Η πρόσφατη μεταστροφή του Hank Hanegraaff στην Ορθοδοξία έχει προκαλέσει αρκετά μεγάλη αναστάτωση, ειδικότερα ανάμεσα στους Προτεστάντες.  Δεν εκπλήσσει, που οι Προτεστάντες άσκησαν κριτική στην Ορθοδοξία.  Όμως αυτό που απογοητεύει είναι η φτωχή λογική που χρησιμοποιούν στην κριτική τους για την Ορθοδοξία.

Προς ένα καλύτερο Προτεσταντικό-Ορθόδοξο διάλογο

Πιο κάτω είναι μερικά παραδείγματα φτωχής λογικής που συχνά συναντάται στις Προτεσταντικές κριτικές της Ορθοδοξίας.  Ο στόχος εδώ δεν είναι να υποστηρίξουμε τον κ. Hanegraaff, αλλά να επισημάνουμε κάποιες άγαρμπες απόπειρες αντι-ορθόδοξης κριτικής, με την ελπίδα να προωθηθεί ένας καλύτερος διάλογος Προτεσταντών και Ορθοδόξων.

1.  Βιαστικές γενικεύσεις – Συχνότατα, τα γενικά συμπεράσματα βγαίνουν βάσει ανεπαρκών ή προκατειλημμένων αποδείξεων.  Ένα καλό παράδειγμα είναι το εξής σχόλιο: «Μα εσείς οι Ορθόδοξοι ανάβετε κεριά! Όμως, και οι Ρωμαιοκαθολικοί ανάβουν κεριά!  Αυτό σημαίνει πως η Ορθοδοξία είναι σαν τον Ρωμαιοκαθολικισμό»… Είχε πάρει μια μικρή πράξη ευλάβειας και την είχε διαστείλει σε ολόκληρο θρησκευτικό σύστημα!

2.  Εσφαλμένη Ισοτιμία ή Ελαττωματική Αναλογία — Ένα λάθος που συχνά κάνουν οι Προτεστάντες είναι να εξισώνουν την Ορθοδοξία με τον Ρωμαιοκαθολικισμό. «Η Ορθοδοξία είναι Ρωμαιοκαθολικισμός, χωρίς τον Πάπα».  Οι Προτεστάντες βλέποντας ομοιότητες ανάμεσα στην Ορθοδοξία και τον Ρωμαιοκαθολικισμό υποθέτουν πως και οι δύο έχουν ολόϊδια δόγματα, οπότε εφαρμόζουν τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα που έχουν εναντίον του Ρωμαιοκαθολικισμού, και στην Ορθοδοξία. Υπάρχουν όμως διαφορές, στον τρόπο που η Ορθοδοξία θεολογεί, που προσεγγίζει την λατρεία, που κατανοεί την εν Χριστώ σωτηρία, και που κατανοεί την Παρθένο Μαρία, συγκριτικά με τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Ισχυρισμοί που ισχύουν για τον Ρωμαιοκαθολικισμό δεν σημαίνει απαραίτητα πως αρμόζουν στην Ορθοδοξία.

3.  Εξωτερικές Προσδοκίες – Πολλοί Προτεστάντες παραπονούνται:  «Πού είναι το κήρυγμα; Γιατί πρέπει να στεκόμαστε όρθιοι; Γιατί ο ιερέας πρέπει να πηγαίνει πίσω από εκείνο τον τοίχο από ζωγραφιές; Γιατί έχουν λιβάνια και κεριά»; Πίσω από τα παράπονα πως η Ορθοδοξία δεν είναι σαν τον Προτεσταντισμό, είναι η αξίωση πως θα έπρεπε να κάνει τα πράγματα όπως τα κάνουν οι Προτεστάντες.  Μα γιατί θα έπρεπε η Ορθοδοξία να συμμορφωθεί με τον Προτεσταντισμό;  Τι κάνει τον Προτεσταντισμό να είναι το σημείο αναφοράς; Δεν θα έπρεπε η Αγία Γραφή να είναι το σημείο αναφοράς;  Η επίσκεψη σε μια Ορθόδοξη Λειτουργία είναι σαν να επισκέπτονται μια ξένη χώρα.  Θα πρέπει οι Προτεστάντες να έχουν την νοοτροπία ενός τουρίστα, με μυαλό δεκτικό να μάθει κάτι καινούργιο, και όχι να περιμένει να βρει τα πράγματα όπως είναι στην πατρίδα του.

