Κατά τη διάρκεια της τεσσαρακοστής οι χριστιανοί καλούνται από την Εκκλησία μεταξύ άλλων και να νηστέψουν. Δεν είναι, ωστόσο, λίγοι εκείνοι οι χριστιανοί οι οποίοι αμελούν σκόπιμα τη νηστεία.

Πολλοί την αμελούν στα πλαίσια της γενικότερης αδιαφορίας τους για τη χριστιανική ζωή, άλλοι όμως δεν νηστεύουν είτε γιατί έχουν δικές τους αντιλήψεις περί νηστείας είτε γιατί προφασίζονται αδυναμία. Αλλά εκτός από πολλούς ορθόδοξους που δείχνουν αδιαφορία για τη νηστεία, έχουμε και τους αιρετικούς οι οποίοι την απορρίπτουν ή απορρίπτουν τον τρόπο της νηστείας διότι τάχα έτσι θέλει η Αγία Γραφή.

Έτσι για παράδειγμα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δείχνοντας πόσο σαρκικοί και υλιστές άνθρωποι είναι, απορρίπτουν τη νηστεία φέρνοντας σαν αγιογραφικό επιχείρημα ένα εδάφιο από το 58 κεφάλαιο του Προφήτη Ησαΐα. Αναφέρει εκεί ο προφήτης μία απορία που έχουν οι άνθρωποι που νηστεύουν και λέει: «Κύριε, δεν βλέπεις ότι νηστεύουμε;» Και απαντάει ο Θεός με το στόμα του Προφήτη Ησαΐα: «Εφόσον νηστεύετε και βρισκόσαστε μεταξύ σας σε διαμάχες και εκμεταλλεύεστε τους ταπεινούς και αδύνατους, δεν τη θέλω αυτή τη νηστεία. Δεν διάλεξα εγώ τέτοια νηστεία. Γίνετε σωστοί άνθρωποι, βλέπετε με αγάπη τον άλλον και τότε τη δέχομαι τη νηστεία σας».

Επομένως στο εδάφιο αυτό που χρησιμοποιούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν απορρίπτεται η νηστεία γενικά, απορρίπτεται η κακή νηστεία, η οποία συνοδεύεται από κακές πράξεις. Άλλοι προτεστάντες πάλι σχετικά με τη νηστεία αρνούνται τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της σε ορισμένες μέρες του χρόνου. Λένε δηλαδή «και πού το λέει ότι πρέπει να νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή, Σαρακοστές ή ό, τι άλλο;» Θεωρούν τη νηστεία σαν αποχή από όλες τις τροφές και τη θέλουν προαιρετική.

Θα δείξουμε σήμερα στα πλαίσια της εκπομπής μας Ορθοδοξία και Αίρεση, βάσει της Αγίας Γραφής και της Ιεράς Παραδόσεως πόσο άδικο έχουν όλοι αυτοί που περιφρονούν και απορρίπτουν τη νηστεία.

Αντίθετα προς τις παρερμηνείες των αιρετικών, η Αγία Γραφή θεωρεί τη νηστεία θεάρεστη πράξη. Ακούστε μερικές αγιογραφικές αποδείξεις σχετικά:

Πρώτα-πρώτα έχουμε συγκεκριμένες εντολές της Γραφής περί νηστείας στο βιβλίο της Γενέσεως. Διαβάζουμε στο δεύτερο κεφάλαιο και στους στίχους 16 έως 17 την εντολή που έδωσε ο Θεός στους πρωτόπλαστους μέσα στον παράδεισο:

«Και ενετείλατο Κύριος ο Θεὸς τω Αδὰμ λέγων· απὸ παντὸς ξύλου του εν τω παραδείσω βρώσει φαγή, απὸ δὲ του ξύλου του γινώσκειν καλὸν και πονηρόν, ου φάγεσθε απ᾿ αυτού». Δηλαδή έδωσε εντολή ο Θεός στον Αδάμ "από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θα φάτε". Άρα η πρώτη εντολή του Θεού στον άνθρωπο ήταν εντολή νηστείας. Η παράβαση της εντολής αυτής έφερε τον πνευματικό θάνατο.

