• Περίληψη

• 1. Εισαγωγή

• 2. Παλαιά Διαθήκη

  • 2.1. Γιατί έφθασε μόνο για να δει από μακρυά ο Αβραάμ την Γη της Επαγγελίας και μετά εστάλη πίσω για 400 χρόνια;

  • 2.2. Προς τι, το «Μη ελεήσητε αυτούς!»;

  • 2.3. Γιατί όχι στους μικτούς γάμους;

  • 2.4. Η Επιλογή

  • 2.5. Στην Γη της Επαγγελίας

  • 2.6. Τα βασιλικά καθεστώτα του Ισραήλ

  • 2.7. Ποιος έστησε τον Ισραήλ για αποτυχία;

  • 2.8. Η διάσπαση του Βασιλείου:

  • 2.9. Το Βόρειο Βασίλειο

  • 2.10. Το Νότιο Βασίλειο

  • 2.11. Επάνοδος από την Εξορία

  • 2.12. Οι Προφήτες και οι Ψαλμοί

  • 2.12.1. Ο Μεγάλοι Προφήτες

  • 2.12.2. Οι Ελάσσονες Προφήτες

  • 2.12.3. Ο Ψαλμωδός

• 3. Η Μεταξύ Διαθηκών Περίοδος

• 4. Οι Αθεϊστές

• 5. Καινή Διαθήκη

  • 5.1. Η εξήγηση που δίνεται στην Καινή Διαθήκη για τον αφανισμό του Ισραήλ και την εξορία του υπολείμματός του

• 6. Χρονοδιάγραμμα

• 7. Εν κατακλείδι…

• 8. Ο Νόμος του Χριστού: γιατί η θυσία τέκνων είναι η έσχατη αμαρτία

• 9. Αβραάμ και Ισαάκ

• 10. Η Σταύρωση του Ιησού

Περίληψη

Η περιγραφή εδώ της ιστορίας των Ισραηλιτών - από την Έξοδο έως την Εξορία και την επιστροφή τους - έχει συγκεντρώσει όλες τις αγιογραφικές αναφορές για ανθρωποθυσίες παιδιών στην λατρεία των ‘θεών’ ως εξήγηση της προβληματικής φράσης «Μη ελεήσητε αυτούς!» που έχει εγείρει ερωτήματα κατά πόσο ο Θεός διέταξε άσκοπη ή αδικαιολόγητη γενοκτονία, καθώς και πώς είναι δυνατόν αυτή η έκφραση να συνάδει με το «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» του Χριστού.

Το  «Μη ελεήσητε αυτούς!» δεν ειπώθηκε επειδή οι λαοί των χωρών εκείνων αμάρταιναν· όλοι αμαρτάνουν.  Το «Μη ελεήσητε αυτούς!» δεν ήταν λόγω ειδωλολατρίας· όλα τα έθνη εκτός – αλλά και πολλά εντός – του Ισραήλ το έκαναν. Οι άλλοι λαοί (που ήδη κατοικούσαν μέσα στην «Γη της Επαγγελίας») επιδίδονταν στην διάπραξη «βδελυγμάτων» τα οποία συμπεριελάμβαναν την μαντεία, την μαγεία, την ερμηνεία οιωνών, την γητεία κλπ., επίσης σέβονταν τα μέντιουμ ή τους πνευματιστές που συμβουλεύονταν τους νεκρούς.

Το «Μη ελεήσητε αυτούς!» ειπώθηκε από τον Θεό εξ αιτίας της φρίκης συγκεκριμένων «βδελυγμάτων» που διέπρατταν μέσα στην λατρεία των θεών τους, με την επαναληπτική Του εξήγηση πως η ασυγχώρητη, χείριστη φρίκη ήταν η θυσία των ίδιων των παιδιών τους για την λατρεία των θεών τους. Η βαρύτητα αυτής της πράξης είναι πως, όταν ένας πολιτισμός ξεπέσει στο σημείο να θυσιάζουν οι γονείς τα δικά τους παιδιά για την λατρεία των θεών τους, τότε έχει περάσει στο σημείο της μη επιστροφής.

Ο ισχυρισμός αυτός αποδεικνύεται, από την ίδια την ιστορία του Ισραήλ: ΔΕΝ εξολόθρευσαν εκείνους τους προϋπάρχοντες κατοίκους οι οποίοι είχαν ξεπέσει στην θυσία παιδιών κατά την λατρεία των θεών τους.  Αντ’ αυτού, ο λαός Του προέβαινε σε μικτούς γάμους με αυτούς τους λαούς, και όχι μόνο εστράφησαν στην λατρεία των θεών εκείνων, αλλά ξέπεσαν κάνοντας ακόμα χειρότερα - όπως είχαν προειδοποιηθεί πως θα γινόταν, ήτοι: πως θα θυσίαζαν ακόμα και τα δικά τους παιδιά, και μάλιστα σε περισσότερους θεούς απ’ όσους λάτρευαν οι προηγούμενοι λαοί του τόπου!

Ο Σολομών περιφρόνησε τις προειδοποιήσεις εναντίον των μικτών γάμων με τις ξένες γυναίκες. Ο Αχιά είχε προφητεύσει πως το σύστημα βωμών που είχε κατασκευάσει ο Σολομών στο τέλος της ζωής του, μέσα στην Κοιλάδα Εννόμ – πράγμα που οδήγησε στην εν συνεχεία θυσία των δικών τους παιδιών στους ξένους αυτούς θεούς – θα ήταν και η τελειωτική πτώση του.

Η συνέχεια της ιστορίας του Ισραήλ δείχνει πως το κατάντημα της θυσίας των παιδιών στην λατρεία άλλων θεών ήταν σίγουρα μια μη αναστρέψιμη κατάσταση, δεδομένου ότι οι Ισραηλίτες συνεχώς επέστρεφαν στην πρακτική αυτή, παρά τις τέσσερεις κατά καιρούς «εκκαθαρίσεις» από καλούς βασιλείς.

Τμήματα του Ισραήλ βρέθηκαν στην Εξορία, πήραν μαθήματα από την δική τους εμπειρία αποτυχίας, και επέστρεψαν στην Γη της Επαγγελίας, σαν ένα θλιβερό απομεινάρι. Οι Έσδρας - Νεεμίας αντιλαμβάνονταν ξεκάθαρα την φρίκη της συνέχισης των απαγορευμένων πρακτικών, έτσι οι Ισραηλίτες τελικά έδιωξαν τις ξένες συζύγους τους μαζί με τα παιδιά τους - εξ αιτίας των αποτελεσμάτων της ανυπάκουης πρακτικής του Σολομώντα - και τελικά έγιναν μονοθεϊστικοί και πιστοί στον δικό τους Θεό.

Ως τιμωρία του Ισραήλ για τις αμαρτίες του, επέτρεψε ο Θεός να εξεγερθούν οι Βαβυλώνιοι, οι οποίοι με αγριότητα έκαναν αυτό που είχε διαταχθεί ο Ισραήλ να κάνει: έκτοτε δεν βρίσκεται καμμία καταγεγραμμένη αναφορά για θυσίες παιδιών στην περιοχή.

Ακόμα και τα κείμενα στα Απόκρυφα δίνουν την ίδια εξήγηση για την Εξορία: την θυσία παιδιών.

Την περίοδο της Καινής Διαθήκης η Κοιλάδα Εννόμ είχε μετονομασθεί σε «Γέεννα», και ο Χριστός την χρησιμοποιεί 7 φορές ως παρομοίωση για την ύστατη εξαχρείωση του Ισραήλ, την καταστροφή και την απώλεια.  Όμως χάνεται η «γροθιά» της λέξης κατά την απόδοσή της ως «κόλαση».

Στο Συνέδριο, ο Στέφανος δίνει την θυσία τέκνων («Μολώχ» κατά τους Εβδομήκοντα) ως τελικό λόγο της Εξορίας. Ο Ιησούς κατακεραυνώνει τους Εβραίους για την μετονομασία της Κοιλάδας Εννόμ σε Γέεννα, που συχνά μεταφράζεται πλαδαρά ως «κόλαση» («hell» στα αγγλικά ευαγγέλια). Γιατί πράγματι κόλαση γινόταν στην Κοιλάδα τού Εννόμ.

Η εσχάτη αμαρτία ενώπιον του Νόμου του Χριστού  =  η ανθρωποθυσία τέκνων

Αγγείο ταφής του 7^ου αι. π.Χ. από την Καρθαγένη, που περιέχει απανθρακωμένα λείψανα βρέφους.

Νεκροταφείο του 7^ου αι. π.Χ. στην Καρθαγένη

1. Εισαγωγή

Οι Ισραηλίτες εξελίσσονταν σε θεοκρατικό έθνος καθώς έφευγαν από την Αίγυπτο και έχοντας ενώπιόν τους την κατάκτηση της Γης της Επαγγελίας. Τους είχε επισημανθεί πως, για να αποκτήσουν την Γη της Επαγγελίας, θα πρέπει να εξολοθρεύσουν τους πάντες εκεί:

Δευτερονόμιο 7:2: 2 και παραδώσει αυτούς Κύριος ο Θεός σου εις τας χείρας σου και πατάξεις αυτούς, αφανισμώ αφανιείς αυτούς, ου διαθήση προς αυτούς διαθήκην, ουδέ μη ελεήσητε αυτούς.

Αυτό το απόσπασμα εγείρει δύο προβλήματα – της διαταγής του Θεού για γενοκτονία, και το πώς αυτό συνάδει με τα λόγια του Χριστού: «Αγάπα τους εχθρούς σου».

Αυτό που χρειάζεται εδώ είναι να μελετήσει κάποιος τη Βιβλική ιστορία των θυσιών παιδιών για την λατρεία των θεών και τον πυρήνα της ιστορικής αποτυχίας του Ισραήλ – κάτι που παρουσιάζεται εδώ, (σχεδόν) χωρίς θεολογικά, φιλοσοφικά ή ηθικιστικά σχόλια.

Ο Ισραήλ είχε επιλεγεί από τον Θεό για να γίνει ένας παραδειγματικός λαός, μια ομάδα που θα έδειχνε το προτέρημα του σωστού βίου με τον Θεό της – τον αληθινό Θεό, που δημιούργησε τον ουρανό και την γη. Σε αυτό απέτυχε παταγωδώς, όπως μας δείχνει η Ιστορία. Αν διαβασθεί η Προς Ρωμαίους Επιστολή, με την πρέπουσα προσοχή στις επισημάνσεις του Παύλου ως προς την ομάδα ανθρώπων στην οποία απευθύνεται σε κάθε τμήμα της Επιστολής, τότε θα φανεί πως έλεγε ότι οι Εβραίοι είχαν επιλεγεί και είχαν ως προορισμό τους την ανάδειξη του Μεσσία - παρά τις αποτυχίες τους σαν λαός - και πως η επιλογή και ο προορισμός αυτός δεν ισχύει έξω από αυτό το στενό σκηνικό· για όποιους και για όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους θα υπάρχει μόνο το Ευαγγέλιο.

2. Παλαιά Διαθήκη

2.1. Γιατί έφθασε μόνο για να δει από μακρυά ο Αβραάμ την Γη της Επαγγελίας και μετά εστάλη πίσω για 400 χρόνια;

Γένεσις 15:16: «16 τετάρτη δε γενεά αποστραφήσονται ώδε· ούπω γαρ αναπεπλήρωνται αι αμαρτίαι των Αμορραίων έως του νυν».

Ποιές λοιπόν ήταν οι αμαρτίες των Αμορραίων, που δεν είχαν ακόμη «αναπληρωθεί»;    

2.2. Προς τι, το «Μη ελεήσητε αυτούς!»;

Γιατί έλαβαν την εντολή οι Ισραηλίτες να εξολοθρεύσουν όλους μέσα στην Γη της Επαγγελίας;

Γιατί, το «Μη ελεήσητε αυτούς!»;;;

ΔΕΝ ήταν εξ’ αιτίας της «αμαρτίας» γενικά - όλοι την διαπράττουν.

ΔΕΝ ήταν επειδή εκείνοι λάτρευαν τα είδωλα, τα ψεύτικα είδωλα.  Πάμπολλοι έξω από το Ισραήλ, και αρκετοί εντός του Ισραήλ το έκαναν.

Ήταν κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο. Ήταν εξ αιτίας – και ΜΟΝΟ εξ αιτίας – του χείριστου των «βδελυγμάτων» που διέπρατταν για την λατρεία των ‘θεών’ τους που έπρεπε να εξαλειφθούν, και επειδή δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής, όταν μια περιοχή ή ένας πολιτισμός φθάσει σε αυτό το ακραίο σημείο.

Λευιτικόν18:21: 21 και από του σπέρματός σου ου δώσεις λατρεύειν άρχοντι και ου βεβηλώσεις το όνομα το άγιον· εγώ Κύριος· […] 26 και φυλάξεσθε πάντα τα νόμιμά μου και πάντα τα προστάγματά μου, και ου ποιήσετε από πάντων των βδελυγμάτων τούτων, ο εγχώριος και ο προσγενόμενος προσήλυτος εν υμίν· 27 πάντα γαρ τα βδελύγματα ταύτα εποίησαν οι άνθρωποι της γης οι όντες πρότερον υμών, και εμιάνθη η γη. 28 και ίνα μη προσοχθίση υμίν η γη εν τω μιαίνειν υμάς αυτήν, ον τρόπον προσώχθισε τοις έθνεσι τοις προ υμών. 29 ότι πας, ος εάν ποιήση από πάντων των βδελυγμάτων τούτων, εξολοθρευθήσονται αι ψυχαί αι ποιούσαι εκ του λαού αυτών. 30 και φυλάξετε τα προστάγματά μου, όπως μη ποιήσητε από πάντων των νομίμων των εβδελυγμένων, α γέγονε προ του υμάς, και ου μιανθήσεσθε εν αυτοίς, ότι εγώ Κύριος ο Θεός υμών.

Λευιτικόν 20:1: «1 Και ελάλησε Κύριος προς Μωυσήν λέγων· 2 και τοις υιοίς Ισραήλ λαλήσεις· εάν τις από των υιών Ισραήλ ή από των γεγενημένων προσηλύτων εν Ισραήλ, ος αν δω του σπέρματος αυτού άρχοντι (=Μολώχ), θανάτω θανατούσθω· το έθνος το επί της γης λιθοβολήσουσιν αυτόν εν λίθοις. 3 και εγώ επιστήσω το πρόσωπόν μου επί τον άνθρωπον εκείνον και απολώ αυτόν εκ του λαού αυτού, ότι του σπέρματος αυτού έδωκεν άρχοντι (=Μολώχ), ίνα μιάνη τα άγιά μου και βεβηλώση το όνομα των ηγιασμένων μοι. 4 εάν δε υπερόψει υπερίδωσιν οι αυτόχθονες της γης τοις οφθαλμοίς αυτών από του ανθρώπου εκείνου, εν τω δούναι αυτόν του σπέρματος αυτού άρχοντι (=Μολώχ), του μη αποκτείναι αυτόν, 5 και επιστήσω το πρόσωπόν μου επί τον άνθρωπον εκείνον και την συγγένειαν αυτού και απολώ αυτόν και πάντας τους ομονοούντας αυτω, ωστε εκπορνεύειν αυτόν εις τους άρχοντας εκ του λαού αυτών

Ο Μολώχ ήταν ‘θεός’ στον οποίον η μοναδική θυσία ήταν η θυσία παιδιών.

Λευιτικόν 20:22 «Και φυλάξασθε πάντα τα προστάγματά μου, και τα κρίματά μου και ποιήσετε αυτά, και ου μη προσοχθίση υμίν η γη, εις ην εγώ εισάγω υμάς εκεί κατοικείν επ' αυτής. 23 και ουχί πορεύεσθε τοις νομίμοις των εθνών, ους εξαποστέλλω αφ ‘ υμών· ότι ταύτα πάντα εποίησαν, και εβδελυξάμην αυτούς.»

Δευτερονόμιον 7:1-2:  1 Εάν δε εισάγη σε Κύριος ο Θεός σου εις την γην, εις ην εισπορεύη εκεί κληρονομήσαι αυτήν, και εξάρη έθνη μεγάλα από προσώπου σου, τον Χετταίον και Γεργεσσαίον και Αμορραίον και Χαναναίον και Φερεζαίον και Ευαίον και Ιεβουσαίον, επτά έθνη πολλά και ισχυρότερα υμών, 2 και παραδώσει αυτούς Κύριος ο Θεός σου εις τας χείράς σου και πατάξεις αυτούς, αφανισμω αφανιείς αυτούς, ου διαθήση προς αυτούς διαθήκην, ουδέ μή ελεήσητε αυτούς.»

Δευτερονόμιον 7:5-6:  «5 αλλ ‘ ούτω ποιήσετε αυτοίς· τους βωμούς αυτών καθελείτε και τας στήλας αυτών συντρίψετε και τα άλση αυτών εκκόψετε και τα γλυπτά των θεών αυτών κατακαύσετε πυρί· 6 ότι λαός άγιος ει Κυρίω τω Θεω σου, και σε προείλετο Κύριος ο Θεός σου είναι αυτω λαόν περιούσιον παρά πάντα τα έθνη, όσα επί προσώπου της γης.»

Δευτερονόμιον 7:16: «16 και φαγή πάντα τα σκύλα των εθνών, α Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι· ου φείσεται ο οφθαλμός σου επ' αυτοίς, και ου μη λατρεύσης τοις θεοίς αυτών, ότι σκώλον τούτό εστί σοι.»

ΔΕΝ ήταν επειδή ο Ισραήλ ήταν καλός ή άγιος:

Ήταν ξεκάθαρο, πως η εντολή «μή ελεήσητε αυτούς» δεν ήταν επειδή ο λαός του Ισραήλ αποτελείτο από εξαιρετικά καλούς ανθρώπους ή αγίους.  Δεν ήταν επειδή ο λαός του Ισραήλ διέφερε από τους άλλους λαούς. Μάλιστα τον χαρακτήρισε σκληροτράχηλο και απειθή…

Δευτερονόμιον 9:3-7:  3 και γνώση σήμερον, ότι Κύριος ο Θεός σου, ούτος προπορεύσεται προ προσώπου σου· πυρ καταναλίσκον εστίν· ούτος εξολοθρεύσει αυτούς, και ούτος αποστρέψει αυτούς από προσώπου σου, και απολεί αυτούς εν τάχει, καθάπερ είπέ σοι Κύριος. 4 μη είπης εν τη καρδία σου εν τω εξαναλώσαι Κύριον τον Θεόν σου τα έθνη ταύτα προ προσώπου σου λέγων· δια τας δικαιοσύνας μου εισήγαγέ με Κύριος κληρονομήσαι την γην την αγαθήν ταύτην· 5 ουχί δια την δικαιοσύνην σου, ουδέ δια την οσιότητα της καρδίας σου συ εισπορεύη κληρονομήσαι την γην αυτών, αλλά δια την ασέβειαν των εθνών τούτων Κύριος εξολοθρεύσει αυτούς από προσώπου σου και ίνα στήση την διαθήκην αυτού, ην ώμοσε Κύριος τοις πατράσιν ημών, τω Αβραάμ και τω Ισαάκ και τω Ιακώβ. 6 και γνώση σήμερον ότι ουχί δια τας δικαιοσύνας σου Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι την γην την αγαθήν ταύτην κληρονομήσαι, ότι λαός σκληροτράχηλος ει. 7 μνήσθητι, μη επιλάθη όσα παρώξυνας Κύριον τον Θεόν σου εν τη ερήμω· αφ’ ης ημέρας εξήλθετε εξ Αιγύπτου έως ήλθετε εις τον τόπον τούτον, απειθούντες διετελείτε τα προς Κύριον.

Σαφώς ήταν και δίκοπο μαχαίρι, το να επιλέξει ο Θεός τον Ισραήλ ως λαό Του· η επιλογή Του αυτή συνοδευόταν και από υποχρεώσεις:

Δευτερονόμιον 11:­26-28:  «26 Ιδού εγώ δίδωμι ενώπιον υμών σήμερον την ευλογίαν και την κατάραν· 27 την ευλογίαν, εάν ακούσητε τας εντολάς Κυρίου του Θεού υμών, όσας εγώ εντέλλομαι υμίν σήμερον, 28 και την κατάραν, εάν μη ακούσητε τας εντολάς Κυρίου του Θεού ημών, όσα εγώ εντέλλομαι υμίν σήμερον, και πλανηθήτε από της οδού, ης ενετειλάμην υμίν, πορευθέντες· λατρεύειν θεοίς ετέροις, ους ουκ οίδατε.»

Υπήρξαν επανειλημμένες προειδοποιήσεις, που τόνιζαν πως δεν ήταν μόνο η ειδωλολατρία ο λόγος που θα δινόταν κατάρα στον τόπο.  Εδώ το «βδέλυγμα» σχετιζόταν και με την θυσία παιδιών:

Δευτερονόμιον 12:29-31: 29 Εάν δε εξολοθρεύση Κύριος ο Θεός σου τα έθνη, εις ους εισπορεύη εκεί κληρονομήσαι την γην αυτών, από προσώπου σου και κατακληρονομήσης αυτήν, και κατοικήσης εν τη γη αυτών, 30 πρόσεχε σεαυτω, μη εκζητήσης επακολουθήσαι αυτοίς μετά το εξολοθρευθήναι αυτούς από προσώπου σου λέγων· Πως ποιούσι τα έθνη ταύτα τοις θεοίς αυτών, ποιήσω καγώ. 31 ου ποιήσεις ούτω τω Θεω σου· τα γαρ βδελύγματα Κυρίου, α εμίσησεν, εποίησαν εν τοις θεοίς αυτών, ότι τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών κατακαίουσιν εν πυρί τοις θεοίς αυτών.

Και εδώ, τα «βδελύγματα» ολοφάνερα ταυτίζονται με την θυσία παιδιών – μεταξύ άλλων πραγμάτων τα οποία θεωρούνται ολισθηρός κατήφορος προς εκείνο το τελικό κατάντημα.

Δευτερονόμιο 18:9-12: 9 Εάν δε εισέλθης εις την γην, ην Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι, ου μαθήση ποιείν κατά τα βδελύγματα των εθνών εκείνων. 10 ουχ ευρεθήσεται εν σοί περικαθαίρων τον υιόν αυτού ή την θυγατέρα αυτού εν πυρί, μαντευόμενος μαντείαν, κληδονιζόμενος και οιωνιζόμενος, 11 φαρμακός επαείδων επαοιδήν, εγγαστρίμυθος και τερατοσκόπος, επερωτών τους νεκρούς. 12 έστι γαρ βδέλυγμα Κυρίω τω Θεω σου πας ποιών ταύτα· ένεκεν γαρ των βδελυγμάτων τούτων Κύριος εξολοθρεύσει αυτούς από προσώπου σου.

Και πάλι βλέπουμε πως η διάπραξη «βδελυγμάτων» είναι βάσιμος λόγος για την εκκαθάριση του τόπου από εκείνους τους κατοίκους, αφού δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής άπαξ και ένας λαός πέσει σε τέτοιο κατήφορο στις θρησκευτικές πράξεις του:

Δευτερονόμιο 20:16-18: «16 ιδού δε από των πόλεων των εθνών τούτων, ων ο Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι κληρονομείν την γην αυτών, ου ζωγρήσετε απ‘ αυτών παν εμπνέον, 17 αλλ‘ ή αναθέματι αναθεματιείτε αυτούς, τον Χετταίον και Αμορραίον και Χαναναίον και Φερεζαίον και Ευαίον και Ιεβουσαίον και Γεργεσαίον, ον τρόπον ενετείλατό σοι Κύριος ο Θεός σου, 18 ίνα μη διδάξωσι ποιείν υμάς πάντα τα βδελύγματα αυτών, όσα εποίησαν τοις θεοίς αυτών, και αμαρτήσεσθε εναντίον Κυρίου του Θεού υμών.»

2.3. Γιατί όχι στους μικτούς γάμους;

Γιατί είχε απαγορεύσει ο Θεός τους μικτούς γάμους των Ισραηλιτών με τους λαούς πού ζούσαν στην Γη της Επαγγελίας;   Ήταν επειδή θα τους παρέσερναν στην διάπραξη αυτών των βδελυγμάτων:

Έξοδος 34:15-16: «15 μη ποτε θής διαθήκην τοις εγκαθημένοις επί της γης, και εκπορνεύσωσιν οπίσω των θεών αυτών και θύσωσι τοις θεοίς αυτών, και καλέσωσί σε, και φάγης των αιμάτων αυτών, 16 και λάβης των θυγατέρων αυτών τοις υιοίς σου και των θυγατέρων σου δως τοις υιοίς αυτών, και εκπορνεύσωσιν αι θυγατέρες σου οπίσω των θεών αυτών, και εκπορνεύσωσιν οι υιοί σου οπίσω των θεών αυτών»

Δευτερονόμιον 7: 3: «3 ουδέ μη γαμβρεύσητε προς αυτούς· την θυγατέρα σου ου δώσεις τω υιω αυτού, και την θυγατέρα αυτού ου λήψη τω υιω σου· 4 αποστήσει γαρ τον υιόν σου απ’ εμού, και λατρεύσει θεοίς ετέροις, και οργισθήσεται θυμω Κύριος εις υμάς και εξολοθρεύσει σε το τάχος.»

2.4. Η Επιλογή

Πλησιάζοντας την Γη της Επαγγελίας, ο Ιησούς του Ναυή έδωσε στον Ισραηλιτικό λαό μια επιλογή:

Ή να υπηρετούν τους πατρώους θεούς (της περιοχής απ όπου προήλθε ο Αβραάμ), κρύβοντάς τους (μέχρι εκείνη τη στιγμή τους κουβαλούσαν μαζί – αυτό άρχισε με την Ραχήλ – Γεν.31:19),

ή να εγκαταλείψουν τους θεούς των Αμορραίων,

ή να υπηρετούν τον Θεό που τους είχε οδηγήσει μέχρι εκεί - με τόσα θαύματα μάλιστα.

Περί προτίμησης να ακολουθήσουν τον Θεό:

Ιησούς του Ναυή 24:29: «29 και ελάτρευσεν Ισραήλ τω Κυρίω πάσας τας ημέρας Ιησού και πάσας τας ημέρας των πρεσβυτέρων, όσοι εφείλκυσαν τον χρόνον μετά Ιησού και όσοι είδοσαν πάντα τα έργα Κυρίου, όσα εποίησε τω Ισραήλ.»

