Αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου Περί τής Άννας Ομιλία Πρώτη. 5ο Μέρος Η διαμόρφωση τού Σαμουήλ από την Άννα

Κείμενο

Μετάφραση

ΣΤ΄. Και σκόπει γυναικός ευλάβειαν. Ουκ είπεν, "Εάν δως μοι τρεις, τους δύο σοι δίδωμι, εάν δε δύο, τον ένα σοι δίδωμι· αλλ', εάν μόνον ένα δως, ολόκληρον ανατίθημί σοι τον καρπόν". «Και οίνον και μέθυσμα ου μη πίεται». Ούπω έλαβε το παιδίον, και ήδη διαπλάττει προφήτην, και περί της παιδοτροφίας αυτού διαλέγεται, και συνθήκας ποιείται προς τον Θεόν.

Ω παρρησίας γυναικός! Επειδή καταβαλείν ουδέ τότε είχε, δια το μηδέπω λαβείν, από των μελλόντων καταβάλλει την τιμήν. Και καθάπερ πολλοί των γηπόνων εν πενία ζώντες εσχάτη, και αργύριον ουκ έχοντες ώστε μόσχον ή πρόβατον πρίασθαι, εφ' ημισεία παρά των δεσποτών αυτά λαμβάνουσιν, από των μελλόντων καρπών την τιμήν υπισχνούμενοι καταβαλείν· ούτω δη και αύτη, μάλλον δε και πολλώ πλέον εποίησεν. Ου γαρ εφ' ημισεία τον υιόν λαμβάνει παρά του Θεού, αλλ' ώστε ολόκληρον αυτώ αποδούναι πάλιν, και την παιδοτροφίαν καρπώσασθαι. Αρκούσαν γαρ αμοιβήν είναι ενόμισε, το πονέσαι περί τον του Θεού Ιερέα.

«Και οίνον και μέθυσμα ου μη πίεται», φησίν. Ουκ ενενόησε προς εαυτήν, λέγουσα· "Τι δε αν απαλός ων υπό της υδροποσίας διαφθείρηται; τι δε αν αρρωστία περιπέση; τι δε αν αποθάνη, νόσω παραδοθείς χαλεπή;" Αλλ' εννοήσασα ότι ο Δους αυτόν, Αυτός και της υγείας προνοήσαι δυνήσεται, εξ αυτών των σπάργανων και των ωδίνων εις την αγιοσύνην αυτόν ενεβίβασεν, επί τον Θεόν ρίψασα το παν, και προ των ωδίνων η γαστήρ αυτής ηγιάζετο προφήτην έχουσα, και Ιερέα κυούσα, και το ανάθημα φέρουσα, ανάθημα έμψυχον.

Δια ταύτα ηνείχετο αθυμούσης αυτής ο Θεός, δια τούτο βραδέως εδίδου, ίνα λαμπροτέραν αυτήν τω τρόπω του τόκου ποιήση, ίνα δείξη την φιλοσοφίαν. Και γαρ εις την ευχήν καταστάσα ουκ εμνήσθη της αντιζήλου, ουκ είπεν αυτής τας λοιδορίας, ουκ ήνεγκεν εις μέσον τα ονείδη, ουκ είπεν: "εκδίκησόν με εκ της μιαράς και πονηράς γυναικός εκείνης"· άπερ πολλαί ποιούσι γυναίκες· αλλά μηδέ μνησθείσα των ονειδών εκείνων, περί των αυτή συμφερόντων ηύχετο μόνον.

Τούτο και συ ποίησον, άνθρωπε, και όταν ίδης εχθρόν λυπούντα, προς εκείνον μεν μηδέν εκβάλης ρήμα πικρόν, μηδέ εύξη κατ' αυτού προς σε απεχθώς έχοντος· εισελθών δε, και τα γόνατα κάμψας, και δάκρυα αφείς, παρεκάλει τον Θεόν λύσαι την αθυμίαν, σβέσαι την λυπην όπερ ουν και αύτη πεποίηκε, και τα μέγιστα παρά της εχθράς εκαρπώσατο γυναικός. Εκείνη γαρ προς τον τόκον του παιδίου συνέπραξε. Και πώς, εγώ λέγω: Επειδή ωνείδισεν, έθλιψε, και μείζονα την οδύνην ειργάσατο, από της οδύνης η ευχή προσεκτικωτέρα γέγονεν, η ευχή τον Θεόν επεσπάσατο, και επινεύσαι εποίησε, και ούτως ο Σαμουήλ ετέχθη.

