Ως πλέον κατάλληλοι οδηγοί για την σοβαρότατη αυτή πνευματική εργασία, παραθέτουμε τους διαχρονικούς λόγους και τις προτροπές των φωτισμένων Πατέρων της Εκκλησίας μας, καθώς και διάφορα άλλα λειτουργικά κείμενά της.

Νηστείαν τελέσωμεν, μη σκυθρωπάζοντες τα πρόσωπα, αλλ’ εν τοις ταμείοις των ψυχών προσευχόμενοι.

Νηστεύσωμεν αδελφοί σωματικώς, νηστεύσωμεν και πνευματικώς. Λύωμεν πάντα σύνδεσμον αδικίας, διαρρήξωμεν στραγγαλιάς βιαίων συναλλαγμάτων. Πάσαν συγγραφήν άδικον διασπάσωμεν. Δώσωμεν πεινώσιν άρτον, και πτωχούς αστέγους εισαγάγωμεν εις οίκους, ίνα λάβωμεν παρά Χριστού του Θεού, το μέγα έλεος.

Δευτερονόμιον 32: 15

Και έφαγεν Ιακώβ και ενεπλήσθη…. Ελιπάνθη, επαχύνθη, επλατύνθη, και εγκατέλειπε τον Θεόν τον ποιήσαντα αυτόν, και απέστη από Θεού σωτήρος αυτού…

Αββάς Ιωάννης Κολοβός

Εν μέρει όμως, μπορούμε να τα κόψουμε.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Γι’ αυτό και ο Χριστός λέει:  «Τούτο το γένος  (των δαιμόνων) δεν βγαίνει από τον άνθρωπο (που έχει  καταληφθεί από αυτό), παρά μόνο με προσευχή που συνοδεύεται από νηστεία.» (Ματθ. ιζ’ 21)

Έτσι κι εμείς, όταν πέσει ενάντιο πνεύμα, απλώνοντας τον σταυρό αντί πανιού, ας εκτελέσωμε άφοβα τον πλου.

Κι αν δεν θέλεις να δώσεις τα δικά σου, τουλάχιστον ν’ απέχεις από τα ξένα και να μην κάμεις κατοχή στα πράγματα που δεν είναι δικά σου, αρπάζοντας και θησαυρίζοντας και από τους πτωχότερους μερικές φορές αδίκως.

Πώς μπορούμε ν’ αποκτήσουμε φόβο Θεού, όταν μέσα μας έχουμε βαρέλια με τυριά και δοχεία με ταριχευμένα τρόφιμα;

Δύο πράγματα ζητώ από Σένα -  μη μου τα αρνηθείς πριν πεθάνω:

Διώξε μακριά μου την κενολογία και το ψέμα.

Και μη μου δώσεις φτώχεια και πλούτο.

Εφοδίασέ με, με τροφή αρκετή για τις ανάγκες μου, μήπως χορτάσω και σε απαρνηθώ, λέγοντας «ποιος είναι ο Κύριος;».

Υπάρχουν πολλά που γίνονται από τους ανθρώπους και είναι από την φύση τους καλά, αλλά δεν είναι καλά για κάποια αιτία: όπως για παράδειγμα η νηστεία και η αγρυπνία, η προσευχή και η ψαλμωδία, η ελεημοσύνη και η φιλοξενία είναι από την φύση τους καλά έργα, όταν όμως γίνονται από ματαιοδοξία, δεν είναι πλέον καλά.

Από όλες τις πράξεις μας, ο Θεός επιζητεί τον σκοπό τους, εάν δηλαδή τις κάνουμε προς χάριν Αυτού, ή για κάποια άλλη αιτία.