2.5. Στην Γη της Επαγγελίας

Ο λαός του Ισραήλ προχωρούσε παραπαίοντας, χρόνια ολόκληρα, σε όλους τους χαοτικούς πολέμους του, και απέτυχε να κληρονομήσει την Γη της Επαγγελίας. Αμέλησε να πειθαρχήσει στην εντολή να «μην τους ελεήσει», και να ΜΗΝ προβαίνει σε μικτούς γάμους με τους ντόπιους, με αποτέλεσμα να καταντήσουν οι ίδιοι να λατρεύουν τους θεούς της εκάστοτε περιοχής – με συνέπειες. Αφού δεν υπάκουσαν στις εντολές του Θεού που πάντα τους έσωζε και τους φρόντιζε θαυματουργικά στις δύσκολες στιγμές, Εκείνος τους άφησε πλέον, να υπηρετούν τους ξένους θεούς που προτίμησαν, και να ζητούν από εκείνους να τους σώζουν από τις μέλλουσες θλίψεις που θα συναντούσαν:

Κριτές 10:6-14: 6 Και προσέθεντο οι υιοί Ισραήλ του ποιήσαι το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και εδούλευσαν τοις Βααλίμ και τοις Ασταρώθ και τοις θεοίς Αράδ και τοις θεοίς Σιδώνος και τοις θεοίς Μωάβ και τοις θεοίς υιών Αμμών και τοις θεοίς Φυλιστιεϊμ και εγκατέλιπον τον Κύριον και ουκ εδούλευσαν αυτω. 7 και ωργίσθη θυμω Κύριος εν Ισραήλ και επέδοτο αυτούς εν χειρί Φυλιστειϊμ και εν χειρί υιών Αμμών. 8 και έθλιψαν και έθλασαν τους υιούς Ισραήλ εν τω καιρω εκείνω οκτωκαίδεκα έτη, τους πάντας υιούς Ισραήλ τους εν τω πέραν του Ιορδάνου εν γη του Αμορρί του εν Γαλαάδ. 9 και διέβησαν οι υιοί Αμμών τον Ιορδάνην παρατάξασθαι προς Ιούδαν και Βενιαμίν και προς Εφραίμ και εθλίβη Ισραήλ σφόδρα. 10 και εβόησαν οι υιοί Ισραήλ προς Κύριον λέγοντες· ημάρτομέν σοι, ότι εγκατελίπομεν τον Θεόν και εδουλεύσαμεν τω Βααλίμ. 11 και είπε Κύριος προς τους υιούς Ισραήλ· μη ουχί εξ Αιγύπτου και από του Αμορραίου και από υιών Αμμών και από Φυλιστιϊμ 12 και Σιδωνίων και Αμαλήκ και Μαδιάμ, οί έθλιψαν υμάς, και εβοήσατε προς με, και έσωσα υμάς εκ χειρός αυτών; 13 και υμείς εγκατελίπετέ με και εδουλεύσατε θεοίς ετέροις· δια τούτο ου προσθήσω του σώσαι υμάς. 14 πορεύεσθε και βοήσατε προς τους θεούς, ους εξελέξασθε εαυτοίς, και αυτοί σωσάτωσαν υμάς εν καιρω θλίψεως υμών.

Αυτό ήταν το υπόβαθρο του περίφημου λόγου του Ιησού Ναυή:

Ιησούς Ναυή 24:14-15: 14 και νυν φοβήθητε Κύριον, και λατρεύσατε αυτω εν ευθύτητι και εν δικαιοσύνη και περιέλεσθε τους θεούς τους αλλοτρίους, οίς ελάτρευσαν οι πατέρες ημών εν τω πέραν του ποταμού και εν Αιγύπτω, και λατρεύσατε Κυρίω  15 εαν δε μη αρέσκει υμίν λατρεύειν Κυρίω, εκλέξασθε υμίν αυτοίς σήμερον, τίνι λατρεύσητε, είτε τοις θεοίς των πατέρων υμών, τοις εν τω πέραν του ποταμού, είτε τοις θεοίς των Αμορραίων, εν οίς υμείς κατοικείτε επί της γης αυτών· εγώ δε και η οικία μου λατρεύσομεν Κυρίω, ότι άγιός εστι.

Κριταί  2:2-3: « 2 και υμείς ου διαθήσεσθε διαθήκην τοις εγκαθημένοις εις την γην ταύτην, ουδέ τοις θεοίς αυτών προσκυνήσετε, αλλά τα γλυπτά αυτών συντρίψετε, τα θυσιαστήρια αυτών καθελείτε. και ουκ εισηκούσατε της φωνής μου, ότι ταύτα εποιήσατε.  3 καγώ είπον· ου μη εξάρω αυτούς εκ προσώπου υμών, και έσονται υμίν εις συνοχάς, και οι θεοί αυτών έσονται υμίν εις σκάνδαλον.»

Κριταί 2:10-12:  10 και γε πάσα η γενεά εκείνη προσετέθησαν προς τους πατέρας αυτών, και ανέστη γενεά ετέρα μετ’ αυτούς, οί ουκ έγνωσαν τον Κύριον και γε το έργον, ό εποίησεν εν τω Ισραήλ. 11 Και εποίησαν οι υιοί Ισραήλ το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και ελάτρευσαν τοις Βααλίμ.  12 και εγκατέλιπον τον Κύριον τον Θεόν των πατέρων αυτών τον εξαγαγόντα αυτούς εκ γης Αιγύπτου και επορεύθησαν οπίσω θεών ετέρων από των θεών των εθνών των περικύκλω αυτών και προσεκύνησαν αυτοίς και παρώργισαν τον Κύριον

2.6. Τα βασιλικά καθεστώτα του Ισραήλ

Ο Ισραήλ ανέπτυξε ένα βασιλικό σύστημα κυβέρνησης, το οποίο φαινόταν σχεδόν αποδοτικό.  Στην αρχή.  Όμως αυτό οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή του. Ο προφήτης Σαμουήλ ήταν αντίθετος με τον διορισμό βασιλέα όπως του το ζήτησαν, όμως έλαβε οδηγία από τον Θεό να τους «κάνει το χατήρι» να ορισθεί βασιλιάς – δήθεν για να κυβερνώνται «καθά και τα λοιπά έθνη». Ο παντογνώστης Θεός όμως γνώριζε πως η πραγματική επιθυμία τους να έχουν διορισμένο βασιλιά ήταν για να ΜΗΝ έχουν βασιλιά τους τον Θεό – με ό,τι αποτέλεσμα θα έφερνε αυτό:  

Βασιλειών Α’ 8:7 – Σαμουήλ:  4 και συναθροίζονται άνδρες Ισραήλ και παραγίνονται εις Αρμαθαίμ προς Σαμουήλ 5 και είπαν αυτω· ιδού συ γεγήρακας, και οι υιοί σου ου πορεύονται εν τη οδω σου· και νυν κατάστησον εφ’ ημάς βασιλέα δικάζειν ημάς, καθά και τα λοιπά έθνη. 6 και πονηρόν το ρήμα εν οφθαλμοίς Σαμουήλ, ως είπαν, δος ημίν βασιλέα δικάζειν ημάς· και προσηύξατο Σαμουήλ προς Κύριον. 7 και είπε Κύριος προς Σαμουήλ· άκουε της φωνής του λαού, καθά αν λαλώσί σοι· ότι ου σε εξουθενήκασιν, αλλ’ ή εμέ εξουθενήκασι του μη βασιλεύειν επ' αυτών. 8 κατά πάντα τα ποιήματα, α εποίησάν μοι αφ‘ ης ημέρας ανήγαγον αυτούς εξ Αιγύπτου έως της ημέρας ταύτης και εγκατέλιπόν με και εδούλευον θεοίς ετέροις, ούτως αυτοί ποιούσι και σοί. 9 και νυν άκουε της φωνής αυτών· πλήν ότι διαμαρτυρόμενος διαμαρτύρη αυτοίς και απαγγελείς αυτοίς το δικαίωμα του βασιλέως, ος βασιλεύσει επ’ αυτούς.

Η αντίδραση του Σαμουήλ στους ανθρώπους του Ισραήλ όταν εναντιώθηκαν στην συμβουλή του, είναι πρότυπο για όλους τους Χριστιανούς όταν έχουν να κάνουν με αμφισβητήσεις:

Βασιλειών Α’ 12:23 – Σαμουήλ:  23 και εμοί μηδαμώς του αμαρτείν τω Κυρίω ανιέναι του προσεύχεσθαι περί υμών, και δουλεύσω τω Κυρίω και δείξω υμίν την οδόν την αγαθήν και την ευθείαν.

2.7. Ποιος έστησε τον Ισραήλ για αποτυχία;

Ποιος από τους βασιλείς ήταν υπαίτιος για την επικείμενη, έσχατη αποτυχία του Ισραήλ;

Πάντως δεν ήταν ένας από τους «κακούς» βασιλείς.  

Ήταν ο Σολομών (ο κάποτε σοφός και δοξασμένος)

Βασιλειών Γ’ – 10:14-22:  14 Και ην ο σταθμός του χρυσίου του εληλυθότος τω Σαλωμών εν ενιαυτω ενί εξακόσια και εξηκονταέξ (666) τάλαντα χρυσίου, 15 χωρίς των φόρων των υποτεταγμένων και των εμπόρων και πάντων των βασιλέων του πέραν και των σατραπών της γης. [...] 18 και εποίησεν ο βασιλεύς θρόνον ελεφάντινον μέγαν και περιεχρύσωσεν αυτόν χρυσίω δοκίμω· 19 έξ αναβαθμοί εν θρόνω και προτομαί μόσχων τω θρόνω εκ των οπίσω αυτού και χείρες ένθεν και ένθεν επί του τόπου της καθέδρας, και δύο λέοντες εστηκότες παρά τας χείρας, 20 και δώδεκα λέοντες εστώτες εκεί επί των έξ αναβαθμών ένθεν και ένθεν· ου γέγονεν ούτως πάση βασιλεία. 21 και πάντα τα σκεύη τα υπό του Σαλωμών γεγονότα χρυσά και λουτήρες χρυσοί, και πάντα τα σκεύη οίκου δρυμού του Λιβάνου χρυσίω συγκεκλεισμένα, ουκ ην αργύριον, ότι ουκ ην λογιζόμενον εν ταις ημέραις Σαλωμών· 22 ότι ναύς Θαρσίς τω βασιλεί Σαλωμών εν τη θαλάσση μετά των νηών Χιράμ, μία δια τριών ετών ήρχετο τω βασιλεί ναύς εκ θαρσίς χρυσίου και αργυρίου και λίθων τορνευτών και πελεκητών.

Το κράτος-έθνος του Ισραήλ έκανε μεν την πιο εντυπωσιακή και μεγαλόπρεπη εμφάνισή του στην διεθνή σκηνή, με τον Σολομώντα - τον (κάποτε) πιο σοφό του ηγέτη – όμως, πρέπει να εξετασθεί σοβαρά αυτή η σοφία του,  όταν σκεφθεί κανείς τις εκατοντάδες συζύγους και θεραπαινίδες που είχε, και τις μοιοραίες συνέπειες που αυτό εμπεριείχε.  Ο Σολομών ήταν το αποκορύφωμα αλλά και ο χειρότερος λάκκος της ζωής του Ισραήλ. Ήταν το ζενίθ της πολιτικής επιρροής του Ισραήλ, αλλά αυτές οι ικανότητές του που τον ανέβασαν ήσαν συγχρόνως και η αιτία και η αρχή της δικής του πτώσης. Αυτό που είχε βάλει ο ίδιος σε άνοδο ήταν και η αιτία που πήρε μαζί του στην κατηφόρα, ολόκληρο τον Ισραήλ

Βασιλειών Γ’ – 11:1-13: 1 Και ο βασιλεύς Σαλωμών ην φιλογύνης. και ήσαν αυτω γυναίκες άρχουσαι επτακόσιαι και παλλακαί τριακόσιαι. και έλαβε γυναίκας αλλοτρίας και την θυγατέρα Φαραώ, Μωαβίτιδας, Αμμανίτιδας, Σύρας και Ιδουμαίας, Χετταίας και Αμορραίας, 2 εκ των εθνών, ων απείπε Κύριος τοις υιοίς Ισραήλ· ουκ εισελεύσεσθε εις αυτούς, και αυτοί ουκ εισελεύσονται εις υμάς, μη εκκλίνωσι τας καρδίας υμών οπίσω ειδώλων αυτών· εις αυτούς εκολλήθη Σαλωμών του αγαπήσαι 3 Και ήσαν αυτω γυναίκες άρχουσαι επτακόσιαι και παλλακαί τριακόσιαι και εξέκλιναν γυναίκες αυτού την καρδίαν αυτού. 4 και εγενήθη εν καιρω γήρους Σαλωμών και ουκ ην η καρδία αυτού τελεία μετά Κυρίου Θεού αυτού, καθώς η καρδία Δαυίδ του πατρός αυτού, και εξέκλιναν γυναίκες αι αλλότριαι την καρδίαν αυτού οπίσω θεών αυτών. 5 τότε ωκοδόμησε Σαλωμών υψηλόν τω Χαμώς, ειδώλω Μωάβ και τω βασιλεί αυτών ειδώλω υιών Αμμών 6 και τη Αστάρτη βδελύγματι Σιδωνίων, 7 και ούτως εποίησε πάσαις ταις γυναιξίν αυτού ταις αλλοτρίαις, αι εθυμίων και έθυον τοις ειδώλοις αυτών. 8 και εποίησε Σαλωμών το πονηρόν ενώπιον Κυρίου· ουκ επορεύθη οπίσω Κυρίου ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού. 9 και ωργίσθη Κύριος επί Σαλωμών, ότι εξέκλινε καρδίαν αυτού από Κυρίου Θεού Ισραήλ του οφθέντος αυτω δις 10 και εντειλαμένου αυτω υπέρ του λόγου τούτου, το παράπαν μη πορευθήναι οπίσω θεών ετέρων και φυλάξασθαι ποιήσαι, α ενετείλατο αυτω Κύριος ο Θεός, ουδ‘ ην η καρδία αυτού τελεία μετά Κυρίου κατά την καρδίαν Δαυίδ του πατρός αυτού. 11 και είπε Κύριος προς Σαλωμών· ανθ' ων εγένετο ταύτα μετά σου και ουκ εφύλαξας τας εντολάς μου και τα προστάγματά μου, α ενετειλάμην σοι, διαρρήσσων διαρρήξω την βασιλείαν σου εκ χειρός σου και δώσω αυτήν τω δούλω σου. 12 πλήν εν ταις ημέραις σου ου ποιήσω αυτά δια Δαυίδ τον πατέρα σου· εκ χειρός υιού σου λήψομαι αυτήν. 13 πλήν όλην την βασιλείαν ου μη λάβω· σκήπτρον εν δώσω τω υιω σου δια Δαυίδ τον δούλόν μου και δια Ιερουσαλήμ την πόλιν, ην εξελεξάμην.

Εδώ, στο ζενίθ της δόξας του Ισραήλ, και από το άτομο που είχε μάλιστα κατασκευάσει τον ναό του Κυρίου του Θεού τους, φυτεύθηκαν και οι σπόροι της καταστροφής.  Ο Σολομών, που είχε λάβει τόσες ευλογίες για σοφία και προκοπή της ηγεμονίας του από τον Θεό (εφ’ όσον ο Ισραήλ θα τηρούσε τα προστάγματα του Θεού), ο ίδιος στα γεράματά του «οικοδόμησε υψηλά» (βωμούς σε υψηλές τοποθεσίες)  για Χαμώς, Αστάρτη και Μολώχ – στους οποίους θεούς θυσίαζαν παιδιά, για να κάνει το χατήρι των αλλόθρησκων γυναικών του !!

Μπορεί να μην είχαν θυσιασθεί παιδιά Ισραηλιτών μέχρι τότε, πάντως τα προσκηνύματα των ξένων «θεών» είχαν εισαχθεί στο Ισραήλ από τον πιο «σοφό» άνθρωπο, όχι μόνο του Ισραήλ, αλλά του κόσμου – δηλαδή, τον Σολομώντα. Τα προσκυνήματα αυτά στήθηκαν μέσα στην Κοιλάδα Εννόμ, στην μια πλευρά του λόφου όπου στεκόταν η Ιερουσαλήμ.

Η  Κοιλάδα Εννόμ έχει μεγάλη σημασία στο υπόλοιπο της ιστορίας αυτής:  είναι το κέντρο των δρώμενων της υπόλοιπης Παλαιάς Διαθήκης, και επανέρχεται δριμύτερη επτά φορές, μέσα από τα λόγια του Χριστού, με ελαττωμένη όμως την βαρύτητά της κατά την μετάφραση της ονομασίας της, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Ο Προφήτης Αχιάς είχε «προΐδει» τις επιπτώσεις των πράξεων του Σολομώντα:

Βασιλειών Γ’ - 11:29-39: 29 και εγενήθη εν τω καιρω εκείνω και Ιεροβοάμ εξήλθεν εξ Ιερουσαλήμ και εύρεν αυτόν Αχιά ο Σηλωνίτης ο προφήτης εν τη οδώ και απέστησεν αυτόν εκ της οδού· και Αχιά περιβεβλημένος ιματίω καινώ, και αμφότεροι μόνοι εν τω πεδίω. 30 και επελάβετο Αχιά του ιματίου αυτού του καινού του επ' αυτώ και διέρρηξεν αυτόν δώδεκα ρήγματα 31 και είπε τω Ιεροβοάμ· λάβε σεαυτώ δέκα ρήγματα, ότι τάδε λέγει Κύριος ο Θεός Ισραήλ· ιδού εγώ ρήσσω την βασιλείαν εκ χειρός Σαλωμών και δώσω σοι δέκα σκήπτρα. 32 και δύο σκήπτρα έσονται αυτω δια τον δούλόν μου Δαυίδ και δια Ιερουσαλήμ την πόλιν, ην εξελεξάμην εν αυτη εκ πασών φυλών Ισραήλ, 33 και ανθ‘ ων εγκατέλιπέ με και εποίησε τη Αστάρτη βδελύγματι Σιδωνίων και τω Χαμώς και τοις ειδώλοις Μωάβ και τω βασιλεί αυτών προσοχθίσματι υιών Αμμών και ουκ επορεύθη εν ταις οδοίς μου του ποιήσαι το ευθές ενώπιον εμού, ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού. [...]  40 και εζήτησε Σαλωμών θανατώσαι τον Ιεροβοάμ, και ανέστη και απέδρα εις Αίγυπτον προς Σουσακίμ βασιλέα Αιγύπτου και ην εν Αιγύπτω, έως ου απέθανε Σαλωμών.

Το Βιβλίο Παραλειπομένων είναι πιό επιεικές προς τους Δαυίδ και Σολομώντα απ’ ότι το Βιβλίο Βασιλειών. Για παράδειγμα, τα Παραλειπόμενα δεν καταγράφουν το περιστατικό του Δαυίδ και της Βηρσαβεέ.

Τα Παραλειπόμενα καταγράφουν την εμφάνιση του Θεού στον Σολομώντα μετά από τον καθαγιασμό του  Ναού, καθώς και την προειδοποίηση που του δόθηκε:

Β¢ Παραλειπόμενων 7: 19-22 19 και εάν αποστρέψητε υμείς και εγκαταλίπητε τα προστάγματά Μου και τας εντολάς Μου, ας έδωκα εναντίον υμών, και πορευθήτε και λατρεύσητε θεοίς ετέροις και προσκυνήσητε αυτοίς, 20 και εξαρώ υμάς από της γης, ης έδωκα αυτοίς, και τον οίκον τούτον, ον ηγίασα τω ονόματί Μου, αποστρέψω εκ προσώπου Μου και δώσω αυτόν εις παραβολήν και εις διήγημα εν πάσι τοις έθνεσι. 21 και ο οίκος ούτος ο υψηλός, πας ο διαπορευόμενος αυτόν εκστήσεται και ερεί· χάριν τίνος εποίησε Κύριος τη γη ταύτη και τω οίκω τούτω; 22 και ερούσι· «διότι εγκατέλιπον Κύριον τον Θεόν των πατέρων αυτών τον εξαγαγόντα αυτούς εκ γης Αιγύπτου και αντελάβοντο θεών ετέρων και προσεκύνησαν αυτοίς και εδούλευσαν αυτοίς, δια τούτο επήγαγεν επ' αυτούς πάσαν την κακίαν ταύτην.»

Παρά την καταγραφή αυτής της προειδοποίησης στον Σολομώντα, τα  Παραλειπόμενα δεν αναφέρουν την συμπεριφορά του, που περιγράφεται στο Βασιλειών  –  ήτοι, την ανέγερση βωμών στις θεότητες των γυναικών του και την δική του λατρεία σε αυτούς τους «θεούς».

(Δεν είναι κάτι το καινούργιο, η επιλεκτική καταγραφή στην Ιστορία και σε διατριβές...)

2.8. Η διάσπαση του Βασιλείου:

Μετά από τον θάνατο του Σολομώντα, ανέλαβε ο γιός του, ο Ροβοάμ, όμως αυτός συνέχισε το δυσβάστακτο φορολογικό σύστημα του πατέρα του, ώσπου επαναστάτησε ο λαός.  Εξελέγη  βασιλέας των δέκα επαναστατημένων βορείων φυλών ο Ιεροβοάμ.

Το βόρειο βασίλειο έγινε γνωστό ως «Ισραήλ», ενώ το νότιο βασίλειο που απαρτιζόταν από τις φυλές Ιούδα και Βενιαμίν (και Λευίτες) το ανέφεραν ως «Ιούδα».

Κάθε βασίλειο διαβρώθηκε με τον δικό του τρόπο και χρονικό πλαίσιο, καταλήγοντας λίγο-πολύ στο ίδιο τέλος.

2.9. Το Βόρειο Βασίλειο.

Το Βόρειο Βασίλειο διαβρώθηκε γρηγορότερα και αφανίσθηκε πρώτο. Ως πρώτος βασιλέας των βορείων φυλών, ο Ιεροβοάμ:

1. άλλαξε τα θρησκευτικά σύμβολα του Ισραήλ,  στήνοντας δύο χρυσούς μόσχους, δελεάζοντάς τους να λατρεύουν αυτά ως θεούς τους στην Ιερουσαλήμ:

Βασιλειών Γ’ 13:28: 28 και εβουλεύσατο ο βασιλεύς και επορεύθη και εποίησε δύο δαμάλεις χρυσάς· και είπε προς τον λαόν· ικανούσθω υμίν αναβαίνειν εις Ιερουσαλήμ· ιδού θεοί σου, Ισραήλ, οι αναγαγόντες σε εκ γης Αιγύπτου.

2. άλλαξε το κέντρο θρησκευτικής λατρείας από Ιεροσόλυμα σε Δαν και Βαιθήλ. 

Βασιλειών Γ’ 13:29-30: 29 και έθετο την μίαν (δάμαλι)  εν Βαιθήλ και την μίαν έδωκεν εν Δάν. 30 και εγένετο ο λόγος ούτος εις αμαρτίαν· και επορεύετο ο λαός προ προσώπου της μιάς έως Δάν. και είασαν τον οίκον Κυρίου.

3. άλλαξε την ιερωσύνη, κάνοντας ιερείς οποιονδήποτε ζητούσε την δουλειά αυτή. Με αυτό, σχεδόν όλοι οι ιερείς και οι Λευίτες έφυγαν για τον Νότο, ώστε να μην υπάρχει πλέον κανένας που να διδάξει τον λαό ή τον βασιλέα, και ώστε κανείς από τους βασιλείς ή από το Βόρειο Βασίλειο να στρέφει πλέον την καρδιά του και το βασίλειό του προς τον Θεό.

Βασιλειών Γ’ 13:31 31 και εποίησεν οίκους εφ' υψηλών και εποίησεν ιερείς μέρος τι εκ του λαού, οί ουκ ήσαν εκ των υιών Λευί.

Βασιλειών Γ’ 13:32  32 [...]  και ανέβη επί το θυσιαστήριον, ό εποίησεν εν Βαιθήλ, του θύειν ταις δαμάλεσιν, αις εποίησε, και παρέστησεν εν Βαιθήλ τους ιερείς των υψηλών, ων εποίησε.

4. άλλαξε το θρησκευτικό εορτολόγιο, ορίζοντας τις δικές του «άγιες ημέρες», το δικό του σύστημα θυσιών, κάνοντας ιερείς οποιονδήποτε ήθελε την δουλειά αυτή:

Βασιλειών Γ’ 13:32  32 και εποίησεν Ιεροβοάμ εορτήν εν τω μηνί τω ογδόω εν τη πεντεκαιδεκάτη ημέρα του μηνός κατά την εορτήν την εν γη Ιούδα

Βασιλειών Γ’ 33-34:  33 και μετά το ρήμα τούτο ουκ επέστρεψεν Ιεροβοάμ από της κακίας αυτού, και επέστρεψε και εποίησεν εκ μέρους του λαού ιερείς υψηλών· ο βουλόμενος επλήρου την χείρα αυτού, και εγίνετο ιερεύς εις τα υψηλά. 34 και εγένετο το ρήμα τούτο εις αμαρτίαν τω οίκω Ιεροβοάμ και εις όλεθρον και εις αφανισμόν από προσώπου της γης.

5. έδωσε στον εαυτόν του τον ρόλο ιερέως,  καίγοντας θυμίαμα στον βωμό στην Βαιθήλ.

Βασιλειών Γ’ 13:32: 32 και εποίησεν Ιεροβοάμ εορτήν εν τω μηνί τω ογδόω εν τη πεντεκαιδεκάτη ημέρα του μηνός κατά την εορτήν την εν γη Ιούδα και ανέβη επί το θυσιαστήριον, ό εποίησεν εν Βαιθήλ

Βασιλειών Γ’ 33: 33 και ανέβη επί το θυσιαστήριον, ό εποίησε, τη πεντεκαιδεκάτη ημέρα εν τω μηνί τω ογδόω εν τη εορτη, ή επλάσατο από καρδίας αυτού, και εποίησεν εορτήν τοις υιοίς Ισραήλ και ανέβη επί το θυσιαστήριον του επιθύσαι.

Όλα αυτά αθροιστικά αποτελούν – όχι μια αίρεση της παλαιάς θρησκείας, αλλά μια εντελώς νέα θρησκεία, όπως η Θεϊστική Κριτική Ιστορική Φιλελεύθερη Θεολογία είναι μια νέα θρησκεία και όχι μια αίρεση του Χριστιανισμού.

Ο Ιεροβοάμ έγινε ο κακός πήχης με τον οποίον μετρώνται συγκριτικά οι διάδοχοί του:

Βασιλειών Γ’ 15:25-26: 25 Και Ναδάβ υιος Ιεροβοάμ βασιλεύει επί Ισραήλ εν έτει δευτέρω του Ασά βασιλέως Ιούδα και εβασίλευσεν εν Ισραήλ έτη δύο. 26 και εποίησε το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και επορεύθη εν οδω του πατρός αυτού και εν ταις αμαρτίαις αυτού, αις εξήμαρτε τον Ισραήλ.

Βασιλειών Γ’ 15:33-34: 33 Και εν τω έτει τω τρίτω του Ασά βασιλέως Ιούδα βασιλεύει Βαασά υιος Αχιά επί Ισραήλ εν Θερσά είκοσι και τέσσαρα έτη. 34 και εποίησε το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και επορεύθη εν οδω Ιεροβοάμ υιού Ναβάτ και εν ταις αμαρτίαις αυτού, ως εξήμαρτε τον Ισραήλ.

Βασιλειών Γ’ 16:1-2:  1 ΚΑΙ εγένετο λόγος Κυρίου εν χειρί Ιού υιού Ανανί προς Βαασά· 2 ανθ' ων ύψωσά σε από της γης και έδωκά σε ηγούμενον επί τον λαόν μου Ισραήλ και επορεύθης εν τη οδω Ιεροβοάμ και εξήμαρτες τον λαόν μου τον Ισραήλ, του παροργίσαι με εν τοις ματαίοις αυτών,

Βασιλειών Γ’ 14-18: 14 και είπεν Ηλιού· ζηλών εζήλωκα τω Κυρίω παντοκράτορι, ότι εγκατέλιπον την διαθήκην σου οι υιοί Ισραήλ· και τα θυσιαστήριά σου καθείλαν και τους προφήτας σου απέκτειναν εν ρομφαία, και υπολέλειμμαι εγώ μονώτατος, και ζητούσι την ψυχήν μου λαβείν αυτήν. 15 και είπε Κύριος προς αυτόν· πορεύου, ανάστρεφε εις την οδόν σου και ήξεις εις την οδόν ερήμου Δαμασκού και ήξεις και χρίσεις τον Αζαήλ εις βασιλέα της Συρίας· 16 και τον Ιού υιόν Ναμεσσί χρίσεις εις βασιλέα επί Ισραήλ· και τον Ελισαιέ υιόν Σαφάτ χρίσεις εις προφήτην αντί σου. 17 και έσται τον σωζόμενον εκ ρομφαίας Αζαήλ, θανατώσει Ιού, και τον σωζόμενον εκ ρομφαίας Ιού θανατώσει Ελισαιέ. 18 και καταλείψεις εν Ισραήλ επτά χιλιάδας ανδρών, πάντα γόνατα, α ουκ ώκλασαν γόνυ τω Βάαλ, και παν στόμα, ό ου προσεκύνησεν αυτω.