Μια πιο διακριτική μορφή του λάθους των εξωτερικών προσδοκιών είναι ο απολογητής να συγκρίνει τα πιστεύω και τις πρακτικές της Ορθοδοξίας με εκείνες του Προτεσταντισμού. Εγείρονται ζητήματα που θα συγχύσουν το Προτεσταντικό ακροατήριό τους, όπως: η Ιερά Παράδοση, η Παναγία ως Θεοτόκος, η θέωση, κλπ..  Η αδήλωτη αξίωσή τους είναι πως το σημείο αναφοράς για να εκτιμηθεί η Ορθοδοξία είναι ο Προτεσταντισμός.  Δεν θα έπρεπε η Αγία Γραφή να είναι το σημείο αναφοράς, και για την Ορθοδοξία και για τον Προτεσταντισμό;  Δεν είναι άραγε πιθανό η Ορθοδοξία να έχει καλύτερη ανάγνωση της Αγίας Γραφής;   

Είναι ανάγκη να υπάρξει συζήτηση σχετικά με την Αγιογραφική βάση και για τις δύο παραδόσεις.

Μια άλλη, μη ρεαλιστική προσδοκία είναι πως η Ορθόδοξη θεολογία θα έπρεπε να έχει μια περίτεχνη άρθρωση, όπως η Ομολογία Westminster της Μεταρρυθμιστικής παράδοσης. Αυτή η επιθυμία για θεολογική «ακρίβεια» φανερώνει τις ρίζες του Προτεσταντισμού στον Μεσαιωνικό Σχολαστικισμό.

4.    Κριτικές που βασίζονται σε ευαισθησίες – Ένας Προτεστάντης επισκέπτης σε μια Ορθόδοξη Λειτουργία πιθανόν να παραπονεθεί για το πώς ακούγεται έτσι περίεργο το ψάλσιμο, ή για το πώς η μυρωδιά του λιβανιού τους προκαλεί φαγούρα στη μύτη.  Δεν είναι κακό, να αναφέρει κανείς την προσωπική του δυσφορία, αλλά πιο σημαντικό είναι να γίνεται εκτίμηση με βάση την Αγία Γραφή.  Ο Προτεστάντης επισκέπτης π.χ. θα μπορούσε απλώς να αναρωτηθεί: «Άραγε τι λέει η Αγία Γραφή για το κάθισμα σε στασίδια για την Κυριακάτικη Λειτουργία, ή για το κήρυγμα κάθε Κυριακή, ή για την χρήση του θυμιάματος στην λατρεία;»

