Δεν θα μπορούσε ο Θεός να είναι "Μονάδα" και όχι "Τριάδα"; Δεν θα μπορούσε να υπάρχει μόνος του; Μήπως είναι αναγκασμένος να ενεργεί όπως ενήργησε;

Ο Θεός είναι Τριαδικός επειδή έτσι θέλησε ως «αγάπη» που είναι. Αν ο Θεός δεν ήταν Κοινωνία Προσώπων, θα αυτοκαταργείτο, γιατί μόνο ως "Αγάπη" ο Θεός μπορεί να υφίσταται ως Θεός.

Η υπόσταση, είναι ιδιότητα ετεροκαθοριζόμενη. Το «εγώ» για να υπάρχει, προϋποθέτει το: «εσύ». Διαφορετικά, δεν τίθεται διάκριση προσώπων, και η υπόσταση δεν έχει νόημα, καθώς ταυτίζεται απόλυτα με την ουσία. Αν υπήρχε ένας μόνο άνθρωπος στον κόσμο, δεν θα είχε νόημα να έχει «όνομα», δηλαδή να διακρίνεται από κάποιον άλλον. Η λέξη: «άνθρωπος», (όνομα ουσίας^[*] και όχι προσώπου), θα τον εκπροσωπούσε πλήρως. Ο Θεός κατά τον ίδιο τρόπο, ως υπόσταση, ως πρόσωπο, θα αυτοκαταργείτο.

Μήπως αυτό σημαίνει, ότι ο Θεός είναι υποχρεωμένος να αγαπάει, για να μην αυτοκαταργηθεί;

Εδώ τίθεται το ζήτημα του: «ναι του Θεού». Με λίγα λόγια, ο Θεός δεν έχει κάτι έξω από Αυτόν, που να μπορεί να του επιβάλλει την ύπαρξη, όπως Εκείνος την επέλεξε. Εάν ο Θεός θέλει να υφίσταται με τον τρόπο αυτόν, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΟ, προς το οποίο να ορθώσει άρνηση. Σε ποιον να πει: «όχι»; Συνεπώς, οι επιλογές του Θεού είναι πάντα θετικές. Είναι: «ναι», και είναι αποτέλεσμα βούλησης, και όχι καταναγκασμού. Το όχι δεν μπορείς να το πεις μέσα στα πλαίσια της ελευθερίας, η οποία δεν προκαλείται από το δεδομένο της υπάρξεως, δεν είναι δεδομένη από έξω. Και δεν μπορεί στον Θεό τίποτα να δοθεί έξωθεν. Μα και ο ίδιος ο Εαυτός Του, η ίδια η ύπαρξή Του, δεν είναι αποτέλεσμα της ουσίας Του. Συνεπώς δεν είναι καν υποχρεωτική η ύπαρξή Του. Αλλιώς δεν θα ήταν ελεύθερος. Δεν ασκείται η ελευθερία από τον Θεό ως εκλογή. Ασκείται θετικά και μόνο ως Αγάπη, με την έννοια την καταφατική.

Έτσι υπάρχει η Αγία Τριάδα. Ο Πατήρ ελεύθερα καταφάσκει ότι θέλει να έχει Υιόν, και έχει Υιόν ελεύθερα. Ασκεί την ελευθερία Του ο Θεός όταν γεννά τον Υιόν ο Πατήρ και όταν εκπορεύει το Πνεύμα. Και την ασκεί υπό μία και μόνο μορφή: Ως αγάπη, ως καταφατική ενέργεια, και όχι ως αρνητική. Η αρνητική ελευθερία Του θα ήταν να μπορούσε να πει ότι δεν υπάρχει ο ίδιος, ν’ αρνηθεί τον εαυτό Του. Αλλά αυτό θα το έλεγε μόνο εάν η ουσία προπορευόταν, και καθόριζε την ύπαρξή Του.

Δεν θα μπορούσε κάποιο πρόσωπο της Θεότητας να πει "όχι" στα άλλα, επειδή ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΕΣ. Και γνωρίζουν ποιο είναι το καλύτερο. Συνεπώς, συμφωνούν στο καλύτερο. Εφόσον ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΡΟΝΟΣ, δεν τίθεται θέμα «πρώτα» και «μετά». Ο Θεός υπάρχει έτσι ΑΧΡΟΝΩΣ. Ομοίως, έτσι ΘΕΛΟΥΝ και τα τρία πρόσωπα, να υπάρχουν αχρόνως. Τι νόημα θα είχε να ρωτήσει το ένα πρόσωπο τα άλλα, αν συμφωνούν, όταν είναι και οι τρεις ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΕΣ;

Έτσι λοιπόν δημιουργείται ένας τρόπος υπάρξεως και για τον άνθρωπο που συνίσταται στο να εκφράζουμε, να πραγματοποιούμε την ελευθερία μας θετικά, ως αγάπη, και όχι αρνητικά. Αυτή είναι «η ομοίωσις Θεώ».