Σχετικά ο Μέγας Βασίλειος ο φωστήρ της Καισαρείας λέει: «Δεν είναι νεότερη εφεύρεση η νηστεία, αλλά κειμήλιο των Πατέρων. Σεβάσου την αρχαιότητα της. Είναι συνομήλικη της ανθρωπότητος. Νομοθετήθηκε για πρώτη φορά από το Θεό στον παράδεισο. Η πρώτη εντολή που πήρε ο Αδάμ ήταν από το δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θα φάτε. Αυτό το «δεν θα φάτε» είναι νομοθεσία νηστείας και εγκρατείας. Εάν είχε νηστέψει από το δέντρο η Εύα, δεν θα χρειαζόμαστε τούτη τη νηστεία. Διότι «ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού, αλλ' οι κακώς έχοντες». Εμείς είμαστε οι κακώς έχοντες. Πληγωθήκαμε από την αμαρτία, ας γιατρευτούμε με τη μετάνοια. Η μετάνοια όμως χωρίς τη νηστεία είναι άχρηστη. Διότι δια νηστείας οφείλουμε να απολογηθούμε στο Θεό. Αλλά και η ζωή του παραδείσου ήταν εικόνα της νηστείας, όχι μόνο γιατί ο άνθρωπος ζούσε μαζί με τους αγγέλους και με την ολιγάρκεια κατόρθωνε να τους μοιάζει, αλλά και γιατί όσα ανακάλυψε μετά ο άνθρωπος, τις οινοποσίες, τα σφαχτάρια που θολώνουν το νου του ανθρώπου δεν ήταν δοσμένα από το Θεό στους πρωτοπλάστους.

 Διαβάζουμε ακόμη σε ένα άλλο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης στο βιβλίο του προφήτου Ιωήλ και στο πρώτο κεφάλαιο, στίχο 14 και στο δεύτερο κεφάλαιο, στίχο 15 την εντολή «αγιάσατε νηστείαν», δηλαδή την εντολή από το Θεό να αφιερώνουμε στον Κύριο νηστεία.

Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο τώρα, στο έκτο κεφάλαιο και στους στίχους 16-18 διαβάζουμε: «΄Οταν δε νηστεύητε, μη γίνεσθε ώσπερ οι υποκριταὶ σκυθρωποί· αφανίζουσι γαρ τα πρόσωπα αυτών όπως φανώσι τοις ανθρώποις νηστεύοντες· αμὴν λέγω υμίν ότι απέχουσι τον μισθὸν αυτών. Συ δε νηστεύων άλειψαί σου την κεφαλὴν και το πρόσωπόν σου νίψαι, όπως μη φανείς τοις ανθρώποις νηστεύων, αλλὰ τω πατρί σου τω εν τω κρυπτώ, και ο πατήρ σου ο βλέπων εν τω κρυπτώ αποδώσει σοι εν τω φανερώ». Όταν νηστεύετε ποτέ να μην κάνετε αυτά που κάνουν οι υποκριτές. Να μην παίρνετε ύφος περίλυπο και ταλαιπωρημένο για να φαίνεται τους ανθρώπους ότι νηστεύετε. Εσύ όταν νηστεύεις να μην φαίνεσαι ταλαπωρημένος ώστε να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι ότι νηστεύεις αλλά να βλέπει τη νηστεία σου μόνο ο Θεός, ο Πατέρας σου στον ουρανό και Αυτός που σε βλέπει θα στο αποδώσει.

Εδώ λοιπόν ο Θεός διδάσκει να μην γίνεται η νηστεία επιδεικτικά και τονίζει ότι η ανυπόκριτη νηστεία αμείβεται από τον Θεό. Σε ένα άλλο σημείο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου στο 17 κεφάλαιο, στίχος 21 αναφέρει την απάντηση που έδωσε ο Κύριος στους μαθητές του, όταν εκείνοι του είπαν ότι δεν μπόρεσαν να βγάλουν το δαιμόνιο από έναν σεληνιαζόμενο νέο. Ο Κύριος τους είπε: «τούτο δε το γένος ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία». Τόση επομένως είναι η δύναμη της νηστείας που βγάζει ακόμη και τα ισχυρότερα δαιμόνια.