Βασιλειών Δ’ 26:1-4: 1 Εν έτει επτακαιδεκάτω Φακεέ υιού Ρομελίου εβασίλευσεν Άχαζ υιος Ιωάθαμ βασιλέως Ιούδα. 2 υιος είκοσιν ετών ην Άχαζ εν τω βασιλεύειν αυτόν και εκκαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. και ουκ εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου Θεού αυτού πιστώς, ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού 3 και επορεύθη, εν οδω βασιλέων Ισραήλ, και γε τον υιόν αυτού διήγεν εν πυρί κατά τα βδελύγματα των εθνών, ων εξήρε Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ, 4 και εθυσίαζε και εθυμία εν τοις υψηλοίς και επί των βουνών και υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους.

Αχαάβ και Ιεζάβελ,  874-853 π.Χ., βασίλευσαν 22 χρόνια, και έχτισαν ναό στον Βαάλ.

Βασιλειών Γ’ 16:29-33:  29 Εν έτει δευτέρω του Ιωσαφάτ βασιλέως Ιούδα βασιλεύει Αχαάβ υιος Αμβρί· εβασίλευσεν επί Ισραήλ εν Σαμαρεία είκοσι και δύο έτη. 30 και εποίησεν Αχαάβ το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και επονηρεύσατο υπέρ πάντας τους έμπροσθεν αυτού. 31 και ουκ ην αυτω ικανόν του πορεύεσθαι εν ταις αμαρτίαις Ιεροβοάμ υιού Ναβάτ, και έλαβε γυναίκα την Ιεζάβελ θυγατέρα Ιεθεβαάλ βασιλέως Σιδωνίων και επορεύθη και εδούλευσε τω Βάαλ και προσεκύνησεν αυτω, 32 και έστησε θυσιαστήριον τω Βάαλ εν οίκω των προσοχθισμάτων αυτού, ον ωκοδόμησεν εν Σαμαρεία, 33 και εποίησεν Αχαάβ άλσος, και προσέθεκεν Αχαάβ του ποιήσαι παροργίσματα του παροργίσαι τον Κύριον Θεόν του Ισραήλ και την ψυχήν αυτού του εξολοθρευθήναι· εκακοποίησεν υπέρ πάντας τους βασιλείς Ισραήλ τους γενομένους έμπροσθεν αυτού.

Από τα χειρότερα παραδείγματα βασιλέων.... δολοφόνησαν και άνθρωπο για να κληρονομήσουν έναν αμπελώνα του... η κατάληξη ήταν πως σκυλιά θα έγλυφαν τα αίματα του Αχαάβ στο μέρος όπου έγινε ο φόνος, και το πτώμα του θα κατασπαράζονταν από τα πετεινά του ουρανού. Σκυλιά θα κατέτρωγαν και τις σάρκες της Ιεζάβελ (που είχε σχεδιάσει τον φόνο), έξω απο τα τείχη της πόλεως:

Βασιλειών Γ’ 20:17-24: 17 Και είπεν Κύριος προς Ηλιού τον Θεσβίτην λέγων· 18 ανάστηθι και κατάβηθι εις απαντήν Αχαάβ βασιλέως Ισραήλ του εν Σαμαρεία, ότι ούτος εν αμπελώνι Ναβουθαί, ότι καταβέβηκεν εκεί κληρονομήσαι αυτόν. 19 και λαλήσεις προς αυτόν λέγων· τάδε λέγει Κύριος· ως συ εφόνευσας και εκληρονόμησας, δια τούτο τάδε λέγει Κύριος· εν παντί τόπω, ω έλειξαν αι ύες και οι κύνες το αίμα Ναβουθαί, εκεί λείξουσιν οι κύνες το αίμα σου, και αι πόρναι λούσονται εν τω αίματί σου. 20 και είπεν Αχαάβ προς Ηλιού· ει εύρηκάς με, ο εχθρός μου; και είπεν· εύρηκα, διότι μάτην πέπρασαι ποιήσαι το πονηρόν ενώπιον Κυρίου παροργίσαι αυτόν. 21 ιδού εγώ επάγω επί σε κακά και εκκαύσω οπίσω σου και εξολοθρεύσω του Αχαάβ ουρούντα προς τοίχον και συνεχόμενον και εγκαταλελειμμένον εν Ισραήλ· 22 και δώσω τον οίκόν σου ως τον οίκον Ιεροβοάμ υιού Ναβάτ και ως τον οίκον Βαασά υιού Αχιά περί των παροργισμάτων, ων παρώργισας και εξήμαρτες τον Ισραήλ. 23 και τη Ιεζάβελ ελάλησε Κύριος λέγων· οι κύνες καταφάγονται αυτήν εν τω προτειχίσματι Ιεζράελ. 24 τον τεθνηκότα του Αχαάβ εν τη πόλει φάγονται οι κύνες και τον τεθνηκότα αυτού εν τω πεδίω φάγονται τα πετεινά του ουρανού.

Βασιλειών Γ’ 20: 52-54: 52 Και ‘Οχοζίας υιος Αχαάβ εβασίλευεν επί Ισραήλ εν Σαμαρεία εν έτει επτακαιδεκάτω Ιωσαφάτ βασιλέως Ιούδα· και εβασίλευσεν εν Ισραήλ εν Σαμαρεία δύο έτη. 53 και εποίησε το πονηρόν εναντίον Κυρίου και επορεύθη εν οδω Αχαάβ του πατρός αυτού και εν οδω Ιεζάβελ της μητρός αυτού και εν ταις αμαρτίαις οίκου Ιεροβοάμ υιού Ναβάτ, ος εξήμαρτε τον Ισραήλ. 54 και εδούλευσε τοις Βααλίμ και προσεκύνησεν αυτοίς και παρώργισε τον Κύριον Θεόν Ισραήλ, κατά πάντα τα γενόμενα έμπροσθεν αυτού.

Τα βόρεια και τα νότια βασίλεια ενώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τους Μωαβίτες, των οποίων ο άρχοντας Μεσσά διέπραξε ανθρωποθυσία, θυσιάζοντας το ίδιο το παιδί και διάδοχό του στην «βδελυρή» θεότητα των Μωαβιτών για βοήθεια, όταν είδε πως ο πόλεμος με τον βασιλιά της Εδώμ «εκραταίωσεν υπέρ αυτόν»:

Βασιλειών Δ’ – 3:26-27: 26 και είδεν ο βασιλεύς Μωάβ ότι εκραταίωσεν υπέρ αυτόν ο πόλεμος. και έλαβε μεθ’ εαυτού επτακοσίους άνδρας εσπασμένους ρομφαίαν διακόψαι προς βασιλέα Εδώμ, και ουκ ηδυνήθησαν. 27 και έλαβε τον υιόν αυτού τον πρωτότοκον, ον εβασίλευσεν αντ‘ αυτού, και ανήνεγκεν αυτόν ολοκαύτωμα επί του τείχους·

http://cojs.org 

Αντί να επιβάλλουν τα δικά τους ιδιώματα πάνω στους αλλότριους θεούς, φαίνεται πως οι Ισραηλίτες αυτοί προσελάμβαναν τα ιδιώματα των θεοτήτων που επέλεγαν να λατρεύουν, σε ένα συγκλονιστικό σχόλιο που συνοψίζει την φθορά τους, η οποία πρώτα οδήγησε στην καταστροφή τις δέκα βόρειες φυλές του Ισραήλ. Δεν μάς δίνεται τόση λεπτομέρεια για τους βασιλείς και τις αταξίες του βόρειου βασιλείου, παρά μόνο στην σύνοψη κατά την εξορία τους:

Βασιλειών Δ’: 17:5-25:  5 και ανέβη ο βασιλεύς Ασσυρίων εν πάση τη γη και ανέβη εις Σαμάρειαν, και επολιόρκησεν επ' αυτήν τρία έτη. 6 εν έτει ενάτω Ωσηέ συνέλαβε βασιλεύς Ασσυρίων την Σαμάρειαν και απώκισεν Ισραήλ εις Ασσυρίους και κατώκισεν αυτούς εν Αλαέ και εν Αβώρ ποταμοίς Γωζάν, και όρη Μήδων. 7 και εγένετο ότι ήμαρτον οι υιοί Ισραήλ τω Κυρίω Θεω αυτών τω αναγαγόντι αυτούς εκ γης Αιγύπτου υποκάτωθεν χειρός Φαραώ βασιλέως Αιγύπτου και εφοβήθησαν θεούς ετέρους 8 και επορεύθησαν τοις δικαιώμασι των εθνών, ων εξήρε Κύριος εκ προσώπου υιών Ισραήλ, και οι βασιλείς Ισραήλ, όσοι εποίησαν, 9 και όσοι ημφιέσαντο οι υιοί Ισραήλ λόγους ουχ ούτως κατά Κυρίου Θεού αυτών. και ωκοδόμησαν εαυτοίς υψηλά εν πάσαις ταις πόλεσιν αυτών από πύργου φυλασσόντων έως πόλεως οχυράς 10 και εστήλωσαν εαυτοίς στήλας και άλση επί παντί βουνώ υψηλώ και υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους 11 και εθυμίασαν εκεί εν πάσιν υψηλοίς καθώς τα έθνη, α απώκισε Κύριος εκ προσώπου αυτών, και εποίησαν κοινωνούς και εχάραξαν του παροργίσαι τον Κύριον 12 και ελάτρευσαν τοις ειδώλοις, οίς είπε Κύριος αυτοίς· ου ποιήσετε το ρήμα τούτο τω Κυρίω. 13 και διεμαρτύρατο Κύριος εν τω Ισραήλ και εν τω Ιούδα και εν χειρί πάντων των προφητών αυτού, παντός ορώντος λέγων· αποστράφητε από των οδών υμών των πονηρών και φυλάξατε τας εντολάς μου και τα δικαιώματά μου και πάντα τον νόμον, ον ενετειλάμην τοις πατράσιν υμών, όσα απέστειλα αυτοίς εν χειρί των δούλων μου των προφητών. 14 και ουκ ήκουσαν και εσκλήρυναν τον νώτον αυτών υπέρ τον νώτον των πατέρων αυτών 15 και τα μαρτύρια αυτού, όσα διεμαρτύρατο αυτοίς, ουκ εφύλαξαν και επορεύθησαν οπίσω των ματαίων και εματαιώθησαν, και οπίσω των εθνών των περικύκλω αυτών, ων ενετείλατο Κύριος αυτοίς μη ποιήσαι κατά ταύτα. 16 εγκατέλιπον τας εντολάς Κυρίου Θεού αυτών και εποίησαν εαυτοίς χώνευμα δύο δαμάλεις και εποίησαν άλση και προσεκύνησαν πάση τη δυνάμει του ουρανού και ελάτρευσαν τω Βάαλ 17 και διήγον τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών εν πυρί και εμαντεύοντο μαντείας και οιωνίζοντο και επράθησαν του ποιήσαι το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου παροργίσαι αυτόν. 18 και εθυμώθη Κύριος σφόδρα εν τω Ισραήλ, και απέστησεν αυτούς από του προσώπου αυτού, και ουχ υπελείφθη πλήν φυλή Ιούδα μονωτάτη. 19 και γε Ιούδας ουκ εφύλαξε τας εντολάς Κυρίου του Θεού αυτών και επορεύθησαν εν τοις δικαιώμασιν Ισραήλ, οίς εποίησαν, 20 και απεώσαντο τον Κύριον, και εθυμώθη Κύριος παντί σπέρματι Ισραήλ και εσάλευσεν αυτούς και έδωκεν αυτούς εν χειρί διαρπαζόντων αυτούς, έως ου απέρριψεν αυτούς από προσώπου αυτού. 21 ότι πλήν Ισραήλ επάνωθεν οίκου Δαυίδ και εβασίλευσαν τον Ιεροβοάμ υιόν Ναβάτ, και εξέωσεν Ιεροβοάμ τον Ισραήλ εξόπισθεν Κυρίου και εξήμαρτεν αυτούς αμαρτίαν μεγάλην. 22 και επορεύθησαν οι υιοί Ισραήλ εν πάση αμαρτία Ιεροβοάμ, ή εποίησεν, ουκ απέστησαν απ' αυτής, 23 έως ου μετέστησε Κύριος τον Ισραήλ από προσώπου αυτού, καθώς ελάλησε Κύριος εν χειρί πάντων των δούλων αυτού των προφητών, και απωκίσθη Ισραήλ επάνωθεν της γης αυτού εις Ασσυρίους έως της ημέρας ταύτης.

 24 Και ήγαγε βασιλεύς Ασσυρίων εκ Βαβυλώνος τον εκ Χουθά από Αϊά και από Αιμάθ και Σεπφαρουαϊμ, και κατωκίσθησαν εν πόλεσι Σαμαρείας αντί των υιών Ισραήλ και εκληρονόμησαν την Σαμάρειαν και κατώκισαν εν ταις πόλεσιν αυτής. 25 και εγένετο εν αρχή της καθέδρας αυτών ουκ εφοβήθησαν τον Κύριον, και απέστειλε Κύριος εν αυτοίς τους λέοντας, και ήσαν αποκτέννοντες εν αυτοίς.

Χρονοδιάγραμμα: Το βόρειο βασίλειο διήρκεσε περίπου 210 χρόνια, με 19 βασιλείς και 9 δυναστείες, η δε έναρξη κάθε νέας δυναστείας να προκύπτει με την δολοφονία του προηγούμενου βασιλέα... και μάλιστα χωρίς κανένα καλό βασιλέα που να ενδιαφέρεται για την αναμόρφωση ή την αποκατάσταση της λατρείας τους.

Στην Εξορία: Το 722 π.Χ. το βόρειο βασίλειο – Ισραήλ – ηττήθηκε από την Ασσυρία, και ο πληθυσμός του απελάθηκε σε διάφορα μέρη, που αναφέρονται στο Βασιλειών Δ’. Η εξήγηση των λόγων της καταστροφής του βόρειου βασιλείου σε σχέση με τον «Ιούδα» (το νότιο βασίλειο) βρίσκεται επίσης στο Δ’ Βασιλειών.  Οι βασιλείς του βόρειου βασιλείου είναι καταγεγραμμένοι ως οι εισάγοντες χειρότερες πρακτικές από αυτές των λαών του τόπου εκείνου, τους οποίους εμιμούντο οι λαοί του Ισραήλ.

Βασιλειών Δ’: 17:7-8: 7 [...] και εφοβήθησαν θεούς ετέρους 8 και επορεύθησαν τοις δικαιώμασι των εθνών, ων εξήρε Κύριος εκ προσώπου υιών Ισραήλ και οι βασιλείς Ισραήλ όσοι εποίησαν...[...]

Βασιλειών Δ’: 17:15 [...] και επορεύθησαν οπίσω των ματαίων και εματαιώθησαν, και οπίσω των εθνών των περικύκλω αυτών, ων ενετείλατο Κύριος αυτοίς μη ποιήσαι κατά ταύτα.

Βασιλειών Δ’: 17:16-17: 16 εγκατέλιπον τας εντολάς Κυρίου Θεού αυτών και εποίησαν εαυτοίς χώνευμα δύο δαμάλεις και εποίησαν άλση και προσεκύνησαν πάση τη δυνάμει του ουρανού και ελάτρευσαν τω Βάαλ 17 και διήγον τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών εν πυρί και εμαντεύοντο μαντείας και οιωνίζοντο και επράθησαν του ποιήσαι το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου παροργίσαι αυτόν.

Εδώ η πρακτική της ανθρωποθυσίας παιδιών καταγράφεται ως μία των πολλών διαστροφών της θρησκευτκής πρακτικής τους.

Η αντίδραση του Θεού:

Βασιλειών Δ’: 17:18-20:  18 και εθυμώθη Κύριος σφόδρα εν τω Ισραήλ, και απέστησεν αυτούς από του προσώπου αυτού, και ουχ υπελείφθη πλήν φυλή Ιούδα μονωτάτη. 19 και γε Ιούδας ουκ εφύλαξε τας εντολάς Κυρίου του Θεού αυτών και επορεύθησαν εν τοις δικαιώμασιν Ισραήλ, οίς εποίησαν, 20 και απεώσαντο τον Κύριον, και εθυμώθη Κύριος παντί σπέρματι Ισραήλ και εσάλευσεν αυτούς και έδωκεν αυτούς εν χειρί διαρπαζόντων αυτούς, έως ου απέρριψεν αυτούς από προσώπου αυτού

Αποτυχία ακόμα και σαν εξόριστοι, οπότε,  αποκλειόταν η επιστροφή τους:

Όλοι οι λαοί του Βόρειου Βασιλείου κατέληξαν στην εξορία (732-720 π.Χ.) – Βασιλειών Δ’ 17:20 – και ο Βασιλιάς της Ασσυρίας επανεπάνδρωσε την χώρα του Βόρειου Βασιλείου με κόσμο από την υπόλοιπη αυτοκρατορία του. Όταν αυτοί οι εισαγόμενοι λαοί παρεκτρέπονταν, ο Ασσύριος βασιλιάς φρόντιζε ώστε να μαθαίνουν πώς να λατρεύουν τον Κύριο του τόπου εκείνου.. Όμως οι ιερείς του βορρά ήσαν αυτο-διοριζόμενοι, είχαν μάθει τα μάθηματά τους με μισή καρδιά, και συνέχιζαν να λατρεύουν τους θεούς των χωρών απ’ όπου προέρχονταν.

Βασιλειών Δ’ 17: 26-41:  26 και είπαν τω βασιλεί Ασσυρίων λέγοντες· τα έθνη, α απώκισας και αντεκάθισας εν πόλεσι Σαμαρείας, ουκ έγνωσαν το κρίμα του Θεού της γης, και απέστειλεν εις αυτούς τους λέοντας, και ιδού εισι θανατούντες αυτούς, καθότι ουκ οίδασι το κρίμα του Θεού της γης, 27 και ενετείλατο ο βασιλεύς Ασσυρίων λέγων· απάγετε εκείθεν και πορευέσθωσαν και κατοικήτωσαν εκεί και φωτιούσιν αυτούς το κρίμα του Θεού της γης. 28 και ήγαγον ένα των ιερέων, ων απώκισαν από Σαμαρείας, και εκάθισεν εν Βαιθήλ και ην φωτίζων αυτούς πως φοβηθώσι τον Κύριον. 29 και ήσαν ποιούντες έθνη θεούς αυτών και έθηκαν εν οίκω των υψηλών, ων εποίησαν οι Σαμαρείται, έθνη εν ταις πόλεσιν αυτών, εν αις κατώκουν. 30 και οι άνδρες Βαβυλώνος εποίησαν την Σωκχώθ Βαινίθ, και οι άνδρες Χούθ εποίησαν την Νηριγέλ, και οι άνδρες Αιμάθ εποίησαν την Ασιμάθ, 31 και οι Ευαίοι εποίησαν την Εβλαζέρ και την Θαρθάκ, και οι Σεπφαρουαϊμ κατέκαιον τους υιούς αυτών εν πυρί τω Αδραμέλεχ (μελεχ=Μολώχ) και Ανημελέχ (μελεχ=Μολώχ), θεοίς Σεπφαρουαϊμ. 32 και ήσαν φοβούμενοι τον Κύριον και κατώκισαν τα βδελύγματα αυτών εν τοις οίκοις των υψηλών, α εποίησαν εν Σαμαρεία, έθνος έθνος εν πόλει, εν ή κατώκουν εν αυτη· και ήσαν φοβούμενοι τον Κύριον και εποίησαν εαυτοίς ιερείς των υψηλών και εποίησαν εν οίκω των υψηλών. 33 και τον Κύριον εφοβούντο και τοις θεοίς αυτών ελάτρευον κατά το κρίμα των εθνών, όθεν απώκισαν αυτούς εκείθεν. 34 έως της ημέρας ταύτης αυτοί εποίουν κατά το κρίμα αυτών· αυτοί φοβούνται και αυτοί ποιούσι κατά τα δικαιώματα αυτών και κατά την κρίσιν αυτών και κατά τον νόμον και κατά την εντολήν, ην ενετείλατο Κύριος τοις υιοίς Ιακώβ, ου έθηκε το όνομα αυτού Ισραήλ, 35 και διέθετο Κύριος μετ' αυτών διαθήκην και ενετείλατο αυτοίς λέγων· ου φοβηθήσεσθε θεούς ετέρους και ου προσκυνήσετε αυτοίς και ου λατρεύσετε αυτοίς και ου θυσιάσετε αυτοίς, 36 ότι αλλ' ή τω Κυρίω, ος ανήγαγεν υμάς εκ γης Αιγύπτου εν ισχύϊ μεγάλη και εν βραχίονι υψηλώ, αυτόν φοβηθήσεσθε και αυτω προσκυνήσετε, αυτω θύσετε· 37 και τα δικαιώματα και τα κρίματα και τον νόμον και τας εντολάς, ας έγραψεν υμίν ποιείν, φυλάσσεσθε πάσας τας ημέρας και ου φοβηθήσεσθε θεούς ετέρους· 38 και την διαθήκην, ην διέθετο μεθ' υμών, ουκ επιλήσεσθε και ου φοβηθήσεσθε θεούς ετέρους, 39 αλλ' ή τον Κύριον Θεόν υμών φοβηθήσεσθε, και αυτός εξελείται υμάς εκ πάντων των εχθρών υμών· 40 και ουκ ακούσεσθε επί τω κρίματι αυτών, ό αυτοί ποιούσι. 41 και ήσαν τα έθνη ταύτα φοβούμενοι τον Κύριον και τοις γλυπτοίς αυτων ήσαν δουλεύοντες, και γε οι υιοί και οι υιοί των υιών αυτών, καθά εποίησαν οι πατέρες αυτών, ποιούσιν έως της ημέρας ταύτης.

Κάπως έτσι κάνουμε και σήμερα, λατρεύοντας μεν τον Κύριο, αλλά ταυτόχρονα λατρεύοντας τις σύγχρονες «θεότητες» γύρω μας, της υλιστικής, καταναλωτικής Επικούρειας κουλτούρας...

Η μετακίνηση ηττημένων λαών εδώ κι εκεί ήταν τυπική ενέργεια της Ασσυριακής αυτοκρατορίας, όπως και αργότερα, με τον Μέγα Αλέξανδρο.  Η Ασσυριακή αυτοκρατορία βρισκόταν στο τέλος της διαδρομής της σπουδαιότητάς της, ήταν υπερχειλισμένη και διασπασμένη, οπότε δεν είχε πλέον καμμία συνοχή, ούτε το ενδιαφέρον να επιστρέψει τον οποιονδήποτε οπουδήποτε.

Εξ αιτίας αυτών των αποτυχιών να αποκομίσουν οποιοδήποτε μάθημα από την εμπειρία τους - φθάνοντας ακόμα και στην συνέχιση της θυσίας των παιδιών τους στους δικούς τους θεούς ενώ ταυτόχρονα να λατρεύουν και τον Θεό του Ισραήλ – κανείς από το βόρειο βασίλειο δεν επέστρεψε από την εξορία.

2.10. Το Νότιο Βασίλειο.

Το Νότιο Βασίλειο αποτελείτο από τις φυλές Ιούδα και Βενιαμίν και τους Λευίτες, όμως ο γιός του Σολομώντα – ο Ροβοάμ - (Γ’ Βασιλειών 11:44, 12:24, 14:21-31;  Β’ Παραλειπόμενων 9:31, 12:16), τους παρέσυρε στην αμαρτία, όπως έκανε και ο Ιεροβοάμ στον Ιούδα:

Δ’ Βασιλειών 17:18-23:  18 και εθυμώθη Κύριος σφόδρα εν τω Ισραήλ, και απέστησεν αυτούς από του προσώπου αυτού, και ουχ υπελείφθη πλήν φυλή Ιούδα μονωτάτη. 19 και γε Ιούδας ουκ εφύλαξε τας εντολάς Κυρίου του Θεού αυτών και επορεύθησαν εν τοις δικαιώμασιν Ισραήλ, οίς εποίησαν, 20 και απεώσαντο τον Κύριον, και εθυμώθη Κύριος παντί σπέρματι Ισραήλ και εσάλευσεν αυτούς και έδωκεν αυτούς εν χειρί διαρπαζόντων αυτούς, έως ου απέρριψεν αυτούς από προσώπου αυτού. 21 ότι πλήν Ισραήλ επάνωθεν οίκου Δαυίδ και εβασίλευσαν τον Ιεροβοάμ υιόν Ναβάτ, και εξέωσεν Ιεροβοάμ τον Ισραήλ εξόπισθεν Κυρίου και εξήμαρτεν αυτούς αμαρτίαν μεγάλην. 22 και επορεύθησαν οι υιοί Ισραήλ εν πάση αμαρτία Ιεροβοάμ, ή εποίησεν, ουκ απέστησαν απ' αυτής, 23 έως ου μετέστησε Κύριος τον Ισραήλ από προσώπου αυτού, καθώς ελάλησε Κύριος εν χειρί πάντων των δούλων αυτού των προφητών, και απωκίσθη Ισραήλ επάνωθεν της γης αυτού εις Ασσυρίους έως της ημέρας ταύτης.

Ροβοάμ - Δ’ Βασιλειών 14:21 – ήταν 41 όταν άρχισε η 17χρονη βασιλεία του.

Δ’ Βασιλειών 14:21-24  21 Και Ροβοάμ υιος Σαλωμών εβασίλευσεν επί Ιούδαν· υιος τεσσαράκοντα και ενός ενιαυτών Ροβοάμ εν τω βασιλεύειν αυτόν και επτακαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ τη πόλει, ην εξελέξατο Κύριος θέσθαι το όνομα αυτού εκεί εκ πασών φυλών του Ισραήλ· και το όνομα της μητρός αυτού Νααμά η Αμμωνίτις. 22 και εποίησε Ροβοάμ το πονηρόν ενώπιον Κυρίου και παρεζήλωσεν αυτόν εν πάσιν, οίς εποίησαν οι πατέρες αυτών εν ταις αμαρτίαις αυτών, αις ήμαρτον, 23 και ωκοδόμησαν εαυτοίς υψηλά και στήλας και άλση επί πάντα βουνόν υψηλόν και υποκάτω παντός ξύλου συσκίου. 24 και σύνδεσμος εγενήθη εν τη γη, και εποίησαν από πάντων των βδελυγμάτων των εθνών, ων εξήρε Κύριος από προσώπου υιών Ισραήλ.

Έτσι, ο Ροβοάμ ακολούθησε το παράδειγμα του πατέρα του, και όχι μόνο στην φορολόγηση· ο πατέρας του (Σολομών) είχε μεν οικοδομήσει τον μεγάλο Ναό του Θεού, όμως είχε βάλει αρχή και στην λατρεία όλων εκείνων των άλλων θεών... Ο Ροβοάμ ακολούθησε τις χειρότερες συνήθειες του πατέρα του.

Χρονοδιάγραμμα: Το νότιο βασίλειο – «Ιούδας»  διήρκεσε 350 χρόνια· απαρτίσθκε από μία μόνο δυναστεία – τον οίκο Δαυίδ.  Είχε κάποιους καλούς βασιλείς, όμως τα καλά που έκαναν πάντα τα διέλυαν και ακολουθούσαν τα χειρότερα.

Ο δεύτερος βασιλιάς, Αβιού, γιός του Ροβοάμ, διέπραττε όλες τις αμαρτίες του πατέρα του..

Δ’ Βασιλειών 14:31: 31 και εκοιμήθη Ροβοάμ μετά των πατέρων αυτού και θάπτεται μετά των πατέρων αυτού εν πόλει Δαυίδ, και εβασίλευσεν Αβιού ο υιος αυτού αντ' αυτού.

Δ’ Βασιλειών 15:8: 8 και εκοιμήθη Αβιού μετά των πατέρων αυτού εν τω εικοστω και τετάρτω έτει του Ιεροβοάμ και θάπτεται μετά των πατέρων αυτού εν πόλει Δαυίδ, και βασιλεύει Ασά υιος αυτού αντ' αυτού.

