Μία προσεκτική ματιά στην προς Ρωμαίους επιστολή, αποκαλύπτει τη σχέση τής αμαρτίας, τού θανάτου και τού αγίου Βαπτίσματος. Επειδή το Βάπτισμα αντικαθιστά τον θάνατο που οφείλει κάθε άνθρωπος στο "κράτος τής αμαρτίας", λόγω τής αμαρτωλότητάς του. Και μια τέτοια αποκάλυψη, συμπληρώνει την κατανόησή μας για τον τρόπο που η ένταξή μας στο Σώμα τού Χριστού, μάς σώζει από τη φθαρτότητα και τον θάνατο. Στο ακόλουθο απόσπασμα γίνεται ανάλυση τών σχετικών χωρίων.

Ρωμαίους 6, 1-3³⁹:

Α. Τι ουν ερούμεν; επιμένωμεν τη αμαρτία, ίνα η χάρις πλεονάση; Μη γένοιτο!

οίτινες απεθάνομεν τη αμαρτία, πως έτι ζήσομεν εν αυτή; 3 Ή αγνοείτε ότι [… ];

Ρωμ. 6, 15-16:

Β. 15 Τι ουν; Αμαρτήσωμεν, ότι ουκ εσμέν υπό Νόμον άλλα υπό Χάριν; Μη γένοιτο!

16 ουκ οίδατε ότι ω παριστάνετε εαυτούς δούλους εις υπακοήν, [Ανθρώπινον λέγω δια την ασθένειαν της σαρκός υμών]

Ρωμαίους 7, 7-8:

Γ. Η αγνοείτε, αδελφοί, γινώσκουσιν γαρ νόμον λαλώ [… ] Τι ουν ερούμεν; ο Νόμος αμαρτία; Μη γένοιτο!

12 Άρα ουν, αδελφοί, οφειλέται εσμέν ου τη σαρκί του κατά σάρκα ζην 13 ει γαρ κατά σάρκα ζήτε, μέλλετε αποθνήσκειν· ει δε πνεύματι τας πράξεις του σώματος θανατούτε, ζήσεσθε.

1. Ένα εντυπωσιακό στοιχείο στην ανωτέρω περικοπή είναι η χρήση του μοτίβου του εκουσίου θανάτου⁴⁰, ενός γεγονότος που ήδη συνέβη άπαξ δια παντός στο παρελθόν μέσω της υπακοής εκ καρδίας στον τύπο της διδαχής (6, 17) και της «αλλαγής σελίδας» στο βιογραφικό των πιστών. Χαρακτηριστική εν προκειμένω είναι η χρήση ρημάτων αορίστου χρόνου στα δύο πρώτα κεφ. 5-6: οι πιστοί «οι του Χριστού Ιησού» (Γαλ. 5, 16), μέσω του εμβαπτίσματος στο ύδωρ, το σύμβολο του «Χάους», διακήρυξαν προς πάσα κατεύθυνση ότι ο κοσμικός Εαυτός με τα πάθη, τις επιθυμίες και την αλαζονεία του (δηλαδή Η «σάρκα») πέθαναν και μάλιστα σταυρώθηκαν («εξέπνευσαν» με τον πλέον επώδυνο θάνατο) και συντάφηκαν.

Σημειωτέον ότι, έστω και αν η φωνή των περισσοτέρων ρημάτων δεν είναι, ενεργητική, η βούληση του ανθρώπου και μετά την πτώση του αποδεικνύεται ότι όχι μόνον δεν έχει ακυρωθεί ένεκα «κληρονομικότητας», αλλά παραμένει καθοριστική για την επιλογή αυτού του είδους εκούσιου θανάτου, ο οποίος είναι απόλυτα διαφορετικός από εκείνον που συνοδεύει την αμαρτία, καθώς αποτελεί το προστάδιο της αναγέννησης και εν τέλει της αφθαρτοποίησης. Αυτό το γεγονός υπογραμμίζεται (α) άμεσα στην καρδιά της ενότητας, το 6, 17 («Χάρις δε τω Θεώ ότι ήτε δούλοι της αμαρτίας υπηκούσατε δε εκ καρδίας εις ον παρεδόθητε τύπον διδαχής») και (β) έμμεσα με το επαναλαμβανόμενο «γνωρίζετε» στο προαναφερθέν κείμενο.