Ώστε, εάν νήφωμεν, ου μόνον ημάς οι εχθροί ουδέν παραβλάψαι δυνήσονται, αλλά και ωφελήσουσι τα μέγιστα, προς πάντα ημάς σπουδαιοτέρους εργαζόμενοι, μόνον αν μη προς λοιδορίας και ύβρεις, αλλά προς ευχάς εαυτούς άγωμεν από της παρ' εκείνων εγγινομένης ημίν αθυμίας.

Τεκούσα δε το παιδίον, εκάλεσεν αυτό Σαμουήλ, τουτέστιν, "Ακούσει Θεού". Επειδή γαρ εκ του ακουσθήναι, και εξ ευχής αυτόν έλαβε, και ουκ από φύσεως, της εργασίας την μνήμην, ώσπερ εν στήλη χαλκή, τη προσηγορία του παιδίου λοιπόν εναπέθετο. Και ουκ είπε, "Καλέσωμεν αυτόν τω ονόματι του πατρός αυτού, ή του Θείου, ή του πάππου, ή του επιπάππου"· αλλ' αυτός ο δεδωκώς αυτόν, αυτός και τη προσηγορία του παιδίου τιμάσθω, φησί.

Ταύτην ζηλώσατε, γυναίκες, ταύτην μιμησώμεθα, άνδρες, και τοσαύτην περί τα παιδία ποιώμεθα την επιμέλειαν, ούτως εκτρέφωμεν τους τεχθέντας, εν τε τοις άλλοις άπασιν, εν τε τω της σωφροσύνης λόγω. Ουδέν γαρ ούτω σπουδάζειν χρη και φροντίζειν των νέων, ως σωφροσύνης ένεκεν και σεμνότητος. Τούτο γαρ μάλιστα το πάθος εκείναις ενοχλεί ταις ηλικίαις· και όπερ επί των λύχνων ποιούμεν, τούτο και επί των παιδίων φυλάττωμεν. Πολλάκις γουν θεραπαινίδι λύχνον απτούση παρακελευόμεθα μη παραγαγείν τον λύχνον, ένθα αν η καλάμη, ή χόρτος, ή τι των τοιούτων, μήποτε αγνοούντων ημών, σπινθήρ τις εκπεσών, και της ύλης επιλαβόμενος εκείνης, ολόκληρον εμπρήση την οικίαν· ταύτην και επί των παιδίων την πρόνοιαν έχωμεν, και μη παράγωμεν αυτών τας όψεις, ένθα θεραπαινίδες ασελγείς, ένθα κόραι άσωτοι, ένθα δούλαι ακόλαστοι, αλλά κελεύωμεν, και παρεγγυώμεν, καν θεραπαινίδα τοιαύτην έχωμεν, καν γείτονα, καν απλώς ετέραν τινά τοιαύτην, μήτε εις όψιν, μήτε εις συνουσίαν λόγων τοις νέοις έρχεσθαι, ώστε μη σπινθήρα εκείθεν εκπεσόντα ολόκληρον ανάψαι του παιδίου την ψυχήν, και απαραμύθητον γενέσθαι την συμφοράν.

Μη θεαμάτων δε μόνον, αλλά και ακουσμάτων αυτούς μαλθακών και διακεκλασμένων απάγωμεν, ίνα μη γοητεύηται δια τούτων αυτοίς η ψυχή· μηδέ εις θέατρα αυτούς ανάγωμεν, μηδέ εις συμπόσια και μέθας, αλλά των θαλαμευομένων παρθένων μάλλον ημίν οι νέοι φυλαττέσθωσαν. Ουδέν γαρ ούτω την ηλικίαν εκείνην κοσμείν πέφυκεν, ως ο της σωφροσύνης στέφανος, και το πάσης ασελγείας καθαρεύοντα προς γάμον ελθείν.

Ούτω και αι γυναίκες αυτοίς γένοιντ' αν ποθειναί, όταν μη πορνείαν η ψυχή προμεμελετηκυΐα, μηδέ διεφθαρμένη ή, όταν εκείνην ειδώς ή την γυναίκα μόνον ο νέος την γάμω συναφθείσαν αυτώ.

Ούτω και οι έρωτες θερμότεροι, και η εύνοια γνησιωτέρα, και η φιλία ακριβεστέρα γίνεται, όταν μετά τοιαύτης φυλακής επί τους γάμους οι νέοι βαδίζωσιν.

