Θεμελιώδες γνώρισμα της Εκκλησίας ως Σώματος τού Χριστού είναι η ενότητα. Όπως σ' ένα ζωντανό ανθρώπινο σώμα δεν μπορούμε να διανοηθούμε να είναι τα μέλη του ανεξάρτητα από το κυρίως σώμα, ή να αντιμάχονται μεταξύ τους, κατά παρόμοιο τρόπο, και πολύ περισσότερο, δεν μπορούμε να σκεφθούμε ότι το Σώμα της Εκκλησίας του Χριστού είναι δυνατόν να είναι διαιρεμένο. Για το σημείο αυτό είναι εξαιρετικά διαφωτιστικοί οι λόγοι του Αποστόλου Παύλου, που γράφει για την Εκκλησία στους Εφεσίους: «Έν σώμα και έν Πνεύμα καθώς και εκλήθητε εν μια ελπίδι της κλήσεως υμών· είς Κύριος, μία Πίστις, έν βάπτισμα, είς Θεός και Πατήρ πάντων και επί πάντων και δια πάντων και εν πάσιν ημίν» (Εφ. 4,46).

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την αποκάλυψη του Θεού, που μας παραδίδει ο Απόστολος Παύλος και ερμηνεύει διαχρονικά η Εκκλησία, η ενότητα της Εκκλησίας δεν είναι απλώς ένα ανθρώπινο κατόρθωμα, αλλ’ ένα εξαίρετο θείο δώρο. Κι αυτό φαίνεται ολοκάθαρα από τους βασικούς παράγοντες, που ο Απόστολος του Θεού παραθέτει ως συντελεστές για την επίτευξη της ενότητος: Το Σώμα του Χριστού, στο οποίο είμαστε μέλη, το Άγιο Πνεύμα, που χαρίζει τον σύνδεσμο της ειρήνης ανάμεσα στα μέλη της Εκκλησίας, η αιώνια Βασιλεία του Θεού, στην οποία είμαστε καλεσμένοι, το Άγιο Βάπτισμα, με το οποίο εισαχθήκαμε στην Εκκλησία, και αυτός ο Ίδιος ο Θεός Πατήρ, που είναι η αρχή των πάντων. Σ' αυτά στηρίζεται η ενότητα της Εκκλησίας. Το δικό μας χρέος, το χρέος τών πιστών, δεν είναι να δημιουργήσουμε την ενότητα, αλλά να την διατηρήσουμε, όπως πάλι σημειώνει ο Απόστολος: «σπουδάζοντες τηρείν την ενότητα της πίστεως εν τω συνδέσμω της ειρήνης» (Εφ. 43).

Ο Απόστολος Παύλος μας υποδεικνύει και τον τρόπο, με τον οποίο μπορούμε να διατηρήσουμε την ενότητα της Εκκλησίας: με το να καταφύγουμε στη θεία βοήθεια. Αυτό σημαίνει ο λόγος του: «εν τω συνδέσμω της ειρήνης». Η ειρήνη είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος, όπως μάς το λέγει πάλι ο ίδιος: «ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη…» (Γαλ. 5,22). Επομένως, για να συντελέσουμε στην ενότητα της Εκκλησίας και να την διατηρήσουμε, δεν μπορούμε παρά να αφήσουμε τον εαυτό μας ανοικτό στη χάρη του Αγίου Πνεύματος, που θα μας χαρίσει τον σύνδεσμο της ειρήνης, ώστε μ' αυτόν να οικοδομηθεί η ενότητα.

Εδώ ακριβώς ευρίσκεται το καίριο σημείο, που διαφοροποιεί τους αιρετικούς. Αυτοί ξεχνούν ότι η ενότητα της Εκκλησίας είναι δώρο του Θεού και την λογαριάζουν ως κατόρθωμα των μελών της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επιστρατεύουν τις ανθρώπινες δυνάμεις, δηλαδή την λογική, την ευφυΐα, την ψυχολογία, την ανθρώπινη ισχύ, το χρήμα, την διπλωματία, για να την επιβάλλουν εξωτερικά, κατ' απομίμηση των δυναστών του κόσμου.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα πρότυπα του κόσμου, ή ενότητα μπορεί να επιτευχθεί με δύο κυρίως τρόπους: είτε με την θέληση και συμφωνία όλων των μελών της Εκκλησίας, είτε με την απολυταρχική επιβολή μιας πανίσχυρης κεντρικής εξουσίας. Οπότε, έχουμε στο σύνολο των αιρέσεων δύο κυρίως ομάδες συστημάτων: την ομάδα των «δημοκρατικών» και την ομάδα των «απολυταρχικών» συστημάτων.