5.    Λανθασμένη διχοτομία/Αποκλεισμός του ενδιάμεσου – Όταν πρόκειται για τον Προτεσταντικό δογματικό πυρήνα της sola fide (δικαίωση με μόνο την πίστη), οι Προτεστάντες απολογητές συχνά παίρνουν την θέση του:  «Αν δεν πιστεύεις στην sola fide, τότε αυτό σημαίνει πως πιστεύεις στην σωτηρία δια των έργων, όπως κάνουν οι Καθολικοί». Πάνω σε αυτή την βάση, στη συνέχεια εφαρμόζουν την στάνταρ Προτεσταντική πολεμική εναντίον του Καθολικισμού και εναντίον της Ορθοδοξίας. Όμως στην Ορθοδοξία η κατανόηση της σωτηρίας διαφέρει, και από τον Ρωμαιοκαθολικισμό, και από τον Προτεσταντισμό.  Για παράδειγμα, η Ορθοδοξία πιστεύει πως πίστη δίχως έργα είναι πίστη νεκρή, και πως η σωτηρία μας εν Χριστώ απαιτεί συνέργεια μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Οι Ορθόδοξοι επ’ ουδενί πιστεύουν πως τα καλά έργα αξίζουν την σωτηρία.  Η Αγία Γραφή παρουσιάζει την σωτηρία με ένα αριθμό διαφόρων τρόπων.  Η Προτεσταντική παράδοση τείνει να περιορίζει την σωτηρία σχεδόν αποκλειστικά στην δικανική δικαίωση.  Εκτός από την δικαίωση, η Ορθοδοξία διδάσκει την ένωση με τον Χριστό, την μίμηση Χριστού, την θεραπεία της ψυχής, τον φωτισμό, την μεταμόρφωσή μας στο «καθ’ ομοίωσιν».

Ιστορικά, οι όροι όπως «Χριστιανός» και «Χριστιανισμός» είχαν περιγραφεί σύμφωνα με την γραμμή της Χριστολογίας.  Μετά, στις δεκαετίες του 1500, η έννοια του Χριστιανού ζυμώθηκε με την sola fide του Λουθήρου και οι όροι αυτοί υπέστησαν ένα φανερό Προτεσταντικό επαν-ορισμό.  Η προϋπόθεση εδώ είναι:  εάν η εκκλησιαστική ομάδα σου δεν στηρίζει το δόγμα της «σωτηρίας εκ της Χάριτος μόνο, μέσω πίστεως μόνο», τότε δεν είσαι γνήσιος Χριστιανός αλλά ανήκεις σε μια αιρετική σέκτα.  Το πρόβλημα με αυτή την Προτεσταντική διχοτομία είναι πως η αρχαία και ιστορική αντίληψη της Ορθοδοξίας για την πίστη, τα έργα και την σωτηρία προχρονολογούνται, και διαφέρουν σημαντικά από τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τον Προτεσταντισμό.

6.    Φορτισμένη ή υποτιμητική ορολογία – Εδώ πρόκειται για την χρήση λέξεων φορτισμένων με συναισθήματα.  Μπορεί να είναι τρομακτικές λέξεις όπως «αίρεση», «ειδωλολατρία», ή «νεκρή πίστη», ή απαλές λέξεις παρηγοριάς, όπως «κοινός νους», ή ενθαρρυντικές λέξεις, όπως «δυνατές αλήθειες» ή «βασισμένο στην Βίβλο».  Το μεγαλύτερο μέρος της Ορθοδοξίας θα είναι ξένο για τους Προτεστάντες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να δώσουν τον ορισμό των όρων όπως «νεκρή λατρεία» ή «θεσμική θρησκεία» στους Ορθοδόξους φίλους τους και να ρωτήσουν αν εκείνοι συμφωνούν με την εντύπωση που έχουν.  Ο ορισμός θα πρέπει να αφήνει περιθώρια για εμπειρική επαλήθευση, και να ισχύει και για τα δύο μέρη.

Όταν οι Προτεστάντες αναφέρονται στην sola fide ως μια «θεμελιώδη πίστη,» χρησιμοποιούν λέξεις δύναμης, λέξεις φορτισμένες με θετικά συναισθήματα.  Όμως αυτό που μπορεί να είναι θεμελιώδες για σένα, μπορεί να μην είναι θεμελιώδες για την ιστορική Εκκλησία. Μια ιστορική ανάλυση της σημαντικότητας ενός δόγματος και πόσο πλατειά αποδεκτό είχε γίνει, μπορούν να μας βοηθήσουν να το καθορίσουμε, αν ήταν ένα οικουμενικά αποδεκτό δόγμα, ή μια αποκλίνουσα μειοψηφική γνώμη.