Ως τα γε νυν γινόμενα, ου γάμος εστίν, αλλ' απλώς χρημάτων εμπορία, και καπηλεία. Όταν γαρ και προ των γάμων διεφθαρμένος ο νέος ή, και μετά τον γάμον πάλιν προς ετέραν βλέπη γυναίκα, τι των γάμων όφελος, είπε μοι; Μείζων μεν ουν η κόλασις, ασύγγνωστος η αμαρτία, όταν γυναικός ένδον ούσης εις πόρνας εαυτόν καταισχύνη, και μοιχείαν εργάζηται. Μετά γαρ γυναίκα, καν πόρνη ή, η προσφθειρομένη τω γεγαμηκότι, μοιχεία το πράγμά εστι.

Ταύτα δε γίνεται, και μετά γάμον προς τας εταιριζομένας γυναίκας τρέχουσιν, επειδή προ του γάμου σωφρονείν ουκ εμελέτησαν. Εντεύθεν μάχαι, και λοιδορίαι, και οικιών ανατροπαί, και καθημερινοί πόλεμοι· εντεύθεν ο προς την γυναίκα έρως υπορρεί και μαραίνεται, της εν τοις πορνείοις ομιλίας εκλυούσης αυτόν.

Ως εάν σωφρονείν μάθη, πάντων ποθεινοτέραν την αυτού γυναίκα ηγήσεται, και μετά πολλής αυτήν όψεται της ευνοίας, και πολλήν προς αυτήν τηρήσει την ομόνοιαν, ειρήνης δε ούσης και ομονοίας, πάντα εις την οικίαν εκείνην εισελεύσεται τα αγαθά.

Ίν' ουν και τα ενταύθα ημίν καλώς οικονομήται, και μετά τούτων και της βασιλείας των ουρανών επιτύχωμεν, και ημών αυτών και των παιδίων προνοώμεν, ταύτης ένεκεν μάλιστα της εντολής, όπως μη ρυπαρά ενδεδυμένοι ιμάτια, εις τον πνευματικόν εκείνον εισέλθωμεν γάμον, αλλά μετά παρρησίας πολλής απολαύσωμεν της εκεί κειμένης τοις αξίοις τιμής· ης γένοιτο πάντας ημάς επιτυχείν, χάριτι και φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μεθ' ου Πατρί δόξα, τιμή, κράτος, συν τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.

Αμήν.

6. Και πρόσεξε ευλάβεια γυναίκας. Δεν είπε: "αν μου δώσεις τρεις γιους, σου δίνω τους δυο, και αν δύο, σού δίνω τον ένα"· αλλά: "αν μόνο έναν δώσεις, ολόκληρο τον καρπό σού αφιερώνω". "Και κρασί και μεθυστικά δεν θα πιει". Ακόμα δεν έλαβε το παιδί, και διαμορφώνει κιόλας Προφήτη, και για την ανατροφή του συνομιλεί και κάνει συμφωνίες με τον Θεό.

Ω παρρησία γυναίκας! Επειδή τότε δεν είχε τίποτα να προσφέρει, γιατί ποτέ δεν έλαβε, καταβάλλει το τίμημα από τα μέλλοντα να λάβει. Κι όπως πολλοί από τους γεωργούς ζώντας σ' έσχατη φτώχεια και μη έχοντας χρήματα ώστε ν' αγοράσουν μοσχάρι ή πρόβατο, τα παίρνουν συνεταιρικά από τους άρχοντες, υποσχόμενοι να καταβάλουν την αξία απ' τους μελλοντικούς καρπούς. Έτσι λοιπόν κι αυτή, αλλά μάλλον και πολύ περισσότερα έκανε. Γιατί δεν λαβαίνει από τον Θεό τον γιό κατά το ήμισυ, αλλά για να τον αποδώσει πάλι ολόκληρο σ' Αυτόν, και να καρπωθεί την ανατροφή του. Επειδή θεώρησε πως είναι αρκετή αμοιβή, το να πονέσει για τον ιερέα του Θεού.

"Και κρασί και μεθυστικά δεν θα πιει", λέει. Δεν αναλογίστηκε λέγοντας: "Τι θα γίνει όμως, αν, όντας άγουρος, καταστραφεί απ' την υδροποσία; Και τι θα γίνει αν πέσει σ' αρρώστια; Και τι αν έχοντας αρρωστήσει βαρειά, πεθάνει;" Αλλά έχοντας κατανοήσει ότι Αυτός που τον έδωσε, Αυτός θα μπορέσει να προνοήσει και για την υγεία, από τα ίδια αυτά τα σπάργανα και τις ωδίνες τον ανέβασε στην αγιοσύνη, έχοντας στηρίξει το παν στον Θεό, και πριν από τις ωδίνες αγιαζόταν η κοιλιά της έχοντας Προφήτη, και εγκυμονώντας ιερέα, και φέροντας το αφιέρωμα, αφιέρωμα έμψυχο.