Η ελευθερία του Θεού, του επέτρεπε ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΑΤΑΡΓΗΣΗ! Το ίδιο ίσχυε και για τα τρία πρόσωπα της Θεότητας. Εκείνος ΕΠΕΛΕΞΕ την υποστατική Τριαδική ύπαρξη, ως Κοινωνία Αγάπης. Ήταν μια ΘΕΤΙΚΗ ενέργεια. Γιατί και η αυτοκατάργηση είναι επιλογή.

Δεν επέλεξαν τα πρόσωπα της Θεότητας αυτόν τον τρόπο ύπαρξης αναγκαστικά, ΕΠΕΙΔΗ διαφορετικά αυτοκαταργούνται. Είπαμε, ότι ΕΝΩ θα μπορούσε η Θεότητα να επιλέξει την αυτοκατάργηση, επέλεξε ΕΛΕΥΘΕΡΑ την Κοινωνία Προσώπων ως μια Θετική ενέργεια, και όχι αρνητική, όπως θα χαρακτηρίζαμε την αυτοκατάργηση. Με άλλα λόγια, ο Θεός θα μπορούσε να επιλέξει και την ανυπαρξία Του, ή την αυτοκατάργησή του ως Θεού.

Ο Θεός δεν αγαπάει τον Εαυτό του ως "μοναχικό πρόσωπο". Η αγάπη δεν έχει νόημα αν δεν απευθύνεται σε πρόσωπο έξω από το δικό σου. Όταν κάποιος «αγαπάει» τον εαυτό του, δεν πρόκειται για αγάπη, αλλά για «φιλαυτία». Η σωστή διατύπωση είναι: «αγαπώνται ελεύθερα τα πρόσωπα της Θεότητας». Και αυτό σημαίνει, ότι ελεύθερα επιλέγει να υπάρχει ως κοινωνία προσώπων.

Επειδή όμως ο Θεός αγαπάει την ύπαρξη ετέρων προσώπων, και αυτό είναι χαρακτηριστικό της ουσίας Του, αγαπα την υπαρξη ως εννοια γενικοτερα. Και εκφράζεται ως Δημιουργός Θεός. Η ενδοτριαδική αγάπη είναι πρωτογενής, εκ της οποίας όλα τα άλλα ξεκινούν. Από αυτή ξεκινάει η αγάπη του Θεού προς τα δημιουργήματά Του.

 Τι θα συνέβαινε όμως, αν υποθέταμε, ότι ο Θεός αγαπούσε μόνο τον εαυτό του, ως μοναδικό πρόσωπο, και όχι ως κοινωνία προσώπων; Ας το ερευνήσουμε λοιπόν ΥΠΟΘΕΤΙΚΑ,  για να δούμε πού οδηγούμαστε:

Αν δεν ήταν ο Θεός Αγάπη, (δηλαδή αν δεν ήταν κοινωνία προσώπων κατ’ ουσίαν), θα ήταν ένα πρόσωπο. Αυτό θα σήμαινε ότι είναι ΦΙΛΑΥΤΟΣ και όχι αγάπη. Γιατί ποιον αγαπούσε «ΠΡΙΝ» (ή για να ακριβολογήσουμε «χωρίς») την κτίση; Και αν χωρίς την κτίση δεν αγαπούσε κανέναν, δεν ήταν ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ αγάπη. Αν πάλι ο προσδιορισμός του ως «αγάπη» αναφέρεται στο ότι αγαπάει τα κτίσματά Του, τότε ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ αγάπη, γιατί δεν είναι δυνατόν χαρακτηριστικό της ουσίας του ΑΝΑΡΧΟΥ ΚΑΙ ΑΚΤΙΣΤΟΥ Θεού να εξαρτάται από κτίσματα, που έχουν αρχή στον χώρο και το χρόνο. Με άλλα λόγια, ΔΕΝ ΘΑ ΗΤΑΝ ΑΓΑΠΗ ΩΣ ΜΟΝΑΔΑ.

Ένα πρόσωπο όμως που αγαπάει μόνο τον εαυτό του, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΛΟΓΟ να γίνει αιτία ύπαρξης άλλων προσώπων, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΕΝΑΝ: Το να ετεροκαθορισθεί ως πρόσωπο!!! Είχαμε δείξει πιο πάνω, ότι ένα πρόσωπο, για να καθορίζεται ως πρόσωπο, πρέπει να ετεροκαθορίζεται προς κάποιο άλλο πρόσωπο, διαφορετικά η υπόσταση (=πρόσωπο) παύει να έχει νόημα.