Μετά από τους 2 κακούς βασιλείς ακολούθησαν 2 καλοί βασιλείς:

Ασά - Γ’ Βασιλειών 15:8-24: 8  και εκοιμήθη Αβιού μετά των πατέρων αυτού εν τω εικοστω και τετάρτω έτει του Ιεροβοάμ και θάπτεται μετά των πατέρων αυτού εν πόλει Δαυίδ, και βασιλεύει Ασά υιος αυτού αντ'  αυτού.

Ιωσαφάτ - Γ’ Βασιλειών 22: 22:41-44: 41 Και Ιωσαφάτ υιος Ασά εβασίλευσεν επί Ιούδαν· εν έτει τετάρτω του Αχαάβ βασιλέως Ισραήλ εβασίλευσεν Ιωσαφάτ. 42 υιος τριάκοντα και πέντε ετών εν τω βασιλεύειν αυτόν, και είκοσι και πέντε έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Αζουβά θυγάτηρ Σαλαϊ. 43 και επορεύθη εν πάση οδω Ασά του πατρός αυτού· ουκ εξέκλινεν απ ‘ αυτής του ποιήσαι το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου· 44 πλήν των υψηλών ουκ εξήρεν, έτι ο λαός εθυσίαζε και εθυμίων εν τοις υψηλοίς.

Οι οποίοι αφαίρεσαν πολλά από τα σύμβολα των άλλων θρησκειών, αλλά όχι τα «υψηλά», με τους βωμούς όπου ο λαός συνέχιζε να θυσιάζει και να λατρεύει.

Μετά ήρθαν 3 κακοί μονάρχες:

1.  Ιωράμ - Δ’ Βασιλειών 8:16-24:  16 Εν έτει πέμπτω τω Ιωράμ υιω Αχαάβ βασιλεί Ισραήλ και Ιωσαφάτ βασιλεί Ιούδα εβασίλευσεν Ιωράμ υιος Ιωσαφάτ βασιλεύς Ιούδα. 17 υιος τριάκοντα και δύο ετών ην εν τω βασιλεύειν αυτόν και οκτώ έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. 18 και επορεύθη εν οδω βασιλέων Ισραήλ, καθώς εποίησεν οίκος Αχαάβ, ότι θυγάτηρ Αχαάβ ην αυτω εις γυναίκα· και εποίησε το πονηρόν ενώπιον Κυρίου.

2.  Οχοζίας - Δ’ Βασιλειών  8:24-27: 24 και εκοιμήθη Ιωράμ μετά των πατέρων αυτού και ετάφη μετά των πατέρων αυτού εν πόλει Δαυίδ του πατρός αυτού· και εβασίλευσεν Οχοζίας υιος αυτού αντ' αυτού. 25 Εν έτει δωδεκάτω τω Ιωράμ υιω Αχαάβ βασιλεί Ισραήλ εβασίλευσεν Οχοζίας υιος Ιωράμ. 26 υιος είκοσι και δύο ετών Οχοζίας εν τω βασιλεύειν αυτόν και ενιαυτόν ένα εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα της μητρός αυτού Γοθολία θυγάτηρ Αμβρί βασιλέως Ισραήλ. 27 και επορεύθη εν οδω οίκου Αχαάβ και εποίησε το πονηρόν ενώπιον Κυρίου καθώς ο οίκος Αχαάβ.

Δ’ Βασιλειών  9:29  29 και εν έτει ενδεκάτω Ιωράμ βασιλέως Ισραήλ εβασίλευσεν ‘Οχοζίας επί Ιούδαν

3.  Βασίλισσα Γοθολία - Δ’ Βασιλειών 11 1-20: η οποία ακολούθησε το κακό παράδειγμα του Αχαάβ και θανατώθηκε.   

Μετά ήρθαν 4 καλοί βασιλείς, οι οποίοι έκαναν μεν το σωστό, αλλά όχι ολοκληρωμένα:

1.  Ιωάς - Δ’ Βασιλειών 12:2-4, 21-22 – έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, όμως δεν κατέστρεψε τα «υψηλά» όπου ο λαός συνέχιζε να θυσιάζει και να λατρεύει – παρ’ ό,τι οι ιερείς, και ο λαός και ο στρατός κατέστρεψαν τον ναό του Βαάλ.  Ο Ιωάς τον επισκεύασε τον ναό.  Φονεύθηκε από τους δούλους του: 

2 Εν έτει εβδόμω τω Ιού εβασίλευσεν Ιωάς και τεσσαράκοντα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα της μητρός αυτού Αβιά εκ της Βηρσαβεέ. 3 και εποίησεν Ιωάς το ευθές ενώπιον Κυρίου πάσας τας ημέρας, ας εφώτισεν αυτόν Ιωδαέ ο ιερεύς· 4 πλήν των υψηλών ου μετεστάθησαν, και εκεί έτι ο λαός εθυσίαζε και εθυμίων εν τοις υψηλοίς  [...]  21 και ανέστησαν οι δούλοι αυτού και έδησαν πάντα σύνδεσμον και επάταξαν τον Ιωάς εν οίκω Μαλλώ τω εν Γααλά 22 και Ιεζιχάρ υιος Ιεμουάθ και Ιεζεβούθ ο υιος αυτού Σωμήρ οι δούλοι αυτού επάταξαν αυτόν, και απέθανε· και έθαψαν αυτόν μετά των πατέρων αυτού εν πόλει Δαυίδ, και εβασίλευσεν Αμεσσίας υιος αυτού αντ' αυτού.

2.    Αμεσσίας -  Δ’ Βασιλειών 14:1-4:  έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, όμως δεν κατέστρεψε τα «υψηλά» όπου ο λαός συνέχιζε να θυσιάζει και να λατρεύει

1 Εν έτει δευτέρω τώ Ιωάς υιω Ιωάχαζ βασιλεί Ισραήλ και εβασίλευσεν Αμεσσίας υιος Ιωάς βασιλεύς Ιούδα. 2 υιος είκοσι και πέντε ετών ην εν τω βασιλεύειν αυτόν και είκοσι και εννέα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα της μητρός αυτού Ιωαδίμ εξ Ιερουσαλήμ. 3 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου, πλήν ουχ ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού· κατά πάντα όσα εποίησεν Ιωάς ο πατήρ αυτού, εποίησε· 4 πλήν τα υψηλά ουκ εξήρεν, έτι ο λαός εθυσίαζε και εθυμίων εν τοις υψηλοίς.

3.    Αζαρίας - Δ’ Βασιλειών 15:1-4:  έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, όμως δεν κατέστρεψε τα «υψηλά» όπου ο λαός συνέχιζε να θυσιάζει και να λατρεύει

1 Εν έτει εικοστω και εβδόμω τω Ιεροβοάμ βασιλεί Ισραήλ εβασίλευσεν Αζαρίας υιος Αμεσσίου βασιλέως Ιούδα. 2 Υιος εκκαίδεκα ετών ην εν τω βασιλεύειν αυτόν και πεντηκονταδύο έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Ιεχελία εξ Ιερουσαλήμ. 3 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου κατά πάντα, όσα εποίησεν Αμεσσίας ο πατήρ αυτού· 4 πλήν των υψηλών ουκ εξήρεν, έτι ο λαός εθυσίαζε και εθυμίων εν τοις υψηλοίς.

4.    Ιωάθαμ - Δ’ Βασιλειών 15:32-35:  έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, όμως δεν κατέστρεψε τα «υψηλά» όπου ο λαός συνέχιζε να θυσιάζει και να λατρεύει:

32 Εν έτει δευτέρω Φακεέ υιού Ρομελίου βασιλεί Ισραήλ εβασίλευσεν Ιωάθαμ υιος Αζαρίου βασιλέως Ιούδα. 33 υιος είκοσι και πέντε ετών ην εν τω βασιλεύειν αυτόν και εκκαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα της μητρός αυτού Ιερουσά θυγάτηρ Σαδώκ. 34 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου κατά πάντα, όσα εποίησεν Αζαρίας ο πατήρ αυτού· 35 πλήν τα υψηλά ουκ εξήρεν, έτι ο λαός εθυσίαζε και εθυμία εν τοις υψηλοίς.

Μετά ήρθε ένας από τους χειρότερους βασιλείς:

Άχαζ - Δ’ Βασιλειών 16: δεν έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, αλλά πορεύθηκε στον ίδιο δρόμο όπως οι βασιλείς του Ισραήλ.  Η δε πρώτη γραπτή αναφορά θυσίας τέκνου στην Ιουδαία ήταν εκείνη που διέπραξε ο ίδιος ο βασιλιάς, ακολουθώντας τον δρόμο που άνοιξε ο Σολομών.  Το σχετικό απόσπασμα προσθέτει στην περιγραφή της ανθρωποθυσίας τέκνου και την διευκρίνιση στα «βδελύγματα»:

Δ’ Βασιλειών 16:1-4: 1 Εν έτει επτακαιδεκάτω Φακεέ υιού Ρομελίου εβασίλευσεν Άχαζ υιος Ιωάθαμ βασιλέως Ιούδα. 2 υιος είκοσιν ετών ην Άχαζ εν τω βασιλεύειν αυτόν και εκκαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. και ουκ εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου Θεού αυτού πιστώς, ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού 3 και επορεύθη, εν οδω βασιλέων Ισραήλ, και γε τον υιόν αυτού διήγεν εν πυρί κατά τα βδελύγματα των εθνών, ων εξήρε Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ, 4 και εθυσίαζε και εθυμία εν τοις υψηλοίς και επί των βουνών και υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους.

Αυτή η περιγραφή δείχνει πως όταν σχετίζεται ο ίδιος ο βασιλιάς με θυσία δικού του τέκνου για την λατρεία θεοτήτων, τότε ένα τέτοιο συμβάν γίνεται ένα τεραστίων διαστάσεων κοινωνικό-πολιτισμικό-θρησκευτικό γεγονός.

Η περίπτωση του Άχαζ επαναλαμβάνεται, στα Παραλειπόμενα:

Δεν έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, αλλά πορεύθηκε στον ίδιο δρόμο όπως οι βασιλείς του Ισραήλ, θυσιάζοντας τα παιδιά του στην φωτιά (του Βαάλ)...

Β¢ Παραλειπόμενα 25:1-4 1 Υιός είκοσι και πέντε ετών ην Άχαζ εν τω βασιλεύειν αυτόν και εκκαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ· και ουκ εποίησε το ευθές ενώπιον Κυρίου, ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού. 2 και επορεύθη κατά τας οδούς βασιλέων Ισραήλ· και γαρ γλυπτά εποίησε 3 τοις ειδώλοις αυτών και έθυεν εν Βενεννόμ (=κοιλάδα του Εννόμ) και διήγε τα τέκνα αυτού δια πυρός κατά τα βδελύγματα των εθνών, ων εξωλόθρευσε Κύριος από προσώπου υιών Ισραήλ, 4 και εθυμία επί των υψηλών και επί των δωμάτων και υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους

Αντικατέστησε επίσης το θυσιαστήριο του Θεού και άλλα στοιχεία του Ναού στα Ιεροσόλυμα, αντιγράφοντας αυτά που είδε στην Δαμασκό. Έδωσε δικές του διαταγές στον ιερέα για την τέλεση των ολοκαυτωμάτων, και θυμίασε το νέο θυσιαστήριο ο ίδιος. Αφαίρεσε τα μεταλλικά στοιχεία για τον εαυτό του και στην θέση τους έβαλε πέτρινη βάση.

Δ’ Βασιλειών 16:10-17 - 10 και επορεύθη βασιλεύς Άχαζ εις Δαμασκόν εις απαντήν Θαγλαθφελλασάρ βασιλεί Ασσυρίων εις Δαμασκόν. και είδε το θυσιαστήριον εν Δαμασκώ, και απέστειλεν ο βασιλεύς Άχαζ προς Ουρίαν τον ιερέα το ομοίωμα του θυσιαστηρίου και τον ρυθμόν αυτού και πάσαν ποίησιν αυτού· 11 και ωκοδόμησεν Ουρίας ο ιερεύς το θυσιαστήριον κατά πάντα, όσα απέστειλεν ο βασιλεύς Άχαζ εκ Δαμασκού. 12 και είδεν ο βασιλεύς το θυσιαστήριον και ανέβη επ' αυτό 13 και εθυμίασε την ολοκαύτωσιν αυτού και την θυσίαν αυτού και την σπονδήν αυτού και προσέχεε το αίμα των ειρηνικών των αυτού επί το θυσιαστήριον 14 το χαλκούν το απέναντι Κυρίου. και προσήγαγε από προσώπου του οίκου Κυρίου από του ανά μέσον του θυσιαστηρίου και από του ανά μέσον του οίκου Κυρίου και έδειξεν αυτό επί μηρόν του θυσιαστηρίου κατά βορράν. 15 και ενετείλατο ο βασιλεύς Άχαζ τω Ουρία τω ιερεί λέγων· επί το θυσιαστήριον το μέγα πρόσφερε την ολοκαύτωσιν την πρωϊνήν και την θυσίαν την εσπερινήν, και την ολοκαύτωσιν του βασιλέως και την θυσίαν αυτού και την ολοκαύτωσιν παντός του λαού και την θυσίαν αυτών και την σπονδήν αυτών και παν αίμα ολοκαυτώσεως και παν αίμα θυσίας επ' αυτώ εκχεείς· και το θυσιαστήριον το χαλκούν έσται μοι εις το πρωϊ. 16 και εποίησεν Ουρίας ο ιερεύς κατά πάντα, όσα ενετείλατο αυτω ο βασιλεύς Άχαζ. 17 και συνέκοψεν ο βασιλεύς Άχαζ τα συγκλείσματα των μεχωνώθ και μετηρεν απ ‘ αυτών τον λουτήρα και την θάλασσαν καθείλεν από των βοών των χαλκών των υποκάτω αυτής και έδωκεν αυτήν επί βάσιν λιθίνην

Μετά από τον Άχαζ ήρθε ένας καλός βασιλιάς, ο Εζεκίας, κατά την διάρκεια της βασιλείας του οποίου κατεστράφη το βόρειο βασίλειο. 

Ο Εζεκίας έκανε το σωστό ενώπιον του Θεού, αφαίρεσε τα «υψηλά», κατέκοψε πολλά άλση, γκρέμισε τις λατρευτικές στήλες (1-4).  Η Ασσυρία είχε εκτοπίσει το βόρειο βασίλειο μέχρι το 6^ο έτος της βασιλείας του.  Ο Εζεκίας όμως εξαγόρασε τους Ασσυρίους, δίνοντας στον βασιλιά τους Σενναχηρίμ όλα τα χρήματα που υπήρχαν στον οίκο του, και τα επίχρυσα αντικείμενα του Ναού (15). Συμβουλεύθηκε τον προφήτη Ησαΐα ο οποίος προσευχήθηκε στον Θεό για το πρόβλημα των Ασσυρίων κατακτητών (20-33), και 185.000 από τον στρατό των Ασσυρίων εξουδετερώθηκαν μέσα στην νύχτα, από Άγγελο Κυρίου (35-36). Ασθένησε ο Εζεκίας μέχρι θανάτου, προσευχήθηκε και ιάθηκε από τον Θεό. Έδειξε στους Βαβυλώνιους απεσταλμένους όλους τους θησαυρούς του:

Δ’ Βασιλειών 18:1-16 – 20:21 - 1 Και εγένετο εν έτει τρίτω τω Ωσηέ υιω Ηλά βασιλεί Ισραήλ εβασίλευσεν Εζεκίας υιος Άχαζ βασιλέως Ιούδα. 2 υιος είκοσι και πέντε ετών εν τω βασιλεύειν αυτόν και είκοσι και εννέα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Άβου θυγάτηρ Ζαχαρίου. 3 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου κατά πάντα, όσα εποίησε Δαυίδ ο πατήρ αυτού. 4 Αυτός εξήρε τα υψηλά και συνέτριψε τας στήλας και εξωλόθρευσε τα άλση και τον όφιν τον χαλκούν, ον εποίησε Μωυσής, ότι έως των ημερών εκείνων ήσαν οι υιοί Ισραήλ θυμιώντες αυτώ [...] 

15 και έδωκεν Εζεκίας παν το αργύριον το ευρεθέν εν οίκω Κυρίου και εν θησαυροίς οίκου του βασιλέως. 16 εν τω καιρω εκείνω συνέκοψεν Εζεκίας τας θύρας ναού και τα εστηριγμένα, α εχρύσωσεν Εζεκίας ο βασιλεύς Ιούδα, και έδωκεν αυτά βασιλεί Ασσυρίων [...] 

20 Και απέστειλεν Ησαϊας υιος Αμώς προς Εζεκίαν λέγων· τάδε λέγει Κύριος ο Θεός των δυνάμεων Θεός Ισραήλ· α προσηύξω προς με περί Σενναχηρίμ βασιλέως Ασσυρίων, ήκουσα. 21 ούτος ο λόγος, ον ελάλησε Κύριος επ' αυτόν· εξουδένωσέ σε και εμυκτήρισέ σε παρθένος θυγάτηρ Σιών, επί σοί κεφαλήν αυτής εκίνησε θυγάτηρ Ιερουσαλήμ. 22 τίνα ωνείδισας και τίνα εβλασφήμησας; και επί τίνα ύψωσας φωνήν; και ήρας εις ύψος τους οφθαλμούς σου εις τον άγιον του Ισραήλ. 23 εν χειρί αγγέλων σου ωνείδισας Κύριον και είπας· εν τω πλήθει των αρμάτων μου εγώ αναβήσομαι εις ύψος ορέων, μηρούς του Λιβάνου, και έκοψα το μέγεθος της κέδρου αυτού, τα εκλεκτά κυπαρίσσων αυτού, και ήλθον εις μέσον δρυμού και Καρμήλου. 24 εγώ έψυξα και έπιον ύδατα αλλότρια και εξηρήμωσα τω ίχνει του ποδός μου πάντας ποταμούς περιοχής. 25 έπλασα αυτήν, συνήγαγον αυτήν, και εγενήθη εις επάρσεις αποικεσιών μαχίμων, πόλεις οχυράς. 26 και οι ενοικούντες εν αυταίς ησθένησαν τη χειρί, έπτηξαν και κατησχύνθησαν, εγένοντο χόρτος αγρού ή χλωρά βοτάνη, χλόη δωμάτων και πάτημα απέναντι εστηκότος. 27 και την καθέδραν σου και την έξοδόν σου έγνων και τον θυμόν σου επ' εμέ, 28 δια το οργισθήναί σε επ' εμέ και το στρήνός σου ανέβη εν τοις ωσί μου και θήσω τα άγκιστρά μου εν τοις μυκτήρσί σου και χαλινόν εν τοις χείλεσί σου και αποστρέψω σε εν τη οδώ, ή ήλθες εν αυτη. 29 και τούτόν σοι το σημείον· φάγε τούτον τον ενιαυτόν αυτόματα και τω έτει τω δευτέρω τα ανατέλλοντα· και έτει τω τρίτω σπορά και άμητος και φυτεία αμπελώνων, και φάγεσθε τον καρπόν αυτών. 30 και προσθήσει τον διασεσωσμένον οίκου Ιούδα το υπολειφθέν ρίζαν κάτω και ποιήσει καρπόν άνω. 31 ότι εξ Ιερουσαλήμ εξελεύσεται κατάλειμμα και ανασωζόμενος εξ όρους Σιών· ο ζήλος Κυρίου των δυνάμεων ποιήσει τούτο. 32 ουχ ούτως; τάδε λέγει Κύριος προς βασιλέα Ασσυρίων· ουκ εισελεύσεται εις την πόλιν ταύτην και ου τοξεύσει εκεί βέλος, και ου προφθάσει αυτήν θυρεός, και ου μη εκχέη προς αυτήν πρόσχωμα· 33 τη οδω, ή ήλθεν, εν αυτη αποστραφήσεται και εις την πόλιν ταύτην ουκ εισελεύσεται, λέγει Κύριος, [...]

35 Και εγένετο έως νυκτός και εξήλθεν άγγελος Κυρίου και επάταξεν εν τη παρεμβολή Ασσυρίων εκατόν ογδοηκονταπέντε χιλιάδας· και ώρθρισαν το πρωϊ, και ιδού πάντες σώματα νεκρά. 36 και απήρε και επορεύθη και απέστρεψε Σενναχηρίμ βασιλεύς Ασσυρίων και ώκησεν εν Νινευή.  [...]

1 Εν ταις ημέραις εκείναις ηρρώστησεν Εζεκίας εις θάνατον. και εισήλθε προς αυτόν Ησαϊας υιος Αμώς ο προφήτης και είπε προς αυτόν· τάδε λέγει Κύριος· έντειλαι τω οίκω σου, ότι αποθνήσκεις συ και ου ζήση. 2 και απέστρεψεν Εζεκίας προς τον τοίχον και ηύξατο προς Κύριον λέγων· 3 Κύριε, μνήσθητι δη όσα περιεπάτησα ενώπιόν σου εν αληθεία και καρδία πλήρει και το αγαθόν εν οφθαλμοίς σου εποίησα. και έκλαυσεν Εζεκίας κλαυθμω μεγάλω. 4 και ην Ησαϊας εν τη αυλή τη μέση, και ρήμα Κυρίου εγένετο προς αυτόν λέγων· 5 επίστρεψον και ερείς προς Εζεκίαν τον ηγούμενον του λαού μου· τάδε λέγει Κύριος ο Θεός Δαυίδ του πατρός σου· ήκουσα της προσευχής σου, είδον τα δάκρυά σου· ιδού εγώ ιάσομαί σε, τη ημέρα τη τρίτη αναβήση εις οίκον Κυρίου· 6 και προσθήσω επί τας ημέρας σου πεντεκαίδεκα έτη και εκ χειρός βασιλέως Ασσυρίων σώσω σε και την πόλιν ταύτην και υπερασπιώ υπέρ της πόλεως ταύτης δι' εμέ και δια Δαυίδ τον δούλόν μου. 7 και είπε· λαβέτωσαν παλάθην σύκων και επιθέτωσαν επί το έλκος, και υγιάσει. 8 και είπεν Εζεκίας προς Ησαϊαν· τι το σημείον ότι ιάσεταί με Κύριος και αναβήσομαι εις οίκον Κυρίου τη ημέρα τη τρίτη; 9 και είπεν Ησαϊας· τούτο το σημείον παρά Κυρίου, ότι ποιήσει Κύριος τον λόγον, ον ελάλησε· πορεύσεται η σκιά δέκα βαθμούς, εάν επιστρέψη δέκα βαθμούς. 10 και είπεν Εζεκίας· κούφον την σκιάν κλίναι δέκα βαθμούς· ουχί, αλλ ‘ επιστραφήτω η σκιά εν τοις αναβαθμοίς δέκα βαθμούς εις τα οπίσω. 11 και εβόησεν Ησαϊας ο προφήτης προς Κύριον, και επέστρεψεν η σκιά εν τοις αναβαθμοίς εις τα οπίσω δέκα βαθμούς. 12 εν τω καιρώ εκείνω απέστειλε Μαρωδάχ Βαλαδάν υιος Βαλαδάν βασιλεύς Βαβυλώνος βιβλία και μαναά προς Εζεκίαν, ότι ήκουσεν ότι ηρρώστησεν Εζεκίας. 13 και εχάρη επ' αυτοίς Εζεκίας και έδειξεν αυτοίς όλον τον οίκον του νεχωθά, το αργύριον και το χρυσίον, τα αρώματα και το έλαιον το αγαθόν, και τον οίκον των σκευών και όσα ηυρέθη εν τοις θησαυροίς αυτού· ουκ ην λόγος, ον ουκ έδειξεν αυτοίς Εζεκίας εν τω οίκω αυτού και εν πάση τη εξουσία αυτού.

Μετά από τον Εζεκία ακολούθησε ο χείριστος των βασιλέων τους, ο, γιός του Εζεκία, Μανασσής, ο οποίος έπραξε ακόμα χειρότερα από το να ξηλώσει όλα τα έργα του πατέρα του.  Το νότιο βασίλειο δεν πήρε το μάθημά του από τα γεγονότα στον βορρά·  όπως δείχνει το ακόλουθο απόσπασμα, το έθνος χειροτέρεψε στο βαθμό του να τοποθετεί είδωλα ΜΕΣΑ στον Ναό του Κυρίου και Θεού: 

Δ’ Βασιλειών 21:1-12

1 Υιός δώδεκα ετών Μανασσής εν τω βασιλεύειν αυτόν και πεντήκοντα και πέντε έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Οψιβά. 2 και εποίησε το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου κατά τα βδελύγματα των εθνών, ων εξήρε Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ, 3 και επέστρεψε και ωκοδόμησε τα υψηλά, α κατέσπασεν Εζεκίας ο πατήρ αυτού, και ανέστησε θυσιαστήριον τη Βάαλ και εποίησε τα άλση, καθώς εποίησε Αχαάβ βασιλεύς Ισραήλ, και προσεκύνησε πάση τη δυνάμει του ουρανού και εδούλευσεν αυτοίς. 4 και ωκοδόμησε θυσιαστήριον εν οίκω Κυρίου, ως είπεν· εν Ιερουσαλήμ θήσω το όνομά μου, 5 και ωκοδόμησε θυσιαστήριον πάση τη δυνάμει του ουρανού εν ταις δυσίν αυλαίς οίκου Κυρίου 6 και διήγε τους υιούς αυτού εν πυρί και εκληδονίζετο και οιωνίζετο και εποίησε τεμένη και γνώστας επλήθυνε του ποιείν το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου παροργίσαι αυτόν. 7 και έθηκε το γλυπτόν του άλσους εν τω οίκω, ω είπε Κύριος προς Δαυίδ και προς Σαλωμών τον υιόν αυτού· εν τω οίκω τούτω και εν Ιερουσαλήμ, ή εξελεξάμην εκ πασών φυλών του Ισραήλ, και θήσω το όνομά μου εις τον αιώνα 8 και ου προσθήσω του σαλεύσαι τον πόδα Ισραήλ από της γης, ης έδωκα τοις πατράσιν αυτών, οίτινες φυλάξουσι πάντα όσα ενετειλάμην κατά πάσαν την εντολήν, ην ενετείλατο αυτοίς ο δούλός μου Μωυσής. 9 και ουκ ήκουσαν, και επλάνησεν αυτούς Μανασσής του ποιήσαι το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου υπέρ τα έθνη, α ηφάνισε Κύριος εκ προσώπου υιών Ισραήλ. 10 και ελάλησε Κύριος εν χειρί δούλων αυτού των προφητών λέγων· 11 ανθ' ων όσα εποίησε Μανασσής ο βασιλεύς Ιούδα τα βδελύγματα ταύτα τα πονηρά από πάντων, ων εποίησεν ο Αμορραίος ο έμπροσθεν, και εξήμαρτε και γε τον Ιούδαν εν τοις ειδώλοις αυτών, 12 ουχ ούτως, τάδε λέγει Κύριος ο Θεός Ισραήλ· ιδού εγώ φέρω κακά επί Ιερουσαλήμ και Ιούδαν.