Γι' αυτά ο Θεός ανεχόταν τη στεναχώρια της, γι' αυτό έδινε με αργοπορία, ώστε με τον τρόπο της γέννησης να την κάνει λαμπρότερη, για να φανερώσει την φιλοσοφία. Και επειδή ενώ προσευχόταν, δεν θυμήθηκε την αντίζηλο, δεν ανέφερε τις λοιδορίες της, δεν έβγαλε στη μέση τις κοροϊδίες, δεν είπε: "πάρε για μένα εκδίκηση από κείνη την κακή και πονηρή γυναίκα"· (πράγμα που κάνουν πολλές γυναίκες)· αλλά χωρίς να θυμηθεί εκείνες τις κοροϊδίες, προσευχόταν μονάχα για τα δικά της συμφέροντα.

Αυτό κάνε και συ, άνθρωπε, κι όταν δεις εχθρό να σε λυπεί. Και προς εκείνον μη βγάλεις απ' το στόμα σου κανένα πικρό λόγο, ούτε να ευχηθείς εναντίον του, επειδή σου είναι απεχθής· αλλά αφού γυρίσεις και γονατίσεις, κι αφήσεις δάκρυα, παρακάλεσε τον Θεό να διαλύσει την αθυμία, να σβήσει τη λύπη. Πράγμα βέβαια που έκανε και κείνη, κι από την εχθρική γυναίκα καρπώθηκε πάρα πολλά. Γιατί εκείνη συνέπραξε για να γεννηθεί το παιδί. Και θα σας πω εγώ τον τρόπο: Επειδή ντρόπιασε, έθλιψε, κι έκανε μεγαλύτερη την οδύνη, εξ αιτίας της οδύνης η προσευχή έγινε πιο προσεκτική, η προσευχή προσέλκυσε τον Θεό και τον έκαμε να συγκατανεύσει, κι έτσι γεννήθηκε ο Σαμουήλ.

Ώστε, αν αγρυπνούμε, οι εχθροί όχι μόνο εμάς δεν θα μπορέσουν καθόλου να μας βλάψουν, αλλά και θα ωφελήσουν πάρα πολύ, βοηθώντας καθ' όλα να γίνουμε μείς σπουδαιότεροι, μονάχα αν από την αθυμία που μάς προξενούν, φέρνουμε τους εαυτούς μας όχι προς λοιδορίες και βρισιές αλλά προς προσευχές.

Αφού δε γέννησε το παιδί, τ' ονόμασε Σαμουήλ, δηλαδή, "Άκουσμα Θεού". Επειδή από το ότι εισακούστηκε, κι εξ αιτίας της προσευχής τον απόκτησε κι όχι φυσιολογικά, εναπόθεσε στην ονομασία του παιδιού, σαν σε χάλκινη στήλη, την ανάμνηση της ευεργεσίας. Και δεν είπε, ας του δώσουμε τ' όνομα του πατέρα του, ή του θείου, ή του παπού ή του προπάπου· αλλ' Αυτός που τον χάρισε, Αυτός, λέει, ας τιμηθεί με την ονομασία του παιδιού.

Αυτήν ζηλέψετε, γυναίκες, αυτήν ας μιμηθούμε άνδρες, κι ας δείχνουμε τόσο μεγάλη επιμέλεια για τα παιδιά, έτσι ας ανατρέφουμε τα παιδιά, και μ' όλα τ' άλλα, και με το λόγο της σωφροσύνης. Γιατί για τίποτα δεν χρειάζεται να μελετούν προσεκτικά και να φροντίζουν οι νέοι τόσο, όσο για χάρη της σωφροσύνης και της σεμνότητας. Γιατί αυτό το πάθος κατ' εξοχήν ενοχλεί εκείνες τις ηλικίες· κι αυτό που κάνουμε στα λυχνάρια, το ίδιο ας φυλάμε και στα παιδιά. Λοιπόν, πολλές φορές συνιστούμε σε θεραπαινίδα που ανάβει λυχνάρι να μη το βάλει κοντά εκεί όπου υπάρχουν καλάμια, ή χορτάρι, ή κάτι τέτοιο, μήπως κάποτε, ενώ εμείς δεν προσέχουμε, αφού κάποια σπίθα ξεφύγει και πέσει, και αρπάξει όλη εκείνη η ύλη φωτιά, κατακάψει ολόκληρο το σπίτι· αυτή τη φροντίδα ας έχουμε και για τα παιδιά, και ας μη τ' αφήνουμε κοντά, όπου θεραπαινίδες ανήθικες, όπου κορίτσια άσωτα, όπου δούλες ακόλαστες, αλλ' ας δίνουμε εντολή και ας εξασφαλίζουμε, έστω κι αν έχουμε τέτοια θεραπαινίδα, ή γειτονική, ή κάποια παρόμοια απλώς, ώστε ούτε να ιδούν ούτε να συνομιλούν οι νέοι, ώστε να μην ανάψει ολάκερη την ψυχή του παιδιού, σπίθα πεσμένη από κει, και γίνει η συμφορά αδιόρθωτη.