Αντίστροφα, οι Προτεστάντες πολλές φορές έχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις σε λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνά από τους Ορθοδόξους.  Τους σηκώνεται η τρίχα στο άκουσμα της Ορθόδοξης δήλωσης πως είναι η «αληθινή Εκκλησία», και συμπεραίνουν πως αυτό είναι ένα δείγμα υπεροψίας ή πως αποτελεί ένα είδος ανορθόδοξης λατρείας.  Άλλες λέξεις που μπορούν να εγείρουν έντονες αντιδράσεις είναι: «συνέργεια», «Παράδοση», «θέωση», «Ευχαριστία», κλπ.  Το κλειδί εδώ είναι να προσέχουμε τις έντονες αντιδράσεις που μπορούν να εκτροχιάσουν τον διάλογο Προτεσταντών-Ορθοδόξων.  Μπορεί ο καθένας να δώσει φωνή στο συναίσθημά του, λέγοντας π.χ.: «Με απασχολεί πολύ - ή Με τρομάζει όταν ακούω έναν Ορθόδοξο να λέει αυτή την ‘λέξη’.»  Τοποθετώντας τα συναισθήματα πάνω στο τραπέζι βοηθά να καθαρίσει η ατμόσφαιρα - κάτι που θα συνεισφέρει στον πιο φιλικό και ειλικρινή διάλογο Μεταρρυθμιστών-Ορθοδόξων.

Ατελέσφορη διασταύρωση γνωμών

7.    Σφαλερότητα στην εννοιολογική ισοτιμία – Αυτό συχνά συμβαίνει όταν δύο μέρη κατανοούν τον ίδιο όρο με αρκετά διαφορετικούς τρόπους, καταλήγοντας να διασταυρώνονται ατελέσφορα οι γνώμες.  Ο όρος sola scriptura έχει πολλές φορές κατανοηθεί με περισσότερους τρόπους από ένα.   Ο Keith Mathison στο έργο του «The Shape of Sola Scriptura»  (Το Σχήμα της Sola Scriptura) έχει προσφέρει τα μέγιστα, διακρίνοντας ανάμεσα στην κλασική Μεταρρυθμιστική sola scriptura, η οποία αφήνει περιθώρια για Σύμβολα, για εκκλησιαστικούς Πατέρες (καθώς και τον λόγο να πληροφορηθεί η Αγιογραφική ανάγνωσή μας),  και στην μεταγενέστερη solo scriptura η οποία τα αποφεύγει. Πολλοί Ευαγγελικοί, μη γνωρίζοντας την κλασική Μεταρρυθμιστική θεολογία, νομίζουν πως υποστηρίζουν την sola scriptura ενώ στην πραγματικότητα υποστηρίζουν την solo scriptura η οποία εμφανίσθηκε στα χρόνια της δεκαετίας του 1800. Κάποιοι Προτεστάντες θα εισάγουν την φράση «prima scriptura» (πρώτα η Γραφή). Αν και ακούγεται σαν μια πιο ευγενική και ήπια εκδοχή της sola scriptura, μπορεί να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη αοριστία και σύγχυση.  Είναι προτιμότερο να αποφευχθεί, αν δεν γίνεται να διαφοροποιηθεί από την κλασική Προτεσταντική sola scriptura.

