισμού.  Όσο μεγαλύτερη είναι η έμφαση στο άτομο, τόσο μεγαλύτερη είναι η έμφαση στην ψυχολογία και στο συναίσθημα, καθ’ ότι αυτά είναι οι κύριες όψεις της ατομικής εμπειρίας.

Αν το σημείο εστίασης μετατοπισθεί, από την θέση μου μέσα σε ένα δίκτυο σχέσεων σε ένα σημείο μέσα στον εαυτό μου, τότε η εστίαση αυτή αναγκαστικά με αφήνει με τίποτε άλλο εκτός από τον εαυτό μου.

Η αγάπη παύει να είναι ένα «πακέτο» πρακτικών εφαρμογών και απλά γίνεται ένα συναίσθημα.

Τα συναισθήματα και οι ψυχολογικές καταστάσεις ενυπάρχουν μεν, ως μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, όμως είναι μια πολύ ισχνή βάση για ανθρώπινη κοινωνία και κουλτούρα.  Η άνοδος και η επικράτηση της καταναλωτικής κουλτούρας είναι το αποτέλεσμα της εξύψωσης της εμπειρίας σε σημείο-κλειδί της ύπαρξής μας˙ ψωνίζουμε, αγοράζουμε, καταναλώνουμε, για να αισθανθούμε ευχαρίστηση, τα δε αισθήματα που εμείς θεωρούμε «καλά» είναι αυτά που πωλούνται προς χρήση μέσα στον βαθύτατα «ψυχολογισμένο» κόσμο της διαφήμισης.  Το να πει κανείς «ο Θεός με κάνει να αισθάνομαι ευχάριστα» ελάχιστα διαφέρει από το να λέει «μου αρέσει το αλάτι, η ζάχαρη και το λίπος»,  Οι άνθρωποι πάντα πεινούν για αλάτι, ζάχαρη και λίπος, επίσης οι άνθρωποι πάντα έχουν μια γκάμα από συναισθήματα και ψυχολογικές καταστάσεις, όμως αυτά είναι τα δευτερεύοντα στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης – υποτίθεται πως πρέπει να βρίσκονται εν ισορροπία, να είναι ολοκληρωμένα και να είναι υποτελή στην μεγαλύτερη ζωή μας.

Οι καταναλωτικές κοινωνίες ποτέ δεν θα είναι ευτυχισμένες, σταθερές ή υγιείς˙ η ευτυχία τους και η σταθερότητά τους μπορούν να διαχειρίζονται από εκείνους που έχουν την δύναμη της προπαγάνδας.  Μοναχές τους δεν πρόκειται ποτέ να δημιουργήσουν έναν υγιή πολιτισμό.

Λοιπόν, ο σκοπός της Εκκλησίας δεν είναι να δημιουργεί υγιείς πολιτισμούς, ούτε υπάρχει η Εκκλησία για να αποτελεί άλλη μια παροχή ευχάριστων συναισθημάτων και νευρώσεων.  Η Εκκλησία είναι εκείνος ο τόπος όπου ο Θεός συμφιλιώνεται με τον άνθρωπο, και ο άνθρωπος με τον Θεό. Είναι εκείνος ο τόπος όπου όλα τα πράγματα συγκεντρώνονται σε ένα – στον Ιησού Χριστό.  Είναι η εκκλησία – η θεϊκή κοινότητα του Σώματος του Χριστού μέσα στο Οποίο μπορούμε να ολοκληρωθούμε και εκεί όπου η αλήθεια της ύπαρξής μας μπορεί να γίνει φανερή.

Λοιπόν, πώς σας κάνει αυτό να αισθάνεσθε;

Ανάλογα με την κατάσταση των ζωών μας, τα συναισθήματα μέσα στην εκκλησία μπορούν να είναι τρομακτικά, ικανοποιητικά, καταθλιπτικά, ανούσια… μάλιστα ο,τιδήποτε μπορούν να νοιώσουν τα ανθρώπινα πλάσματα.  Είναι επίσης αναπόφευκτο να φέρουμε μαζί μας και την συντριβή των ψυχών μας, οπότε έχουμε και την τάση να χρησιμοποιούμε τους άλλους με διεστραμμένους τρόπους: να προσκολλώμεθα στους ηγέτες και να χρησιμοποιούμε την εμπιστοσύνη τους ή την ευφράδειά τους, ή και ακόμα πιο σκοτεινά πράγματα, προκειμένου να μπαλώσουμε τα συντετριμμένα κομμάτια των δικών μας ψυχών.  Χρησιμοποιούμε τις ομότιμες ομάδες με καταστροφικούς τρόπους προκειμένου να δημιουργήσουμε νησιά στα οποία να νοιώθουμε πως ανήκουμε, δραπετεύοντας έτσι από την αποξένωση και την εγκατάλειψη της εσώτερης ιστορίας μας.

Αυτά, και πολλά άλλα παρεμφερή πράγματα, είναι οι διαστροφές των εξατομικευμένων καταναλωτών.  Δεν ξέρουμε πώς να ζούμε χωρίς να ανταποκρινόμαστε στις παράλογες απαιτήσεις των συναισθημάτων μας˙ οι ψυχές μας δεν έχουν καμία εκπαίδευση για το πώς να επουλώνουμε – μόνο για το πώς να μεταχειριζόμαστε τα πράγματα και τους ανθρώπους γύρω μας, για απόλαυση, άμυνα και ανάγκη.