Αφού είδαμε προηγουμένως βάσει της Αγίας Γραφής ότι η νηστεία είναι εντολή του Θεού αντίθετα προς αυτά που αυθαίρετα ισχυρίζονται οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, αλλά και όσοι δεν συμπαθούν την νηστεία, ας δούμε τώρα κάποια αθάνατα παραδείγματα νηστευτών ανθρώπων μέσα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Όλοι οι μεγάλοι άνδρες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης καθώς και λαοί ολόκληροι νήστεψαν και πέτυχαν σπουδαιότατα αποτελέσματα με τη νηστεία τους.

Στο βιβλίο του Δευτερονομίου της Παλαιάς Διαθήκης και στο κεφάλαιο 9, μιλάει ο Μωυσής και λέει: «και κατεγινόμην εν τω όρει τεσσαράκοντα ημέρας και τεσσαράκοντα νύκτας· άρτον ουκ έφαγον και ύδωρ ουκ έπιον».

Ο θεόπτης Μωυσής δηλαδή αξιώθηκε να πάρει τις δέκα εντολές πάνω στο όρος Σινά, αφού προηγουμένως δεν έφαγε ούτε ήπιε τίποτα επί σαράντα ημερόνυχτα. Αφού δηλαδή νήστεψε πολύ. Το ίδιο συνέβη και κατά τη δεύτερη ανάβασή του στο όρος όπως διαβάζουμε πάλι στο βιβλίο του Δευτερονομίου, ένατο κεφάλαιο, αλλά και στην Έξοδο.

Στους Ψαλμούς και συγκεκριμένα στον Ψαλμό 34, στίχο 13 λέει ο Δαυίδ: «εγὼ δε εν τω αυτοὺς παρενοχλείν μοι ενεδυόμην σάκκον και εταπείνουν εν νηστεία την ψυχήν μου, και η προσευχή μου εις κόλπον μου αποστραφήσεται». Ο Προφητάνακτας Δαυίδ φορούσε σάκκο και ταπεινώνε την ψυχή του νηστεύοντας. Αυτός ο μεγάλος άντρας Παλαιάς Διαθήκης!

Διαβάζουμε ακόμη στο βιβλίο Γ’ Βασιλείων στο 19 κεφάλαιο: «Και ανέστη Ηλίας και έφαγε και έπιε· και επορεύθη εν ισχύϊ της βρώσεως εκείνης τεσσαράκοντα ημέρας και τεσσαράκοντα νύκτας έως όρους Χωρήβ». Δηλαδή έφαγε και ήπιε ο προφήτης Ηλίας μια τροφή που του είχε πάει άγγελος Κυρίου και με τη δύναμη εκείνης της τροφής περπάτησε σαράντα μερόνυχτα μέχρι που έφτασε στο όρος Χωρήβ. Και χωρίς σε αυτό το σαρανταήμερο να φάει κάτι. Άρα λοιπόν ο Μέγας εν προφήταις Ηλίας αξιώθηκε να δει τον Κύριο μέσα σε λεπτή αύρα εκεί στο όρος Χωρήβ, αφού προηγουμένως νήστεψε σαράντα μερόνυχτα.

Στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης του Προφήτου Ιωνά, ο οποίος στάλθηκε από το Θεό να προειδοποιήσει τους Νηνευίτες για την καταστροφή τους λόγω των αμαρτιών τους, λέει στο τρίτο κεφάλαιο: «και επίστευσαν οι άνδρες Νινευὴ τω Θεώ και εκήρυξαν νηστείαν και ενεδύσαντο σάκκους απὸ μεγάλου αυτών έως μικρού αυτών... και είδεν ο Θεὸς τα έργα αυτών, ότι απέστρεψαν απὸ των οδών αυτών των πονηρών, και μετενόησεν ο Θεὸς επὶ τη κακία, ή ελάλησε του ποιήσαι αυτοίς, και ουκ εποίησε». Δηλαδή παρόλο που ο Θεός τους είχε απειλήσει με καταστροφή, όταν είδε τη μετάνοια και τη νηστεία τους δεν τους κατέστρεψε. Η νηστεία λοιπόν των Νηνευιτών είχε τόση δύναμη, που άλλαξε την απόφαση του Θεού για την καταστροφή τους.