Ας τους απομακρύνουμε όχι μονάχα από θεάματα αλλά κι από ακούσματα μαλθακά και ανήθικα, για να μη γοητεύεται απ' αυτά η ψυχή τους· ούτε να τους οδηγούμε σε θέατρα, ούτε σε συμπόσια και μεθύσια, αλλά για μάς οι νέοι ας φυλάγονται περισσότερο κι από τις κλεισμένες στο σπίτι παρθένες. Γιατί τίποτα δε στολίζει τόσο εκείνη την ηλικία, όσο το στεφάνι της σωφροσύνης και το να έλθει σε γάμο καθαρή από κάθε ασέλγεια.

Έτσι θα τους γίνονται κι οι γυναίκες ποθητές, αν η ψυχή δεν έχει ζήσει νωρίτερα την πορνεία, μήτε είναι διεφθαρμένη, όταν ο νέος γνωρίζει μονάχα κείνη τη γυναίκα που έχει ενωθεί μαζί του με γάμο.

Έτσι γίνονται και οι έρωτες θερμότεροι, και η εύνοια γνησιότερη, και η φιλία ακριβέστερη, όταν οι νέοι κατευθύνονται με τέτοια προφύλαξη προς το γάμο.

Όσο βέβαια γι' αυτά που γίνονται τώρα, δεν είναι γάμος αλλά απλούστατα, εμπόριο χρημάτων και καπηλεία. Γιατί όταν ο νέος είναι διεφθαρμένος πριν το γάμο, και μετά το γάμο πάλι επιθυμεί άλλη γυναίκα, πες μου, ποιο είναι τ' όφελος του γάμου; Η τιμωρία λοιπόν είναι μεγαλύτερη, η αμαρτία ασυχώρετη, όταν ενώ υπάρχει γυναίκα στο σπίτι, ντροπιάζει τον εαυτό του σε πόρνες και διαπράττει μοιχεία. Γιατί μετά τη γυναίκα, ακόμα κι αν είναι πόρνη εκείνη που διαφθείρεται μαζί με τον έγγαμο, η πράξη είναι μοιχεία.

Αλλά αυτά γίνονται, και μετά το γάμο τρέχουν προς τις κοινές γυναίκες, επειδή δεν φρόντισαν πριν απ' το γάμο να σωφρονούν. Από κει προέρχονται και καυγάδες, και κατηγορίες, κι ανατροπές οικογενειών, και καθημερινοί διαπληκτισμοί· από την αιτία αυτή ο έρωτας προς τη γυναίκα κρυφά διαρρέει και μαραίνεται, επειδή η πορνική συντροφιά τον διαλύει.

Σαν μάθει να σωφρονεί, θα θεωρήσει τη γυναίκα του ως πιο ποθητή απ' όλες, και θα τη δει με πολλή ευμένεια, και θα κρατήσει μαζί της πολλή ομόνοια. Και όταν υπάρχει ειρήνη κι ομόνοια, όλα τα αγαθά θα μπουν μέσα σε κείνο το σπίτι.

Για να οικονομούνται, λοιπόν, καλά όσα μας αφορούν στον κόσμο αυτό, και μαζί μ' αυτά να πετύχουμε και τη βασιλεία των ουρανών, ας φροντίζουμε και για τους εαυτούς μας και για τα παιδιά, ιδιαίτερα γι' αυτή την εντολή, ώστε να μη προσέλθουμε σε κείνο τον πνευματικό γάμο ντυμένοι βρώμικα ρούχα, αλλά ν' απολαύσουμε με πολλή παρρησία την τιμή που περιμένει εκεί τους άξιους· που μακάρι όλοι εμείς να πετύχουμε, με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που μαζί του, δόξα, τιμή και εξουσία στον Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντα και στους αιώνες των αιώνων.

Αμήν.