Ο Ιερός Ναός της Προστασίας της Μητέρας του Θεού.

Ευρωπαίοι Χριστιανοί παραπονούνται για το άδειασμα των ναών.  Η γηραιότερη γενιά πεθαίνει, και μόνο ελάχιστοι πιστοί τους αντικαθιστούν.  Θα έλεγε κανείς πως σε μια Ρωμαιοκαθολική χώρα όπως η Γαλλία στις Λειτουργίες του Πάσχα – και όχι οπουδήποτε, αλλά στον Καθεδρικό Ναό της Νοτρ Νταμ – θα γινόταν το αδιαχώρητο, ειδικά αν σκεφθεί κανείς πως ο καθεδρικός ναός περιέχει ένα σημαντικότατο Χριστιανικό κειμήλιο:  το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Καμία σχέση! η κοιτίδα του Γαλλικού Καθολικισμού είναι κατά τι περισσότερο από μισογεμάτη, την ημέρα της Εορτής των Εορτών. Ακούμε τα ίδια παράπονα από Ρωμαιοκαθολικούς και Προτεστάντες ιεράρχες. Όμως στην Λετονία τα πάντα αντιστρέφονται, και αυτό έχει σχέση με την αναγέννηση της Ορθοδοξίας στην χώρα εκείνη. 

Η Ορθοδοξία στην Λετονία έχει μια μακρά και ενδιαφέρουσα ιστορία. Σπάνια βλέπει κανείς μια τόσο καταπληκτική, αυθεντικά Χριστιανική, ειρηνική ένωση της μοίρας δύο λαών που διαφέρουν πολυτρόπως μεταξύ τους, ειδικά όταν οι σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεών τους είναι τόσο ψυχρές – για να το πούμε ευγενικά.  Αληθώς, «το Πνεύμα όπου θέλει πνει» (Ιω. 3: 8), και ούτε η πολιτική, ούτε εθνικιστές, ούτε άλλοι, κολασμένοι ανακατωσούρες μπορούν να κάνουν ο,τιδήποτε με τους Λετονούς, οι οποίοι ήδη μεταστρέφονται στην Ορθοδοξία μαζικά και προσεύχονται πλάϊ-πλάϊ με τους Ρώσους… στην Λετονική γλώσσα.

Λένε πως ο Μέγας Πέτρος είχε αποφασίσει να κάνει ένα εθνικό πείραμα. Απεστάλησαν εκατοντάδες οικογένειες Ρώσων στην γειτονική Λιβονία με σκοπό να αφομοιώσουν τους Λετονούς.  Όμως οι οδοί του Θεού είναι ανεξιχνίαστοι, και συνέβη ακριβώς το αντίθετο: οι Ρώσοι έγιναν Λετονοί.  Είναι αλήθεια, πως δεν διατήρησαν μόνο τα Ρωσικά επίθετά τους: Πετρόφ, Μάρκοφ, Νικολάεφ, αλλά και την Ορθόδοξη πίστη των πατέρων τους.

Η Περιοχή της Λιβονίας το 1534

Ο πρώτος ξύλινος Ναός της Προστασίας της Μητέρας του Θεού οικοδομήθηκε το 1779 στα προάστια της Ρίγας με πρωτοβουλία του Γενικού Κυβερνήτη της Vidzeme, Κόμη Μπράουν. Η ιστορία της πηγαίνει πίσω, σε ένα ξύλινο παρεκκλήσι (1777), το οποίο βρισκόταν πέρα από τις Πύλες της Rogula, στο στρατιωτικό κοιμητήρι.