Έπειτα, ο προφήτης Δανιήλ στο ένατο κεφάλαιο του βιβλίου του γράφει: «Και έδωκα το πρόσωπόν μου προς Κύριον τον Θεὸν του εκζητήσαι προσευχὴν και δεήσεις εν νηστείαις και σάκκω και σποδώ». Δηλαδή ότι στράφηκα προς τον Κύριον και προσπαθούσα να Τον δω, να Τον βρω με προσευχή και με νηστεία. Και ο μέγας προφήτης Δανιήλ ήταν νηστευτής.

Αλλά ερχόμενοι στη Καινή Διαθήκη, διαβάζουμε στο τέταρτο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου ότι και ο ίδιος ο θεάνθρωπος Κύριός μας νήστεψε. Διαβάζουμε στους δύο πρώτους στίχους του τετάρτου κεφαλαίου: «Τότε ο Ιησούς ανήχθη εις την έρημον υπὸ του Πνεύματος πειρασθήναι υπὸ του διαβόλου, και νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα ύστερον επείνασε». Ακόμη δηλαδή και ο αναμάρτητος Θεάνθρωπος Κύριος Ιησούς Χριστός δίνοντας αιώνιο παράδειγμα στην έρημο, νήστεψε σαράντα μερόνυχτα κατά τα οποία δεν έφαγε τίποτα.

Ακόμη στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο και στο ένατο κεφάλαιο διαβάζουμε στο στίχο 15: «Και είπεν αυτοίς ο Ιησούς· μη δύνανται οι υιοὶ του νυμφώνος πενθείν εφ᾿ όσον χρόνον μετ᾿ αυτών εστιν ο νυμφίος; ελεύσονται δε ημέραι όταν απαρθή απ᾿ αυτών ο νυμφίος, και τότε νηστεύσουσιν». Είναι λόγια που είπε ο Κύριος στους μαθητές του Ιωάννη του Προδρόμου. Δηλαδή όσο είμαι μαζί με τους μαθητές μου, δεν έχουν ανάγκη να νηστεύουν. Όπως δεν έχουν ανάγκη να πενθούν και να νηστεύουν αυτοί που είναι μαζί με το γαμπρό στη χαρά του γάμου. Όταν θα φύγει όμως ο νυμφίος από ανάμεσά τους, τότε θα νηστέψουν. Άρα εδώ έχουμε μια πρόρρηση του Κυρίου περί χρήσεως της νηστείας μετά την Ανάληψη του στους ουρανούς.

Ακόμη, στις Πράξεις των Αποστόλων και συγκεκριμένα στο 13 κεφάλαιο γράφει: «Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και νηστευόντων είπε το Πνεύμα το Άγιον: αφορίσατε δη μοι τον Βαρνάβαν και τον Σαύλον εις το έργον ό προσκέκλημαι αυτούς. Τότε νηστεύσαντες και προσευξάμενοι και επιθέντες αυτοίς τας χείρας απέλυσαν». Το Άγιο Πνεύμα δηλαδή μίλησε στους χριστιανούς ενώ η Εκκλησία ενήστευε και είπε ότι ξεχωρίστε μου τον Βαρνάβα και τον Παύλο για το έργο που τους έχω προορίσει.

Το ίδιο αναφέρει και παρακάτω στις Πράξεις των Αποστόλων στο 14 κεφάλαιο που λέει ότι και οι χειροτονίες τον καιρό των Αποστολών γίνονται κατόπιν νηστείας. Συγκεκριμένα στον 23 στίχο του 14 κεφαλαίου λέει: «Χειροτονήσαντες δε αυτοίς πρεσβυτέρους κατ᾿ εκκλησίαν και προσευξάμενοι μετὰ νηστειών παρέθεντο αυτοὺς τω Κυρίω, εις ον πεπιστεύκασι». Αφού χειροτόνησαν δηλαδή τους πρεσβυτέρους, προσευχήθηκαν, νήστεψαν και στη συνέχεια τους ανέθεσαν το έργο τους.

Σχολιάζοντας τώρα αυτά τα παραδείγματα από την Αγία Γραφή ο Μέγας Βασίλειος λέει τα εξής: «Ο Μωυσής ανέβηκε στο όρος Σινά κατόπιν νηστείας και μίλησε με τον Θεό. Αντίθετα οι Ισραηλίτες, που τόσα θαύματα του Θεού είχαν δει στην έρημο, από τη γαστριμαργία τους ξανακύλησαν στη γαστριμαργία τους σε μία στιγμή. Παραλλήλισε αυτά τα δύο. Η νηστεία σε παρουσιάζει στο Θεό, ενώ η ακράτεια και η καλοπέραση προδίδει τη σωτηρία».

