Η ιστορία της Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αλάσκα, στη «χώρα του ηλίου του μεσονυκτίου», προσφέρει ολοφώτεινες αρχές και παρακαταθήκες για τη σύγχρονη ιεραποστολική προσπάθεια. Περιοριζόμαστε να υπογραμμίσουμε συνοπτικά ορισμένα μόνο συμπεράσματα.

1. Η ευγενική και δραστήρια φυσιογνωμία του Σελέχωφ τονίζει ζωηρά πόσο ουσιαστικά μπορεί να συντελέσει στη διάδοση του Ευαγγελίου ο ευσεβής και δυναμικός λαϊκός επάνω στο πεδίο της εργασίας του.

Υπάρχουν και σήμερα πολλοί αξιόλογοι Ορθόδοξοι έμποροι και επιστήμονες σε διάφορες μη Χριστιανικές περιοχές. Στην Αφρική ανθούν ελληνικές κοινότητες με εκτεταμένο κύκλο εργασιών στους ντόπιους πληθυσμούς, και συχνά διαθέτουν μεγάλο κύρος. Η παρουσία τους μπορεί να έχει τεράστια ιεραποστολική σημασία, εάν ακτινοβολούν καλοσύνη και πίστη. Με την ίδρυση Ορθοδόξων ναών, Ιεραποστολικών σταθμών, σχολείων, τη διάδοση Ορθοδόξων βιβλίων, εικόνων, τη συντήρηση Ιεραποστόλων, την παροχή υποτροφιών σε ιθαγενείς Ιερείς κ.λπ., μπορούν να αναδειχθούν αγωγοί της Ορθόδοξης πίστεως στο περιβάλλον τους. Υπάρχουν ήδη τέτοια φωτεινά παραδείγματα. Το ζήτημα είναι πώς θα πυκνώσουν, πώς θα αναπτυχθεί ο ιεραποστολικός ζήλος των Ορθοδόξων αυτών κοινοτήτων. Όλα τα μέλη της Εκκλησίας επείγει να συνειδητοποιήσουν ότι η διάδοση της πίστεως δεν είναι έργο μερικών μόνο «ειδικευμένων ιεραποστόλων», αλλά χρέος κάθε πιστού. Καθένας μας οφείλει, οπουδήποτε και αν βρεθεί, να μεταφέρει τα σπέρματα του ευαγγελίου και να αγωνίζεται για την ανάπτυξή τους.

2. Για να ριζοβολήσουν όμως τα σπέρματα αυτά και να δώσουν καρπούς, χρειάζεται συστηματική πνευματική εργασία από εμπνευσμένους κληρικούς, οι οποίοι θα αφιερωθούν ολοκληρωτικά στον ευαγγελισμό του λαού που θα ζήσουν μαζί του.

Η ιστορία των πρώτων Ιεραποστόλων της Αλάσκας λέγει πολλά για τον τρόπο και τον δρόμο των Ορθοδόξων Ιεραποστόλων. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρωτοπόροι υπήρξαν μία ομάδα μοναχών. Άνθρωποι αδέσμευτοι από καθετί εγκόσμιο, εσωτερικό ή εξωτερικό, μπορούν να αποτελέσουν την προφυλακή για την εγκαθίδρυση της Βασιλείας του Θεού στις μη Χριστιανικές χώρες. Οι μοναχικές κοινότητες υπήρξαν πάντοτε βασικοί φορείς και πνεύμονες της Ορθόδοξης πίστεως στην ιστορία της διεισδύσεως του ευαγγελίου. Ο δραματικός θάνατος πολλών από την πρώτη αυτή Ιεραποστολική ομάδα φωτίζει ακόμη περισσότερο την προοπτική της απόλυτης θυσίας, χωρίς προσδοκίες άμεσων αποτελεσμάτων, που πρέπει να έχει όποιος αφιερώνεται σε ένα τέτοιο έργο.

Η συγκινητική επίδραση της ζωής του Ιουβεναλίου ύστερα από τόσα χρόνια, υπογραμμίζει τη σημασία και της πιο ολιγόχρονης παρουσίας ενός αληθινού ανθρώπου του Θεού. Η δε αγία μορφή του ταπεινού μοναχού Γερμανού, δείχνει πόση ακτινοβολία μπορεί να έχει ένας απλούς άνθρωπος, όταν πράγματι είναι δοσμένος στον Θεό και αγαπά με δύναμη. Ασφαλώς πάρα πολλά θα εξαρτηθούν στο μέλλον από αυτήν τη ζωντανή, άδολη μαρτυρία πίστεως και αγάπης των απολύτως αφιερωμένων στον Θεό ψυχών.