 Κλίμαξ αγίου Ιωάννου τού Σιναΐτου
Λόγος Δέκατος Τέταρτος – Περί Γαστριμαργίας
(Δια την ονομαστήν δέσποιναν, την πονηράν κοιλίαν)

1. Προκειμένου τώρα να ομιλήσωμεν περί κοιλίας, αποφασίσαμεν πάλι –όπως και σε όλα τα θέματα- να στρέψωμε την φιλοσοφία μας εναντίον μας. Διότι είναι αξιοθαύμαστο, εάν απηλλάγη κανείς από αυτήν, πριν κατοικήση τον τάφο.
 
2. Γαστριμαργία είναι η υποκριτική συμπεριφορά της κοιλίας, η οποία, ενώ είναι χορτασμένη, φωνάζει πως είναι ενδεής. Και ενώ είναι παραφορτωμένη μέχρι διαρρήξεως, ανακράζει ότι πεινά. Γαστριμαργία είναι η δημιουργός των καρυκευμάτων, η πηγή των τέρψεων του λάρυγγος. Εσύ έκλεισες την φλέβα (των ηδονικών απαιτήσεών της), αλλά αυτή ξεπρόβαλλε από άλλο μέρος. Την έφραξες και τούτη, αλλά καινούργια ανοίχθηκε. Γαστριμαργία είναι μία απάτη των οφθαλμών. Καθ’ ην στιγμήν κάποιος τρώγει το μέτριο σε ποσότητα φαγητό του, η γαστριμαργία τον κάνει να σκέπτεται, πώς να ήταν δυνατόν να καταβροχθίση δια μιάς τα σύμπαντα.
 
3. Ο χορτασμός από φαγητά είναι πατήρ της πορνείας. Η θλίψις δε της κοιλίας είναι πρόξενος αγνότητος. Εκείνος που εκολάκευσε τον λέοντα, πολλές τον ημέρωσε. Εκείνος όμως που περιποιήθηκε την σάρκα, περισσότερον την εξαγρίωσε.
 
4. Χαίρεται ο Ιουδαίος τα Σάββατα ή τις εορτές, και ο γαστρίμαργος μοναχός το Σάββατο και την Κυριακή. Από καιρό υπολογίζει το Πάσχα και από πολλές ημέρες ετοιμάζει τα φαγητά. Ο δούλος της κοιλίας σκέπτεται με τι είδους φαγητά θα εορτάση, ο δε δούλος του Θεού με τι χαρίσματα θα πλουτήση. Ο κοιλιόδουλος, όταν έλθη κάποιος ξένος, συνέχεται ολόκληρος από την αγάπη – αγάπη που προέρχεται από την γαστριμαργία – και θεωρεί ως αναψυχή του αδελφού την ιδική του κατάλυση! Επί παρουσία ωρισμένων άλλων απεφάσισε την κατάλυση οίνου, και νομίζοντας πως κρύβει την αρετήν του, υποδουλώθηκε στο πάθος του.
 
5. Εχθρεύεται πολλές φορές η κενοδοξία προς την γαστριμαργία και αντιμάχονται για την κατοχή του άθλιου μοναχού σαν να πρόκειται για αγοραστό δούλο. Η μεν γαστριμαργία τον ωθεί στην κατάλυση, η δε κενοδοξία του συνιστά την επίδειξη της αρετής του, αλλά ο σοφός μοναχός θα τις αποφύγη και τις δύο, διώχνοντας στην κατάλληλη ώρα την μία με την βοήθεια της άλλης.
 
6. Όταν η σάρκα σφριγά, ας φυλάξωμε την εγκράτεια παντού και πάντοτε. Όταν δε ηρεμεί – πράγμα που δεν πιστεύω ότι κατωρθώνεται προ του τάφου – ας αποκρύψωμε την εργασία μας.
 
