Έχω επίγνωση των πιο σκοτεινών στοιχείων αυτού του ένστικτου του Νότου, του τόσο ξένου στην σημερινή κυρίαρχη κουλτούρα.  Έχω επίσης επίγνωση πως εντός της, υπάρχει ένα αναπόφευκτο κομμάτι της πραγματικότητας: ήτοι, οι άνθρωποι ποτέ δεν εισέρχονται σε αυτό τον κόσμο χωρίς «αποσκευή». Η αποσκευή είναι μια κληρονομιά – πολιτισμική και βιολογική – η οποία διαμορφώνει το έδαφος που πατάμε και τις προκλήσεις που αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσουμε.  Λέγεται πως ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν είχε πει ότι η πνευματική ζωή αποτελείται από το «πώς διαχειριζόμαστε αυτό που μας εγχείρισαν».  Σε ορισμένες οικογένειες, φαίνεται πως όσες φορές και αν ανακατευθεί η τράπουλα, τα ίδια (ή σχεδόν τα ίδια) χαρτιά θα μας μοιρασθούν.

Οι Γραφές είναι γεμάτες από αυτό το στοιχείο της πραγματικότητάς μας - είναι ένα διήγημα με πατέρες και υιούς, μητέρες και θυγατέρες, το πεπρωμένο φυλών, και κληρονομημένες ευλογίες. Δύο από τα Ευαγγέλια διαθέτουν κεφάλαιο για να εξασκούμεθα πάνω στην γενεαλογία του Χριστού.  Η σύγχρονη σκέψη θέλει να φαντάζεται το κάθε ανθρώπινο όν να εισέρχεται στον κόσμο σαν μια κενή πλάκα, του οποίου η ζωή θα διαμορφωθεί και σχηματισθεί από τις επιθυμίες και τις επιλογές του. Πρόκειται για την κατά φαντασίαν μας εκδοχή της «ελευθερίας» - καθώς εμείς εργαζόμαστε να μεγιστοποιήσουμε αυτήν ως πραγματικότητα.

Παρόλα αυτά, η ανθρώπινη εμπειρία συνεχίζει να είναι επιμόνως οικογενειακή. Όσοι πηγαίνουν σε ειδικούς για «οικογενειακή θεραπεία» κάνουν προσεκτικά ερωτήσεις για τις γενιές που έχουν περάσει πριν από εκείνους. Οι μάχες της ζωής μας δεν έχουν σχέση με θεωρίες, αλλά την ψυχρή σκληρή αλήθεια αυτών που μας έχουν παραδοθεί.

Οι Γραφές διηγούνται ιστορίες οικογενειών, μαζί με τις τραγωδίες και τα φρικτά εγκλήματά τους. Κανένας μυθιστοριογράφος του Νότου δεν έκανε ποτέ του κάτι παραπάνω από το να αντηχεί τις εμβληματικές συμπεριφορές Βιβλικών αποτυχιών.

Αυτή η οικογενειακή αντίληψη είναι σκόπιμη· εντοπίζει την αλήθεια της ύπαρξής μας.  Ποτέ δεν υπάρχει πόνος τόσο βαθύς όσο αυτός που προκαλείται από κάποιον που υποτίθεται πως σε αγαπά. Τέτοια τραύματα αντηχούν διαχρονικά, σε όλες τις γενεές. Το πρόσωπο που μας κοιτάζει μέσα στον καθρέφτη είναι άνετα ένα μικρό θραύσμα κάποιου του οποίου οι πράξεις συνεισέφεραν στην δική μας παράνοια. Μπορούμε να μισούμε έναν γονιό, αλλά η συνεχής παρουσία του μέσα μας πάντα θα μας στοιχειώνει.

Αυτή, φυσικά, είναι μόνο η αρνητική, πιο σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων. Όμως και οι ευλογίες επίσης αντηχούν μέσα μας. Μέσα στην αυταπάτη της σύγχρονης ατομικότητας, με πολύ ελαφρά τη καρδία υποθέτουμε πως ενεργούμε μόνοι μας σε ό,τι κάνουμε. Και όμως, η ζωή είναι πολύ πιο περίπλοκη!

Αυτό για το οποίο είμαι σίγουρος, μέσα σε όλα αυτά, είναι πως ο αγώνας μας ενάντια στην αμαρτία και τα ενοχλητικά ζητήματα της ζωής μας ποτέ δεν σχετίζονται μόνο με το άτομό μας. Αν τυχόν κληρονομούμε ένα βάρος μέσα στη ζωή μας, έτσι και η σωτηρία μας, οι αγώνες μας με αυτό το βάρος, δεν αφορούν μόνο εμάς τους ίδιους αλλά και αυτούς που έχουν προηγηθεί καθώς και αυτούς που έρχονται μετά. Αγωνιζόμαστε ως ο «όλος Αδάμ» (στην φράση του Αγίου Σιλουανού).

