Τοποθέτηση του προβλήματος

Παρά το ότι το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο είναι έγκυρο και αποδεκτό ως Θεόπνευστο από την Εκκλησία, στον Κανόνα των βιβλίων της Αγίας Γραφής, εν τούτοις εγέρθηκαν αμφισβητήσεις ως προς την αυθεντικότητα της παραγράφου 9-20, του τελευταίου κεφαλαίου του 16/ις΄, που αποτελεί τον επίλογο του βιβλίου του Μάρκου. Το τμήμα αυτό είναι το εξής:

"9 Αναστάς δε πρωϊ πρώτη σαββάτου εφάνη πρώτον Μαρία τη Μαγδαληνή, αφ’ ης εκβεβλήκει επτά δαιμόνια. 10 εκείνη πορευθείσα απήγγειλε τοις μετ’ αυτού γενομένοις, πενθούσι και κλαίουσι. 11 κακείνοι ακούσαντες ότι ζη και εθεάθη υπ’ αυτής, ηπίστησαν. 12 Μετά δε ταύτα δυσίν εξ αυτών περιπατούσιν εφανερώθη εν ετέρα μορφή, πορευομένοις εις αγρόν. 13 κακείνοι απελθόντες απήγγειλαν τοις λοιποίς· ουδέ εκείνοις επίστευσαν. 14 Ύστερον ανακειμένοις αυτοίς τοις ένδεκα εφανερώθη, και ωνείδισε την απιστίαν αυτών και σκληροκαρδίαν, ότι τοις θεασαμένοις αυτόν εγηγερμένον ουκ επίστευσαν. 15 και είπεν αυτοίς. πορευθέντες εις τον κόσμον άπαντα κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει. 16 ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται, ο δε απιστήσας κατακριθήσεται. 17 σημεία δε τοις πιστεύσασι ταύτα παρακολουθήσει· εν τω ονόματί μου δαιμόνια εκβαλούσι· γλώσσαις λαλήσουσι καιναίς· 18 όφεις αρούσι· καν θανάσιμόν τι πίωσιν, ου μη αυτούς βλάψει· επί αρρώστους χείρας επιθήσουσι, και καλώς έξουσιν.

 19 Ο μεν ουν Κύριος μετά το λαλήσαι αυτοίς ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού. 20 εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων. αμήν".

Υπάρχουν όμως τέσσερις μεγαλογράμματοι κώδικες, και μία υποσημείωση του μικρογράμματου κώδικα 274, όπου αντί για τα εδάφια αυτά, υπάρχει μία βραχύτερη μορφή, που αποτελείται μόνο από τέσσερις γραμμές. Επίσης, αυτή η μορφή, συναντάται στο περιθώριο της Ηρακλεωτικής Συριακής μεταφράσεως, και στο περιθώριο δύο καλών χειρογράφων της Μεμφιτικής και κάποιων χειρογράφων της Αιθιοπικής μεταφράσεως. Όμως τα ανωτέρω χειρόγραφα να σημειωθεί ότι ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ 16/ις: 9-20. Αλλά παρεμβάλλονται οι τέσσερις αυτές εναλλακτικές γραμμές, ανάμεσα στα εδάφια 8 και 9. Μόνες τους οι τέσσερις αυτές γραμμές, εμφανίζονται μόνο στον παλιό λατινικό κώδικα Κ, χωρίς τα εδάφια 9-20.

Οι τέσσερις αυτές εναλλακτικές γραμμές, είναι οι εξής:

Η αποδοχή της Εκκλησίας για τα εδάφια 9-20

Οι εξωτερικές μαρτυρίες, είναι ισχυρές, για το ότι τα εδάφια 9-20 είναι έγκυρα, και ότι συμπεριλαμβάνονταν εξ αρχής στο Ευαγγέλιο του Μάρκου.

Κατ' αρχήν, τα περιέχουν όλοι σχεδόν οι μεγαλογράμματοι κώδικες, εκτός από τον σιναϊτικό και τον βατικανό, και όλοι ανεξαιρέτως οι μικρογράμματοι, (από τους οποίους μόνο περί τους 20 κώδικες, ενώ περιέχουν τους στίχους 9-20, απλώς σημειώνουν ότι οι στίχοι αυτοί, αν και βρίσκονται στα καλύτερα χειρόγραφα, λείπουν από κάποια άλλα). Ομοίως, όλα τα ευαγγελιστάρια και τα λεκτιονάρια στις εορτές του Πάσχα και της Αναλήψεως, καθώς και στα εωθινά ευαγγέλια, περιέχουν την περικοπή ολόκληρη.

Από τις μεταφράσεις, μαρτυρούν υπέρ της αυθεντικότητας της περικοπής, η αρχαία Λατινική και η Βουλγάτα, οι συριακές του Cureton, η Πεσιτώ, η Ηρακλεωτική, η Ιεροσολυμιτική συριακή, από τις αιγυπτιακές η μαφιτική ή βοχαϊρική, η αιθιοπική (ως δευτερεύουσα γραφή), επίσης εν μέρει η γοτθική, και μεταγενέστερα χειρόγραφα της αρμενικής.

Από τους παλαιούς Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς, αναφέρονται σε αυτή την περικοπή (9-20) ως τμήμα του κατά Μάρκον Ευαγγελίου, ο Ιουστίνος, πιθανώς και ο Ερμάς, οπωσδήποτε ο Ειρηναίος, ο Τατιανός, και πιθανώς ο Ιππόλυτος.

Την περικοπή αυτή την παραλείπουν περιορίζοντας το 16ο κεφάλαιο ως το 8 εδάφιο, δύο μεγαλογράμματοι κώδικες, ο σιναϊτικός και ο βατικανός, ο οποίος μάλιστα αφήνει μετά το εδάφιο 8 μια στήλη λευκή ασυμπλήρωτη.