Η σφαλερότητα στην εννοιολογική ισοτιμία συχνά συμβαίνει όταν Προτεστάντες ακούνε Ορθοδόξους Χριστιανούς να μιλούν για Παράδοση και υποθέτουν πως αυτή αναφέρεται στις Ρωμαιοκαθολικές πρακτικές, όπως: συγχωροχάρτια, αγάλματα της Παναγίας, Χριστουγεννιάτικα δέντρα, ή καθολικά κομποσκοίνια. Παρόμοιο πρόβλημα προκύπτει, όταν οι Προτεστάντες διαβάζουν την κριτική του Ιησού για τους Εβραίους, στο Ματθ.15 και το εφαρμόζουν στην Παράδοση που τηρεί η Ορθοδοξία.  Το ότι η λέξη «παράδοση» εμφανίζεται σε δύο διαφορετικές συνάφειες δεν σημαίνει απαραιτήτως πως αναφέρονται στο ίδιο πράγμα.  Είναι λυπηρό, που πολλοί Προτεστάντες δεν καταλαβαίνουν πως η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί την λέξη «Παράδοση» με αρκετούς και πολύ διαφορετικούς τρόπους – ή, πως πολλές φορές οι Προτεστάντες μεταφραστές της Αγίας Γραφής δεν το αποσαφηνίζουν αυτό.

Μερικές φορές οι Προτεστάντες απολογητές θα επισημάνουν την Ορθόδοξη πίστη περί θέωσης και θα αναφέρουν πως και οι Μορμόνοι παρομοίως πιστεύουν στην θέωση.  Εδώ έχουμε μια σύγχυση, μεταξύ σφαλερότητας στην εννοιολογική ισοτιμία και την σφαλερότητα της παραπλάνησης.  Αν και τα δύο μέρη χρησιμοποιούν την ίδια λέξη, ο καθένας έχει εντελώς διαφορετική έννοια για την λέξη «θέωση». Στην σφαλερότητα της παραπλάνησης, το ένα μέρος «νικάει» σε διαμάχη ή «κερδίζει πόντους» με το να τραβάει την προσοχή μακρυά από την διαμάχη, προς άλλο θέμα.

8. Αμάθεια στην ορολογία — Ένα συγγενικό πρόβλημα είναι η Προτεσταντική άγνοια της Ορθόδοξης ορολογίας. Κάποιοι θα σε κοιτάξουν ανέκφραστα αν πεις «Ευχαριστία», «Λειτουργία», «το Πιστεύω», ή «Οικουμενική Σύνοδος».  Πριν ξεκινήσει καν ένας σοβαρός διάλογος, πρέπει και οι δύο πλευρές να έχουν υπ’ όψιν τους τις ορολογίες και τα σημεία αναφοράς ο ένας του άλλου.  Είμεθα ευγνώμονες για την πρόσφατη εισροή μεταστραφέντων Προτεσταντών, που σημαίνει πως η Ορθοδοξία έχει αποκτήσει «δί-γλωσσα» μέλη, τα οποία μπορούν να παρουσιάσουν με γνώση την Ορθοδοξία.

9. Αναχρονισμός – Αυτή η σφαλερότητα συνήθως έχει σχέση με την λάθος τοποθέτηση μιας ιδέας, ενός συμβάντος ή ενός προσώπου Χρονολογικά.  Ένα παράδειγμα είναι η πεποίθηση πως η sola fide και η sola scriptura ήσαν μέρος της αρχαίας Εκκλησίας, ενώ ήσαν Προτεσταντικά δόγματα που εμφανίσθηκαν τις δεκαετίες του 1500. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η πεποίθηση πως η έννοια των θεολογικών όρων παραμένει διαχρονικά στατική. Π.χ., η Προτεσταντική κατανόηση της sola scriptura έχει αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου.  Έτσι, σε ένα διάλογο είναι πολλές φορές σημαντικό να επισημανθεί αν χρησιμοποιείται η αρχική έννοια του όρου, ή κάποια μεταγενέστερη κατανόησή του.