Υπάρχει ένα Αθωνίτικο ρητό: «Ένας μοναχός θεραπεύει την οικογένειά του για επτά γενιές». Όταν το άκουσα αυτό για πρώτη φορά, σκέφθηκα: «Προς ποιά κατεύθυνση;» Η απάντηση, νομίζω, είναι: προς κάθε κατεύθυνση. Πάντα γιατρεύουμε το γενεαλογικό δέντρο καθώς ασπαζόμαστε το μονοπάτι της σωτηρίας, είτε ως μοναχοί ή ως λαϊκοί. Τόσο συνυφασμένες είναι οι ζωές μας.

Όταν η Παναγία ψάλλει τον ύμνο Της προς τον Θεό, λέει: «…από τού νυν μακαριούσί με πάσαι οι γενεαί». Αυτό εκφράζει κάτι πολύ περισσότερο από ένα συναίσθημα πως θα γίνει διάσημη (πόσο ρηχό!!).  Μέσα στα λόγια αυτά είναι η απήχηση του λόγου του Θεού προς τον Αβραάμ, «και ευλογήσω τους ευλογούντάς σε και τους καταρωμένους σε καταράσομαι· και ενευλογηθήσονται εν σοι πάσαι αι φυλαί τής γης» (Γέν. 12:3).  Στον γεννηθέντα εκ της Μαρίας εκπληρώνεται ο λόγος προς τον Αβραάμ.  Στις Γραφές, ο Θεός χαίρεται να ονομάζεται «Θεός του Αβραάμ». Το ότι το όνομά Του είναι συνδεδεμένο με αυτό ενός ανθρώπου δεν εγείρει κάποια προσβολή. Μάλιστα, ο ίδιος ο παράδεισος ονομάζεται και «οι κόλποι του  Αβραάμ». Είναι σωστό και πρέπον οι Χριστιανοί να αναγνωρίζουν την ίδια μεταχείριση προς την Παναγία, δια της Οποίας όλα αυτά εκπληρώνονται.

Το «πάσαι αι γενεαί» είναι όρος που περιλαμβάνει ΟΛΟΥΣ – όχι μόνο αυτούς που θα έρθουν μετά από Εκείνη. Διότι η σωτηρία του ανθρώπινου γένους, σε όλους τους τόπους και κάθε στιγμή, υπάρχει μόνο στον Ιησού, τον Απόγονο της Μαρίας. Είναι η «Θεοτόκος», η «Γεννήτρια του Θεού». Η Μαρία βρίσκεται υπερυψωμένη μέσα στους κόλπους του Αβραάμ.

Όταν κοιτάζομαι στον καθρέφτη αυτές τις μέρες, βλέπω την πολύ γνώριμη αντανάκλαση του πατέρα μου. Χωρίς αμφιβολία, την αντανάκλασή του την βλέπω και αλλού στη ζωή μου, τόσο για καλό όσο και για κακό. Γνωρίζω πως κάποιοι από τους αγώνες μου είναι με τους «δαίμονες του μπαμπά μου». Φυσικά, το οπτικό πεδίο μου περιορίζεται σε ελάχιστες μόνο γενιές. Βλέπω τους δικούς μου αγώνες να αντικατοπτρίζονται στις ζωές των παιδιών μου (για τα οποία συχνά θέλω να ζητήσω συγγνώμη). Δεν διακρίνω τον σύνδεσμο που διατρέχει όλες τις γενιές – σε όλους τους απογόνους του Αδάμ – διότι είναι δυσθεώρητος για να το κατορθώσω. Αυτό όμως που διακρίνω, είναι η μοναδική στιγμή, ο συνδετικός κρίκος όλων των γενεών, που είναι η Μητέρα του Θεού. Στο πρόσωπό Της, βλέπουμε συγκεντρωμένες όλες τις γενιές. Το «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμά σου» αντηχεί στην καρδιά κάθε πιστού, ενώνοντάς τον με την δική Της καρδιά - της Οποίας η σάρκα μας ενώνει με τον Θεό.

Σε όλο τον κόσμο, οι μυριάδες γενιές των Χριστιανών ψάλλουν έκτοτε: 

«Μεγαλύνει η ψυχή μου, τον Κύριον,

και ηγαλλίασε το πνεύμά μου, επί τω Θεώ τω Σωτήρι μου.

Ότι επέβλεψεν επί την ταπείνωσιν τής δούλης Αυτού·

ιδού γαρ, από τού νυν, μακαριούσί με πάσαι αι γενεαί»

Στα οποία εμείς προσθέτουμε:                                                            

Την τιμιωτέραν τών Χερουβείμ,

και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως τών Σεραφείμ,

την αδιαφθόρως, Θεόν Λόγον τεκούσαν,

την όντως Θεοτόκον, Σε μεγαλύνομεν.