Συνεχίζει ο Άγιος: «Τον Σαμουήλ τον χάρισε στη μητέρα του η μετά νηστείας προσευχή. Τί έκανε ακαταγώνιστο τον Σαμψών; Η νηστεία. Ο Προφήτης Ηλίας αφού καθάρισε την ψυχή του με σαρακονθήμερη νηστεία, αξιώθηκε να δει όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό τον Κύριο. Αλλά και τα σώματα των τριών Παίδων τα φύλαξε αμίαντα η νηστεία τους στη Βαβυλώνα. Τον πλούσιο της παραβολής τον παρέδωσε στο πυρ τού Άδη η ισόβια καλοπέρασή του. Δεν κατηγορήθηκε για αδικία αλλά για την καλοπέρασή του. Αντίθετα το φτωχό Λάζαρο τον ανέπαυσε η νηστεία στους κόλπους του Αβραάμ. Τον Ιωάννη τον Πρόδρομο τον έκανε μέγα η νηστεία του. Ολόκληρη η ζωή του ήταν μία νηστεία. Τον Απόστολο Παύλο ανέβασε μέχρι τον τρίτο ουρανό και η νηστεία του μαζί με τις άλλες αρετές του. Και με δυο λέξεις συμπεραίνει ο Άγιος Βασίλειος η νηστεία χειραγώγησε όλους τους Αγίους στην κατά Θεόν ζωή. Και σαν αποκορύφωμα των προλεχθέντων ο Κύριός μας αφού οχύρωσε τη σάρκα που για μας προσέλαβε με τη νηστεία, αντιμετώπισε έτσι οπλισμένος τις προσβολές του διαβόλου διδάσκοντας εμάς να προετοιμάζουμε τους εαυτούς μας για τους αγώνες κατά των πειρασμών με νηστείες.

Ας δούμε τώρα αν στέκει ο ισχυρισμός των Προτεσταντών ότι τη νηστεία πρέπει να την κάνουμε ελεύθερα και όποτε θέλουμε και δεν λέει πουθενά να έχουμε συγκεκριμένες ημέρες νηστείας όπως έχουμε εμείς οι ορθόδοξοι την Τετάρτη ή την Παρασκευή ή τις σαρακοστές.

Αντίθετα προς τους ισχυρισμούς των Προτεσταντών η Αγία Γραφή αλλά και οι Πατέρες των τεσσάρων πρώτων χριστιανικών αιώνων τους οποίους δέχονται οι Προτεστάντες, ορίζουν τακτές νηστείες. Στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης στο Λευϊτικόν στο 16 κεφάλαιο και στους στίχους 29 και 30 ορίζει εκεί: «Και έσται τουτο υμίν νόμιμον αιώνιον· εν τω μηνὶ τω εβδόμω δεκάτη του μηνὸς ταπεινώσετε τας ψυχὰς υμών και παν έργον ου ποιήσετε ο αυτόχθων και ο προσήλυτος ο προσκείμενος εν υμίν· εν γαρ τη ημέρα ταύτη εξιλάσεται περί υμών, καθαρίσαι υμάς απὸ πασών των αμαρτιών υμών έναντι Κυρίου, και καθαρισθήσεσθε». Ορίζει δηλαδή σε ένα συγκεκριμένο μήνα και συγκεκριμένη ημέρα που θα έπρεπε οι Ισραηλίτες να ταπεινωθούν δια της νηστείας.

Στο βιβλίο του Ζαχαρίου στο 7 κεφάλαιο και στίχο 5, όπου μιλάει ο Θεός δια στόματος Ζαχαρίου, διαβάζουμε: «εὰν νηστεύσητε ή κόψησθε εν ταις πέμπταις ή εν ταις εβδόμαις, και ιδοὺ εβδομήκοντα έτη μη νηστείαν νενηστεύκατέ μοι»; Αναφέρεται σε νηστεία συγκεκριμένων ημερών. Σε άλλο κεφάλαιο του Προφήτου Ζαχαρίου στο 8 και στίχο 19 διαβάζουμε: «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ· νηστεία η τετρὰς και νηστεία η πέμπτη και νηστεία η εβδόμη και νηστεία η δεκάτη έσονται τω οίκω Ιούδα εις χαρὰν και ευφροσύνην και εις εορτὰς αγαθάς, και ευφρανθήσεσθε, και την αλήθειαν και την ειρήνην αγαπήσατε».