2. Συνεπώς ο Παύλος τονίζει ότι οι ακροατές του συνειδητά και εκούσια επέλεξαν να αλλάξουν ζωή για να μοιρασθούν κατ' αρχήν και κατ' αρχάς μέσω του βαπτίσματος τον εξευτελιστικό και επώδυνο θάνατο του Κυρίου τους, ώστε ο «παλιάνθρωπος Εαυτός» (η «σάρκα») να καρφωθεί οριστικά και αμετάκλητα στο ξύλο⁴¹. Με αυτόν τον τρόπο όμως δεν έγιναν «ελεύθεροι» αυτόνομοι (με τη νεωτερική χροιά του όρου), αλλά δούλοι-σκλάβοι ενός άλλου αφεντικού, ο οποίος πλέον είναι ο Κύριος Ιησούς, ο σαρκωθείς και εξευτελισθεις Γιαχβέ. Αντιθέτως⁴² η ανάσταση των ιδίων συνιστά κατ' εξοχήν αντικείμενο της μελλοντικής-εσχατικής⁴³ πραγμάτωσης. Εξ ου και η χρήση μέλλοντος μαζί με εκείνη του αορίστου. Ακόμη και το βαπτισματικό «Χριστόν ενεδύσασθε» του Γαλ. 3, 27, της επιστολής δηλαδή η οποία, όπως ήδη σημειώθηκε, συνιστά «προσχέδιο» της Ρωμαίους, σε αυτήν (την Προς Ρωμαίους) αποτελεί ζητούμενο στο μέλλον (13, 14)⁴⁴.

3. Οι προστακτικές του Παύλου, οι οποίες στο κεφ. 6 ακολουθούν την οριστική σε β' πλέον πληθυντικό, αφορούν κυρίως στους εξ εθνών Χριστιανούς, που μεταστράφηκαν από ένα πεδίο σκότους και διαφθοράς σε ένα «εναλλακτικό» ήδη αλλά όχι ακόμη. Αυτές (οι «προστακτικές») οφείλονται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος ακόμη «κουβαλάει» το σώμα της θνητότητας, την ασθένειαν της σαρκός. Αν και ο βαπτισμένος δηλαδή Είναι απελευθερωμένος από το κράτος/την κυριαρχία της αμαρτίας, η αμαρτία ως τέτοια δεν έχει εξοστρακισθεί από τον κόσμο, αφού ακόμη υφίσταται και προσπαθεί να υποτάξει τους ανθρώπους: «Συνιστά συνεπώς ακόμη για τους βαπτισμένους έναν κίνδυνο και μάλιστα για τον εξής απλούστατο λόγο: η πραγματικότητα της αποδυνάμωσης της αμαρτίας κατά τη βάπτιση σχετίζεται με την πίστη και όχι με τη σωματική ύπαρξη: Οι βαπτισμένοι δεν πεθαίνουν σωματικά, αλλά στο επίπεδο της σωματικότητας ζούνε ακριβώς όπως και προηγουμένως. Εν προκειμένω υπάρχει λοιπόν μία συνέχεια μεταξύ του Τότε και του Τώρα και ακριβώς αυτή είναι η θέση, η οποία, σύμφωνα με τον Παύλο, προκαλεί τον κίνδυνο ο βαπτισμένος και πάλι να υποταχθεί στο κράτος της αμαρτίας (αυτό αλλάζει μόνον όταν κατά την ανάσταση εκ των νεκρών ελευθερωθούμε από τούτο το σώμα). Συνεπώς οι Χριστιανοί, σύμφωνα με τον Παύλο, ευρίσκονται σε μία κατάσταση που είναι ανοικτή: απελευθερώθηκαν από τη δυναστεία της αμαρτίας αλλά όχι και από τον κίνδυνο να περιπέσουν και πάλι υπό την κυριαρχία της» .

4. Συνεπώς ο προηγηθείς εκούσιος θάνατος συνεπάγεται μέσω του «ουν» του 6, 12 ένα καινό έθος/ήθος στο παρόν. Οι πιστοί οφείλουν να ενεργούν-να «περιπατούν» με την αίσθηση ότι τα μέλη τους «παρουσιάζονται» ως όπλα «δικαιοσύνης» αρετής για να καρποφορήσουν ζωή. Αυτή τη ζωή δεν θα την απολαύσουν στο «εδώ και το τώρα», αφού το χαρακτηριστικό ιδίωμα και του ίδιου του Παύλου και όλων των Χριστιανών είναι να λιτανεύουν στο παρόν τη «νέκρωση» χάριν των «άλλων» (και των ασθενών εντός Εκκλησίας και όσων βρίσκονται «έκτος») τον εξευτελισμό του Χριστού, ήτοι του Ιουδαίου Μεσσία...