Β’ Παραλειπομένων 33:1-20:

1 Ων δεκαδύο ετών Μανασσής εν τω βασιλεύσαι αυτόν και πεντηκονταπέντε έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. 2 και εποίησε το πονηρόν εναντίον Κυρίου από πάντων των βδελυγμάτων των εθνών, ους εξωλόθρευσε Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ. 3 και επέστρεψε και ωκοδόμησε τα υψηλά, α κατέσπασεν Εζεκίας ο πατήρ αυτού, και έστησε στήλας τοις Βααλίμ και εποίησεν άλση και προσεκύνησε πάση τη στρατιά του ουρανού και εδούλευσεν αυτοίς. 4 και ωκοδόμησε θυσιαστήρια εν οίκω Κυρίου, ου είπε Κύριος· εν Ιερουσαλήμ έσται το όνομά μου εις τον αιώνα. 5 και ωκοδόμησε θυσιαστήρια πάση τη στρατιά του ουρανού εν ταις δυσίν αυλαίς οίκου Κυρίου. 6 και αυτός διήγαγε τα τέκνα αυτού εν πυρί εν Γεβενεννόμ και εκληδονίζετο και οιωνίζετο και εφαρμακεύετο και εποίησεν εγγαστριμύθους και επαοιδούς· και επλήθυνε του ποιήσαι το πονηρόν εναντίον Κυρίου του παροργίσαι αυτόν. 7 και έθηκε το γλυπτόν και το χωνευτόν, εικόνα ην εποίησεν, εν οίκω Θεού, ου είπε Θεός προς Δαυίδ και προς Σαλωμών υιόν αυτού· εν τω οίκω τούτω και Ιερουσαλήμ, ην εξελεξάμην εκ πασών φυλών Ισραήλ, θήσω το όνομά μου εις τον αιώνα· 8 και ου προσθήσω σαλεύσαι τον πόδα Ισραήλ από της γης, ης έδωκα τοις πατράσιν αυτών, πλήν εάν φυλάσσωνται του ποιήσαι πάντα, α ενετειλάμην αυτοίς, κατά πάντα τον νόμον και τα προστάγματα και τα κρίματα εν χειρί Μωϋσή. 9 και επλάνησε Μανασσής τον Ιούδαν και τους κατοικούντας εν Ιερουσαλήμ του ποιήσαι το πονηρόν υπέρ πάντα τα έθνη, α εξήρε Κύριος από προσώπου υιών Ισραήλ. 10 και ελάλησε Κύριος επί Μανασσή και επί τον λαόν αυτού, και ουκ επήκουσαν. 11 και ήγαγε Κύριος επ' αυτούς τους άρχοντας της δυνάμεως του βασιλέως Ασσούρ, και κατέλαβον τον Μανασσή εν δεσμοίς και έδησαν αυτόν εν πέδαις και ήγαγον εις Βαβυλώνα. 12 και ως εθλίβη, εζήτησε το πρόσωπον Θεού του Κυρίου αυτού και εταπεινώθη σφόδρα από προσώπου Θεού πατέρων αυτού. 13 και προσηύξατο προς αυτόν, και επήκουσεν αυτού· και επήκουσε της βοής αυτού και επέστρεψεν αυτόν εις Ιερουσαλήμ επί την βασιλείαν αυτού· και έγνω Μανασσής, ότι Κύριος αυτός εστι Θεός. 14 και μετά ταύτα ωκοδόμησε τείχος έξω της πόλεως Δαυίδ από λιβός κατά Γιών εν τω χειμάρρω και κατά την είσοδον την δια της πύλης της ιχθυϊκής εκπορευομένων την πύλην την κυκλόθεν και εις Οφλά και ύψωσε σφόδρα. και κατέστησεν άρχοντας της δυνάμεως εν πάσαις ταις πόλεσι ταις τειχήρεσιν εν Ιούδα 15 και περιείλε τους θεούς τους αλλοτρίους και το γλυπτόν εξ οίκου Κυρίου και πάντα τα θυσιαστήρια, α ωκοδόμησεν εν όρει οίκου Κυρίου και εν Ιερουσαλήμ και έξωθεν της πόλεως. 16 και κατώρθωσε το θυσιαστήριον Κυρίου και εθυσίασεν επ' αυτό θυσίαν σωτηρίου και αινέσεως και είπε τω Ιούδα του δουλεύειν Κυρίω Θεω Ισραήλ· 17 πλήν έτι ο λαός επί των υψηλών εθυσίαζε, πλήν Κύριος ο Θεός αυτών. 18 και τα λοιπά των λόγων Μανασσή και η προσευχή αυτού η προς τον Θεόν και λόγοι των ορώντων των λαλούντων προς αυτόν επ' ονόματι Θεού Ισραήλ 19 ιδού επί λόγων προσευχής αυτού, ως και επήκουσεν αυτού, και πάσαι αι αμαρτίαι αυτού και αποστάσεις αυτού και οι τόποι, εφ' οίς ωκοδόμησεν εν αυτοίς τα υψηλά και έστησεν εκεί άλση και γλυπτά, προ του επιστρέψαι, ιδού γέγραπται επί των λόγων των ορώντων. 20 και εκοιμήθη Μανασσής μετά των πατέρων αυτού, και έθαψαν αυτόν εν παραδείσω οίκου αυτού· και εβασίλευσεν αντ' αυτού Αμών υιος αυτού.

Σημ.: Το Βιβλίο Βασιλειών δεν αναφέρει την μετάνοια και αναμόρφωση του Μανασσή όπως αυτή αναφέρεται στο Β’ Παραλειπομένων 33:12-16 ως άνω.

Ο Αμών, γιός του Μανασσή έπραξε τα πονηρά ενώπιον του Θεού. Θανατώθηκε από τα παιδιά του μέσα στο σπίτι του.:

Δ’ Βασιλειών 21:19-24  19 Υιος είκοσι και δύο ετών Αμών εν τω βασιλεύειν αυτόν και δύο έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Μεσολλάμ θυγάτηρ Αρούς εξ Ιετέβα. 20 και εποίησε το πονηρόν εν οφθαλμοίς Κυρίου, καθώς εποίησε Μανασσής ο πατήρ αυτού. 21 και επορεύθη εν πάση οδω, ή επορεύθη ο πατήρ αυτού, και ελάτρευσε τοις ειδώλοις, οίς ελάτρευσεν ο πατήρ αυτού, και προσεκύνησεν αυτοίς 22 και εγκατέλιπε τον Κύριον Θεόν των πατέρων αυτού και ουκ επορεύθη εν οδω Κυρίου. 23 και συνεστράφησαν οι παίδες Αμών προς αυτόν και εθανάτωσαν τον βασιλέα εν τω οίκω αυτού. 24 και επάταξεν ο λαός της γης πάντας τους συστραφέντας επί τον βασιλέα Αμών και εβασίλευσεν ο λαός της γης τον Ιωσίαν υιόν αυτού αντ' αυτού

Μετά από τον χειρότερο ήρθε ο καλλίτερος των βασιλέων τους, ο  Ιωσίας, γιός του Αμών. Βρήκε το Βιβλίο του Νόμου που υπήρχε μέσα στον Ναό του Κυρίου. Ξήλωσε και κατέκαψε όλα τα ειδωλολατρικά στοιχεία των προγόνων του. Το Δ’ Βασιλειών  23:1-25 περιγράφει όλες τις μεταρρυθμίσεις του Ιωσία.  Αξιοσημείωτη η αναφορά, ως προς το πόσο χαμηλά είχαν πέσει οι  Ισραηλίτες.  Τελικά ο Ιωσίας «εμίανε» (κατέστρεψε) τον χώρο των ανθρωποθυσιών Ταφέθ που βρισκόταν μέσα στην κοιλάδα Εννόμ, για να μην μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί για την καύση των τέκνων στον Μολχχόλ (=Μολώχ). Ο βασιλιάς επίσης «εμίανε»  (κατέστρεψε) τα «υψηλά» που ήσαν ανατολικά της Ιερουσαλήμ, κάτω από το όρος Μοσοάθ όπου τα είχε στήσει ο βασιλιάς του Ισραήλ Σολομών για την χυδαία θεά των Σιδωνίων Ασταρώθ, για τον χυδαίο θεό των Μωαβιτών Χαμώς, και για τον μισητό θεό των Αμμωνιτών Μολώχ.

Δ’ Βασιλειών  22:1-15 - 23:30: 1 Υιός οκτώ ετών Ιωσίας εν τω βασιλεύειν αυτόν και τριάκοντα και εν έτος εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Ιεδία θυγάτηρ Εδεϊά εκ Βασουρώθ. 2 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου και επορεύθη εν πάση οδω Δαυίδ του πατρός αυτού, ουκ απέστη δεξιά και αριστερά. [...]  1 ΚΑΙ απέστειλεν ο βασιλεύς και συνήγαγε προς εαυτόν πάντας τους πρεσβυτέρους Ιούδα και Ιερουσαλήμ. 2 και ανέβη ο βασιλεύς εις οίκον Κυρίου και πας ανήρ Ιούδα και πάντες οι κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ μετ' αυτού και οι ιερείς και οι προφήται και πας ο λαός από μικρού και έως μεγάλου, και ανέγνω εν ωσίν αυτών πάντας τους λόγους του βιβλίου της διαθήκης του ευρεθέντος εν οίκω Κυρίου. 3 και έστη ο βασιλεύς προς τον στύλον και διέθετο διαθήκην ενώπιον Κυρίου του πορεύεσθαι οπίσω Κυρίου και του φυλάσσειν τας εντολάς αυτού και τα μαρτύρια αυτού και τα δικαιώματα αυτού εν πάση καρδία και εν πάση ψυχή του αναστήσαι τους λόγους της διαθήκης ταύτης, τα γεγραμμένα επί το βιβλίον τούτο· και έστη πας ο λαός εν τη διαθήκη. [...] 4 και ενετείλατο ο βασιλεύς τω Χελκία τω ιερεί τω μεγάλω και τοις ιερεύσι της δευτερώσεως και τοις φυλάσσουσιν τον σταθμόν του εξαγαγείν εκ του ναού Κυρίου πάντα τα σκεύη τα πεποιημένα τω Βάαλ και τω άλσει και πάση τη δυνάμει του ουρανού και κατέκαυσεν αυτά έξω Ιερουσαλήμ εν σαδημώθ Κέδρων και έβαλε τον χουν αυτών εις Βαιθήλ. 5 και κατέκαυσε τους χωμαρίμ, ους έδωκαν βασιλείς Ιούδα και εθυμίων εν τοις υψηλοίς και εν ταις πόλεσιν Ιούδα και τοις περικύκλω Ιερουσαλήμ, και τους θυμιώντας τω Βάαλ και τω ηλίω και τη σελήνη και τοις μαζουρώθ και πάση τη δυνάμει του ουρανού. 6 και εξήνεγκε το άλσος εξ οίκου Κυρίου έξωθεν Ιερουσαλήμ εις τον χειμάρρουν Κέδρων και κατέκαυσεν αυτόν εν τω χειμάρρω Κέδρων και ελέπτυνεν εις χουν και έρριψεν τον χουν αυτού εις τον τάφον των υιών του λαού. 7 και καθείλε τον οίκον των καδησίμ των εν τω οίκω Κυρίου, ου αι γυναίκες ύφαινον εκεί Χεττιϊμ τω άλσει. 8 και ανήγαγε πάντας τους ιερείς εκ πόλεων Ιούδα και εμίανε τα υψηλά, ου εθυμίασαν εκεί οι ιερείς από Γαβαά και έως Βηρσαβεέ. και καθείλε τον οίκον των πυλών τον παρά την θύραν της πύλης Ιησού άρχοντος της πόλεως, των εξ αριστερών ανδρός εν τη πύλη της πόλεως. 9 πλήν ουκ ανέβησαν οι ιερείς των υψηλών προς το θυσιαστήριον Κυρίου εν Ιερουσαλήμ, ότι ει μη έφαγον άζυμα εν μέσω των αδελφών αυτών. 10 και εμίανε τον Ταφέθ τον εν φάραγγι υιού Εννόμ του διαγαγείν άνδρα τον υιόν αυτού και άνδρα την θυγατέρα αυτού τω Μολόχ εν πυρί. 11 και κατέκαυσε τους ίππους, ους έδωκαν βασιλείς Ιούδα τω ηλίω εν τη εισόδω οίκου Κυρίου εις το γαζοφυλάκιον Νάθαν βασιλέως του ευνούχου εν φαρουρίμ, και το άρμα του ηλίου κατέκαυσε πυρί. 12 και τα θυσιαστήρια τα επί του δώματος του υπερώου Άχαζ, α εποίησαν βασιλείς Ιούδα, και τα θυσιαστήρια, α εποίησε Μανασσής εν ταις δυσίν αυλαίς οίκου Κυρίου, καθείλεν ο βασιλεύς και κατέσπασεν εκείθεν και έρριψε τον χουν αυτών εις τον χειμάρρουν Κέδρων. 13 και τον οίκον τον επί πρόσωπον Ιερουσαλήμ τον εκ δεξιών του όρους του Μοσοάθ, ον ωκοδόμησε Σαλωμών βασιλεύς Ισραήλ τη Αστάρτη προσοχθίσματι Σιδωνίων και τω Χαμώς προσοχθίσματι Μωάβ και τω Μολχόλ (=Μολώχ) βδελύγματι υιών Αμών, εμίανεν ο βασιλεύς. 14 και συνέτριψε τας στήλας και εξωλόθρευσε τα άλση και έπλησε τους τόπους αυτών οστέων ανθρώπων. 15 και γε το θυσιαστήριον το εν Βαιθήλ το υψηλόν, ό εποίησεν Ιεροβοάμ υιος Ναβάτ, ος εξήμαρτε τον Ισραήλ, και γε το θυσιαστήριον εκείνο το υψηλόν κατέσπασε και συνέτριψε τους λίθους αυτού και ελέπτυνεν εις χουν και κατέκαυσε το άλσος.

Άρα, οι βωμοί του Σολομώντα για αυτούς τους σιχαμερούς θεούς έμειναν πάνω απο 300 χρόνια!

Δ’ Βασιλειών  23:30: 25 όμοιος αυτω (Ιωσία) ουκ εγενήθη έμπροσθεν αυτού βασιλεύς, ος επέστρεψε προς Κύριον εν όλη καρδία αυτού και εν όλη ψυχή αυτού και εν όλη ισχύϊ αυτού κατά πάντα τον νόμον Μωυσή, και μετ' αυτόν ουκ ανέστη όμοιος αυτω. 26 πλήν ουκ απεστράφη Κύριος από θυμού της οργής αυτού της μεγάλης, ου εθυμώθη οργή αυτού εν τω Ιούδα επί τους παροργισμούς, ους παρώργισεν αυτόν Μανασσής. 27 και είπε Κύριος· και γε τον Ιούδαν αποστήσω από του προσώπου μου, καθώς απέστησα τον Ισραήλ, και απώσομαι την πόλιν ταύτην, ην εξελεξάμην την Ιερουσαλήμ, και τον οίκον ου είπον· έσται το όνομά μου εκεί.

Β’ Παραλειπομένων 34:1-7:  1 Ων οκτώ ετών Ιωσίας εν τω βασιλεύσαι αυτόν και τριάκοντα και εν έτος εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. 2 και εποίησε το ευθές εναντίον Κυρίου και επορεύθη εν οδοίς Δαυίδ του πατρός αυτού και ουκ εξέκλινε δεξιά και αριστερά. 3 και εν τω ογδόω έτει της βασιλείας αυτού -και αυτός έτι παιδάριον- ήρξατο του ζητήσαι Κύριον τον Θεόν Δαυίδ του πατρός αυτού. και εν τω δωδεκάτω έτει της βασιλείας αυτού ήρξατο του καθαρίσαι τον Ιούδαν και την Ιερουσαλήμ από των υψηλών και των άλσεων και από των περιβωμίων και από των χωνευτών. 4 και κατέσπασε τα κατά πρόσωπον αυτού θυσιαστήρια των Βααλίμ και τα υψηλά τα επ' αυτών και έκοψε τα άλση και τα γλυπτά και τα χωνευτά συνέτριψε και ελέπτυνε και έρριψεν επί πρόσωπον των μνημάτων των θυσιαζόντων αυτοίς 5 και οστά ιερέων κατέκαυσεν επί τα θυσιαστήρια· και εκαθάρισε τον Ιούδαν και την Ιερουσαλήμ. 6 και εν πόλεσι Μανασσή και Εφραίμ και Συμεών και Νεφθαλί και τοις τόποις αυτών κύκλω 7 και κατέσπασε τα θυσιαστήρια και τα άλση, και είδωλα κατέκοψε λεπτά και πάντα τα υψηλά έκοψεν από πάσης της γης Ισραήλ, και απέστρεψεν εις Ιερουσαλήμ.

Καταγράφονται και στο Β’ Βιβλίο των Παραλειπομένων οι μεταρρυθμίσεις του Ιωσία, ο οποίος διάβασε σε όλους το βιβλίο του Νόμου, αλλά καταγράφονται και οι κατάρες που επίσης ειπώθηκαν.  Στα εδάφια 22-25 η προφήτις Όλδα επισημαίνει πως η οργή του Θεού παρέμενε άσβεστη, με όλα τα απαγορευμένα πράγματα που συνεχώς έκανε ο Ισραήλ:

Β’ Παραλειπομένων 34:22:  22 και επορεύθη Χελκίας και οίς είπεν ο βασιλεύς προς Όλδαν την προφήτιν γυναίκα Σελλήμ υιού Θεκωέ υιού Αράς φυλάσσουσαν τας εντολάς -και αύτη κατώκει εν Ιερουσαλήμ εν μασαναί- και ελάλησαν αυτη κατά ταύτα. 23 και είπεν αυτοίς· ούτως είπε Κύριος ο Θεός Ισραήλ· είπατε τω ανδρί τω αποστείλαντι υμάς προς με. 24 ούτω λέγει Κύριος· ιδού εγώ επάγω επί τον τόπον τούτον κακά, τους πάντας λόγους τους γεγραμμένους εν τω βιβλίω τω ανεγνωσμένω εναντίον του βασιλέως Ιούδα, 25 ανθ' ων εγκατέλιπόν με και εθυμίασαν θεοίς αλλοτρίοις, ίνα παροργίσωσί με εν πάσι τοις έργοις των χειρών αυτών· και εξεκαύθη ο θυμός μου εν τω τόπω τούτω και ου σβεσθήσεται.

Β’ Παραλειπομενων 35:18 Επισήμανση πως το Πάσχα ποτέ δεν είχε τηρηθεί τόσο ευλαβικά στον Ισραήλ, όσο στον καιρό του προφήτη Σαμουήλ.

17 και εποίησαν οι υιοί Ισραήλ οι ευρεθέντες το φασέκ εν τω καιρω εκείνω και την εορτήν των αζύμων επτά ημέρας. 18 και ουκ εγένετο φασέκ όμοιον αυτω εν Ισραήλ από ημερών Σαμουήλ του προφήτου και παντός βασιλέως Ισραήλ ουκ εποίησαν το φασέκ, ό εποίησεν Ιωσίας και οι ιερείς και οι Λευίται και πας Ιούδα και Ισραήλ ο ευρεθείς και οι κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ τω Κυρίω

Μετά από τον καλλίτερο βασιλιά ακολούθησαν 4 βασιλείς οι οποίοι επανέφεραν τα πονηρά έργα:

1.    Ιωάχαζ (Δ’ Βασιλειών  23:31-33;    Β’ Παραλειπομενων 36:1-4),

2.    Ιωακίμ (Δ’ Βασιλειών  23:34 – 24:5;   Β’ Παραλειπομενων 36:5-7),

3.    Ιεχονίας (Δ’ Βασιλειών  24:6-16;    Β’ Παραλειπομενων 36:8-10),

4.    Σεδεκίας (Δ’ Βασιλειών  24:7 – 25:30;    Β’ Παραλειπομενων 36:10-21)

Ως εδώ ήταν οι βασιλείες με τους αδιόρθωτους βασιλείς και τις επαναλαμβανόμενες απαγορευμένες βδελυρές πράξεις. Αμέσως μετά η οργή του Θεού τους παρέδωσε σε κατακτητές Χαλδαίους και σε λεηλασίες, και όσοι δεν φονεύθηκαν κατέληξαν σε εξορία στην Βαβυλώνα...

Σεδεκίας, (Δ’ Βασιλειών  24:18)  εποίησε το πονηρόν ενώπιον του Θεού, όλοι έγιναν χειρότεροι, ακόμη και οι  ηγέτες....

Β’ Παραλειπομενων 36:11-21: 11 Ετών είκοσιν υιος και ενός έτους Σεδεκίας εν τω βασιλεύειν αυτόν και ένδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. 12 και εποίησε το πονηρόν ενώπιον Κυρίου Θεού αυτού, ουκ ενετράπη από προσώπου Ιερεμίου του προφήτου και εκ στόματος Κυρίου. [...] 14 και πάντες οι ένδοξοι Ιούδα και οι ιερείς και ο λαός της γης επλήθυναν του αθετήσαι αθετήματα βδελυγμάτων εθνών και εμίαναν τον οίκον Κυρίου τον εν Ιερουσαλήμ. 15 και εξαπέστειλε Κύριος ο Θεός των πατέρων αυτών εν χειρί των προφητών αυτού ορθρίζων και αποστέλλων τους αγγέλους αυτού, ότι ην φειδόμενος του λαού αυτού και του αγιάσματος αυτού· 16 και ήσαν μυκτηρίζοντες τους αγγέλους αυτού και εξουθενούντες τους λόγους αυτού και εμπαίζοντες εν τοις προφήταις αυτού, έως ανέβη ο θυμός Κυρίου εν τω λαω αυτού, έως ουκ ην ίαμα. 17 και ήγαγεν επ' αυτούς βασιλέα Χαλδαίων, και απέκτεινε τους νεανίσκους αυτών εν ρομφαία εν οίκω αγιάσματος αυτού και ουκ εφείσατο του Σεδεκίου και τας παρθένους αυτών ουκ ηλέησε και τους πρεσβυτέρους αυτών απήγαγον· τα πάντα παρέδωκεν εν χερσίν αυτών. 18 και πάντα τα σκεύη οίκου του Θεού τα μεγάλα και τα μικρά και τους θησαυρούς οίκου Κυρίου και πάντας τους θησαυρούς του βασιλέως και των μεγιστάνων, πάντα εισήνεγκεν εις Βαβυλώνα. 19 και ενέπρησε τον οίκον Κυρίου και κατέσκαψε το τείχος Ιερουσαλήμ και τας βάρεις αυτής ενέπρησεν εν πυρί και παν σκεύος ωραίον εις αφανισμόν. 20 και απώκισε τους καταλοίπους εις Βαβυλώνα, και ήσαν αυτω και τοις υιοίς αυτού εις δούλους έως βασιλείας Μήδων 21 του πληρωθήναι λόγον Κυρίου δια στόματος Ιερεμίου έως του προσδέξασθαι την γην τα σάββατα αυτής σαββατίσαι· πάσας τας ημέρας ερημώσεως αυτής εσαββάτισεν εις συμπλήρωσιν ετών εβδομήκοντα.

Επίσης Λευιτικόν 26:  27-33: 

27 εάν δε επί τούτοις μη υπακούσητέ μου, και πορεύησθε προς με πλάγιοι, 28 και αυτός πορεύσομαι μεθ' υμών εν θυμω πλαγίω, και παιδεύσω υμάς εγώ επτάκις κατά τας αμαρτίας υμών. 29 και φάγεσθε τας σάρκας των υιών υμών και τας σάρκας των θυγατέρων υμών φάγεσθε, 30 και ερημώσω τας στήλας υμών, και εξολοθρεύσω τα ξύλινα χειροποίητα υμών, και θήσω τα κώλα υμών επί τα κώλα των ειδώλων υμών, και προσοχθιεί η ψυχή μου υμίν. 31 και θήσω τας πόλεις υμών ερήμους και εξερημώσω τα άγια υμών, και ου μη οσφρανθώ της οσμής των θυσιών υμών. 32 και εξερημώσω εγώ την γην υμών, και θαυμάσονται επ' αυτη οι εχθροί υμών οι ενοικούντες εν αυτη. 33 και διασπερώ υμάς εις τα έθνη, και εξαναλώσει υμάς επιπορευομένη η μάχαιρα· και έσται η γη υμών έρημος, και αι πόλεις υμών έσονται έρημοι.

Οι Χαλδαίοι και οι Βαβυλώνιοι κατέλαβαν την Ιουδαία – το νότιο βασίλειο – και τους κατοίκους τους εξανάγκασαν σε εξορία, σε 3 στάδια.  Το φταίξιμο που οδήγησε τις εξελίξεις στην εξορία πάλι τοποθετείται στα πόδια του Μανασσή, και πάλι τονίζετα πως ο Θεός δεν ήθελε να τους δείξει έλεος:

Δ’ Βασιλειών 24:3:   1 Εν ταις ημέραις αυτού ανέβη Ναβουχοδονόσορ βασιλεύς Βαβυλώνος και εγενήθη αυτω Ιωακίμ δούλος τρία έτη, και επέστρεψε και ηθέτησεν εν αυτω. 2 και απέστειλε Κύριος αυτω τους μονοζώνους των Χαλδαίων και τους μονοζώνους Συρίας και τους μονοζώνους Μωάβ και τους μονοζώνους υιών Αμών και εξαπέστειλεν αυτούς εν τη γη Ιούδα του κατισχύσαι κατά τον λόγον Κυρίου, ον ελάλησεν εν χειρί των δούλων αυτού των προφητών. 3 πλήν επί τον θυμόν Κυρίου ην εν τω Ιούδα αποστήσαι αυτόν από του προσώπου αυτού εν αμαρτίαις Μανασσή κατά πάντα, όσα εποίησε. 4 και γε το αίμα αθωον εξέχεε και έπλησε την Ιερουσαλήμ αίματος αθώου· και ουκ ηθέλησε Κύριος ιλασθήναι.

Γιατί δεν επαρκούσαν οι αναμορφώσεις του Ιωσία προκειμένου να ξεπερασθεί η κληρονομιά ενοχής του Μανασσή;  Μήπως, εξ αιτίας των συνεχιζόμενων ολισθήσεων του λαού χρειαζόταν κάτι πιο δραστικό για να καυθεί ολοσχερώς η ειδωλολατρία μέσα στον Ισραήλ; Μήπως ο,τιδήποτε άλλο θα αποδεικνυόταν και αυτό προσωρινό, μιάς και είχαν εκφυλισθεί τόσο, που κατέφευγαν στην θυσία των παιδιών τους; Και ο Ησαΐας και ο Ιερεμίας καταγράφουν πως η θυσία τέκνων είχε επιστρέψει πάλι, ακόμη και μετά τις μεταρρυθμίσεις του Ιωσία.

Όταν πέρασαν οι Bαβυλώνιοι για να εξολοθρεύσουν την Ιουδαία και να στείλουν το υπόλειμμά της στην εξορία, προχώρησαν σε ακόμη περισσότερα με την αχαλίνωτη βία τους, με αποτέλεσμα: 

1.  πως εκείνοι εξάλειψαν όλα τα «υψηλά» και τα θρησκευτικά συστήματα, ώστε να μην υπάρχει  καμμία απολύτως καταγεγραμμένη λατρεία ξένων θεών απο τους Ισραηλίτες έκτοτε. 

2.  πως δεν φαίνεται να ξανάγινε και καμμία θυσία τέκνων στην περιοχή εκείνη έκτοτε.  

Έτσι, τιμωρώντας ο Θεός τους Ισραηλίτες για την συνεχιζόμενη μη υπακοή τους, φαίνεται πως οι Βαβυλώνιοι ήσαν εκείνοι που τελικά εκτέλεσαν όσα οι Ισραηλίτες όφειλαν να είχαν κάνει.

2.11. Επάνοδος από την Εξορία

Οι Εσδρας και Νεεμίας καταγράφουν την συμβουλή τους για τις ξένες συζύγους των επιστραφέντων ανδρών του Ισραήλ – και για την έξωση αυτών και των παιδιών τους.  Σημαντικό στοιχείο για την παρούσα έκθεση περί θυσίας τέκνων είναι πως ο Νεεμίας εκτιμά την κίνηση αυτή ως αποφυγή του παραδείγματος της Σολομώντειας διαφθοράς και των δικών του ξένων συζύγων (που αναφέρεται πιο πάνω.)