Έχουμε επομένως ορισμό συγκεκριμένων ημερών για τη νηστεία. Η διδαχή των Αποστόλων, ένα αρχαίο κείμενο το οποίο γράφτηκε μεταξύ 100-160 μ.Χ. αναφέρει στο 8 κεφάλαιο ότι οι χριστιανοί πρέπει να νηστεύουν την Τετάρτη και την Παρασκευή, όπως τηρούμε μέχρι σήμερα. Το ίδιο τονίζει και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς στο βιβλίο του «Στρωματείς». Και άλλοι Πατέρες εκείνης της εποχής μιλούν για τη νηστεία του Πάσχα. Όλες αποτελούν αρχαιότατες νηστείες. Η δε νηστεία του Πάσχα οριστικοποιήθηκε από την 1η Οικουμενική Σύνοδο.

Ξεκαθαρίσαμε λοιπόν μέχρι τώρα ότι βάσει της Αγίας Γραφής και της λοιπής Ιεράς Παραδόσεως η νηστεία είναι εντολή του Θεού και πρέπει να γίνεται σε τακτές ημέρες. Ας δούμε όμως τώρα τί άλλο μας λέει για την πολύτιμη ως προς την σωτηρία μας άσκηση της νηστείας ο Άγιος Βασίλειος, που και αυτός υπήρξε μέγας νηστευτής όπως όλοι οι άγιοι. Αναφερόμενος στα δεινά της καλοπέρασης και της έλλειψης εγκράτειας και νηστείας λέει: «Η τρυφή και η μέθη και οι διάφορες ηδονές της κοιλιάς συνοδεύονται από κάθε είδους ζωώδους ακολασίας. Από την επιθυμία της τρυφής και της καλοπέρασης γίνονται οι άνδρες «ίπποι θηλυμανείς», όπως αναφέρει στο βιβλίο του Προφήτη Ιερεμία, άλογα δηλαδή που μετά μανίας κυνηγάνε τα θηλυκά. Στους μεθυσμένους μάλιστα παρατηρούνται και ομοφυλοφιλικές τάσεις». Και συνεχίζει ο Άγιος Βασίλειος: «Όπως το πλοίο όταν είναι παραφορτωμένο και η παραμικρή φουρτούνα μπορεί να το βυθίσει, έτσι και τα ανθρώπινα σώματα, όταν συνεχώς βαραίνουν με την πολυφαγία, εύκολα βυθίζονται στις ασθένειες».

Ο Άγιος Βασίλειος επίσης, μας απαριθμεί και τα κέρδη που έχει κανείς από τη νηστεία και την εγκράτεια. Πρώτα μας λέει ότι η νηστεία δεν είναι μόνο για την ψυχή και τη σωτηρία ωφέλιμη, αλλά και για τη σάρκα. Διότι ενώ η πολυφαγία φέρνει αρρώστιες, η νηστεία είναι πρόξενος υγείας. Όταν νηστεύεις έχεις σεμνό χρώμα, όχι βυσσινί από το φούντωμα της καλοφαγίας, αλλά στολισμένο με σεμνή ασπράδα. Το μάτι είναι πράο, σεμνό, το πρόσωπο σοβαρό, χωρίς αναιδή και ακόλαστα γέλια. Τα λόγια είναι μετρημένα και η καρδιά είναι καθαρή.