Ομοίως και ο μικρογράμματος 22, ο παλαιός λατινικός κώδικας Κ, η συριακή μετάφραση του Σινά, τα καλύτερα χειρόγραφα της Αιθιοπικής μετάφρασης, και τα παλαιότερα της Αρμενικής. Η τελευταία συνετέθη τον 5ο αιώνα με βάση Ελληνικό χειρόγραφο, το οποίο οι μεταφραστές αποκαλούν "αυτοκρατορικό" χειρόγραφο, και το οποίο απ' ό,τι φαίνεται παρέλειπε τα εδάφια 9-20.

Υπάρχει όμως και μια παλαιά Αρμενική μετάφραση, που περιλαμβάνει τα εδάφια αυτά, με βάση την Πεσιτώ.

Όσον αφορά τις ενδείξεις από τους Πατέρες ή εκκλησιαστικούς συγγραφείς, η πρώτη μνεία για το πρόβλημα της περικοπής αυτής, υπάρχει στον Ευσέβιο, που γράφει ότι τα καλύτερα από τα χειρόγραφα παρέλειπαν την περικοπή αυτή (προς Μαρίνον 1 Migne 22, 937). Το ίδιο επαναλαμβάνει και ο Ιερώνυμος (Epist. CXX 3) και ο Βίκτωρ ο Αντιοχεύς (ο οποίος όμως υποστηρίζει την αυθεντικότητα της περικοπής), καθώς και ο συγγραφέας ενός λόγου περί της Αναστάσεως, τον οποίο κακώς απέδωσαν στον Ησύχιο των Ιεροσολύμων ή τον Σεβήρο Αντιοχείας. Όλοι αυτοί όμως, φαίνεται ότι αντιγράφουν και επαναλαμβάνουν τον Ευσέβιο για το ζήτημα αυτό, άρα η μαρτυρία κατά του αποσπάσματος είναι ουσιαστικά μόνο μία, του Ευσεβίου.

Η μαρτυρίες των Πατέρων λοιπόν, συνηγορούν υπέρ της αξιοπιστίας της περικοπής αυτής, ως γνήσιου μέρους του κατά Μάρκον Ευαγγελίου.

Το ότι τα εδάφια αυτά τα συμπεριέλαβε η Εκκλησία στο βιβλίο του Μάρκου, είναι από μόνο του επαρκές κριτήριο αξιοπιστία του. Όμως για την ιστορία, πρέπει να πούμε ότι και το ύφος των εδαφίων 9-20 δεν θυμίζει το ύφος του Μάρκου, το οποίο μαρτυρείται σε όλο το υπόλοιπο βιβλίο. Τα αμφισβητούμενα εδάφια αυτά, περιέχουν σε μεγάλο ποσοστό λέξεις που δεν βρίσκουμε στο υπόλοιπο βιβλίο του Μάρκου, και που μας οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι ίσως πράγματι ο Μάρκος έγραψε το βιβλίο του ως το εδάφιο 8, και επειδή τελείωνε απότομα, κάποιος άλλος συμπλήρωσε τα εδάφια 9-20. Όπως παρατηρεί όμως ο Mangenot, δεν είναι παράδοξη η χρήση νέων λέξεων στο τμήμα αυτό, καθώς εκεί ο Μάρκος αφηγείται κάποιο νέο ειδικό γεγονός, και κατ' ανάγκην χρησιμοποιεί πρωτότυπες λέξεις.

Ακόμα όμως και αν δεχθούμε ως αδιάσειστες τις διαφορές που υπάρχουν στη χρήση λέξεων των εδαφίων αυτών, υπάρχουν και άλλες ενδείξεις που τοποθετούν τον χρόνο της περικοπής αυτής ακόμα παλαιότερα. Γιατί αυτή η αμφισβητούμενη περικοπή, ήταν ήδη γνωστή στον Ειρηναίο, πιθανώς μάλιστα και στον Τατιανό, κάτι που την αποδεικνύει παλαιότερη του 150 μ.Χ. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει κανένας λόγος να απορρίψουμε τη μαρτυρία, την οποία βρίσκουμε στο περιθώριο του παλαιού Αρμενικού χειρογράφου, κατά την οποία συγγραφέας της περικοπής κατονομάζεται ο Αρίστων, (κατά τον Παπία: Αριστίων), ο μαθητής του Κυρίου εκείνος που όπως ο Μάρκος, ανήκε στον ευρύτερο κύκλο των μαθητών Του. (Ευσεβίου Εκκλ. Ιστορία ΙΙΙ 39).

Εάν λοιπόν πράγματι γράφτηκε από τον Αριστίωνα και όχι από τον Μάρκο αυτό το τμήμα, εξηγείται το γεγονός, το ότι κάποια ελάχιστα χειρόγραφα το είχαν στην πρωτύτερη μορφή του, χωρίς την προσθήκη του Αριστίωνα, είτε ότι κάποιοι αντιγραφείς, προτίμησαν να διατηρήσουν μόνο το καθαρό κείμενο του Μάρκου ως το εδάφιο 8.

Είτε λοιπόν δεχθούμε ότι το τμήμα αυτό των εδαφίων 9-20 το έγραψε ο Μάρκος, είτε δεχθούμε ότι το έγραψε ο Αριστίων, η προέλευσή του είναι αποστολική. Και καλώς η Εκκλησία το συμπεριέλαβε στο περιεχόμενο του κατά Μάρκον Ευαγγελίου, και το αναγνώρισε ως έγκυρο.