Για την περίπτωση των «απολυταρχικών» συστημάτων στις αιρέσεις κλασικό παράδειγμα αποτελεί ο Παπισμός και είναι πολύ ενδιαφέρουσα στο σημείο αυτό η ιστορική του εξέλιξη.

Όταν το 568 μ. Χ. οι βάρβαροι Λομβαρδοί μετακινήθηκαν από τον Βορρά προς την Ιταλία, η αυτοκρατορική πρωτεύουσα Ραβέννα αποκόπηκε από τη Ρώμη. Τότε ο πάπας έγινε υπεύθυνος για την στρατιωτική άμυνα και την πολιτική διοίκηση της σημαντικής αυτής πόλης. Στην ουσία ο πάπας έγινε τότε ένας άρχοντας με κοσμικές εξουσίες, τις οποίες δεν θέλησε ποτέ να εγκαταλείψει, αλλά τις κληροδότησε σε όλους τους μέχρι σήμερα διαδόχους του. Λησμονώντας τους λόγους του Χριστού, «απόδοτε ουν τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ» (Μθ. 2221), και ότι «η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου» (Ιω. 18,36), υπέκυψε στις εμπαθείς ανθρώπινες επιθυμίες και επέλεξε να είναι κεφαλή τόσο της Εκκλησίας όσο και του κράτους.

Σε τελική ανάλυση, αιτία της αιρετικής αυτής πτώσεως είναι ο εωσφορικός εγωισμός, που γέννησε την ολιγοπιστία ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να κυβερνηθεί σωστά με τον τρόπο που παρέδωκε ο Ίδιος ο Χριστός. Υπερίσχυσε έτσι η πίστη ότι αυτό μπορεί να γίνει, εάν η Εκκλησία μετατραπεί σ' ένα είδος κράτους με πανίσχυρη κεντρική εξουσία, κατά τα πρότυπα των μεγάλων κυρίαρχων κοσμικών κρατών. Αυτή η λανθασμένη θεμελιώδης αντίληψη πολλών Δυτικών οδήγησε αρχικά στην διεκδίκηση του πρωτείου και αργότερα στη θεσμοθέτηση του αλάθητου του πάπα και τη δημιουργία του κοσμικού κράτους του Βατικανού.

Όλες αυτές οι κινήσεις, μαζί με τα ονόματα, τη δομή και το περιεχόμενό τους στον χώρο του Παπισμού, φανερώνουν από μόνα τους τον αυταρχικό και απολυταρχικό χαρακτήρα, που προσλαμβάνει η αίρεση. Το πρωτείο και το αλάθητο του πάπα, χωρίς πραγματικά ερείσματα στη γραπτή και βιωματική Παράδοση της μιας, Αγίας, καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, σημαίνει προσπάθεια αυταρχικής επιβολής της ανθρώπινης θελήσεως συγκεκριμένων προσώπων. Κι αυτό είναι η αίρεση: η προσωπική επιλογή, η αντίθετη προς την αυθεντική Παράδοση της Εκκλησίας.

Η επιμονή του Παπισμού τόσο στο πρωτείο, όσο και στο αλάθητο του πάπα, φανερώνει την αγωνιώδη προσπάθεια των αιρετικών να βρουν λύση στο επιτακτικό πρόβλημα της ενότητος. Και επειδή απορρίπτουν εκείνη που αποκάλυψε ο Θεός και εφήρμοσε η αγία Του Εκκλησία, εφευρίσκουν αυταρχικά μορφώματα, που υποβαθμίζουν την καθοδηγητική παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Στην πραγματικότητα ακολουθούν το θέλημα του Διαβόλου, ο οποίος ασκεί την πιο απολυταρχική εξουσία σε όσους τον υπακούν. Όλους αυτούς, όμως, τους ελέγχει αδιάκοπα η θεόπνευστη προτροπή του Αποστόλου Πέτρου: «να ποιμαίνετε το ποίμνιο του Θεού, που είναι στη δικαιοδοσία σας. Όχι αναγκαστικά αλλά εκούσια, όχι με αισχροκέρδεια αλλά με προθυμία και ζήλο. Όχι ως δυνάστες στις επισκοπές, που σας κληρώθηκαν, αλλά παρέχοντας οι ίδιοι πρότυπα τους εαυτούς σας για το ποίμνιο» (Α' Πε. 523).

Και βέβαια η «ενότητα» που κατορθώνουν οι αιρετικοί με τον αυταρχισμό και την απολυταρχία δεν έχει καμία σχέση με «την ενότητα της Πίστεως και της γνώσεως του Υιού του Θεού» (Εφ. 4,13), όπως την αντιλαμβάνεται θεόπνευστα ο Απόστολος Παύλος.