Οι Ρώσοι άποικοι σχεδόν ξέχασαν την γραπτή ρωσική γλώσσα, αν και συνέχιζαν να προσεύχονται στην Εκκλησιαστική Σλαβονική. Σταδιακά, οι γείτονές τους – απλοί Λετονοί Χριστιανοί – άρχισαν να πηγαίνουν σε αυτές τις Ορθόδοξες κοινότητες.  Και τότε συνέβη ένα μικρό θαύμα.  Όπως γνωρίζουμε, η Λετονία είναι μια πολυδογματική χώρα. Οι Λετονικές περιοχές κατά τον Μεσαίωνα ήσαν διαχωρισμένες σε Τευτονικές και Λιβονικές περιοχές: τους Αρχιεπισκόπους της Ρίγας και της Λιθουανίας.  Όταν «τους βρήκε» η Μεταρρύθμιση, οι Λετονοί ανακάλυψαν πως τους χώριζαν θρησκευτικές προϋποθέσεις.  Όπου ήσαν εγκατεστημένοι Λουθηρανοί, ο πληθυσμός έγινε Λουθηρανικός, και όπου επικρατούσαν οι Ρωμαιοκαθολικοί, οι υπήκοοι παρέμειναν Ρωμαιοκαθολικοί. Οι Ρωμαιοκαθολικές Λειτουργίες ήσαν στα Λατινικά, και οι Λουθηρανικές Λειτουργίες ήσαν στα Γερμανικά. Οι Λετονοί δεν καταλάβαιναν το παραμικρό, σε καμία από τις εκκλησίες αυτές.  Όμως οι Ρώσοι χωρικοί υποσκέλιζαν τους γείτονές τους θρησκευτικά, αφού όλα τα ιερά βιβλία και προσευχητάρια ήσαν γραμμένα στην Εκκλησιαστική Σλαβονική, και πλήρως κατανοητή από αυτούς.  Επί πλέον, οι Λετονοί είχαν βαπτισθεί 300 χρόνια μετά από τους Ρώσους, και δεν είχαν κανένα δικό τους θρησκευτικό διανοούμενο, ούτε λογοτεχνία στην γλώσσα τους.  Έτσι, οι Ρώσοι αποκάλυψαν στους Λετονούς τα καλά νέα του Ευαγγελίου.

Στην Λετονία ποτέ δεν υπήρξαν ιθαγενείς φεουδάρχες και ευγενείς. Όλοι οι κυβερνητικοί αξιωματικοί – μάλιστα οποιουδήποτε αξιώματος – καθώς και οι κτηματίες, ήσαν όλοι Γερμανοί, και κατά καιρούς Λιθουανοί. Γενικά, τους Λετονούς τους θεωρούσαν ξένους ή πολίτες Β’ κατηγορίας. Για παράδειγμα, μόνο ο Μέγας Πέτρος επέτρεψε στους Λετονούς να παραμένουν μέσα στην πόλη Ρίγα για ολόκληρα 24ωρα.  Για κάποιον λόγο, οι τωρινοί πολιτικοί δεν θέλουν να θυμούνται αυτά τα γεγονότα, όμως τα παιδιά της πρώτης δημοτικού τα υποχρεώνουν να διαβάζουν για τις απώλειες που είχε υποστεί η χώρα κάτω από την Σοβιετική κατοχή. Όμως, ας κάνουν ό,τι τους αρέσει!  Υπάρχουν και άλλοι Λετονοί, και απ’ ότι φαίνεται, δεν είναι λίγοι.

Την 14^η Απριλίου, 1845, ο Ναός της Προστασίας παραχωρήθηκε στην Λετονική Ορθόδοξη Ενορία της Ρίγας. Αυτό ήταν αναγκαίο, διότι εκείνη την εποχή πολλοί Λετονοί είχαν μεταστραφεί στην Ορθοδοξία.  Την 22^α Απριλίου 1845, ο Ποιμενάρχης Φιλάρετος συγκέντρωσε τον Λετονικό Κλήρο της εκκλησίας, και ο π. Ιάκωβος Μιχαήλοφ ορίσθηκε Ιερέας. Η πρώτη Λειτουργία στην Λετονική γλώσσα τελέσθηκε στον Ναό της Προστασίας την 29^η Απριλίου 1845.  Ήταν τόσος πολύς ο κόσμος που ήθελε να εκκλησιασθεί, που δεν χωρούσε μέσα στον Ναό ούτε το ένα δέκατο των Ορθοδόξων Λετονών πιστών που είχαν έλθει από ολόκληρη την γύρω περιοχή.  Οι Ορθόδοξοι περικύκλωσαν τον Ναό από όλες τις πλευρές, και προσευχήθηκαν έξω από τον Ναό.

Με τον καιρό οικοδομήθηκε ένας πιο ευρύχωρος Ορθόδοξος Λετονικός Ναός.  Αξιοσημείωτο είναι πως – για διάφορους τεχνικούς λόγους όπως πυρκαγιές ή μισοτελειωμένες εκκλησίες – υπήρχε μια μικτή Λετονο-ρωσική κοινότητα.  Η ενοποίηση των Λετονικών και Ρωσικών ενοριών σε μία μόνο ενορία έλαβε χώρα την 1^η Ιουνίου, 1858. Αφού οργανώθηκε η Λετονο-ρωσική ενορία, ο αριθμός των ενοριτών έφθασε τους 1200.  Από εκείνο το σημείο και μετά, οι Λειτουργίες ετελούντο σε συνδυασμό Σλαβονικής και Λετονικής. Όμως μέχρι να φθάσει η 9^η Σεπτεμβρίου 1879, οι Λειτουργίες ετελούντο στην Λετονική στον νέο Ναό της Αναστάσεως.  Παρ’ όλα αυτά, οι πνευματικές και προσωπικές σχέσεις δεν κόπηκαν.  Σιγά-σιγά, σχηματίσθηκαν μικρές Λετονικές κοινωνίες μέσα στις ρωσικές ενορίες, με μέρος των Λειτουργιών να τελούνται στην εθνική τους γλώσσα.