Σημειώσεις

39. Αθ. Δεσπότης, Η θεολογική ερμηνεία της έννοιας ελευθερία στο Ρωμαίους 6-8. Ανθρώπινο Πρόσωπο και Ήθος στην Καινή Διαθήκη. Η Κ.Δ. Στον 21ο αι., Τόμ. Β΄, Βιβλικές Μελέτες στη Βιβλική Ηθική, εκδ. Άθως, Αθήνα 2008, σσ. 397-413: Θα μπορούσε το σχόλιο του Παύλου στο 6,1 «Τι ουν επιμένωμεν τη αμαρτία ίνα η χάρις πλεονάση;» να είναι μία ρητορική ερώτηση, η οποία ταιριάζει απλώς στο ύφος και στη δομή του φιλολογικού είδους της διατριβής. Όμως ήδη στο Ρωμαίους 3,8 είχε αναφερθεί ο Παύλος στο γεγονός ότι μερικοί τον συκοφαντούσαν με το πρόσχημα ότι διδάσκει μία ηθική ελευθεριότητα «καθώς βλασφημούμεθα και καθώς φασίν τίνες ημάς λέγειν ότι ποιήσωμεν τα κακά ίνα έλθη τα αγαθά; ων το κρίμα ένδικόν εστίν». Προφανώς από αυτήν την αφορμή εκκινώντας προσπαθεί να αποδείξει στην αρχή του Ρωμαίους 6 ότι στους βαπτισμένους ή προσήλυτους στη νέα πίστη δεν επιτρέπεται να υπάρχει καμία αντινομία μεταξύ της νέας υπαρξιακής τους καταστάσεως και της συμπεριφοράς τους σε θέματα καθημερινής ζωής και ηθικής. Το να βαπτίζεται κάνεις και να απολαμβάνει του αγαθού της δικαιώσεως εν Χριστώ σημαίνει να απομακρύνεται από την κατάσταση του αποξενωμένου από τον Θεό ανθρώπου και να φέρει το Πνεύμα του Θεού.

40. Βόλτερ, Αμαρτία, σ. 70: «Ο Παύλος συνθέτει τις δύο αυτές προϋποθέσεις αναφέροντας: Ο θάνατος αυτός που οι βαπτισμένοι συμβολικά βίωσαν ως μετοχή στον θάνατο του Ιησού, είναι ακριβώς ο θάνατος του αμαρτωλού τον οποίο απαιτεί η αμαρτία! Από αυτό εξάγεται ότι η απαίτηση της αμαρτίας για θάνατο του αμαρτωλού εκπληρώνεται και ταυτόχρονα η ίδια η αμαρτία λαμβάνοντας αυτό που της αρμόζει (τον θάνατο του αμαρτωλού), δεν έχει πλέον κανένα δικαίωμα σε αυτούς που βαπτίσθηκαν στον Ιησού Χριστό. Ακριβώς αυτό εννοεί ο Παύλος όταν στο στίχο 7 αναφέρει:  Ο γαρ αποθανών δεδικαίωται από της αμαρτίας. Ο βαπτισμένος δε βρίσκεται πλέον υπό την κυριαρχία της αμαρτίας αλλά μπορεί να εγκαινιάσει μία νέα ζωή».

41. Παράβαλλε Γαλάτας 5, 24-26: «οι δε του Χριστού [Ιησού] την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασιν και ταις επιθυμίαις. Ει ζώμεν Πνεύματι, Πνεύματι και στοιχώμεν. Μη γινώμεθα κενόδοξοι, αλλήλους προκαλούμενοι, αλλήλοις φθονούντες». Γαλ. 6, 14-17: «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι' ου εμοί κόσμος εσταύρωται καγώ κόσμω. Του λοιπού κόπους μοι μηδεις παρεχέτω· εγώ γαρ τα στίγματα του Ιησού εν τω σώματί μου βαστάζω».

42. Αντίθετα φαίνεται να ισχυρίζεται η Κολοσσαείς 2, 11-12: «Εν ω και περιετμήθητε περιτομήν αχειροποιήτω εν τη απεκδύσει του σώματος της σαρκός, εν τη περιτομή του Χριστού, συνταφέντες αυτώ εν τω βαπτισμώ, εν ω και συνηγέρθητε δια της πίστεως της ενεργείας του Θεού του εγείραντος αυτόν εκ νεκρών».

43. Επιλέγεται ο συγκεκριμένος όρος αντί του όρου «εσχατολογικής», για να δηλωθούν τα τελικά Έσχατα.

44. «αλλά ενδύσασθε τον Κύριον Ιησούν Χριστόν και της σαρκός πρόνοιαν μη ποιείσθε εις επιθυμίας».