7. Είδα ηλικιωμένους ιερείς να εμπαίζωνται από τους δαίμονες και να δίνουν ευλογία στους νέους, που δεν εξηρτώντο πνευματικώς από αυτούς, να καταλύσουν σε επίσημο τραπέζι κρασί και ό,τι άλλο. Εάν μεν οι ιερείς αυτοί έχουν εν Κυρίω καλή μαρτυρία, ας κάνωμε μέτρια κατάλυση. Εάν όμως είναι αμελείς, ας μη λάβωμε καθόλου υπ’ όψιν μας την ευλογία τους, και μάλιστα εάν τύχη και μαχώμεθαεναντίον σαρκικής πυρώσεως.
 
8. Ενόμισε ο θεήλατος Ευάγριος ότι έγινε σοφώτερος των σοφών και στη μορφή και στο περιεχόμενο των λόγων του. Απατήθηκε όμως ο ταλαίπωρος και φάνηκε ανοητότερος των ανοήτων και σε πολλά άλλα ζητήματα και σ’ αυτό. Εδίδαξε: «Οσάκις η ψυχή επιθυμεί ποικίλα φαγητά, ας θλίβεται με άρτον μόνο κα ύδωρ». Είναι δε η προσταγή του αυτή σαν να προτρέπεις ένα παιδί ν’ ανεβή με ένα βήμα όλη τη σκάλα. Εμείς όμως, αντικρούοντας τον ορισμό του, ως εξής ορίζουμε: Όταν επιθυμούμε τα διάφορα φαγητά, ζητούμε κάτι που είναι μέσα στη φύση μας. Για αυτόν τον λόγο ας χρησιμοποιήσωμε ένα τέχνασμα προς την πολυμήχανη κοιλία, και μάλιστα αν δεν μας απειλεί βαρύτατος πόλεμος ή δεν υπάρχει πένθος ή κανών για προηγούμενες σοβαρές πτώσεις. Ας κόψωμεν πρώτα τα λιπαρά, έπειτα τα ερεθιστικά και έπειτα τα εύγευστα.
 
9. Αν σου είναι εύκολο, δίδε στην κοιλία σου τροφή χορταστική και ευκολοχώνευτη, ώστε με τον χορτασμό να ικανοποιήσωμε την αχόρταστη όρεξή της, ενώ με την σύντομη χώνευση να σωθούμε από την σαρκική πύρωση σαν από μάστιγα. Ας εξετάσωμε, και θα βρούμε πως τα περισσότερα από τα φαγητά που «φουσκώνουν» ερεθίζουν την σάρκα.
 
10. Να γελάς με τον δαίμονα που σου υποβάλλει μετά το δείπνο να αφήσης για την επόμενη ημέρα τους κανόνες των προσευχών σου, διότι θα έλθη η ενάτη ώρα της επομένης και δεν θα έχει τηρηθεί η συμφωνία της προηγούμενης.
 
11. Άλλη είναι η εγκράτεια που αρμόζει σε όσους δεν έχουν δοκιμάσει μεγάλες πτώσεις και άλλη σε όσους έχουν υποπέσει σ’ αυτές. Οι μεν πρώτοι έχουν ως γνώμονα την σαρκική κίνηση, οι δε δεύτεροι αντιμετωπίζουν το θέμα με σκληρότητα και αδιαλλαξία μέχρι θανάτου. Και ο μεν προσπαθούν να διαφυλάττουν πάντοτε την σωφροσύνη του νου, ενώ οι δε εξευμενίζουν τον Θεόν με την σκυθρωπότητα της ψυχής και με την θλίψη της καρδιάς.
 
12. Ο καιρός της ευφροσύνης και τα παρακλήσεως στον τέλειο μοναχό είναι καιρός αμεριμνίας, στον αγωνιστή καιρός πάλης και στον εμπαθή είναι «εορτή εορτών και πανήγυρις πανηγύρεων».
 
13. Όνειρα γύρω από τροφές και φαγητά συναντώνται στην καρδιά των γαστριμάργων, και όνειρα γύρω από την κόλαση και την Κρίση συναντώνται στην καρδιά των μετανοούντων.
 