3. Οι φοβερές σελίδες καταπιέσεως, τις οποίες έγραψε η κερδοσκοπία πολλών Ρώσων εμπόρων, τονίζουν ακόμα μια φορά ότι, αν οι ευσεβείς μετανάστες είναι πολύτιμοι συμπαραστάτες της Ιεραποστολής, οι υλόφρονες και κατ' όνομα μόνο Χριστιανοί είναι οι φοβερότερες μάστιγες. Με το αντιχριστιανικό παράδειγμά τους ξεριζώνουν, σαν άλλοι τυφώνες, ό, τι με μόχθους οδυνηρούς πολλών ετών, συχνά και με αίμα, προσπαθούν να φυτέψουν οι αγνοί εργάτες του ευαγγελίου. Η κρίση της Χριστιανικής Ιεραποστολής, που παρουσιάζεται σήμερα σε πολλές περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, είναι χειροπιαστή απόδειξη των καταστρεπτικών επιπτώσεων που έχει η παρουσία τέτοιων «Χριστιανών» ή «Χριστιανικών δυνάμεων» μεταξύ των μη Χριστιανικών λαών.

4. Η περίπτωση του Ιννοκεντίου Βενιαμίνωφ δεν χρειάζεται αναλύσεις και σχόλια. Μιλάει άμεσα, πειστικότατα μόνη της. Δείχνει απαράμιλλα, σ’ όλες τις φάσεις της, τι μπορεί να κάνει για την Ιεραποστολή ένας κληρικός, ως έγγαμος Ιερέας ή ως Επίσκοπος, όταν αληθινά φλέγεται από αγάπη για τους «καθημένους εν χώρα και σκιά θανάτου».

Η τακτική του καθορίζει τις βασικές αρχές της Ορθόδοξης μεθόδου Ιεραποστολής: α) Ταπεινή συμμετοχή στη ζωή των ιθαγενών και εργασία μαζί τους· β) χρησιμοποίηση τοπικών διαλέκτων στη λατρεία και την κατήχηση· γ) παροχή του βαπτίσματος ύστερα από συστηματική προπαρασκευή· δ) επιμονή αποφυγής υλικών δολωμάτων για την προσέλκυση οπαδών, ώστε η Ιεραποστολή να παραμένει πνευματικό γεγονός, που συντελείται κυρίως με τη δύναμη του λόγου του Θεού, την ανυπόκριτη αγάπη και τη χάρη των μυστηρίων, χωρίς να μολύνεται από υλιστικές βλέψεις.

Ατενίζοντας τη μορφή του, βλέπουμε ακόμη ολοζώντανα χαρακτηριστικά του Ιεραποστόλου στην πιο υπέροχη ίσως έκφρασή τους: πίστη απόλυτη, ταπείνωση, προσαρμοστικότητα, δραστηριότητα ακατάβλητη, αδίστακτη τόλμη, μεθοδικότητα, και προπαντός αγάπη. Το έργο του υπήρξε κυριολεκτικά εποποιία αγάπης. Μιας αγάπης θαυμαστής σε ένταση και ευρύτητα, καθοδηγητικής σε σύστημα και δυναμικότητα. Γι' αυτό και ο Ιννοκέντιος Βενιαμίνωφ παραμένει ανεκτίμητος δείκτης πορείας για όσους δονούνται από τον πόθο της μεταδόσεως του ευαγγελίου «έως εσχάτου της γης».

5. Η αντοχή της Ορθοδοξίας στην Αλάσκα, μέσα στο καμίνι των τόσων δυσκολιών, αποδεικνύει πόσο βαθιά υπήρξε η πνευματική εργασία των πρώτων Ορθοδόξων Ιεραποστόλων.