Τον Νοέμβριο του 1892, στο χωριό Kolke, στην κοσμητεία Liepais, έγινε ο καθαγιασμός ενός νέου Λετονικού Ορθοδόξου Ναού προς τιμή της Γεννήσεως του Χριστού.  Ο Ναός αυτός έχει ένα παράδοξα ενδιαφέρον στοιχείο, το ότι στα χρόνια μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, οι Λειτουργίες εκεί ετελούντο στην γλώσσα των Λιβ – τον ιθαγενή πληθυσμό εκείνης της περιοχής και εθνικά πλησιέστερος στους Εσθονούς και τους Φιλανδούς. Και αυτό γινόταν με ένα ημι-υπόγειο τρόπο – κόντρα στις πολιτικές του τότε προέδρου της Λετονίας, Karlis Ulmanis, ο οποίος ευθέως απαγόρευε την γραπτή γλώσσα των Λιβ.  Η ενορία είχε βοηθηθεί στις εκδοτικές της δραστηριότητες από τους Ορθοδόξους Εσθονούς και Φιλανδούς. Αυτό και μόνο παρέτεινε επί αρκετές δεκαετίες την ζωή της γλώσσας, επιτρέποντας στους ειδικούς να την μελετήσουν λεπτομερώς, με την βοήθεια ζώντων ιθαγενών ομιλητών αυτής της πολύ σπάνιας γλώσσας.  Ο τελευταίος καθαρόαιμος Λιβ απεβίωσε το 2009. Σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, υπάρχουν τώρα περίπου 210 άτομα που γνωρίζουν την γλώσσα των αρχαίων Λιβ.

Η Λετονική Εκκλησία έχει και τον δικό της άγιο, τον Άγιο Ιερομάρτυρα Ιωάννη (Janis Pommers - 1876-1934), Αρχιεπίσκοπο Ρίγας και Λετονίας, ο οποίος δολοφονήθηκε στις 12 Οκτωβρίου, 1934. Η αξιοσημείωτη ζωή του απαιτεί ένα χωριστό άρθρο. Μάλλον χάρη στις δικές του προσευχές αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των Ορθοδόξων Λετονών στους πρόσφατους καιρούς.

Ο πρώην βουλευτής της Βουλής της πόλεως Jurmala και νυν αρχισυντάκτης για τον ραδιοσταθμό Radio Jurmala, Janis Kuzin, έχει επίσης έρθει στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το κύριο κίνητρό του είναι το πλέον επιθυμητό: η αναζήτηση της αλήθειας. Μια μέρα διηύθυνε ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα με ένα πρώην Ρωμαιοκαθολικό που είχε προσχωρήσει σε μια ισλαμική κοινότητα και είχε γίνει Γραμματέας Τύπου της. Ο Janis ξαφνιάστηκε με την παραδοχή του καλεσμένου του, την οποία περίμενε πάρα πολύ καιρό η ψυχή του: «Μόνο εκείνοι που ζουν εντελώς σύμφωνα με τους θεμελιώδεις νόμους που δίνονται στις Ρωμαιοκαθολικές ή Λουθηρανικές εκκλησίες μπορούν να λένε πως είναι Ρωμαιοκαθολικοί ή Λουθηρανοί. Αλλά, αν οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ρίζες τους για χάρη πολιτικού οφέλους και γίνουν φιλελεύθεροι, τότε δεν είναι πλέον Ρωμαιοκαθολικοί ή Λουθηρανοί.  Η Μεταρρύθμιση δεν οδήγησε σε κάτι καλό, και έτσι, εξ αιτίας των συνεχών αλλαγών στο δόγμα, είναι όλο και πιο λίγοι οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Λουθηρανοί.  Η εκκλησία αποτελείται από ανθρώπους, και αν δεν είναι κανείς μέσα στην εκκλησία, τότε και η ομολογία εκείνη χάνεται.»

 Έτσι ο Janis στράφηκε μετά στην Ορθοδοξία – μια πίστη που δεν είχε υποστεί καμία αλλαγή επί δύο χιλιετίες.