14. Κυριάρχησε στην κοιλία σου, πριν κυριαρχήσει αυτή επάνω σου, κα τότε θα αναγκασθής να νηστεύης γεμάτος καταισχύνη. Αυτό που είπα το καταλαβαίνουν εκείνοι που έπεσαν στον ακατονόμαστο βόθρο. Όσοι είναι ευνούχοι (κατά πνεύμα ευνούχοι – πρβλ. Ματθ.ιθ’ 12) δεν εγνώρισαν το αμάρτημα αυτό.
 
15. Ας περικόψουμε τις απαιτήσεις της κοιλίας με την σκέψη του αιωνίου πυρός. Μερικοί που υπετάγησαν σ’ αυτήν έφθασαν στην ανάγκη στο τέλος να αποκόψουν τα μέλη του σώματός τους, και απέθαναν έτσι σωματικά και ψυχικά. Ας ερευνήσωμε, και οπωσδήποτε θα διαπιστώσωμε πως τα ηθικά μας ναυάγια προέρχονται μόνο από την γαστριμαργία.
 
16. Ο νους του νηστευτού προσεύχεται καθαρά και προσεκτικά, του δε ακρατούς είναι γεμάτος από ακάθαρτες εικόνες. Ο χορτασμός της κοιλίας εξήρανε τις πηγές των δακρύων. Όταν όμως αυτή απεξηράνθη, εδημιούργησε τα ύδατα των δακρύων.
 
17. Εκείνος που περιποιείται την κοιλία του και αγωνίζεται να νικήσει το πνεύμα της πορνείας, ομοιάζει με εκείνον που προσπαθεί να σβήσει μεγάλη φωτιά με λάδι. Όταν θλίβεται η κοιλία, ταπεινούται η καρδία. Όταν όμως δέχεται περιποιήσεις, θεριεύουν και αλαζονεύουν οι λογισμοί.
 
18. Εξέταζε τον εαυτόν σου την πρώτη ώρα της ημέρας και το μεσημέρι και την τελευταία προ του φαγητού, και θα κατανπήσεις έτσι την ωφέλεια της νηστείας. Το πρωί (που δεν πεινάς) οι λογισμοί σκιρτούν και περιπλανώνται εδώ κι’ εκεί, κατά την έκτη ώρα ατονούν κάπως, και κατά το ηλιοβασίλεμα έχουν εντελώς ταπεινωθεί.
 
19. Θλίβε την κοιλία και οπωσδήποτε θα κλείσεις και το στόμα, διότι η γλώσσα ισχυροποιείται από τα πολλά φαγητά. Να πυγμαχής συνεχώς εναντίον της και να επαγρυπνής συνεχώς επάνω της. Εάν εσύ κοπιάσεις ολίγο, αμέσως και ο Κύριος σε βοηθεί.
 
20. Όσο χρησιμοποιούνται και μαλακώνουν οι ασκοί, τόσο αυξάνουν στην χωρητικότητα. Όταν όμως μείνουν περιφρονημένοι και αχρησιμοποίητοι, θα μαζέψουν και δεν θα χωρούν τόσο πολύ.
 
21. Εκείνος που καταπιέζει την κοιλία με πολλά φαγητά, επλάτυνε τα έντερα, ενώ εκείνος που της εναντιώνεται, τα εστένευσε. Και όταν αυτά εστένευσαν, δεν χρειάζονται πολλά φαγητά, οπότε κατά φυσικό τρόπο μαθαίνουμε να νηστεύουμε.
 
22. Η δίψα πολλές φορές εσταμάτησε την δίψα. Είναι όμως δυσχερές και ακατόρθωτο με την πείνα να περικοπή η πείνα. Όταν σε νικήση η κοιλία, δάμαζέ την με σωματικούς κόπους. Και αν αυτό σου είναι αδύνατο δια λόγους ασθενείας, πάλεψε εναντίον της με την αγρυπνία.