Περίοδος Ιεραποστολικής υφέσεως τον 7ο και 8ο αιώνα

Μετά τη μεγάλη Ιεραποστολική δράση του 6ου αιώνα ακολουθεί μία περίοδος υφέσεως (κατά τον 7ο και 8ο αιώνα). Η αυτοκρατορία αντιμετωπίζει φοβερές δυσκολίες, εσωτερικές και εξωτερικές. Πιέζεται από όλες τις κατευθύνσεις. Οι περσικοί πόλεμοι επί Ηρακλείου την καταπονούν. Η Αραβική εισβολή αρχίζει να αποσπά τις χώρες του Νότου. Τα κύματα των σλαβικών φύλων την κατακλύζουν. Η εικονομαχία δημιουργεί φοβερή εσωτερική αναστάτωση και αναστέλλει κάθε συστηματική ιεραποστολική προσπάθεια προς τα έξω.

Εντούτοις, μολονότι το βυζαντινό κράτος την εποχή αυτή αδυνατεί να αναλάβει ιεραποστολική πρωτοβουλία, δεν λείπουν εμπνευσμένες προσωπικότητες οι οποίες, προερχόμενες από βυζαντινά εδάφη, διακρίνονται στον ευαγγελισμό απομακρυσμένων εθνών.

Ιεραποστολικό έργο Αυγουστίνου και Θεοδώρου στη Βρετανία

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των δύο Ελλήνων ιερομονάχων, Αυγουστίνου και Θεοδώρου, που έδρασαν τον 7ο αιώνα στην Αγγλία. Ο Αυγουστίνος (+604) ήρθε από τη Ρώμη το 596 επικεφαλής 40 μοναχών και διέδωσε το ευαγγέλιο μεταξύ των Αγγλοσαξόνων -οι οποίοι, αφού απώθησαν τους παλαιούς κατοίκους της Βρετανίας, είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή τους- και έγινε ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος Καντουαρίας. Ο Θεόδωρος (601-690), αναλαμβάνοντας το 668 την αρχιεπισκοπή αυτή, υπήρξε ο «πραγματικός οργανωτής της Αγγλικής Εκκλησίας» (K. S. Latourette, μν. έργ., σ. 75-76).

Ο Θεόδωρος καταγόταν από την Ταρσό, σπούδασε στην Αθήνα και ήταν βαθύς γνώστης της ελληνικής και λατινικής φιλολογίας, της φιλοσοφίας και των μαθηματικών.

Παρ’ όλο ότι ήρθε στην Αγγλία άνω των 65 ετών, ανέπτυξε καταπληκτική δραστηριότητα πνευματική, οργανωτική και εκπολιτιστική. Μία από τις πρώτες επιτυχίες του ήταν ότι κατόρθωσε να συγκαλέσει σύνοδο, στην οποία συμμετείχαν όχι μόνο οι εκκλησιαστικοί, άλλα και οι πολιτικοί άρχοντες της έως τότε διηρημένης χώρας και έθεσε τις πρώτες βάσεις της εκκλησιαστικής ενότητος Αγγλοσαξόνων, Ιρλανδών και Σκώτων.

«Ουδόλως τις υπερβάλλει, αληθώς, ισχυριζόμενος ότι ο Έλλην Θεόδωρος πρώτος έρριψε τα σπέρματα της αγγλικής ενότητος» (Χρυσ. Παπαδόπουλος).

Ίδρυσε επίσης μονές και όρισε κάθε μοναστήρι και κάθε ναός να οργανώσουν σχολείο για τη μόρφωση του λαού. Στη Μονή του Αυγουστίνου ίδρυσε μεγάλη βιβλιοθήκη και ανωτέρα σχολή, στην οποία αργότερα μορφώθηκαν πολλοί διάσημοι Ιεραπόστολοι, όπως π.χ. ο σοφός Αλκουίνος, οι οποίοι μετέφεραν στην ηπειρωτική Ευρώπη το φως του ευαγγελίου και την κληρονομιά του Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού.

Δια του Θεοδώρου εισήχθησαν επίσης οι κλασικές σπουδές στην Αγγλία και αναπτύχθηκε θαυμάσια πνευματική κίνηση. Όπως διακήρυσσε τον επόμενο αιώνα ο Βέδας ο Αιδέσιμος, «ουδέποτε οι Άγγλοι, αφ’ ότου εγκατεστάθησαν εις την Βρετανίαν, είδον ευτυχεστέρους χρόνους από εκείνους, καθ’ ους έζη μετ’ αυτών ο Θεόδωρος».