Να το θέσουμε διαφορετικά:

Τι νόημα έχει μια πέτρα στο σύμπαν, αν δεν την δει ΚΑΠΟΙΟΣ; Ένας πλανήτης; Ένας γαλαξίας; Το Σύμπαν ολόκληρο; Αν υπήρχε ένα ολόκληρο Σύμπαν από μόνο του, χωρίς να υπάρχει κάποιος να το δει, τι νόημα θα είχε η ύπαρξή του; Κανένα!

Αν τώρα ένα ΜΟΝΑΧΙΚΟ «πρόσωπο» μπορούσε να φτιάξει ένα σύμπαν, αλλά χωρίς άλλα πρόσωπα, τι νόημα θα είχε; Δεδομένου, ότι ένα τέτοιο μοναχικό πρόσωπο, ως πανταχού παρών, ΘΑ ΓΝΩΡΙΖΕ εκ των προτέρων, ΤΑ ΠΑΝΤΑ που θα έφτιαχνε. Τότε, εφόσον είναι ΜΟΝΟΣ, και ΔΕΝ υπάρχει κάποιος άλλος να τα δει, ΓΙΑΤΙ να τα φτιάξει αν ο ίδιος γνωρίζει από πριν τα πάντα; Πλήρης απουσία ΛΟΓΟΥ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ! (Και είναι ενδιαφέρον να θυμηθούμε, ότι ο Υιός, το δεύτερο πρόσωπο της Θεότητας, λέγεται και «Λόγος»!)

Ένα τέτοιο μοναχικό «πρόσωπο», θα ήταν στην πραγματικότητα «ουσία» γυμνή, χωρίς έννοια προσώπου, εφόσον δεν τίθεται θέμα ετεροκαθορισμού. Και δεν θα διέφερε, από μια μοναδική πέτρα στο άπειρο, που ΚΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟΣ δεν μπορεί να την παρατηρήσει. Μόνο που εδώ η «πέτρα», είναι «κάτι» μόνο του, χωρίς τίποτα άλλο, πανταχού παρόν, που απλώς υπάρχει, (το μόνο που υπάρχει), και δεν κάνει τίποτα, γιατί δεν έχει λόγο να κάνει τίποτα.

Μια τέτοια περίπτωση, ΚΑΝΕΙΣ δεν θα υπήρχε να την παρατηρήσει και να την καταγράψει. Το ότι εμείς υπάρχουμε σήμερα και καταγράφουμε αυτά που συζητάμε, δείχνει ότι ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΕΤΣΙ.

Εάν πάλι, ήθελε να ετεροκαθορισθεί χωρίς την κτίση (εφόσον δεν είχε λόγο να τη δημιουργήσει), θα μπορούσε να ετεροκαθορισθεί υπάρχοντας ως δύο (ας πούμε) πρόσωπα. Τότε όμως, δεν θα ήταν κοινωνία αγάπης, γιατί η ύπαρξη αυτή, θα γινόταν ΑΠΟ ΑΝΑΓΚΗ ΕΤΕΡΟΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ των προσώπων, και όχι από την αμοιβαία αγάπη. Θα ήταν μια σχέση συμφέροντος και όχι αγάπης. Ο Θεός δεν θα ήταν «αγάπη», αλλά «συμφέρον». Και εφόσον χωρίς συμφέρον δεν υπήρχε λόγος, δεν θα έφτιαχνε ποτέ την κτίση, και πάλι δεν θα ήμασταν εδώ να το συζητάμε.

Συνεχίζοντας όμως το συλλογισμό μας ως διανοητικό πείραμα, ας υποθέσουμε ότι ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟ ΛΟΓΟ, αυτό το μοναδικό ον, ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ το σύμπαν. Είπαμε ότι ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ, ένας μόνο λόγος υπάρχει για να δημιουργήσει: Να ΕΤΕΡΟΚΑΘΟΡΙΣΘΕΙ ΩΣ ΠΡΟΣΩΠΟ, με τη δημιουργία ΑΛΛΩΝ (ΚΤΙΣΤΩΝ αυτή τη φορά), ΠΡΟΣΩΠΩΝ.

Έτσι, έχουμε έναν ΜΟΝΑΧΙΚΟ Θεό, που στην ουσία ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ τα κτίσματά του ως πρόσωπα, όχι επειδή τα αγαπάει, αλλά για να αποκτήσει νόημα η δική του φίλαυτη ύπαρξη.

Ένας τέτοιος Θεός όμως, «πάσχει» από τα εξής προβλήματα:

1. Δεν είναι «αγάπη», αλλά «συμφέρον».

2. Δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τα πλάσματά του.

3. ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ από αυτά για να υπάρξει ως πρόσωπο.

4. Του δίνουν ΛΟΓΟ δημιουργίας. Γιατί χωρίς αυτά, παύει να έχει λόγο η δημιουργία Του.

5. Το αϊδιο της ύπαρξής του, υποτάσσεται στην αναγκαιότητα του κτιστού.

6. Δεν επιλέγει ελεύθερα τις ενέργειές του, αλλά αναγκαστικά από συμφέρον δημιουργεί.

7. Εξαρτάται όχι μόνο από την ουσία του, αλλά και από την κτίση του!!!

8. Είναι δούλος της ίδιας της κτίσης Του, και όχι Θεός.

9. Έτσι η κτίση, «προβιβάζεται» σε καθοριστικό παράγοντα της θεότητας, και τον υποκαθιστά ως θεό.

10. Ως «θεός», έχει ήδη αυτοακυρωθεί.

Το ότι ο Χριστός όμως ήρθε και πέθανε για εμάς ΑΠΟ ΑΓΑΠΗ ΜΕΧΡΙ ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗΣ, δείχνει ότι δεν έγινε έτσι.

Στον Θεό οι «υποστάσεις» δεν πρέπει να νοηθούν ακριβώς όπως οι ανθρώπινες υποστάσεις (εγώ κι εσύ). Εκεί, κάπως έτσι πρέπει να αντιληφθείς τον Θεό: Ως Νου, που γεννά Λόγο και έχει Πνεύμα. Αλλά και αυτό, είναι απλό ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ, και όχι κάτι άμεσο για να το αντιληφθείς. Γιατί ο Θεός δεν ομοιάζει με οτιδήποτε κτιστό γνωρίζουμε. Έτσι όμως, ως παράδειγμα, μπορείς να αντιληφθείς και την Τριαδικότητα.

Επίσης, η Τριαδικότητα, (αντί για την δυαδικότητα), δείχνει το εξής: Ο Θεός ως αγάπη, δεν είναι διπολικός. Η αγάπη Του δεν επικεντρώνεται σε ένα μόνο πρόσωπο, αλλά ΔΙΑΧΕΕΤΑΙ. Γιατί θα μπορούσε να επικεντρώνεται σε ένα μόνο πρόσωπο. Αυτό όμως θα σήμαινε ότι ΔΕΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ στο να υπάρξουν άλλα πρόσωπα. Έτσι πάλι θα στερείτο λόγου δημιουργίας.

Όσον αφορά την ΑΠΕΙΡΟΤΗΤΑ προσώπων, αυτό στην πραγματικότητα ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ, όμως συμβαίνει εκτός της Θεότητας. Γιατί οι άγιοι που φθάνουν στην Θέωση, ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ, και ενώνονται στη Θεία Ζωή. Αυτό σημαίνει ότι γίνονται «κατά χάριν» ΑΝΑΡΧΟΙ. Γιατί όποιος υπερβαίνει το χρόνο, γίνεται κατ’ ανάγκην άναρχος. Και όποιος γίνεται άναρχος, μετέχει του Ακτίστου (κατά χάριν, και όχι κατ’ ουσίαν).

Έχουμε δηλαδή έναν Θεό, που ενώ είναι Τριαδικός στην ουσία Του, δίνει κατά χάριν τη Ζωή της Θεότητας να μεθεκτεί και από ΚΤΙΣΜΑΤΑ. Που ενώ έχουν την αρχή τους στον χρόνο, καθίστανται κατά χάριν άναρχα εκτός χρόνου!!! Μιλάμε δηλαδή για μια τεράστια κοινωνία προσώπων εκτός χρόνου, εκ των οποίων, μόνο τα τρία είναι κατά φύσιν άναρχα. 

Πολλά τα ερωτήματα και πολλές οι απορίες περί Θεού.

Αν ο Θεός ήταν «περατός» όπως εμείς, κάποτε θα τελειώνανε τα ερωτήματα, όσο πολλά κι αν ήταν. Όμως επειδή είναι ΑΠΕΙΡΟΣ, τα ερωτήματα δεν θα έχουν τέλος. Μια αιωνιότητα θα μαθαίνουμε γι’ Αυτόν, και ΠΟΤΕ δεν θα Τον αντιληφθούμε πλήρως.

*Λέγοντας "όνομα ουσίας", είναι προφανές ότι μιλάμε για όνομα τών ακτίστων ενεργειών που είναι "αχώριστες με την ουσία", και όχι για την ουσία αυτή καθεαυτή, καθώς η ίδια η ουσία τού Θεού είναι αμέθεκτη και απερίγραπτη (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς: "Περί Ακτίστων Ενεργειών" 8).

Ν. Μ.