«Στις Ρωμαιοκαθολικές και Λουθηρανικές εκκλησίες δεν αισθάνεσαι την ανάσα του Θεού. Οπότε είναι παρήγορο, που οι Λετονοί αναζητούν τον εαυτό τους – όχι μέσα σε σέκτες, αλλά μέσα στην Ορθοδοξία. Αν και δυστυχώς ο σεκταρισμός είναι σήμερα ένα υπαρκτό πρόβλημα στην Λετονία, ο Λουθηρανισμός είναι μια κοσμική θρησκεία δεμένη στενά με το Κράτος και όλα τα επίσημα δρώμενα γίνονται μέσα σε Λουθηρανικές εκκλησίες. Όμως ακόμα και αν ο επικεφαλής της κυβέρνησης και ο πρόεδρος της Λετονίας συμμετέχουν σε αυτά τα δρώμενα, οι Λουθηρανικές εκκλησίες μένουν μισο-άδειες.  Όταν όμως αυτά τα δρώμενα γίνουν μέσα σε Ορθόδοξες εκκλησίες, ο Ναός ξεχειλίζει από κόσμο.

Και αυτό, παρά του ότι οι εθνικιστές ελέγχουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης και συχνά διεξάγουν αβάσιμες επιθεωρήσεις Ορθοδόξων εκκλησιών, που αγγίζουν οριακά την ιεροσυλία. Για παράδειγμα, γυναίκες επιθεωρήτριες προσπαθούν να εισβάλουν μέσα στο Ιερό – κάτι που εμείς ξέρουμε πως δεν επιτρέπεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία.  Διαπιστώνω από τους δικούς μου γνώριμους πως πολλοί Λετονοί μεταστρέφονται στην Ορθοδοξία και γίνονται ενορίτες Ορθοδόξων εκκλησιών στην Jurmala και την Ρίγα», συνεχίζει ο Janis Kuzin. «Στην πρωτεύουσα της Λετονίας οι Ορθόδοξες εκκλησίες έχουν 100% πληρότητα με Λετονούς ενορίτες.  Κάθε Τετάρτη, Λετονοί Λουθηρανοί και Ρωμαιοκαθολικοί συζητούν με Ορθοδόξους Ιερείς για το πώς μπορούν να μεταστραφούν στην Ορθοδοξία. Στην Λετονία ολόκληρες οικογένειες δέχονται την Ορθόδοξη πίστη.»

Στις μέρες μας δεν μπορείς να κοροϊδεύεις τους πάντες. Ούτε οι αθλητικές ομάδες, ούτε οι μουσικοί όμιλοι, ούτε άλλες ομάδες ειδικών ενδιαφερόντων – οι οποίες είναι τόσο διαδεδομένες μέσα στην κρατική Λετονική εκκλησία – δύνανται να την βοηθήσουν να κρατήσει τους ενορίτες της.  Αν δεν υπάρχει Πνεύμα, Θεία Χάρις και καμία διαχρονική σύνδεση με την Αποστολική Εκκλησία, τότε ακόμα και εκατοντάδες αθλητικές ομάδες αν δημιουργήσεις, κανείς δεν θα έρθει. Ειδικά όταν υπάρχουν άφθονοι χώροι όπου οι άνθρωποι μπορούν να αθλούνται ή να παίζουν μουσική. 

Αντιθέτως, όσο και αν κατηγορείς την Ορθοδοξία και τις ιεραρχίες της, τα μέλη Της δεν παύουν να αυξάνονται - και ο πόλεμος εναντίον της Ορθοδοξίας δεν είναι επ’ ουδενί μια επινόηση. Η Ορθοδοξία είναι δύναμη. Πρωτίστως επειδή διαμορφώνει μια προσωπικότητα απαλλαγμένη από την αμαρτία – και αυτό είναι το «φταίξιμό» της, για εκείνους που θέλουν όλους τους ανθρώπους στον κόσμο να υπακούουν στα διατάγματα των πρακτόρων δύναμης των μυστικών ομάδων του κόσμου της οικονομίας.

Και, φυσικά, ο Ορθόδοξος είναι ελεύθερος:  «Ο δε Κύριος το Πνεύμά εστιν· ου δε το Πνεύμα Κυρίου, εκεί ελευθερία.» (Β’ Κορ.3: 17). Δεν τον θολώνουν τα αυστηρά νομικίστικα δόγματα του Καθολικισμού και ο πρωτογονισμός του Λουθηρανισμού, ο οποίος θεωρεί πως αν ένας άνθρωπος είναι πλούσιος, έχει Χάρη.

Σε τι διαφέρουν οι Ορθόδοξοι;  «ουχ ότι ικανοί εσμεν αφ’ εαυτών λογίσασθαί τι ως εξ εαυτών, αλλ’ η ικανότης ημών εκ του Θεού, 6 ος και ικάνωσεν ημάς διακόνους καινής διαθήκης, ου γράμματος, αλλά πνεύματος· το γαρ γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί. » (Β’ Κορ.3: 5-6).