Ένα συγγενές ιστορικό σφάλμα είναι να θεωρείται πως η δήλωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας πως «παραμένει ίδια με της αρχαίας Εκκλησίας» σημαίνει πως δεν έχουν υπάρξει αλλαγές στην λατρεία, στην δομή ή στην θεολογία Της, και πως η κάθε ιστορική αλλαγή θα ακύρωνε την δήλωσή Της αυτή. Εδώ τα εξωτερικά σχήματα μπερδεύονται με την εσωτερική τους έννοια.  Για παράδειγμα, ενώ η Θεία Λειτουργία υπέστη διαμόρφωση κατά τους πρώτους αιώνες, η Εκκλησία διατήρησε σθεναρά την «αληθινή παρουσία» μέσα στην Θεία Ευχαριστία. Η Ορθοδοξία έχει διατηρήσει σταθερά αυτή την αντίληψη, ενώ ο περισσότερος Προτεσταντισμός έχει «ξεφορτωθεί» αυτή την θεμελιώδη πίστη.

Προσωπική επίθεση

Η εστίαση σε ηθικές ελλείψεις είναι μια μορφή ανθρώπινου σφάλματος όπου γίνεται επίθεση στο πρόσωπο, και όχι στον ισχυρισμό του. Μια πιο «ραφιναρισμένη» μορφή αυτού είναι να υπονοηθούν ύποπτα κίνητρα ή κάποια συναισθηματική διαταραχή για την μεταστροφή κάποιου στην Ορθοδοξία.  Συγγενικό με αυτό είναι το σφάλμα της δηλητηρίασης της πηγής.  Εδώ, κάποιες άσχετες πληροφορίες για τον στόχο παρουσιάζονται προεκτοπιστικά στο ακροατήριο με σκοπό την εκ των προτέρων δυσφήμιση όσων τυχόν ειπωθούν στην συνέχεια. Αυτές οι τακτικές αποσπούν από το σημαντικό έργο της συζήτησης των πιστεύω και των πρακτικών με σεβαστικό τρόπο, και από το να μπορέσουν και οι δυο πλευρές να παρουσιάσουν αποδεικτικά για τις θέσεις τους.

Κακομεταχείριση πηγών

10.    Επιλεκτική προτίμηση σε Ορθόδοξες πηγές – Σε κάθε θρησκευτική παράδοση υπάρχουν κατ' όνομα μέλη τα οποία γνωρίζουν ελάχιστα για την πίστη τους.  Και, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν φύγει από την πίστη, έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλο, ή έχουν τραγικά αφαιρέσει την ζωή τους.  Δεν αρμόζει, να χρησιμοποιούνται αυτοί ως πηγές ή παράδειγμα.  Είναι προτιμότερο να εστιάζουν σε αυτά που η Προτεσταντική και η Ορθόδοξη παράδοση διδάσκουν, παρά να εστιάζουν στα άπλυτά τους..

11.    Επιλεκτική προτίμηση των πρώιμων Πατέρων της Εκκλησίας.  Πολύ συχνά οι Προτεστάντες απολογητές αναφέρουν γνώμες που έχουν κάποια ιδιοσυγκρασία, όπως το πιστεύω του Ειρηναίου της Λυών πως ο Ιησούς έζησε μέχρι τα 50, ή του Επιφανείου Σαλαμίνος ο οποίος έσχισε την οθόνη του ναού με αποτυπωμένη την μορφή του Ιησού, ή την Σύνοδο της Ελβίρας με την υποτιθέμενη εικονοκλαστική της διάταξη.  Η ομοφωνία είναι που μας βοηθά να κατανοήσουμε τι απαρτίζει την ιστορική Χριστιανική Πίστη, ή την Παράδοση (με κεφαλαίο «Π»). Για παράδειγμα, οι Πατέρες της Εκκλησίας επιβεβαίωσαν καθολικά την Τριάδα, την θεότητα του Χριστού, την Μαρία ως Θεοτόκο, την αληθινή παρουσία του Σώματος και Αίματος του Χριστού μέσα στην Θεία Ευχαριστία, και την Χριστιανική Πίστη ως κάτι που παραδόθηκε από τους Αποστόλους.