Αυτή λοιπόν η πολιτιστική πραγματικότητα καθιστά πολύ δύσκολη την αναφορά στην αυθεντική Χριστιανική εμπειρία, διότι μιλούμε ο ένας στον άλλον σαν εθισμένοι: ως επί το πλείστον γνωρίζουμε την εμπειρία όπως ένας αλκοολικός γνωρίζει το αλκοόλ.  Το να προτιμά ένας αλκοολικός την βότκα από το κρασί δεν μου δίνει καμία πληροφορία για την βότκα ή το κρασί.  Η θρησκευτική εμπειρία δεν μου δίνει σχεδόν καμία πληροφορία για τον Θεό, την Εκκλησία, την Αλήθεια, ή ο,τιδήποτε τέτοιο.  Πρόκειται για μια θέαση Θεού, Εκκλησίας και Αλήθειας μέσα από την ομίχλη της διεστραμμένης μοντέρνας αντίληψης.

Το Facebook μας προσφέρει ένα εικονίδιο χαρακτηριστικό των σύγχρονων αισθητηρίων: το «μου αρέσει»

Ε, λοιπόν, η Ορθοδοξία – είτε σας αρέσει είτε όχι – δεν είναι ικανοποιητικά προσαρμοσμένη στην σύγχρονη ύπαρξη, ή, τουλάχιστον, δεν θα έπρεπε να την νοιάζει αν σας αρέσει.  Είναι πολλοί εκείνοι που προσελκύονται από ορισμένες όψεις της Ορθοδοξίας˙ είναι δεδομένες οι μεταστροφές σήμερα, και δεν είναι άγνωστες και οι μεταστροφές που μοιάζουν με την  καταναλωτική ποικιλία, δηλαδή, εκείνες που επανδρώνουν τον κόσμο των διαφόρων δογματικών και μη ομάδων, πάντως αυτές (οι όψεις) έχουν ως προϊόντα τους τρία πράγματα: 

• Δυστυχισμένους Ορθοδόξους
• Πρώην Ορθοδόξους, ή
• Πρώην καταναλωτιστές Χριστιανούς

Η τρίτη κατηγορία είναι ο σωστός στόχος της μεταμόρφωσης του νου, όπως περιγράφεται από τον Παύλο στο Ρωμ.12:2.

Λοιπόν, αυτή η μεταμόρφωση - από το να είναι κανείς απλά καταναλωτής που κυβερνάται από τα πάθη, σε ένα μαθητή που τον κυβερνά ο Χριστός - είναι η καθ’ εαυτή καρδιά της Χριστιανικής ζωής. Στα πρώτα της στάδια είναι βαθύτατα απογοητευτική, και πρέπει απαραιτήτως να είναι. Τα πάθη μας πρέπει να υποστούν απογοήτευση και να μπουν σε τάξη.  Έχω γράψει και ομιλήσει αλλού, πως το 90% της Ορθοδοξίας είναι μόνη η παρουσία μας.  Εννοούσα τότε – και επαναλαμβάνω τώρα – πως ο χρονοβόρος κόπος της μεταμόρφωσης απαιτεί την παρουσία μας μέσα και προς την εκκλησία, την Εκκλησία συναθροισμένη.

Η συγχωρητικότητά μου προς τους άλλους είναι συχνά μια επίπληξη για τα δικά μου πάθη. (Σε βρίσκω εκνευριστικό, επειδή εγώ κυβερνιέμαι από τα δικά μου πάθη, έτσι τα ομολογώ ως αμαρτίες.)

Ο Χριστιανισμός, από τον καιρό που μας τον δώρισε ο Χριστός, συνεχίζει να αποτελείται από το καθημερινό σήκωμα του σταυρού μας και να Τον ακολουθούμε.  Είναι η οδός του απαθούς τρόπου ζωής.

Μαθαίνοντας να ζούμε μέσα στην Εκκλησία σημαίνει πως μαθαίνουμε να αποκηρύσσουμε τις διαστροφές του ατομικισμού και την κυριαρχία των επιθυμιών μας.  Δεν αποκηρύσσουμε την ατομικότητά μας, αλλά μάλλον αναλαμβάνουμε την ατομικότητά μας ως πρόσωπα, δηλαδή, ως άτομα που ζούνε για -και μαζί με- άλλους.  Η ατομική μου ζωή δεν είναι αυστηρά δική μου.  Η ζωή μου είναι κοινή ζωή – η ζωή του Χριστού που κατοικεί μέσα στην Εκκλησία Του.  Αυτή η νέα ζωή είναι κάθε άλλο παρά μια απογοήτευση, είναι μια ολοκλήρωση. Όμως αυτοί που θέλουν να ολοκληρωθούν πρέπει πρώτα να απογοητευθούν.

Ένας αγαπητός φίλος κάποτε με συμβούλεψε πως «Η Αλήθεια θα σε ελευθερώσει….όμως πρώτα θα σε κάνει δυστυχισμένο».

Δόξα τω Θεώ.