Άλλα κέρδη της νηστείας και αυτά υλικά κέρδη, είναι, όπως λέει ο Άγιος Βασίλειος η οικονομία. Η νηστεία, αναφέρει, δεν ξέρει τι θα πει δάνειο, δεν βρωμάει από τους τόκους το τραπέζι του νηστευτή. Δεν τυλίγουν σαν φίδια τα ορφανά παιδιά του νηστευτή τα χρέη του πατέρα τους. Και ένα άλλο υλικό κέρδος είναι η απόλαυση του φαγητού. Όπως η δίψα κάνει γλυκό το ποτό και η πείνα προπαρασκευάζει ωραίο τραπέζι, έτσι και η νηστεία προετοιμάζει την απόλαυση των τροφών. Διότι μπαίνοντας στη μέση και διακόπτοντας το συνεχές της καλοπέρασης, κάνει την κατάλυση να φαίνεται επιθυμητή σαν τον ξενιτεμένο.

Σχετικά με τα υλικά κέρδη της νηστείας, να πούμε ότι οι γιατροί σήμερα διακηρύττουν ότι η λιτή τροφή και η νηστεία είναι ωφέλιμες για την υγεία του ανθρώπου. Αλλά της νηστείας υπάρχουν εκτός από τα υλικά και άλλα πολύ μεγαλύτερα κέρδη. Ο Άγιος Βασίλειος λέει: «Όπως στον πόλεμο αυτός που θα βρει σύμμαχο κερδίζει τον αντίπαλο, έτσι και αυτός που προσθέτει φαγητά στη σάρκα του νικάει το πνεύμα. Ενώ αυτός που συμμαχεί με το πνεύμα υποδουλώνει τη σάρκα. Διότι αυτά τα δύο, σάρκα και πνεύμα είναι αντίθετα. Ώστε λοιπόν αν θέλεις να κάνεις ισχυρό το νου σου, το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Αυτό είναι που λέει ο Απόστολος ότι όσο ο έξω άνθρωπος ελαττώνεται, τόσο ο μέσα ανακαινίζεται».

Άλλο μεγάλο κέρδος της νηστείας είναι ότι φέρνει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Ποιός άνθρωπος που έτρωγε πλούσια και περνούσε με απόλαυση δέχτηκε ποτέ κάποιο πνευματικό χάρισμα; Διότι από την πλούσια τροφή βγαίνει τρόπον τινά καπνιά που σαν πυκνό σύννεφο εμποδίζει το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος προς το νου. Ενώ αντίθετα η νηστεία προετοιμάζει το νου για τις θείες ελλάμψεις, όπως η νηστεία προετοίμασε το Μωυσή να δεχτεί το νόμο πάνω στο όρος Σινά.

Άλλο πνευματικό κέρδος της νηστείας είναι ότι αυτή είναι όπλο κατά τον πόλεμο με τους δαίμονες, διότι όπως είπαμε και προηγουμένως ο Κύριος είπε σε κάποια περίπτωση για κάποια δαιμόνια, ότι αυτό το γένος δεν βγαίνει παρά με προσευχή και με νηστεία.

Ένα άλλο που αναφέρει ο Άγιος Βασίλειος είναι να μη λυπόμαστε όταν έρχονται οι μέρες νηστείας, όπως τώρα που διανύουμε τη Μεγάλη Σαρακοστή, αλλά να τις υποδεχόμαστε με χαρά, όπως πρέπει σε χριστιανούς. Διότι κανείς που δυσανασχετεί δεν στεφανώνεται. Μην αθυμείς λοιπόν ενόσω θεραπεύεσαι, διότι είναι άτοπο να μην χαίρεσαι με την υγεία της ψυχής και να λυπάσαι για τη στέρηση των τροφών. Η πολυφαγία σταματάει τη χαρά στην κοιλιά. Η νηστεία όμως ανεβάζει το κέρδος στην ψυχή. Κάνε χαρά λοιπόν, γιατί σου δόθηκε από τον γιατρό τον Χριστό ένα φάρμακο που καταστρέφει την αμαρτία: η νηστεία.

Συνοψίζοντας τα διάφορα αγαθά της νηστείας ο Μέγας Βασίλειος λέει: «Η νηστεία γεννάει προφήτες, δυναμώνει τους δυνατούς, δίνει σοφία στους νομοθέτες. Η νηστεία είναι φύλακας καλός της ψυχής, ασφαλής συγκάτοικος του σώματος, δημιουργός της αγνότητας και της σωφροσύνης. Στους πολέμους ανδραγαθεί, στην ειρήνη διδάσκει την ησυχία. Η νηστεία στέλνει την προσευχή στον ουρανό, σαν να της βάζει φτερά. Η νηστεία είναι πρόοδος για τα σπίτια, μητέρα της υγείας, παιδαγωγός της νεότητος, στολίδι των ηλικιωμένων, καλή συνοδοιπόρος, ασφαλής συγκάτοικος. Δεν υποπτεύεται για απιστία τη γυναίκα του κανείς, όταν τη βλέπει να νηστεύει. Δεν λιώνει από ζήλεια η γυναίκα, όταν βλέπει τον άντρα της να νηστεύει. Η νηστεία είναι ομόνοια για τα σπίτια, σωτηρία των ανθρώπων.