12.    Αποδεικτικές παραπομπές σε Πατέρες της Εκκλησίας – Πολύ συχνά ο Προτεστάντης απολογητής αναφέρει ένα απόσπασμα που μοιάζει να στηρίζει το Προτεσταντικό δόγμα της sola scriptura ή της sola fide.  Πάρα πολλές φορές παραλείπουν να δώσουν σημαντικές πληροφορίες σχετικές με την πηγή - όπως τον τίτλο, το κεφάλαιο και αριθμό εδαφίου ή τον αριθμό σελίδας. 

Αυτό αφήνει τον ερευνητή σε μειονέκτημα, ανίκανο να διασταυρώσει ανεξάρτητα την αναφορά.  Πολύ συχνά μια εξέταση της αναφοράς θα δείξει πως το εδάφιο ήταν εκτός συνάφειας ή ήταν μια γνώμη βάσει της ιδιοσυγκρασίας του ενός εκείνου ατόμου.

Προϋποθέσεις των Προτεσταντών

13.    Ο Προτεσταντισμός είναι Αλάθητος – Πολύ συχνά ο Προτεστάντης απολογητής έχει την νοοτροπία πως τα Προτεσταντικά δόγματα-πυρήνες όπως η sola scriptura ή η sola fide δεν πρέπει να αμφισβητούνται.  Επί πλέον, επιμένουν πως αυτές πρέπει να χρησιμοποιούνται σαν σημείο έναρξης για διάλογο. Αυτή η άκαμπτη, ανενδοίαστη νοοτροπία ψυχραίνει τον διάλογο Μεταρρυθμιστών-Ορθοδόξων. Η μεταχείριση των sola scriptura και sola fide ως αξιώματα ή αδιαμφισβήτητες προϋποθέσεις μπορεί να έχουν πέραση μέσα σε Προτεσταντικούς κύκλους, αλλά όχι στον διάλογο Μεταρρυθμιστών-Ορθοδόξων.  Σε αυτούς τους διαλόγους, το σημείο έναρξης πρέπει να είναι η Αγία Γραφή.  Η συζήτηση γύρω από την Αγία Γραφή πρέπει να είναι εύκαμπτη, αφήνοντας περιθώριο για τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην ανάγνωση της Γραφής.  Δόγματα όπως sola scriptura, sola fide, και sola gratia είναι όλα τελικά σημεία – δηλαδή, το αποτέλεσμα αφού μελετηθεί η Γραφή.  Η επιβολή αξιωμάτων όπως sola scriptura είναι μια μορφή στημένου παιχνιδιού το οποίο θα είναι υπέρ του Προτεσταντισμού. Μια επιδέξια μορφή στησίματος του παιχνιδιού είναι όταν ο Προτεστάντης ρωτά: «Πού το λέει αυτό στην Αγία Γραφή;»  Ο Ορθόδοξος πιστός οφείλει να έχει κατά νου πως, ενώ πολλά απ’ όσα πιστεύει η Ορθοδοξία προέρχονται από την Αγία Γραφή, το μεγαλύτερο μέρος αυτών βασίζεται στην προφορική Αποστολική Παράδοση. Σε ένα διάλογο Προτεσταντών-Ορθοδόξων είναι σημαντικό οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί να είναι καλοί γνώστες της Γραφής και των διδαχών της Εκκλησίας.