Νεεμίας 13:23:  23 Και εν ταις ημέραις εκείναις είδον τους Ιουδαίους, οί εκάθισαν γυναίκας Αζωτίας, Αμμανίτιδας, Μωαβίτιδας 24 και οι υιοί αυτών ήμισυ λαλούντες Αζωτιστί και ουκ εισίν επιγινώσκοντες λαλείν Ιουδαϊστί, 25 και εμαχεσάμην μετ' αυτών και κατηρασάμην αυτούς και επάταξα εν αυτοίς άνδρας και εμαδάρωσα αυτούς και ωρκισα αυτούς εν τω Θεω· εάν δώτε τας θυγατέρας υμών τοις υιοίς αυτών, και εάν λάβητε από των θυγατέρων αυτών τοις υιοίς υμών. 26 ουχ ούτως ήμαρτε Σαλωμών βασιλεύς Ισραήλ; και εν έθνεσι πολλοίς ουκ ην βασιλεύς όμοιος αυτω· και αγαπώμενος τω Θεω ην, και έδωκεν αυτόν ο Θεός εις βασιλέα επί πάντα Ισραήλ· και τούτον εξέκλιναν αι γυναίκες αι αλλότριαι.

Κάπως έτσι, η Βίβλος κλείνει τον κύκλο μομφής κατά του Σολομώντα για την ιστορική κατάντια του Ισραήλ.

2.12. Οι Προφήτες και οι Ψαλμοί

Οι Προφήτες έχουν ένα σταθερό μήνυμα εναντίωσης στην ειδωλολατρία και την αδικία, και συνήθως αυτά τα θεωρούν συνδεδεμένα μεταξύ τους· η λατρεία ψεύτικων θεών απομακρύνει από την σωστή συμπεριφορά προς την διεφθαρμένη συμπεριφορά και η τελεολογία της ζωής χάνεται.

Οι Προφήτες δεν εξήγγειλαν κάτι νέο ποτέ τους, παρά μόνο επαναλάμβαναν και εφάρμοζαν τις κατάρες της σύμβασης που καταγράφηκε στην Πεντάτευχο. Αυτό φαίνεται να ισχύει, σε ό,τι αφορά το θέμα της θυσίας τέκνων.  Ο Μολώχ αναφέρεται σχεδόν κατάπτυστα ως ο βδελυρός θεός στον οποίον θυσίαζαν παιδιά.

2.12.1. Ο Μεγάλοι Προφήτες:

Ησαΐας

Η προφητική άποψη για τον Θεό είναι πως είναι πολύ ενεργός σε όλα όσα συμβαίνουν, καθώς και στην ανάληψη της ευθύνης – όπως στην περίπτωση με τον Ιωβ – για τα άσχημα που συμβαίνουν στους ανθρώπους:

Ησαΐας 45:5-8:  5 ότι εγώ Κύριος ο Θεός, και ουκ έστι πλήν εμού Θεός, ενίσχυσά σε και ουκ ήδεις με, 6 ίνα γνώσι οι απ ‘ ανατολών ηλίου και οι από δυσμών, ότι ουκ έστι Θεός πλήν εμού· εγώ Κύριος ο Θεός, και ουκ έστιν έτι· 7 εγώ ο κατασκευάσας φως και ποιήσας σκότος, ο ποιών ειρήνην και κτίζων κακά· εγώ Κύριος ο Θεός ο ποιών πάντα ταύτα. 8 ευφρανθήτω ο ουρανός άνωθεν, και αι νεφέλαι ρανάτωσαν δικαιοσύνην· ανατειλάτω η γη και βλαστησάτω έλεος, και δικαιοσύνην ανατειλάτω άμα· εγώ ειμι Κύριος ο κτίσας σε.

Η αναγκαιότητα να πράξει τοιουτοτρόπως ο Θεός ήταν εξ αιτίας των παρανομιών που έπρατταν οι άνθρωποι – στην προκειμένη περίπτωση οι Ισραηλίτες:

Ησαΐας 24:5-6: 5 η δε γη ηνόμησε δια τους κατοικούντας αυτήν, διότι παρήλθοσαν τον νόμον και ήλλαξαν τα προστάγματα, διαθήκην αιώνιον. 6 δια τούτο αρά έδεται την γην, ότι ημάρτοσαν οι κατοικούντες αυτήν· δια τούτο πτωχοί έσονται οι ενοικούντες εν τη γη, και καταλειφθήσονται άνθρωποι ολίγοι.

 Αργότερα, ο Προφήτης εξηγεί τους λόγους των επερχομένων συμφορών:

Ησαΐας 57:5-13: 5 οι παρακαλούντες είδωλα υπό δένδρα δασέα, σφάζοντες τα τέκνα αυτών εν ταις φάραγξιν αναμέσον των πετρών. 6 εκείνη σου η μερίς, ούτός σου ο κλήρος, κακείνοις εξέχεας σπονδάς κακείνοις ανήνεγκας θυσίας· επί τούτοις ουν ουκ οργισθήσομαι; 7 επ' όρος υψηλόν και μετέωρον, εκεί σου η κοίτη, και εκεί ανεβίβασας θυσίας σου. […] 9 και επλήθυνας την πορνείαν σου μετ' αυτών και πολλούς εποίησας τους μακράν από σου και απέστειλας πρέσβεις υπέρ τα όριά σου και απέστρεψας και εταπεινώθης έως άδου. 10 ταις πολιοδίαις σου εκοπίασας και ουκ είπας· παύσομαι ενισχύουσα, ότι έπραξας ταύτα, δια τούτο ου κατεδεήθης μου συ. 11 τίνα ευλαβηθείσα εφοβήθης και εψεύσω με και ουκ εμνήσθης μου, ουδέ έλαβές με εις την διάνοιαν ουδέ εις την καρδίαν σου; και εγώ σε ιδών παρορώ, και εμέ ουκ εφοβήθης. 12 και εγώ απαγγελώ την δικαιοσύνην μου και τα κακά σου, α ουκ ωφελήσει σε. 13 όταν αναβοήσης, εξελέσθωσάν σε εν τη θλίψει σου· τούτους γαρ πάντας άνεμος λήψεται και αποίσει καταιγίς. οι δε αντεχόμενοί μου κτήσονται γην και κληρονομήσουσι το όρος το άγιόν μου

Ιερεμίας

2:23: 23 Πως ερείς· ουκ εμιάνθην και οπίσω της Βάαλ ουκ επορεύθην; ιδέ τας οδούς σου εν τω πολυανδρίω και γνώθι τι εποίησας.

Η αναφορά στο «τι εποίησαν» είναι για τις ανρωποθυσίες παιδιών που τελούσαν στην κοιλάδα Εννόμ – το «πολυάνδριο» - καταγγελία από την οποία δεν μπορούσαν να ξεφύγουν.

3:24-25:  24 η δε αισχύνη κατηνάλωσε τους μόχθους των πατέρων ημών από νεότητος ημών, τα πρόβατα αυτών και τους μόσχους αυτών και τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών. 25 εκοιμήθημεν εν τη αισχύνη ημών, και επεκάλυψεν ημάς η ατιμία ημών, διότι έναντι του Θεού ημών ημάρτομεν ημείς και οι πατέρες ημών από νεότητος ημών έως της ημέρας ταύτης και ουχ υπηκούσαμεν της φωνής Κυρίου του Θεού ημών.

Οι λαοί του Ιούδα είχαν καταντήσει τόσο άθλιοι, που ο Θεός σκόπευε να τους καταστρέψει εντελώς. Τόση ήταν η οργή και η αποφασιστικότητά Του, που είπε στον Ιερεμία:

7:12-34:  [...]...ίδετε α εποίησα αυτω από προσώπου κακίας λαού μου Ισραήλ. 13 και νυν ανθ' ων εποιήσατε πάντα τα έργα ταύτα, και ελάλησα προς υμάς και ουκ ηκούσατέ μου, και εκάλεσα υμάς και ουκ απεκρίθητε, 14 τοίνυν καγώ ποιήσω τω οίκω τούτω, ω επικέκληται το όνομά μου επ' αυτω, εφ' ω υμείς πεποίθατε επ' αυτω, και τω τόπω, ω έδωκα υμίν και τοις πατράσιν υμών, καθώς εποίησα τη Σηλώ. 15 και απορρίψω υμάς από προσώπου μου, καθώς απέρριψα τους αδελφούς υμών, παν το σπέρμα Εφραίμ. 16 και συ (Ιερεμία) μη προσεύχου περί του λαού τούτου και μη αξιού του ελεηθήναι αυτούς και μη εύχου και μη προσέλθης μοι περί αυτών, ότι ουκ εισακούσομαι. 17 ή ουχ οράς τι αυτοί ποιούσιν εν ταις πόλεσιν Ιούδα και εν ταις οδοίς Ιερουσαλήμ; 18 οι υιοί αυτών συλλέγουσι ξύλα, και οι πατέρες αυτών καίουσι πυρ, και αι γυναίκες αυτών τρίβουσι σταίς του ποιήσαι χαυώνας τη στρατιά του ουρανού, και έσπεισαν σπονδάς θεοίς αλλοτρίοις, ίνα παροργίσωσί με. 19 μη εμέ αυτοί παροργίζουσι; λέγει Κύριος· ουχί εαυτούς, όπως καταισχυνθή τα πρόσωπα αυτών; 20 δια τούτο τάδε λέγει Κύριος· ιδού οργή και θυμός μου χείται επί τον τόπον τούτον και επί τους ανθρώπους και επί τα κτήνη και επί παν ξύλον του αγρού αυτών και επί τα γεννήματα της γης, και καυθήσεται και ου σβεσθήσεται. 21 τάδε λέγει Κύριος· τα ολοκαυτώματα υμών συναγάγετε μετά των θυσιών υμών και φάγετε κρέα. 22 ότι ουκ ελάλησα προς τους πατέρας υμών και ουκ ενετειλάμην αυτοίς εν ημέρα, ή ανήγαγον αυτούς εκ γης Αιγύπτου, περί ολοκαυτωμάτων και θυσίας· 23 αλλ' ή το ρήμα τούτο ενετειλάμην αυτοίς, λέγων· ακούσατε της φωνής μου, και έσομαι υμίν εις Θεόν, και υμείς έσεσθέ μοι εις λαόν· και πορεύεσθε εν πάσαις ταις οδοίς μου, αις αν εντείλωμαι υμίν, όπως αν εύ ή υμίν. 24 και ουκ ήκουσάν μου, και ου προσέσχε το ους αυτών, αλλ' επορεύθησαν εν τοις ενθυμήμασι της καρδίας αυτών της κακής και εγενήθησαν εις τα όπισθεν και ουκ εις τα έμπροσθεν. 25 αφ' ης ημέρας εξήλθοσαν οι πατέρες αυτών εκ γης Αιγύπτου και έως της ημέρας ταύτης, και εξαπέστειλα προς υμάς πάντας τους δούλους μου, τους προφήτας, ημέρας και όρθρου, και απέστειλα, 26 και ουκ εισήκουσάν μου, και ου προσέσχε το ους αυτών, και εσκλήρυναν τον τράχηλον αυτών υπέρ τους πατέρας αυτών. 28 και ερείς αυτοίς τούτον τον λόγον· τούτο το έθνος, ό ουκ ήκουσε της φωνής Κυρίου ουδέ εδέξατο παιδείαν, εξέλιπεν η πίστις εκ στόματος αυτών. - 29 Κείραι την κεφαλήν σου και απόρριπτε και ανάλαβε επί χειλέων θρήνον, ότι απεδοκίμασε Κύριος και απώσατο την γενεάν την ποιούσαν ταύτα. 30 ότι εποίησαν οι υιοί Ιούδα το πονηρόν εναντίον εμού, λέγει Κύριος· έταξαν τα βδελύγματα αυτών εν τω οίκω, ου επικέκληται το όνομά μου επ' αυτόν, του μιάναι αυτόν· 31 και ωκοδόμησαν τον βωμόν του Ταφέθ, ος εστιν εν φάραγγι υιού Εννόμ, του κατακαίειν τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών εν πυρί, ό ουκ ενετειλάμην αυτοίς και ου διενοήθην εν τη καρδία μου. 32 δια τούτο ιδού ημέραι έρχονται, λέγει Κύριος, και ουκ ερούσιν έτι· Βωμός του Ταφέθ και φάραγξ υιού Εννόμ, αλλ' ή Φάραγξ των ανηρημένων, και θάψουσιν εν τω Ταφέθ δια το μη υπάρχειν τόπον. 33 και έσονται οι νεκροί του λαού τούτου εις βρώσιν τοις πετεινοίς του ουρανού και τοις θηρίοις της γης, και ουκ έσται ο αποσοβών. 34 και καταλύσω εκ πόλεων Ιούδα και εκ διόδων Ιερουσαλήμ φωνήν ευφραινομένων και φωνήν χαιρόντων, φωνήν νυμφίου και φωνήν νύμφης, ότι εις ερήμωσιν έσται πάσα η γη.

Ο Ιερεμίας αποδίδει την αιτία της εξορίας – καθώς και την συνεχή ολίσθηση πίσω στις αμαρτίες και στην ανυπακοή, ακόμα και μετά από κάθε στάδιο διδακτικών τιμωριών του Ισραήλ - στις αμαρτίες του Μανασσή.  Ο Θεός δεν τους εμπιστεύεται πλέον πως θα συμμορφωθούν και πως θα προσηλωθούν στην οδό της Σοφίας.

15:4-9:  4 και παραδώσω αυτούς ( Ισραήλ/Ιούδα ) εις ανάγκας πάσαις ταις βασιλείαις της γης δια Μανασσή υιόν Εζεκίου βασιλέως Ιούδα, περί πάντων ων εποίησεν εν Ιερουσαλήμ. 5 τις φείσεται επί σοί, Ιερουσαλήμ; και τις δειλιάσει επί σοί; ή τις ανακάμψει εις ειρήνην σοι; 6 συ απεστράφης με, λέγει Κύριος, οπίσω πορεύση, και εκτενώ την χείρά μου και διαφθερώ σε, και ουκέτι ανήσω αυτούς. 7 και διασπερώ αυτούς εν διασπορά· εν πύλαις λαού μου ητεκνώθησαν, απώλεσαν τον λαόν μου δια τας κακίας αυτών. 8 επληθύνθησαν αι χήραι αυτών υπέρ την άμμον της θαλάσσης· επήγαγον επί μητέρα νεανίσκους ταλαιπωρίαν εν μεσημβρία, επέρριψα επ' αυτήν εξαίφνης τρόμον και σπουδήν. 9 εκενώθη η τίκτουσα επτά, απεκάκισεν η ψυχή αυτής, επέδυ ο ήλιος αυτη έτι μεσούσης της ημέρας, κατησχύνθη και ωνειδίσθη· τους καταλοίπους αυτών εις μάχαιραν δώσω εναντίον των εχθρών αυτών.

Στην ακόλουθη ομιλία του προς τους ηγέτες ο Ιερεμίας έχει πάει τους πρεσβύτερους και τους ιερείς στην Κοιλάδα του Εννόμ – τον τόπο όπου είχε στήσει ο Σολομών τους βδελυρούς βωμούς, και τον τόπο όπου θυσίαζαν τα παιδιά τους στους θεούς.

Ιερεμίας 19:1-15:   1 Τότε είπε Κύριος προς με· βάδισον και κτήσαι βίκον πεπλασμένον οστράκινον και άξεις από των πρεσβυτέρων του λαού και από των ιερέων, 2 και εξελεύση εις το πολυάνδριον υιών των τέκνων αυτών, ό εστιν επί των προθύρων πύλης της Χαρσείθ, και ανάγνωθι εκεί πάντας τους λόγους τούτους, ους αν λαλήσω προς σε, 3 και ερείς αυτοίς· ακούσατε τον λόγον Κυρίου, βασιλείς Ιούδα και άνδρες Ιούδα και οι κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ και οι εισπορευόμενοι εν ταις πύλαις ταύταις· τάδε λέγει Κύριος ο Θεός Ισραήλ· ιδού εγώ επάγω επί τον τόπον τούτον κακά, ωστε παντός ακούοντος αυτά ηχήσει τα ώτα αυτού, 4 ανθ' ων εγκατέλιπόν με και απηλλοτρίωσαν τον τόπον τούτον και εθυμίασαν εν αυτω θεοίς αλλοτρίοις, οίς ουκ ήδεισαν αυτοί και οι πατέρες αυτών, και οι βασιλείς Ιούδα έπλησαν τον τόπον τούτον αιμάτων αθώων 5 και ωκοδόμησαν υψηλά τη Βάαλ του κατακαίειν τους υιούς αυτών εν πυρί, α ουκ ενετειλάμην ουδέ διενοήθην εν τη καρδία μου. 6 δια τούτο ιδού ημέραι έρχονται, λέγει Κύριος, και ου κληθήσεται τω τόπω τούτω έτι Διάπτωσις και Πολυάνδριον υιού Εννόμ, αλλ' ή Πολυάνδριον της σφαγής. 7 και σφάξω την βουλήν Ιούδα και την βουλήν Ιερουσαλήμ εν τω τόπω τούτω και καταβαλώ αυτούς εν μαχαίρα εναντίον των εχθρών αυτών και εν χερσί των ζητούντων τας ψυχάς αυτών, και δώσω τους νεκρούς αυτών εις βρώσιν τοις πετεινοίς του ουρανού και τοις θηρίοις της γης. 8 και τάξω την πόλιν ταύτην εις αφανισμόν και εις συριγμόν· πας ο παραπορευόμενος επ' αυτής σκυθρωπάσει και συριεί υπέρ πάσης της πληγής αυτής. 9 και έδονται τας σάρκας των υιών αυτών και τας σάρκας των θυγατέρων αυτών, και έκαστος τας σάρκας του πλησίον αυτού έδονται εν τη περιοχή και εν τη πολιορκία, ή πολιορκήσουσιν αυτούς οι εχθροί αυτών. 10 και συντρίψεις τον βίκον κατ' οφθαλμούς των ανδρών των εκπορευομένων μετά σου 11 και ερείς· τάδε λέγει Κύριος· ούτως συντρίψω τον λαόν τούτον, και την πόλιν ταύτην, καθώς συντρίβεται άγγος οστράκινον, ό ου δυνήσεται ιαθήναι έτι. 12 ούτως ποιήσω, λέγει Κύριος, τω τόπω τούτω και τοις κατοικούσιν εν αυτω του δοθήναι την πόλιν ταύτην ως την διαπίπτουσαν. 13 και οίκοι Ιερουσαλήμ και οίκοι βασιλέων Ιούδα έσονται καθώς ο τόπος ο διαπίπτων από των ακαθαρσιών αυτών εν πάσαις ταις οικίαις, εν αις εθυμίασαν επί των δωμάτων αυτών πάση τη στρατιά του ουρανού και έσπεισαν σπονδάς θεοίς αλλοτρίοις. - 14 Και ήλθεν Ιερεμίας από της διαπτώσεως, ου απέστειλεν αυτόν Κύριος εκεί του προφητεύσαι, και έστη εν τη αυλή οίκου Κυρίου και είπε προς πάντα τον λαόν· 15 τάδε λέγει Κύριος· ιδού εγώ επάγω επί την πόλιν ταύτην και επί πάσας τας πόλεις αυτής και επί τας κώμας αυτής άπαντα τα κακά, α ελάλησα επ' αυτήν, ότι εσκλήρυναν τον τράχηλον αυτών του μη εισακούειν των εντολών μου.

Επαναλαμβάνεται, στο 39:32-35, όταν η Ιερουσαλήμ ήταν πολιορκημένη …

Ιερεμίας 39.32-35: 32 δια πάσας τας πονηρίας των υιών Ισραήλ και Ιούδα, ων εποίησαν πικράναι με αυτοί και οι βασιλείς αυτών και οι άρχοντες αυτών και οι ιερείς αυτών και οι προφήται αυτών, άνδρες Ιούδα και οι κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ, 33 και απέστρεψαν προς με νώτον και ου πρόσωπον· και εδίδαξα αυτούς όρθρου, και εδίδαξα, και ουκ ήκουσαν έτι λαβείν παιδείαν. 34 και έθηκαν τα μιάσματα αυτών εν τω οίκω, ου επεκλήθη το όνομά μου επ' αυτω, εν ακαθαρσίαις αυτών, 35 και ωκοδόμησαν τους βωμούς τη Βάαλ τους εν φάραγγι υιού Εννόμ του αναφέρειν τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών τω Μολόχ βασιλεί, α ου συνέταξα αυτοίς και ουκ ανέβη επί καρδίαν μου, του ποιήσαι το βδέλυγμα τούτο προς το εφαμαρτείν τον Ιούδαν.

 Φανερά παντογνώστης ο Θεός:

30.1… Τοις υιοίς Αμμών: 1 ΟΥΤΩΣ είπε Κύριος· μη υιοί ουκ εισίν εν Ισραήλ, ή παραληψόμενος ουκ έστιν αυτοίς; διατί παρέλαβε Μελχόλ (Μολώχ) την Γαλαάδ, και ο λαός αυτών εν πόλεσιν αυτών ενοικήσει;

…αλλά τα πράγματα αντιστρέφονται, όταν επεμβαίνει ο Θεός:

3 αλάλαξον Εσεβών, ότι ώλετο Γαϊ· κεκράξατε θυγατέρες Ραββάθ, περιζώσασθε σάκκους και κόψασθε, ότι Μελχόλ (Μολώχ) βαδιείται εν αποικία, οι ιερείς αυτού και οι άρχοντες αυτού άμα

Ιεζεκιήλ

1:1 Και εγένετο εν τω τριακοστω έτει, εν τω τετάρτω μηνί πέμπτη του μηνός και εγώ ήμην εν μέσω της αιχμαλωσίας επί του ποταμού του Χοβάρ, και ηνοίχθησαν οι ουρανοί, και είδον οράσεις Θεού. 2 πέμπτη του μηνός (τούτο το έτος το πέμπτον της αιχμαλωσίας του βασιλέως Ιωακείμ) και εγένετο λόγος Κυρίου προς Ιεζεκιήλ υιόν Βουζεί, τον ιερέα, εν γη Χαλδαίων...

5:8 δια τούτο τάδε λέγει Κύριος· ιδού εγώ επί σε και ποιήσω εν μέσω σου κρίμα ενώπιον των εθνών 9 και ποιήσω εν σοί α ου πεποίηκα και α ου ποιήσω όμοια αυτοίς έτι κατά πάντα τα βδελύγματά σου. 10 δια τούτο πατέρες φάγονται τέκνα εν μέσω σου, και τέκνα φάγονται πατέρας· και ποιήσω εν σοί κρίματα και διασκορπιώ πάντας τους καταλοίπους σου εις πάντα άνεμον

5:11 δια τούτο ζω εγώ, λέγει Κύριος, ή μην ανθ’ ων τα άγιά μου εμίανας εν πάσι τοις βδελύγμασί σου, καγώ απώσομαί σε, ού φείσεταί μου ο οφθαλμός, καγώ ουκ ελεήσω. 

Ο Ιεζεκιήλ αναγνωρίζει τον πόνο που νοιώθει ο Θεός, καθώς παρατηρεί την συμπεριφορά του λαού του, και κάνει 4 επισημάνσεις:

(1)      Ο Ιεζεκιήλ χρησιμοποιεί τον όρο «βδελύγματα» πολύ περισσότερο από τους άλλους προφήτες, και σε κάθε περίπτωση μοιάζει να αναφέρεται στις ανθρωποθυσίες παιδιών – πάντως, αυτές τουλάχιστον συμπεριλαμβάνονται στα «βδελύγματα». Ο Ιεζεκιήλ τονίζει τρεις φορές αυτό το σημαντικό στοιχείο σε αυτή την ιστορία.

Ιεζεκιήλ  6:3-14   [...]  ιδού εγώ επάγων εφ‘ υμάς ρομφαίαν και εξολοθρευθήσεται τα υψηλά υμών, 4 και συντριβήσονται τα θυσιαστήρια υμών και τα τεμένη υμών, και καταβαλώ τραυματίας υμών ενώπιον των ειδώλων υμών 5 και διασκορπιώ τα οστά υμών κύκλω των θυσιαστηρίων υμών. 6 και εν πάση τη κατοικία υμών αι πόλεις εξερημωθήσονται και τα υψηλά αφανισθήσεται, όπως εξολοθρευθή τα θυσιαστήρια υμών, και συντριβήσονται τα είδωλα υμών, και εξαρθήσεται τα τεμένη υμών, 7 και πεσούνται τραυματίαι εν μέσω υμών, και επιγνώσεσθε ότι εγώ Κύριος. 8 εν τω γενέσθαι εξ υμών ανασωζομένους εκ ρομφαίας εν τοις έθνεσι και εν τω διασκορπισμω υμών εν ταις χώραις 9 και μνησθήσονταί μου οι ανασωζόμενοι εξ υμών εν τοις έθνεσιν, ου ηχμαλωτεύθησαν εκεί· ομώμοκα τη καρδία αυτών τη εκπορνευούση απ ‘ εμού και τοις οφθαλμοίς αυτών τοις εκπορνεύουσιν οπίσω των επιτηδευμάτων αυτών, και κόψονται πρόσωπα αυτών εν πάσι τοις βδελύγμασιν αυτών· 10 και επιγνώσονται διότι εγώ Κύριος λελάληκα. 11 τάδε λέγει Κύριος· κρότησον τη χειρί και ψόφησον τω πόδι και ειπόν· εύγε εύγε επί πάσι τοις βδελύγμασιν οίκου Ισραήλ· εν ρομφαία και εν θανάτω και εν λιμω πεσούνται. 12 ο εγγύς εν ρομφαία πεσείται, ο δε μακράν εν θανάτω τελευτήσει, και ο περιεχόμενος εν λιμω συντελεσθήσεται, και συντελέσω την οργήν μου επ' αυτούς. 13 και γνώσεσθε διότι εγώ Κύριος εν τω είναι τους τραυματίας υμών εν μέσω των ειδώλων υμών κύκλω των θυσιαστηρίων υμών, επί πάντα βουνόν υψηλόν και υποκάτω δένδρου συσκίου, ου έδωκαν εκεί οσμήν ευωδίας πάσι τοις ειδώλοις αυτών. 14 και εκτενώ την χείρά μου επ' αυτούς και θήσομαι την γην εις αφανισμόν και εις όλεθρον από της ερήμου Δεβλαθά εκ πάσης της κατοικίας· και επιγνώσεσθε ότι εγώ Κύριος.

Ιεζεκιήλ  7:5-8:  5 νυν εγγύθεν εκχεώ την οργήν μου επί σε και συντελέσω τον θυμόν μου εν σοί και κρινώ σε εν ταις οδοίς σου και δώσω επί σε πάντα τα βδελύγματά σου· 6 ου φείσεται ο οφθαλμός μου, ουδέ μη ελεήσω, διότι τας οδούς σου επί σε δώσω, και τα βδελύγματά σου εν μέσω σου έσονται, και επιγνώση διότι εγώ ειμι Κύριος ο τύπτων. 7 νυν το πέρας προς σε, και αποστελώ εγώ επί σε και εκδικήσω σε εν ταις οδοίς σου και δώσω επί σε πάντα τα βδελύγματά σου· 8 ου φείσεται ο οφθαλμός μου επί σε, ουδέ μη ελεήσω, διότι την οδόν σου επί σε δώσω, και τα βδελύγματά σου εν μέσω σου έσται· και επιγνώση διότι εγώ Κύριος·

(2)      Ο Θεός παίρνει πολυ προσωπικά την θυσία των παιδιών του Ισραήλ –  στην ουσία τα εκπόρνευε αχόρταγα η θυγατέρα Του Ιερουσαλήμ όταν τα θυσίαζε στους αλλότριους θεους, όπως εκπορνεύεται μια γυναίκα με διάφορους άνδρες...

(Στο Ιεζεκιήλ 23:27 τα χαρακτηρίζει  δικά Του τα τέκνα τους που τα θυσίαζαν.... και τα τέκνα αυτών, α εγέννησάν μοι, διήγαγον αυτοίς δι' εμπύρων.)

