Η πίστη διακρίνεται σε πίστη εξ ακοής και πίστη εκ θεωρίας.

Αυτή την δεύτερη πίστη έχει ο άνθρωπος που βρίσκεται στον φωτισμό του νου, γι' αυτό και την ομολογεί· έτσι, άντεχαν όλα τα μαρτύρια, αφού το Φως του Θεού είχε εισέλθει μέσα σε όλη τους την ύπαρξη. Όταν κανείς δεν άντεχε το μαρτύριο, δεν ομολογούσε την πίστη, δεν ήθελε να μαρτυρήσει, αυτό ήταν ένδειξη ότι δεν βρισκόταν στην κατάσταση του φωτισμού του νου.

«Το φυσιολογικό όμως ήταν, βάσει της εμπειρίας του φωτισμού, να μη λυγίσουν και να περάσουν από μαρτύρια. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έχουμε την ίδια παράδοση, με τους Νεομάρτυρες. 

Όσοι είχαν αρνηθεί τον Χριστό και είχαν γίνει Τούρκοι ή και αυτοί που είχαν γεννηθεί Τούρκοι και εγίνοντο Χριστιανοί, τους φυγαδεύανε στα Μοναστήρια, περνούσαν από άσκηση, για να μπορούν μετά να πάνε δημοσίως να ομολογήσουν την πίστη στον Χριστό και να μαρτυρήσουν χωρίς να καμφθούν. Το μαρτύριό τους ήταν μεγάλη γιορτή της Εκκλησίας, διότι αυτό ήταν μια μαρτυρία ότι η αλήθεια του Χριστού συνεχίζει να υπάρχει.

Αυτή η αντίληψη περί μαρτυρίου είναι σαφέστατα γραμμένη μέσα στον Ιγνάτιο Αντιοχείας. Και αν διαβάζει κανείς προσεκτικά τον Άγιο Ιγνάτιο, φαίνεται σαφώς ότι πρόκειται περί νοεράς προσευχής και βαδίσματος προς το μαρτύριο, με αυτή την πεποίθηση μέσα του».

Ο ίδιος ο Χριστός μιλώντας για το μαρτύριο που θα υποστούν οι Απόστολοι είπε: «το μεν ποτήριον ό εγώ πίνω πίεσθε, και το βάπτισμα ό εγώ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε» (Μάρκος ι: 39). Το μαρτύριο είναι Βάπτισμα και καρπός νοεράς προσευχής και θεωρίας του Θεού.

«Το ότι αρνήθηκε κάποιος τον Χριστό, ήταν απόδειξη ότι δεν ήταν άνθρωπος σε κατάσταση φωτισμού. Διότι, αν ήταν σε κατάσταση φωτισμού, που είναι η νοερά προσευχή, δεν θα μπορούσε να αρνηθεί τον Χριστό, Το γεγονός μόνο, ότι αρνήθηκε τον Χριστό, ήταν ότι δεν ήταν σε κατάσταση νοεράς προσευχής, άρα δεν ήταν σε κατάσταση φωτισμού, γι' αυτό δεν μπορούσε να κοινωνήσει. Όχι γιατί η Εκκλησία ήθελε να τον τιμωρήσει. Ήταν, απλώς, μια αναγνώριση, ότι δεν ήταν σε κατάσταση φωτισμού» .

«Στην αρχαία Εκκλησία όποιος εκάμπτετο σε διωγμό από βασανιστήρια να αρνηθεί τον Χριστό, εθεωρείτο ότι δεν είναι στην κατάσταση του φωτισμού. Οπότε, σημαίνει όποιος έχει καταβληθεί από τον φόβο του ακρωτηριασμού του σωματικού και έχει αρνηθεί τον Χριστό από φόβο, αυτό είναι μια απόδειξη ότι δεν έχει θεία Χάρη και, επομένως, δεν ήταν στην κατάσταση του φωτισμού και έπρεπε αυτός να μην κοινωνήσει».