14.    Ο Προτεσταντισμός δεν έχει παράδοση – Πολλοί Προτεστάντες αγνοούν πως ερμηνεύουν την Αγία Γραφή μέσα από μια ιδιαίτερη θεολογική παράδοση. Κάθε μια από τις θρησκευτικές ομάδες έχει μια ιστορία, και η ιστορία αυτή δίνει στην ομάδα μια κοινοποιούμενη ταυτότητα που πληροφορεί για τον τρόπο που κατανοούν την Γραφή.  Ένας Πρεσβυτεριανός ίσως στηρίζει τον νηπιοβαπτισμό, ενώ ο Βαπτιστής ισότιμός του θα διαφωνούσε σφόδρα, επιμένοντας πως η Γραφή διδάσκει το βάπτισμα ενηλίκων με ολική βύθιση. Το έργο του W. Bradford Littlejohn «The Mercersburg Theology and the Quest for Reformed Catholicity» (Η θεολογία Μέρσερμπεργκ και η αναζήτηση της Μεταρρυθμιστικής καθολικότητας) περιγράφει τις δύο συναγωνιζόμενες κατανοήσεις του Μυστικού Δείπνου μέσα από την Μεταρρυθμιστική παράδοση.  Είναι σημαντικό οι δυο πλευρές να μπορούν να συζητούν την ιστορία των αντίστοιχων πιστεύω και πρακτικών τους.

Τελικά λόγια συμβουλής

Οι διαφορές ανάμεσα στον Προτεσταντισμό και την Ορθοδοξία δεν είναι ασήμαντες ή επιπόλαιες.  Αυτό το γεγονός δεν πρέπει να «κουκουλώνεται» εντελώς, αλλά ούτε θα πρέπει να προβοκάρεται. Έχουμε πολλά κοινά σημεία:  την Αγία Γραφή με θεόπνευστα κείμενα και τον απαρέγκλιτο λόγο του Θεού, την πίστη στον Ιησού Χριστό ως τέλειο Θεό και τέλειο Άνθρωπο, τον λυτρωτικό θάνατό Του στον Σταυρό και την τριήμερο Ανάστασή Του, την Τριάδα, και την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.  Όλα αυτά αποτελούν κοινό έδαφος για καρποφόρες και αμοιβαία εποικοδομητικές συζητήσεις.  Ο διάλογος Προτεσταντών-Ορθοδόξων δεν θα είναι εύκολος, αλλά θα είναι βαθύτατα αποδοτικός.

Η συμβουλή μου στους Προτεστάντες απολογητές είναι:  «Μελετήστε καλά την ύλη. Ένα κοινό ελάττωμα στην αντι-Ορθόδοξη απολογητική των Προτεσταντών είναι πως δεν μελετούν την ύλη.  Ένα άλλο κοινό ελάττωμα είναι το να μην αντιλαμβάνονται πως οι αντι-Καθολικές προκαταλήψεις τους, έχουν διαμορφώσει την θεολογία τους.  Ένα τρίτο ελάττωμα είναι πως έχουν αναδυθεί νέες απολογίες στην Ορθόδοξη πλευρά, που σημαίνει πως οι παλαιοί ισχυρισμοί εναντίον της Ορθοδοξίας δεν ισχύουν πλέον.  Επιβάλλεται όλο και περισσότερο οι Προτεστάντες απολογητές να μελετούν την ύλη. Αν κάποιος δεν έχει τον χρόνο ή την διάθεση να κάνει την δουλειά του, τότε θα πρέπει να κρατά μια σιγή σεβασμού.

Ας προσέχουμε τα λόγια του Αποστόλου Παύλου:  «…Ο λόγος υμών πάντοτε εν χάριτι, άλατι ηρτυμένος, ειδέναι πώς δει υμάς ενί εκάστω αποκρίνεσθαι.» (Κολ.4:6)

Πηγές:

“Drake’s List of the Most Common Logical Fallacies”
“List of Fallacies” Wikipedia
Peter E. Gillquist.  1989.  Becoming Orthodox.  Rev. 1992.
Robert Letham.  2010.  Through Western Eyes.
W. Bradford Littlejohn.  2009.  The Mercersburg Theology and the Quest for Reformed Catholicity.
Robert Arakaki. 2011.  “Book Review: The Shape of Sola Sctriptura.” OrthodoxBridge.
Keith A. Mathison.  2001.  The Shape of Sola Scriptura.
James R. Payton.  2007.  Light from the Christian East.
Kallistos (Timothy) Ware.  1963.  The Orthodox Church.  2nd ed