Παντού και πάντοτε το έργο της Ιεραποστολής θα πρέπει να γίνεται με την προοπτική μελλοντικών δοκιμασιών και να θεμελιώνεται βαθιά, με στέρεο τρόπο «επί την πέτραν». «Έκαστος δε βλεπέτω πως έποικοδομεί· θεμέλιον γαρ άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ος εστίν Ιησούς Χριστός (ούτε ατομικά, ομαδικά ή εθνικά συμφέροντα ούτε επιμέρους παραδόσεις και νοοτροπίες). Ει δε τις εποικοδομεί επί τον θεμέλιον τούτον χρυσόν, άργυρον, λίθους τίμιους, ξύλα, χόρτον, καλάμην, εκάστου το έργον φανερόν γενήσεται· η γαρ ημέρα δηλώσει· ότι εν πυρι αποκαλύπτεται· και έκαστου το έργον οποίον εστί το πυρ δοκιμάσει» (Α' Κορινθίους 3:11-13).

6. Η βαθμιαία εξασθένηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλάσκα υπογραμμίζει πόσο φοβερός είναι ο κίνδυνος της απομονώσεως μιας τοπικής Εκκλησίας από το υπόλοιπο σώμα της Ορθοδοξίας, αλλά συγχρόνως και πόσο τρομερή η ευθύνη της εγκαταλείψεώς της.

Όσες φορές απαγγέλλουμε το «Πιστεύω» μας, ας ρωτούμε με συνέπεια τον εαυτό μας: Πιστεύουμε αληθινά «εις μίαν, Αγίαν, καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν», αισθανόμαστε πράγματι ότι είναι «Μια» ή βλέπουμε την Ορθόδοξη Εκκλησία σαν μία αόριστη «συνομοσπονδία» αυτονόμων Εκκλησιών, που ο πόνος της μιας είναι, κατά κανόνα, μόνο δημοσιογραφική είδηση για την άλλη; Όχι απλώς «πρέπει», είναι επείγουσα ανάγκη να «μετανοήσουμε» -δηλαδή να αλλάξουμε νου- και να νιώσουμε ότι δεν μπορούμε πια άλλο ατιμωρητί να διακηρύσσουμε ότι πιστεύουμε εις «μίαν, Αγίαν καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν», να κοινωνούμε του «ενός Άρτου» (Α' Κορινθίους 10:17), του «ενός Ποτηριού» και να μένουμε κλεισμένοι στα επαρχιακά μας αποκλειστικά προβλήματα, εκφράζοντας κάπου-κάπου και κάποια συμπάθεια για τους αδελφούς μας που αργοπεθαίνουν πνευματικά στη μοναξιά τους.

7. Όλα τονίζουν ότι επιβάλλεται το συντομότερο να ιδρυθεί μια ειδική Ιεραποστολική προσπάθεια μεταξύ όλων των Ορθοδόξων της Αμερικής, για την οικονομική και πνευματική συμπαράσταση προς την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλάσκας. Μια αδελφική συνεργασία για τη βοήθεια των παλαιοτέρων Ορθοδόξων πυρήνων στην Αμερική, με το πνεύμα των δύο Ιερέων που είδαμε προηγουμένως, θα μπορούσε όχι μόνο την Ορθοδοξία της Αλάσκας να ζωογονήσει, αλλά ακόμη να γίνει αφετηρία και πεδίο συσφίξεως των δεσμών των Ορθοδόξων της Αμερικής. Η κοινή Ιεραποστολική προσπάθεια μπορεί να βοηθήσει περισσότερο τη μεταξύ μας προσέγγιση, απ’ ό,τι οι απλές επαφές και συζητήσεις.

* * *

Παρ’ όλες τις καταιγίδες η φωνή της Ορθοδοξίας εξακολουθεί να ακούγεται καθαρά στη χώρα της απέραντης λευκής σιωπής. Εάν λυθεί η παράδοξη γενική σιωπή μας στις απεγνωσμένες αιτήσεις βοήθειας των μικρών Ιεραποστολικών Εκκλησιών, και συγκεκριμένα αν οι Χριστιανοί των θερμότερων κλιμάτων πάψουν να αντιμετωπίζουν παγερά τις εκκλήσεις «των ελαχίστων αδελφών» του Πόλου που λιμοκτονούν από την πείνα για λόγο Θεού (Ματθαίος 25:35-46), ασφαλώς μια νέα ημέρα θα ανατείλει και πάλι για την Ορθοδοξία στη «χώρα του ηλίου του μεσονυκτίου».