Πριν ολοκληρώσουμε τα περί νηστείας κατοχυρωμένοι αγιογραφικά και πατερικά μέσα από τις διδαχές του Μεγάλου Βασιλείου οφείλουμε να πούμε και κάτι ακόμη. Ίσως ακούγοντας όλα τα παραπάνω όσοι έχουν προβλήματα υγείας, να διερωτώνται τί γίνεται με τους ανθρώπους, οι οποίοι δεν μπορούν να νηστέψουν λόγω αδυναμίας. Είναι συνήθης αυτή η ένσταση από τους χριστιανούς. Σχετικά με αυτό έχει να μας πει και πάλι ο Μέγας Βασίλειος.

«Μην προφασίζεσαι αρρώστια και αδυναμία, διότι τις προφάσεις δεν τις λες σε εμένα, αλλά στον Κύριο. Δεν μπορείς να νηστέψεις; Να καλοτρώς όμως και να συντριβείς το σώμα με το προστιθέμενο βάρος μπορείς; Εγώ ξέρω ότι οι γιατροί δεν διατάζουν στους αρρώστους ποικιλία τροφών, αλλά δίαιτα. Πώς λοιπόν τη δίαιτα τη μπορείς και τη νηστεία προφασίζεσαι πως δεν μπορείς; Τί είναι ευκολότερο για την κοιλία, να περάσεις καλή νύχτα με λιγοστό φαγητό μέσα ή να είναι βαρυφορτωμένη με τροφές;» Θεωρεί λοιπόν τους ισχυρισμούς περί αδυναμίας σαν πρόφαση. Επειδή υπάρχουν και παράξενες ασθένειες που δέρνουν τους Χριστιανούς, πολλοί είναι φορτωμένοι με αρρώστιες, που η κάθε μια απαιτεί διαφορετικό διαιτολόγιο, είναι πραγματικά δύσκολο να νηστεύει ένας Χριστιανός με τόσα προβλήματα υγείας. Τότε ας κάνει ό, τι μπορεί. Ας κάνει κυρίως αυτό που θα πούμε αμέσως τώρα, διότι όπως γνωρίζετε, δεν είναι η νηστεία των τροφών το κύριο πράγμα. Κυριότερη είναι η νηστεία της αμαρτίας.

Μας λέει ο Άγιος Βασίλειος: «Όταν λέμε νηστεία δεν πρέπει να την ορίζουμε μόνο σαν αποχή τροφών. Αληθινή νηστεία είναι η απομάκρυνση από το κακό. Είναι η διόρθωση κάθε αδικίας, η συγχώρηση του πλησίον για το κακό που μας έκανε. Μην νηστεύετε όντας σε διαμάχη με τους άλλους. Δεν τρως κρέας, αλλά τρως τον αδερφό σου. Δεν πίνεις κρασί, αλλά κάνεις κατάχρηση σε βρισιές. Μένεις όλη τη μέρα νηστικός, αλλά την περνάς στα δικαστήρια με δίκες εναντίον των αδελφών σου. Τέτοια νηστεία είναι απαράδεκτη.

Νηστεία αληθινή είναι η των κακών αλλοτρίωση, όπως μας λέει το τροπάριο του Τριωδίου. Επομένως όλοι μας ας προσπαθούμε την αληθινή νηστεία πρωτίστως να κάνουμε, τη νηστεία και την αποχή δηλαδή από τις αμαρτίες. Και όσοι μπορούν ας κάνουν τη νηστεία των τροφών, η οποία είναι ωφελιμότατη και εντολή του Θεού. Όσοι δεν μπορούν ας κάνουν ό, τι είναι δυνατόν στο θέμα αυτό.