Ιεζεκιήλ 16:20-36: 20 και έλαβες (Ιερουσαλήμ) τους υιούς σου και τας θυγατέρας σου, ας εγέννησας, και έθυσας αυτά αυτοίς εις ανάλωσιν, ως μικρά εξεπόρνευσας, 21 και έσφαξας τα τέκνα σου και έδωκας αυτά εν τω αποτροπιάζεσθαί σε εν αυτοίς. 22 τούτο παρά πάσαν την πορνείαν σου, και ουκ εμνήσθης της νηπιότητός σου, ότε ήσθα γυμνή και ασχημονούσα και πεφυρμένη εν τω αίματί σου έζησας. 23 και εγένετο μετά πάσας τας κακίας σου, λέγει Κύριος, 24 και ωκοδόμησας σεαυτη οίκημα πορνικόν και εποίησας σεαυτη έκθεμα εν πάση πλατεία 25 και επ' αρχής πάσης οδού ωκοδόμησας τα πορνείά σου και ελυμήνω το κάλλος σου και διήγαγες τα σκέλη σου παντί παρόδω και επλήθυνας την πορνείαν σου· 26 και εξεπόρνευσας επί τους υιούς Αιγύπτου τους ομορούντάς σοι τους μεγαλοσάρκους και πολλαχώς εξεπόρνευσας του παροργίσαι με. 27 εάν δε εκτείνω την χείρά μου επί σε, και εξαρώ τα νόμιμά σου και παραδώσω εις ψυχάς μισούντων σε, θυγατέρας αλλοφύλων τας εκκλινούσας σε εκ της οδού σου, ης ησέβησας. 28 και εξεπόρνευσας επί τας θυγατέρας Ασσούρ και ουδ' ούτως ενεπλήσθης· και εξεπόρνευσας και ουκ ενεπίπλω. 29 και επλήθυνας τας διαθήκας σου προς γην Χαλδαίων και ουδέ εν τούτοις ενεπλήσθης. 30 τι διαθώ την θυγατέρα σου, λέγει Κύριος, εν τω ποιήσαί σε πάντα ταύτα, έργα γυναικός πόρνης; και εξεπόρνευσας τρισσώς εν ταις θυγατράσι σου· 31 το πορνείον ωκοδόμησας εν πάση αρχή οδού και την βάσιν σου εποίησας εν πάση πλατεία και εγένου ως πόρνη συνάγουσα μισθώματα. 32 η γυνή η μοιχωμένη ομοία σοι παρά του ανδρός αυτής λαμβάνουσα μισθώματα· 33 πάσι τοις εκπορνεύσασιν αυτήν προσεδίδου μισθώματα, και συ δέδωκας μισθώματα πάσι τοις ερασταίς σου και εφόρτιζες αυτούς του έρχεσθαι προς σε κυκλόθεν εν τη πορνεία σου. 34 και εγένετο εν σοί διεστραμμένον παρά τας γυναίκας εν τη πορνεία σου, και μετά σου πεπορνεύκασιν εν τω προσδιδόναι σε μισθώματα, και σοί μισθώματα ουκ εδόθη, και εγένετο εν σοί διεστραμμένα. - 35 Δια τούτο, πόρνη, άκουε λόγον Κυρίου· 36 τάδε λέγει Κύριος· ανθ' ων εξέχεας τον χαλκόν σου, και αποκαλυφθήσεται η αισχύνη εν τη πορνεία σου προς τους εραστάς σου και εις πάντα τα ενθυμήματα των ανομιών σου και εν τοις αίμασι των τέκνων σου, ων έδωκας αυτοίς

 (3). Οι Ισραηλίτες έγιναν περισσότερο διεφθαρμένοι, ακόμα και από τους λαούς που ζούσαν στον τόπο εκείνο πριν από αυτούς.

 Ιεζεκιήλ 16:47: 47 και ουδ‘ ώς εν ταις οδοίς αυτών επορεύθης, ουδέ κατά τας ανομίας αυτών εποίησας· παρά μικρόν και υπέρκεισαι αυτάς εν πάσαις ταις οδοίς σου

Ιεζεκιήλ  16:60:  60 και μνησθήσομαι εγώ της διαθήκης μου της μετά σου εν ημέραις νηπιότητός σου και αναστήσω σοι διαθήκην αιώνιον. 61 και μνησθήση την οδόν σου και εξατιμωθήση εν τω αναλαβείν σε τας αδελφάς σου τας πρεσβυτέρας σου συν ταις νεωτέραις σου, και δώσω αυτάς σοι εις οικοδομήν και ουκ εκ διαθήκης σου. 62 και αναστήσω εγώ την διαθήκην μου μετά σου, και επιγνώση ότι εγώ Κύριος, 63 όπως μνησθής και αισχυνθής, και μη ή σοι έτι ανοίξαι το στόμα σου από προσώπου της ατιμίας σου εν τω εξιλάσκεσθαί με σοι κατά πάντα, όσα εποίησας, λέγει Κύριος.

Ούτε τα Σόδομα δεν ήσαν τόσο άθλια, όσο το Ισραήλ!

Ιεζεκιήλ  16:48: 48 ζω εγώ, λέγει Κύριος, ει πεποίηκε Σόδομα η αδελφή σου, αυτή και αι θυγατέρες αυτής, ον τρόπον εποίησας συ και αι θυγατέρες σου. 49 πλήν τούτο το ανόμημα Σοδόμων της αδελφής σου, υπερηφανία· εν πλησμονή άρτων και εν ευθηνία οίνου εσπατάλων αυτή και αι θυγατέρες αυτής. τούτο υπήρχεν αυτη και ταις θυγατράσιν αυτής, και χείρα πτωχού και πένητος ουκ αντελαμβάνοντο. 50 και εμεγαλαύχουν και εποίησαν ανομήματα ενώπιον εμού, και εξήρα αυτάς καθώς είδον.

Το κεφάλαιο 20 είναι μια θεολογική αφήγηση της ιστορίας του Ισραήλ, και ένα κατάστιχο των αποτυχιών του, με αποκορύφωμα την πρακτική της θυσίας τέκνων για την λατρεία των θεών τους.

Ιεζεκιήλ  20:20-25:  20 και τα σάββατά μου αγιάζετε, και έστω εις σημείον ανά μέσον εμού και υμών του γινώσκειν διότι εγώ Κύριος ο Θεός υμών. 21 και παρεπίκρανάν με και τα τέκνα αυτών, εν τοις προστάγμασί μου ουκ επορεύθησαν, και τα δικαιώματά μου ουκ εφυλάξαντο του ποιείν αυτά, α ποιήσει άνθρωπος και ζήσεται εν αυτοίς, και τα σάββατά μου εβεβήλουν. και είπα του εκχέαι τον θυμόν μου επ' αυτούς εν τη ερήμω του συντελέσαι την οργήν μου επ' αυτούς· 22 και εποίησα όπως το όνομά μου το παράπαν μη βεβηλωθή ενώπιον των εθνών, ων εξήγαγον αυτούς κατ' οφθαλμούς αυτών. 23 και εξήρα την χείρά μου επ' αυτούς εν τη ερήμω του διασκορπίσαι αυτούς εν τοις έθνεσι και διασπείραι αυτούς εν ταις χώραις, 24 ανθ' ων τα δικαιώματά μου ουκ εποίησαν και τα προστάγματά μου απώσαντο και τα σάββατά μου εβεβήλουν, και οπίσω των ενθυμημάτων των πατέρων αυτών ήσαν οι οφθαλμοί αυτών. 25 και εγώ έδωκα αυτοίς προστάγματα ου καλά και δικαιώματα, εν οίς ου ζήσονται εν αυτοίς. 26 και μιανώ αυτούς εν τοις δόμασιν αυτών εν τω διαπορεύεσθαί με παν διανοίγον μήτραν, όπως αφανίσω αυτούς.  27 Δια τούτο λάλησον προς τον οίκον του Ισραήλ, υιε ανθρώπου, και ερείς προς αυτούς· τάδε λέγει Κύριος· έως τούτου παρώργισάν με οι πατέρες υμών εν τοις παραπτώμασιν αυτών, εν οίς παρέπεσον εις εμέ. 28 και εισήγαγον αυτούς εις την γην, ην ήρα την χείρά μου του δούναι αυτήν αυτοίς, και είδον πάντα βουνόν υψηλόν και παν ξύλον κατάσκιον και έθυσαν εκεί τοις θεοίς αυτών και έταξαν εκεί οσμήν ευωδίας και έσπεισαν εκεί τας σπονδάς αυτών. 29 και είπον προς αυτούς· τι εστιν Αβαμά, ότι υμείς εισπορεύεσθε εκεί; και επεκάλεσαν το όνομα αυτού Αβαμά έως της σήμερον ημέρας. 30 δια τούτο ειπόν προς τον οίκον του Ισραήλ· τάδε λέγει Κύριος· ει εν ταις ανομίαις των πατέρων υμών υμείς μιαίνεσθε και οπίσω των βδελυγμάτων αυτών υμείς εκπορνεύετε, 31 και εν ταις απαρχαίς των δομάτων υμών, εν τοις αφορισμοίς, οίς υμείς μιαίνεσθε εν πάσι τοις ενθυμήμασιν υμών έως της σήμερον ημέρας, και εγώ αποκριθώ υμίν, οίκος του Ισραήλ; ζω εγώ, λέγει Κύριος, ει αποκριθήσομαι υμίν, και ει αναβήσεται επί το πνεύμα υμών τούτο

Ιεζεκιήλ  20:44: 44 και επιγνώσεσθε διότι εγώ Κύριος εν τω ποιήσαί με ούτως υμίν, όπως το όνομά μου μη βεβηλωθή κατά τας οδούς υμών τας κακάς και κατά τα επιτηδεύματα υμών τα διεφθαρμένα, λέγει Κύριος

Ιεζεκιήλ  23:35-38: 35 δια τούτο τάδε λέγει Κύριος· ανθ' ων επελάθου μου και απέρριψάς με οπίσω του σώματός σου, και συ λαβέ την ασέβειάν σου και την πορνείαν σου. - 36 Και είπε Κύριος προς με· υιε ανθρώπου, ου κρινείς την Οολάν (Σαμάρεια) και την Οολιβάν (Ιερουσαλήμ), και αναγγελείς αυταίς τας ανομίας αυτών; 37 ότι εμοιχώντο, και αίμα εν χερσίν αυτών· τα ενθυμήματα αυτών εμοιχώντο, και τα τέκνα αυτών, α εγέννησάν μοι, διήγαγον αυτοίς δι' εμπύρων. 38 έως και ταύτα εποίησάν μοι· τα άγιά μου εμίαινον και τα σάββατά μου εβεβήλουν·

 (4)  η πρόσμιξη των θρησκειών:  Εδώ οι Ισαηλίτες λατρεύουν τον Θεό μεν, αλλά επίσης λατρεύουν και τους θεούς των πέριξ ειδωλολατρικών λαών και πολιτισμών  - την ίδια μάλιστα ημέρα, μέσα Ναό του Θεού!  (Προτύπωση οικουμενισμού άραγε;)

*23:39:  39 και εν τω σφάζειν αυτούς τα τέκνα αυτών τοις ειδώλοις αυτών και εισεπορεύοντο εις τα άγιά μου του βεβηλούν αυτά· και ότι ούτως εποίουν εν μέσω του οίκου μου

2.12.2. Οι Ελάσσονες Προφήτες

Συμβαδίζουν οι γνώμες ή οι γραμμές τους, με τους άλλους Προφήτες...

Ωσηέ

13:1  1 Κατά τον λόγον Εφραίμ δικαιώματα έλαβεν αυτός εν τω Ισραήλ και έθετο αυτά τη Βάαλ και απέθανε. 2 και νυν προσέθεντο του αμαρτάνειν έτι, και εποίησαν εαυτοίς χώνευμα εκ του αργυρίου αυτών κατ‘ εικόνα ειδώλων, έργα τεκτόνων συντετελεσμένα αυτοίς· αυτοί λέγουσι· θύσατε ανθρώπους, μόσχοι γαρ εκλελοίπασι. 3 δια τούτο έσονται ως νεφέλη πρωϊνή και ως δρόσος ορθρινή πορευομένη, ωσπερ χνούς αποφυσώμενος αφ ‘ άλωνος και ως ατμίς από δακρύων

Μιχαίας  

Πολύ γνωστός για το εδάφιο 8, όμως προηγείται η φρικτη απορία στο εδάφιο 7 – η οποία λαμβάνει την πρέπουσα απάντηση στη συνέχεια...

Μιχαίας 6:6-8:  6 εν τίνι καταλάβω τον Κύριον, αντιλήψομαι Θεού μου Υψίστου; ει καταλήψομαι αυτόν εν ολοκαυτώμασιν, εν μόσχοις ενιαυσίοις; 7 ει προσδέξεται Κύριος εν χιλιάσι κριών ή εν μυριάσι χιμάρων πιόνων; ει δώ πρωτότοκά μου υπέρ ασεβείας, καρπόν κοιλίας μου υπέρ αμαρτίας ψυχής μου; 8 ει ανηγγέλη σοι, άνθρωπε, τι καλόν; ή τι Κύριος εκζητεί παρά σου αλλ' ή του ποιείν κρίμα και αγαπάν έλεον και έτοιμον είναι του πορεύεσθαι μετά Κυρίου Θεού σου;

Μιχαίας 16: 16 και εφύλαξας τα δικαιώματα Ζαμβρί και πάντα τα έργα οίκου Αχαάβ και επορεύθητε εν ταις βουλαίς αυτών, όπως παραδώ σε εις αφανισμόν και τους κατοικούντας αυτήν εις συρισμόν· και ονείδη λαών λήψεσθε.

Σοφονίας   – προειδοποίησε για την επερχόμενη καταστροφή εναντίον του Ιούδα  

1:2-11:  2 Εκλείψει εκλιπέτω από προσώπου της γης, λέγει Κύριος, 3 εκλιπέτω άνθρωπος και κτήνη, εκλιπέτω τα πετεινά του ουρανού και οι ιχθύες της θαλάσσης, και ασθενήσουσιν οι ασεβείς και εξαρώ τους ανόμους από προσώπου της γης, λέγει Κύριος. 4 και εκτενώ την χείρά μου επί Ιούδαν και επί πάντας τους κατοικούντας Ιερουσαλήμ και εξαρώ εκ του τόπου τούτου τα ονόματα της Βάαλ και τα ονόματα των ιερέων 5 και τους προσκυνούντας επί τα δώματα τη στρατιά του ουρανού και τους ομνύοντας κατά του Κυρίου και τους ομνύοντας κατά του βασιλέως αυτών 6 και τους εκκλίνοντας από του Κυρίου και τους μη ζητούντας τον Κύριον και τους μη αντεχομένους του Κυρίου. [...]· 9 και εκδικήσω επί πάντας εμφανώς επί τα πρόπυλα εν εκείνη τη ημέρα, τους πληρούντας τον οίκον Κυρίου Θεού αυτών ασεβείας και δόλου. 10 και έσται εν τη ημέρα εκείνη, λέγει Κύριος, φωνή κραυγής από πύλης αποκεντούντων και ολολυγμός από της δευτέρας και συντριμμός μέγας από των βουνών. 11 θρηνήσατε, οι κατοικούντες την κατακεκομμένην, ότι ωμοιώθη πας ο λαός Χαναάν, εξωλοθρεύθησαν πάντες οι επηρμένοι αργυρίω.

2.12.3. Ο ΨΑΛΜΩΔΟΣ

[Αφού πρώτα περιγράφει τα σφάλματα που διέπραττε ο Ισραηλιτικός λαός όταν δεν τηρούσε τις οδούς του Κυρίου κατά την Έξοδο...] :

Ψαλμός 105 105:6-29: ημάρτομεν μετά των πατέρων ημών, ηνομήσαμεν, ηδικήσαμεν. 7 οι πατέρες ημών εν Αιγύπτω ου συνήκαν τα θαυμάσιά σου και ουκ εμνήσθησαν του πλήθους του ελέους σου και παρεπίκραναν αναβαίνοντες εν τη ερυθρά θαλάσση.[...] 16 και παρώργισαν Μωυσήν εν τη παρεμβολή, τον Ααρών τον άγιον Κυρίου· 17 ηνοίχθη η γη και κατέπιε Δαθάν και εκάλυψεν επί την συναγωγήν Αβειρών· 18 και εξεκαύθη πυρ εν τη συναγωγή αυτών, φλόξ κατέφλεξεν αμαρτωλούς. 19 και εποίησαν μόσχον εν Χωρήβ και προσεκύνησαν τω γλυπτω [...] 25 και εγόγγυσαν εν τοις σκηνώμασιν αυτών, ουκ εισήκουσαν της φωνής Κυρίου. 26 και επήρε την χείρα αυτού επ' αυτούς του καταβαλείν αυτούς εν τη ερήμω 27 και του καταβαλείν το σπέρμα αυτών εν τοις έθνεσι και διασκορπίσαι αυτούς εν ταις χώραις. 28 και ετελέσθησαν τω Βεελφεγώρ και έφαγον θυσίας νεκρών· 29 και παρώξυναν αυτόν εν τοις επιτηδεύμασιν αυτών, και επληθύνθη εν αυτοίς η πτώσις...

Οπότε και ο Ψαλμωδός είναι της ίδιας γνώμης για την εξήγηση του λόγου της εξορίας του λαού αυτού:

105:34-41:  ουκ εξωλόθρευσαν τα έθνη, α είπε Κύριος αυτοίς, 35 και εμίγησαν εν τοις έθνεσι και έμαθον τα έργα αυτών· 36 και εδούλευσαν τοις γλυπτοίς αυτών, και εγενήθη αυτοίς εις σκάνδαλον· 37 και έθυσαν τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας αυτών τοις δαιμονίοις 38 και εξέχεαν αίμα αθωον, αίμα υιών αυτών και θυγατέρων, ων έθυσαν τοις γλυπτοίς Χαναάν και εφονοκτονήθη η γη εν τοις αίμασι 39 και εμιάνθη εν τοις έργοις αυτών, και επόρνευσαν εν τοις επιτηδεύμασιν αυτών. 40 και ωργίσθη θυμω Κύριος επί τον λαόν αυτού και εβδελύξατο την κληρονομίαν αυτού· 41 και παρέδωκεν αυτούς εις χείρας εχθρών, και εκυρίευσαν αυτών οι μισούντες αυτούς.

3. Η Μεταξύ Διαθηκών Περίοδος

Μεταξύ καταγραφής της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης, συγγραφείς δίδουν την ίδια εξήγηση για τα προβλήματα μέσα στην Γη της Επαγγελίας...

Σοφία Σολομώντος

Σοφία 12:3-27:  3 και γαρ τους παλαιούς οικήτορας της αγίας σου γης μισήσας 4 επί τω έχθιστα πράσσειν έργα φαρμακειών και τελετάς ανοσίους 5 τέκνων τε φονέας ανελεήμονας και σπλαγχνοφάγων ανθρωπίνων σαρκών θοίναν και αίματος, εκ μέσου μύστας θιάσου 6 και αυθέντας γονείς ψυχών αβοηθήτων, εβουλήθης απολέσαι δια χειρών πατέρων ημών, [...] 10 κρίνων δε κατά βραχύ εδίδους τόπον μετανοίας, ουκ αγνοών ότι πονηρά η γένεσις αυτών και έμφυτος η κακία αυτών και ότι ου μη αλλαγή ο λογισμός αυτών εις τον αιώνα. 11 σπέρμα γαρ ην κατηραμένον απ' αρχής, [...] 22 Ημάς ουν παιδεύων τους εχθρούς ημών εν μυριότητι μαστιγοίς, ίνα σου την αγαθότητα μεριμνώμεν κρίνοντες, κρινόμενοι δε προσδοκώμεν έλεος. 23 όθεν και τους εν αφροσύνη ζωής βιώσαντας αδίκους δια των ιδίων εβασάνισας βδελυγμάτων· 24 και γαρ των πλάνης οδών μακρότερον επλανήθησαν, θεούς υπολαμβάνοντες τα και εν ζώοις των εχθρών άτιμα, νηπίων δίκην αφρόνων ψευσθέντες. 25 δια τούτο ως παισίν αλογίστοις την κρίσιν εις εμπαιγμόν έπεμψας. 26 οι δε παιγνίοις επιτιμήσεως μη νουθετηθέντες αξίαν Θεού κρίσιν πειράσουσιν. 27 εφ' οίς γαρ αυτοί πάσχοντες ηγανάκτουν, επί τούτοις, ους εδόκουν θεούς, εν αυτοίς κολαζόμενοι, ιδόντες ον πάλαι ηρνούντο ειδέναι Θεόν επέγνωσαν αληθή· διό και το τέρμα της καταδίκης επ' αυτούς επήλθεν.

Στην ενδιάμεση αυτή περίοδο η εβραϊκή λέξη για την Κοιλάδα Εννόμ έγινε «Γέεννα», το δε μέρος των θυσιών που ονομαζόταν «Τοφέθ»  είχε προέλευση από αραμαϊκή λέξη που σήμαινε και «τόπος πυρός», αλλά με εμβόλιμα τα εβραϊκά φωνήεντα για την λέξη «όνειδος».  Αυτή ήταν η τοποθεσία όπου θυσίαζαν τα τέκνα τους.

Επίσης κατά την ενδιάμεση αυτή περίοδο δόθηκε στην λέξη «Γέεννα» η μεταφορική έννοια «κόλαση» ή «αιώνια καταδίκη». 

Στις μεταφρασμένες εκδοχές NIV, NRSV, ESV, στην λέξη “κόλαση” υπάρχει μια υποσημείωση προς το λήμμα «Γέεννα», αλλά χωρίς το υπόβαθρο του τι ήταν η «Γέεννα» στην ιστορία του λαού αυτού, ούτε αναφορά στις θυσίες τέκνων που διέπρατταν στην Κοιλάδα Εννόμ.

Ο αναγνώστης έτσι μένει ασύνδετος από την ιστορική πραγματικότητα που είχε η αιχμηρή αυτή αναφορά από τον Ιησού.

Η μετάφραση των εκδοχών αυτών αφαιρεί το κεντρί, το ράπισμα που επισημαίνει ο Ιησούς με τα λόγια Του, όταν τους έλεγε «Εάν επιμείνετε να βαδίζετε σε αυτόν τον δρόμο και δεν συμμμορφωθείτε, τότε και εσείς βαδίζετε στο ίδιο μονοπάτι προς την απώτατη αμαρτία και ατιμία των προγόνων σας!  Η «κόλαση» δεν είναι τόσο ένας τόπος, όσο το αποτέλεσμα των δικών σας, συνεχιζόμενων επιλογών·  η χειρότερη τιμωρία (κολασμός) από τον Θεό είναι να σας αφήσει έρμαιους των συνεπειών των επιλογών σας.»

4. Οι Αθεϊστές

Λουκρήτιος (~99-55 π.Χ.) « De rerum natura» Περί των φυσικών πραγμάτων – το σπουδαίο λατινικό Επικουρικό υλιστικό ποίημα.

Ο Λουκρήτιος είχε πει πως υπάρχουν πράξεις που γίνονται στο όνομα των θεών, οι οποίες θα ήσαν απόλυτα καταδικαστέες σε άλλους τομείς της ζωής.  Η θυσία ζώων είναι αναποτελεσματική.  Η θυσία είναι φρικιαστική, αν το θύμα είναι ένας άνθρωπος.

Από τα χειρότερα παραδείγματα θεωρεί πως είναι ο μύθος του Αγαμέμνονα και η θυσία της κόρης του Ιφιγένειας στην θεά Άρτεμη στην Αυλίδα, για να εξασφαλίσει ευνοϊκό άνεμο για τον στόλο του...

Πλούταρχος (<50 – 120 μ.Χ.)  ισχυριζόταν πως σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν σφάλλει η θρησκεία, αλλά πως έχουν παρουσιασθεί με κακό τρόπο οι θεοί.

Ο Λουκρήτιος έγραψε “Tantum religio potuit suadere malorum": (Τέτοιο το κακό [ανθρωποθυσία] που μπόρεσε η θρησκεία να παροτρύνει)

Ο Βολταίρος το έστειλε αυτό στον Φρειδερίκο Β’ τον Μέγα της Πρωσσίας το 1737 για να προωθήσει τον αντικληρικισμό (secularism), κάνοντας τον Φρειδερίκο τον Μέγα να αλλάξει τα γερμανικά πανεπιστήμια, από την θρησκοληψία (Pietism) στον θεϊσμό (Deism), και μετατρέποντάς τα σε όργανα του Κράτους.

5. Καινή Διαθήκη

5.1. Η εξήγηση που δίνεται στην Καινή Διαθήκη για τον αφανισμό του Ισραήλ και την εξορία του υπολείμματός του

Στο Βιβλίο των Πράξεων 7:43, ο Στέφανος απευθυνόμενος στο Συνέδριο και παραθέτοντας τον Αμώς (5:25-27 Κατά τους Ο’), τους εξηγεί τον λόγο για την εξορία τους:

Πράξεις των Αποστόλων

7:43  «…και ανελάβατε την σκηνήν του Μολόχ και το άστρον του θεού υμών Ρεμφάν, τους τύπους ούς εποιήσατε προσκυνείν αυτοίς· και μετοικώ υμάς επέκεινα Βαβυλώνος….» 

Αμώς

5:25-27: 25 μη σφάγια και θυσίας προσηνέγκατέ μοι, οίκος Ισραήλ, τεσσαράκοντα έτη εν τη ερήμω; 26 και ανελάβετε την σκηνήν του Μολόχ και το άστρον του θεού υμών Ραιφάν, τους τύπους αυτών, ούς εποιήσατε εαυτοίς. 27 και μετοικώ υμάς επέκεινα Δαμασκού, λέγει Κύριος, ο Θεός ο παντοκράτωρ όνομα αυτώ.

Υπενθυμίζουμε πάλι, πως ο Μολώχ ήταν ο «θεός» στον οποίον εθυσίαζαν παιδιά.

5.2. Κοιλάδα του Εννόμ – «Γέενα» - «Τοφέθ» - «Κόλαση»

Παλαιά φωτογραφία της Κοιλάδας Εννόμ

Κάτοψη σύγχρονης Ιερουσαλήμ

Η Κοιλάδα του Εννόμ βρίσκεται παραπλεύρως της Ιερουσαλήμ. Ο Σολομών είχε στήσει εκεί μέσα τα προσκηνύματα και τους βωμούς των θεών που λάτρευαν οι σύζυγοί του – συμπεριλαμβανομένων και των «θεών» Μολώχ και Χαμώς.  Ο Ισραήλ είχε πέσει στο χαμηλότερο δυνατόν επίπεδο, με το να θυσιάζουν τα παιδιά τους σε περισσότερους θεούς από εκείνους που προϋπηχαν στον τόπο – κάτι που τους είχε προειδοποιηθεί πως θα το έκαναν.

Ο Ιερεμίας είχε πάει τους αρχηγούς τους μέσα σε αυτή την Κοιλάδα του Εννόμ, και τους είχε επισημάνει πως εξ αιτίας των όσων έκαναν εκεί μέσα (τις θυσίες των τέκνων κλπ) επρόκειτο να εξαλειφθούν, και πως μόνο ένα υπόλειμμά τους θα επιβίωνε. 

Όσοι επέστρεψαν από την εξορία αναγνώρισαν την τοποθεσία της έσχατης ντροπής τους, και την εποχή του Ιησού η Κοιλάδα του Εννόμ είχε γίνει πλέον γνωστή με το νέο της όνομα: «Γέεννα». Το κρίσιμο κεντρικό τμήμα της κοιλάδας όπου θυσίαζαν τα παιδιά ήταν γνωστό ως «Τοφέθ» - στο οποίο όνομα είχαν εισάγει τα εβραϊκά φωνήεντα της λέξης «ντροπή».

Η Κοιλάδα του Εννόμ – «Γέεννα» εν καιρώ έγινε ο σκουπιδότοπος - η χωματερή - της πόλεως, όπου ακατάπαυστα έκαιγαν φωτιές για να καούν τα δύσοσμα σκουπίδια.  Για μερικούς αργότερα, αυτή η φλεγόμενη «Γέεννα» είχε γίνει σύμβολο της «κόλασης». 

Επτά φορές είχε προειδοποιήσει τους μαθητές Του ο Ιησούς να αποφύγουν την διάπραξη αμαρτιών που «θα τους οδηγούσαν στην Γέεννα» - δηλαδή, αν θα έκαναν λανθασμένες επιλογές, θα κατέληγαν και εκείνοι σε μια τέτοια φρικιαστική κατάσταση όπως εκείνη που προκαλούσε η φλεγόμενη χωματερή.

Ματθ.5:21-22:  «21 Ηκούσατε ότι ερρέθη τοις αρχαίοις, ού φονεύσεις· ος δ᾿ αν φονεύση, ένοχος έσται τη κρίσει. 22 Εγώ δε λέγω υμίν ότι πας ο οργιζόμενος τω αδελφώ αυτού εική ένοχος έσται τη κρίσει· ος δ᾿ αν είπη τω αδελφώ αυτού ρακά, ένοχος έσται τω συνεδρίω· ος δ᾿ αν είπη μωρέ, ένοχος έσται εις την γέενναν του πυρός.»

Ματθ.5:29-30:  29 ει δε ο οφθαλμός σου ο δεξιός σκανδαλίζει σε, έξελε αυτόν και βάλε από σου· συμφέρει γαρ σοι ίνα απόληται εν των μελών σου και μη όλον το σώμα σου βληθή εις γέενναν. 30 και ει η δεξιά σου χείρ σκανδαλίζει σε, έκκοψον αυτήν και βάλε από σου· συμφέρει γαρ σοι ίνα απόληται εν των μελών σου και μη όλον το σώμά σου βληθή εις γέενναν.

Ματθ.23:33:  33 όφεις, γεννήματα εχιδνών! Πως φύγητε από της κρίσεως της γεέννης; 

Μαρκ. 9:43-47: 43 και εάν σκανδαλίζη σε η χείρ σου, απόκοψον αυτήν· καλόν σοί εστι κυλλόν εις την ζωήν εισελθείν, ή τας δύο χείρας έχοντα απελθείν εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον, 44 όπου ο σκώληξ αυτών ου τελευτά και το πυρ ου σβέννυται. 45 και εάν ο πούς σου σκανδαλίζη σε, απόκοψον αυτόν· καλόν σοί εστιν εισελθείν εις την ζωήν χωλόν, ή τους δύο πόδας έχοντα βληθήναι εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον, 46 όπου ο σκώληξ αυτών ου τελευτά και το πυρ ου σβέννυται. 47 και εάν ο οφθαλμός σου σκανδαλίζη σε, έκβαλε αυτόν· καλόν σοί εστι μονόφθαλμον εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού, ή τους δύο οφθαλμούς έχοντα απελθείν εις την γέενναν του πυρός

Λουκ.12:4-5: 4 Λέγω δε υμίν τοις φίλοις μου· μη φοβηθήτε από των αποκτεινόντων το σώμα, και μετά ταύτα μη εχόντων περισσότερόν τι ποιήσαι. 5 υποδείξω δε υμίν τίνα φοβηθήτε· φοβήθητε τον μετά το αποκτείναι έχοντα εξουσίαν εμβαλείν εις την γέενναν· ναι, λέγω υμίν, τούτον φοβήθητε

Όταν το βαρύγδουπο (και φορτισμένο με αναρίθμητες αρνητικές μνήμες) όνομα «Γέεννα» παραμερίσθηκε, για το πιο ασαφές ουσιαστικό «κόλαση», χάθηκε η «γροθιά» της υπενθύμισης του βάθους της εξαχρείωσής τους (θυσίες των τέκνων τους για την λατρεία των θεών τους).

Το όνομα «Γέεννα» ήταν δηλωτικό συγκεκριμένου τόπου με συγκεκριμένες φρίκες, και που έκανε βαρύτερη την επίπληξη όπως:  «Κυττάξτε να συμμορφωθείτε, αλλιώς και εσείς θα καταλήξετε σε μια τέτοια φρικτή κατάσταση, όπως είναι αυτή εδώ η Γέεννα.  «Κόλαση» δεν θα είναι παρά οι συνέπειες των επιλογών σας.»

6. Χρονοδιάγραμμα

Το χρονοδιάγραμμα δείχνει πως ο Θεός δεν διανέμει πρόστιμα «επί τόπου».  Είχε δώσει στους ανθρώπους 400 χρόνια – δύο φορές – για να αντιληφθούν και να εμπεδώσουν τις φρικαλεότητες που επέφεραν οι επιλογές τους, και να αλλάξουν.  Δεν το έκαναν.

Ο Θεός έδωσε στο Νότιο Βασίλειο του Ιούδα περιθώριο 130 χρόνια, μετά από τον αφανισμό του Βόρειου Βασιλείου, για να διορθωθούν. Δεν το έκαναν.

Χωρίς την άμεση σύνδεση της αμαρτίας με την τιμωρία, υπήρχε διαθέσιμος χρόνος για να αλλάξουν – δηλαδή να μετανοήσουν. Όμως αυτό το παραχωρηθέν χρονικό περιθώριο το παρερμήνευαν και το προσπερνούσαν.

Ησαΐας 57:11 …  τίνα ευλαβηθείσα εφοβήθης και εψεύσω με και ουκ εμνήσθης μου, ουδέ έλαβές με εις την διάνοιαν ουδέ εις την καρδίαν σου; και εγώ σε ιδών παρορώ, και εμέ ουκ εφοβήθης;

Σοφία Σολομώντος 12:10  …10 κρίνων δε κατά βραχύ εδίδους τόπον μετανοίας, ουκ αγνοών ότι πονηρά η γένεσις αυτών και έμφυτος η κακία αυτών και ότι ου μη αλλαγή ο λογισμός αυτών εις τον αιώνα. 

Ιεζεκιήλ 20:26 …26 και μιανώ αυτούς εν τοις δόμασι αυτών εν  τω διαπορεύεσθαί με παν διανοίγον μήτραν, όπως αφανίσω αυτούς.

«Το Δευτερονόμιο εξηγεί πως η θυσία των τέκνων στην λατρεία θεών ήταν η παράδοση των ιθαγενών της γης Χαναάν. Οι Ισραηλίτες ασκούσαν αυτό το είδος λατρείας από περίπου το 735 π,Χ, μέχρι περίπου το 575 π.Χ..  Η αναφορά στην θυσία των τέκνων στην λατρεία των θεών τους από τους Ιερεμία και Ιεζεκιήλ είναι απόδειξη πως οι μεταρρυθμίσεις του Ιωσία δεν την εξάλειψαν» (Λεξικό Harper-Collins Bible Dictionary), δηλαδή μεσολάβησαν τουλάχιστον 160 χρόνια με θυσίες των τέκνων τους – χρονικό περιθώριο που είχε ο Ισραήλ, για να μάθει, να αντιδράσει και να επαναστατήσει κατά της συμπεριφοράς του.  Αλλά, μόλις εξελισσόταν και «έπαιρνε τα πάνω του», ο λαός του Ισραήλ πάλι ολίσθαινε πίσω στην πρακτική της θυσίας των τέκνων του στην λατρεία άλλων θεών, ακόμα και μετά από τέσσερες μεταρρυθμίσεις από καλούς βασιλείς.  Ολόκληρη η κοινωνία είχε γίνει τόσο διεφθαρμένη και εκφυλισμένη, που δεν στάθηκε δυνατόν να εξαλειφθεί παντελώς η θυσία παιδιών – ούτε καν από τον εκάστοτε καλό βασιλιά που ξήλωνε όλα εκείνα τα «ιερά» τους.

7. Εν κατακλείδι…

Η εντολή  «αφανισμώ αφανιείς αυτούς» και «Μη ελεήσετε αυτούς!» δόθηκε,

Όχι για την αμαρτία, όχι για την ειδωλολατρία – αυτά τα είχαν όλοι.  Ήταν για τα «βδελύγματα» που διέπρατταν οι άλλοι λαοί που ήδη κατοικούσαν στην Γη της Επαγγελίας, όταν λάτρευαν τους δικους τους θεούς.

Ειδικότερα, η εντολή αυτή υποδηλώνει σαφώς πως η ανθρωποθυσία παιδιών για την λατρεία των θεών ενός λαού αποτελεί σημάδι εκφυλισμού θρησκείας/κοινωνίας/πολιτισμού, χωρίς γυρισμό.

Οι υλιστές Επίκουρος και Λουκρέτιος συμφωνούν, πως η θυσία παιδιών είναι το χειρότερο που έχει γίνει εν ονόματι θρησκείας.

Η ιστορία του Ισραήλ επιβεβαιώνει αυτόν τον ισχυρισμό, και τον προεκτείνει, λέγοντας πως πρόκειται για μη αναστρέψιμο στάδιο για μια θρησκεία/κοινωνία/πολιτισμό.  Ο Ισραήλ δεν ακολούθησε τις εντολές αυτές. Αντ’ αυτού, έκανε μικτούς γάμους και συναναστροφές με τους παιδοκτόνους λαούς της Γης της Επαγγελίας, και κατέληξε σε ακόμα πιο χαμηλό επίπεδο: να θυσιάζει τα δικά του παιδιά, σε περισσότερους θεούς από αυτούς που είχαν οι προηγούμενοι λαοί – όπως του το είχαν προφητέψει πως θα έκανε.

Αυτή η ιστορία του Ισραήλ δείχνει επίσης πως ο εκφυλισμός θρησκείας/κοινωνίας/πολιτισμού με την ανθρωποθυσία των παιδιών τους στην λατρεία των θεών είναι μια κατάσταση που δεν εκριζώνεται, λόγω της αποδεδειγμένης, συνεχούς επιστροφής τους στην πρακτική αυτή – παρά τις 4 εκκαθαρίσεις από καλούς βασιλείς.

Οι εβραίοι διορθώθηκαν, όταν επέστρεψε το υπόλειμμά τους από την  Εξορία, και μόνο μετά από τις προτροπές των Έσδρα και Νεεμία έγιναν πλέον μονοθεϊστές και πιστοί στον Θεό τους.

Η ιστορία αυτή ήταν μακροσκελής, με συνοχή, αλλά ταυτόχρονα και θλιβερή.  Για να μάθει ο Ισραήλ το μάθημά του χρειάστηκε να διανύσει την Ιστορία από την Έξοδο ως την Εξορία και την Επιστροφή του υπολείμματός του…

Ο Ισραήλ ΔΕΝ υπάκουσε στην αρχική, σαφή εντολή να εξαλείψει αυτούς τους λαούς εντελώς.

Επί πλέον, παρά τις σχετικές απαγορεύσεις και προειδοποιήσεις και υπενθυμίσεις, οι Ισραηλίτες συναναστράφηκαν και προέβησαν σε γάμους με τους αλλόθρησκους ιθαγενείς, και άρχισαν οι ίδιοι να λατρεύουν τους θεούς εκείνων.

Το αποτέλεσμα αυτών των πράξεων ήταν οι λαοί του Ισραήλ να ξεπέσουν και οι ίδιοι στην θυσία παιδιών, θυσιάζοντας τα δικά τους παιδιά σε περισσότερους θεούς από εκείνους που είχαν οι προηγούμενοι κάτοικοι του τόπου.

Απέδειξαν, με την ανύπαρκτη επαναφορά της λογικής – ακόμα και μετά από 4 «εκκαθαρίσεις» των ειδωλολατρικών στοιχείων από καλούς βασιλείς – πως, άπαξ και ένας πολιτισμός φθάσει στο ύστατο σημείο να θυσιάζει τα ίδια τα παιδιά του για να λατρεύει τους θεούς του… δεν υπάρχει επιστροφή.

Ο Ιησούς μας επισημαίνει πως και εμείς δεν διαφέρουμε – πως είμαστε επιρρεπείς στον ίδιο πειρασμό του να σφάλλουμε – πράγμα που μπορεί να μας οδηγήσει στην προσωπική μας «Κοιλάδα του Εννόμ», την δική μας «κόλαση».  Είχε ταρακουνήσει γερά τους εβραίους, θυμίζοντάς τους τα χειρότερα της ιστορίας τους, όμως η «γροθιά» της επίπληξής Του χάθηκε, όταν η φρικτή, ιστορικά υπαρκτή Γέεννα αποδόθηκε με το αόριστο όνομα «κόλαση» (στα αγγλικά «hell»).

8. Ο Νόμος του Χριστού: γιατί η θυσία τέκνων είναι η έσχατη αμαρτία.

Ματθ. 22:37-40:

1. 37 « ο δε Ιησούς έφη αυτώ· αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εν όλη τη καρδία σου και εν όλη τη ψυχή σου και εν όλη τη διανοία σου. 38 αύτη εστί πρώτη και μεγάλη εντολή.»

2.  «39 δευτέρα δε ομοία αυτη· αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν.»

Η μεγάλη αμαρτία εις βάρος του πρώτου σημείου είναι η ειδωλολατρία.

Η μεγάλη αμαρτία εις βάρος του δεύτερου σημείου είναι η αδικία.

40 «εν ταύταις ταις δυσίν εντολαίς όλος ο νόμος και οι προφήται κρέμανται.» 

Δηλαδή, αυτές οι δύο εντολές του Χριστού είναι μια σύνοψη όλων των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης: του Νόμου της Πεντατεύχου και όλων των Προφητών…

Η θυσία τέκνων είναι η έσχατη αμαρτία εις βάρος της πρώτης των δύο αυτών εντολών του Χριστού – ήτοι, θυσιάζεις αυτό το παιδί σου σε ένα «θεό» που ΔΕΝ είναι καν θεός,

και

αποτελεί την έσχατη αμαρτία εις βάρος της δεύτερης εντολής του Χριστού, επειδή παίρνεις αυτό το παιδί - που το έχεις συν-δημιουργήσει με τον Θεό, και στο οποίο οφείλεις προσωπικά και συγκεκριμένα όλη την αγάπη, φροντίδα, προστασία κλπ – και το δολοφονείς!  Και για ποιο λόγο;;;

Για ποιο λόγο να θυσιάζεται ένα τέκνο;;;

Επειδή όταν δίνεις ό,τι πολυτιμότερο έχεις, τόσο πιο μεγάλη θα είναι η προσφορά σου στον «θεό». Το ίδιο το παιδί σου, το πιο πολύτιμο και σημαντικό περιουσιακό στοιχείο σου, είναι το πιο μεγάλο δώρο που θα μπορούσες να προσφέρεις στον «θεό».

Όμως, παρ’ όλα αυτά… πώς μπορείς να διαπράξεις κάτι τέτοιο;;;  Όπως είπαν ακόμα και οι αθεϊστές, αυτή η πράξη είναι η χειρότερη που θα μπορούσε να γίνεται μέσα σε μια θρησκεία – και όπως φάνηκε ξεκάθαρα μέσα στην παρούσα μελέτη, είναι πράξη που επέσυρε βαρύτατη βιβλική καταδίκη, ως το πλέον βδελυρό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει ο άνθρωπος.  Είναι τόσο καταδικαστέα η πράξη, που σημαδεύει ανεπιστρεπτί μια θρησκεία, ένα πολιτισμό, και έναν λαό.

9. Αβραάμ και Ισαάκ:

Όπως η εκπαίδευση του Μωυσή για να γίνει ηγέτης, έτσι και το συμβάν με την θυσία του Ισαάκ είχε τοποθετηθεί νωρίς στην βιβλική αφήγηση.  Το περιστατικό αυτό είχε ως σκοπό να διδάξει ο Θεός τον Αβραάμ – και τους απογόνους του – πως ΔΕΝ θα επέτρεπε την εκτέλεση μιας τέτοιας πράξης, και πως ο Ίδιος ο Θεός θα εξασφάλιζε αυτό που θα Του ήταν προτιμότερο για θυσία - πρώτα στην τέλεση των θυσιών μέσα στον Ναό, και εν καιρώ, με την ιδιαίτερη θυσία του Μονογενούς Υιού Του.

Νωρίτερα στην ιστορία, ο Αβραάμ «παζάρευε» με τον Θεό εν όψει της επικείμενης καταστροφής των Σοδόμων και της Γομόρρας, ζητώντας Του να λυπηθεί τους κατοίκους· γιατί δεν έκανε το ίδιο όταν του δόθηκε η εντολή να θυσιάσει το παιδί του;

10. Η Σταύρωση του Ιησού.

Αυτή ήταν η ύστατη θυσία που «παρείχε» ο Θεός, που όμως απαιτεί την διδασκαλία περί της Αγίας Τριάδος για να γίνει κατανοητό πως ΔΕΝ επρόκειτο για θυσία τέκνου όπως γινόταν παλιά.  Πρόκειται για την εκούσια υποβολή του Θεανθρώπου στα χειρότερα που μπορεί να υποστεί ο άνθρωπος – ήταν η Έλευση και η «σκήνωση εν ημίν» του ενανθρωπήσαντος Υιού, και η συμμετοχή Του σε όλα τα ανθρώπινα βιώματα - της ζωής, μέχρι και του θανάτου.

Όψη της φρικτής Κοιλάδας του Εννόμ, έξω από την Ιερουσαλήμ

Πηγή:  http://www.biblestudy.org

Σε τι ακριβώς παρέπεμπε η λέξη «hell» που ανέφερε ο Ιησούς στην Επί του Όρους Ομιλία;  Πώς σχετίζεται αυτό το μήνυμά Του με την Κοιλάδα του Εννόμ, που βρίσκεται μόλις νότια της πόλεως της Ιερουσαλήμ;  Ο Ιησούς στο μήνυμά του προειδοποιούσε: 

«21 Ηκούσατε ότι ερρέθη τοις αρχαίοις, ου φονεύσεις· ος δ' αν φονεύση, ένοχος έσται τη κρίσει. 22 Εγώ δε λέγω υμίν ότι πας ο οργιζόμενος τω αδελφώ αυτού εική ένοχος έσται τη κρίσει· ος δ αν είπη τω αδελφώ αυτού ρακά, ένοχος έσται τω συνεδρίω· ος δ αν είπη μωρέ, ένοχος έσται εις την γέενναν τού πυρός.» (Ματθ.5:21-22).

Η αγγλική εκδοχή HBFV της Αγίας Γραφής μεταφράζει το τελευταίο κομμάτι ως την «φωτιά της Γεέννης».

Η Ελληνική λέξη από την οποία πήραμε την (λάθος μεταφρασμένη στα αγγλικά) λέξη «hell» στην εκδοχή King James του Ματθ.5:22 είναι «γέεννα»  (Strong's Concordance #G1067). Η λέξη αυτή παραπέμπει στο «κοιλάδα του Εννόμ» σύμφωνα με το «Greek Definitions» (Ελληνικοί Ορισμοί) των Strong και Thayer.

Υπάρχουν και άλλα σημεία στην Καινή Διαθήκη όπου η αγγλική εκδοχή King James εσφαλμένα χρησιμοποιεί την λέξη «hell» (κόλαση), αντί της απ’ ευθείας αναφοράς στην Κοιλάδα του Εννόμ: Ματθ. 5:29, 30, 10:28, 18:9, 23:15, 33, Μάρκ.9:43, 45, 47, Λουκ.12:5.

Οι πρώτες δύο περιπτώσεις όπου η λέξη «hell» (κοιλάδα Εννόμ) εμφανίζεται μέσα στην Αγία Γραφή είναι για τα όρια ανάμεσα στα εδάφη που κληρονόμησαν οι φυλές Βενιαμίν και Ιούδα:

Ιησούς Ναυή 15:8

8 και αναβαίνει τα όρια εις φάραγγα Ονόμ επί νώτου Ιεβούς από λιβός (αύτη εστίν Ιερουσαλήμ) και διεκβάλλει τα όρια επί κορυφήν όρους, ή εστι κατά πρόσωπον φάραγγος Ονόμ προς θαλάσσης, ή εστιν εκ μέρους γης Ραφαίν επί βορρά,

και

Ιησούς Ναυή 18:16

16 και καταβήσεται τα όρια επί μέρους τού όρους, ό εστι κατά πρόσωπον νάπης Οννάμ, ό εστιν εκ μέρους Εμεκραφαίν από βορρά, και καταβήσεται Γαίεννα επί νώτον Ιεβουσαί από λιβός και καταβήσεται επί πηγήν Ρωγήλ.

Σε αρχαίους χρόνους η Κοιλάδα του Εννόμ ήταν ένας από τους τόπους όπου οι ειδωλολάτρες Ισραηλίτες λάτρευαν τις παγανιστικές θεότητες Μολώχ και Βαάλ, μεταχειριζόμενοι μεταξύ άλλων μέσων την φωτιά (=το πυρ της κοιλάδας της Γεέννης). Πολλοί από τους βασιλείς του Ιούδα και του Ισραήλ υποστήριζαν προσωπικά τέτοιου είδους λατρεία. Μάλιστα ο βασιλιάς του Ιούδα Άχαζ (η βασιλεία του οποίου άρχισε το 735 π.Χ.) όχι μόνο κατασκεύαζε είδωλα, αλλά θυσίασε τον ίδιο τον υιό του στην φωτιά - μέσα στην Κοιλάδα του Εννόμ - προσφέροντάς τον σαν παγανιστικό ολοκαύτωμα!

Βασιλειών Δ’ 26:1-4:  1 ΕΝ έτει επτακαιδεκάτω Φακεέ υιού Ρομελίου εβασίλευσεν Άχαζ υιος Ιωάθαμ βασιλέως Ιούδα. 2 υιος είκοσιν ετών ην Άχαζ εν τω βασιλεύειν αυτόν και εκκαίδεκα έτη εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ. και ουκ εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου Θεού αυτού πιστώς, ως Δαυίδ ο πατήρ αυτού 3 και επορεύθη, εν οδω βασιλέων Ισραήλ, και γε τον υιόν αυτού διήγεν εν πυρί κατά τα βδελύγματα των εθνών, ων εξήρε Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ, 4 και εθυσίαζε και εθυμία εν τοις υψηλοίς και επί των βουνών και υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους.

Μία από τις εθνικές μεταρρυθμίσεις του βασιλιά Ιωσία ήταν η καταστροφή όλων των τόπων που χρησιμοποιούνταν για την λατρεία των ψεύτικων θεών.  Την πρακτική αυτή την αναχαίτισε κοντά στην Ιερουσαλήμ, όταν «εμίανε τον Τοφέθ» μέσα στην Κοιλάδα του Εννόμ:

Δ’ Βασιλειών  22: 1 Υιός οκτώ ετών Ιωσίας εν τω βασιλεύειν αυτόν και τριάκοντα και εν έτος εβασίλευσεν εν Ιερουσαλήμ, και όνομα τη μητρί αυτού Ιεδία θυγάτηρ Εδεϊά εκ Βασουρώθ. 2 και εποίησε το ευθές εν οφθαλμοίς Κυρίου και επορεύθη εν πάση οδω Δαυίδ του πατρός αυτού, ουκ απέστη δεξιά και αριστερά. [...]  4 και ενετείλατο ο βασιλεύς τω Χελκία τω ιερεί τω μεγάλω και τοις ιερεύσι της δευτερώσεως και τοις φυλάσσουσιν τον σταθμόν του εξαγαγείν εκ του ναού Κυρίου πάντα τα σκεύη τα πεποιημένα τω Βάαλ και τω άλσει και πάση τη δυνάμει του ουρανού και κατέκαυσεν αυτά έξω Ιερουσαλήμ εν σαδημώθ Κέδρων και έβαλε τον χουν αυτών εις Βαιθήλ. 5 και κατέκαυσε τους χωμαρίμ, ους έδωκαν βασιλείς Ιούδα και εθυμίων εν τοις υψηλοίς και εν ταις πόλεσιν Ιούδα και τοις περικύκλω Ιερουσαλήμ, και τους θυμιώντας τω Βάαλ και τω ηλίω και τη σελήνη και τοις μαζουρώθ και πάση τη δυνάμει του ουρανού. […] 10 και εμίανε τον Ταφέθ τον εν φάραγγι υιού Εννόμ του διαγαγείν άνδρα τον υιόν αυτού και άνδρα την θυγατέρα αυτού τω Μολόχ εν πυρί. 11 και κατέκαυσε τους ίππους, ους έδωκαν βασιλείς Ιούδα τω ηλίω εν τη εισόδω οίκου Κυρίου εις το γαζοφυλάκιον Νάθαν βασιλέως του ευνούχου εν φαρουρίμ, και το άρμα του ηλίου κατέκαυσε πυρί. 12 και τα θυσιαστήρια τα επί του δώματος του υπερώου Άχαζ, α εποίησαν βασιλείς Ιούδα, και τα θυσιαστήρια, α εποίησε Μανασσής εν ταις δυσίν αυλαίς οίκου Κυρίου, καθείλεν ο βασιλεύς και κατέσπασεν εκείθεν και έρριψε τον χουν αυτών εις τον χειμάρρουν Κέδρων. 13 και τον οίκον τον επί πρόσωπον Ιερουσαλήμ τον εκ δεξιών του όρους του Μοσοάθ, ον ωκοδόμησε Σαλωμών βασιλεύς Ισραήλ τη Αστάρτη προσοχθίσματι Σιδωνίων και τω Χαμώς προσοχθίσματι Μωάβ και τω Μολχόλ (=Μολώχ) βδελύγματι υιών Αμών, εμίανεν ο βασιλεύς. 14 και συνέτριψε τας στήλας και εξωλόθρευσε τα άλση και έπλησε τους τόπους αυτών οστέων ανθρώπων. 15 και γε το θυσιαστήριον το εν Βαιθήλ το υψηλόν, ό εποίησεν Ιεροβοάμ υιος Ναβάτ, ος εξήμαρτε τον Ισραήλ, και γε το θυσιαστήριον εκείνο το υψηλόν κατέσπασε και συνέτριψε τους λίθους αυτού και ελέπτυνεν εις χουν και κατέκαυσε το άλσος.

Σύμφωνα με το “Commentary” (Σχόλιο) του Adam Clarke, η λέξη «Τοφέθ» σημαίνει «τύμπανο». Είναι αναφορά στα τύμπανα που χρησιμοποιούσαν για να πνίξουν τις κραυγές των παιδιών όταν τα τοποθετούσαν – ΖΩΝΤΑΝΑ – πάνω στους πυρακτωμένους βραχίονες των ειδώλων, ως παγανιστική προσφορά, μέσα στην Κοιλάδα του Εννόμ !

Ο βασιλιάς Άχαζ προσφέρει τον γιό του στην πυρακτωμένη αγκαλιά του Βαάλ, με συνοδεία τις τυμπανοκρουσίες που έπνιγαν τα ουρλιαχτά των ζωντανών θυμάτων

Αν και δεν γίνονταν παγανιστικές θυσίες στην Κοιλάδα του Εννόμ την εποχή του Χριστού, πολλές φωτιές συνέχιζαν να καίγονται εκεί. Σύμφωνα με το «Notes» (Σημειώσεις) του Albert Barnes, την τοποθεσία εκείνη την χρησιμοποιούσαν και ως χωματερή της πόλεως. Ήταν το μέρος που χρησίμευε για να ξεφορτωθούν τα σκουπίδια της πόλεως και τα κουφάρια των νεκρών, αλλά και το μέρος όπου ελάμβαναν χώρο οι τελέσεις δημόσιων εκτελέσεων.   Φωτιές έκαιγαν ακατάπαυστα στην περιοχή αυτή (οι… φωτιές μιας επίγειας «κόλασης»), προκειμένου να καταβροχθίζεται η συνεχής ροή των σκουπιδιών και των άλλων αζήτητων υλικών που ξεφόρτωναν εκεί.

Ο Ιησούς χρησιμοποιούσε την φοβερή εκείνη εικόνα των άσβεστων φωτιών της Κοιλάδας του Εννόμ (και όχι κάποιου φανταστικού τόπου μαρτυρίου - μιας μετά θάνατον «κόλασης» με το όνομα «hell»), ως αναλογία για τον «άσβεστο» κολασμό  (όχι τιμωρία) που θα βίωναν στην αιωνιότητα όσοι θα αρνούντο να μετανοήσουν για το μίσος και τον θυμό προς τους άλλους στην παρούσα ζωή...