Κείμενο: Χριστίνα Παντζού

Πηγή: Ένθετο Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας Έψιλον, τεύχος 707, 31 Οκτωβρίου 2004, σελίδα 36.

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ ΕΣΠΑΣΕ. Κάποιοι, όταν έψαξαν τις πηγές του βιβλίου «Κώδικας Ντα Βίντσι», κατέληξαν σε ένα Γάλλο ακροδεξιό: τον Πιερ Πλαντάρ, που φέρεται να επινόησε τις πηγές που ο συγγραφέας του Ντάν Μπράουν παρουσιάζει ως ιστορικά ντοκουμέντα.

 

 

 

Ίσως το πλέον γοητευτικό βιβλίο συνωμοσιολογίας της εποχής μας. Ένα παγκόσμιο μπεστ σέλλερ με περισσότερους από 8,5 εκατ. Αναγνώσεις σε όλον τον κόσμο.

 

Φανταστικό και πραγματικό, μύθος και ιστορία, όλα μαζί φύρδην μίγδην σε ένα μυθιστόρημα που μπροστά του ωχριούν οι περιπέτειες του Ιντιάνα Τζόουνς. Όμως, μια δεύτερη ανάγνωση —με τη Βοήθεια ειδικών— του «Κώδικα Ντα Βίντσι», του παγκόσμιου μπεστ σέλερ του Νταν Μπράουν με 8,5 εκατομμύρια αναγνώστες παγκοσμίως, αποκαλύπτει ότι είναι ένα συνονθύλευμα εσωτερισμού, αναξιόπιστων πηγών, ανακύκλωση παλιών συνωμοσιολογιών, ατεκμηρίωτων μεταφορών και - το πιο επικίνδυνο - ακροδεξιών αναφορών επενδυμένων με λογοτεχνικές πινελιές.

 

Η Χιονάτη που τρώει το δηλητηριασμένο μήλο είναι μια αλληγορία που αναφέρεται στην πτώση της Εύας από τον Κήπο της Εδέμ; Η Μαρία Μαγδαληνή πλάι στον Ιησού στο Μυστικό Δείπνο του Ντα Βίντσι; Ο Ντίσνεϊ ένας αποκρυφιστής που από τις πρώτες του ταινίες μάς στέλνει παράδοξα μηνύματα; Η γυάλινη πυραμίδα του Λούβρου έγινε κατ’ εντολή του Φρανσουά Μιτεράν, αποκαλούμενου και «Σφίγγα», γιατί ήταν μυημένος σε φοβερά μυστικά; Στο παγκόσμιο μπεστ σέλερ ο «Κώδικας Ντα Βίντσι», ο 38χρονος Νταν Μπράουν, καθηγητής αγγλικών στο Νιου Χάμσαϊρ και πτυχιούχος ιστορίας της τέχνης, παίζει με την ανάγκη μας για θαύματα και μυστήρια μιλώντας για αναγραμματισμούς, κωδικοποιημένα μηνύματα, μυστικά σημάδια κρυμμένα... μπροστά στα μάτια μας.

 

Το πόνημά του κατέληξε σε έναν Χάρι Πότερ για ενήλικες που περιστρέφεται γύρω από την αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου και των απόγονων της ένωσης του Ιησού με τη Μαρία Μαγδαληνή. Κι όλα αυτά πασπαλισμένα με «βαθυστόχαστες» μεταφορές που απλώς ανακυκλώνουν τα παλιά γνώριμα επιχειρήματα της Θρησκευτικής φανταστικής λογοτεχνίας, όπως λέει ο Μισέλ Κεσνέλ, πρύτανης του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λιόν: «Ναΐτες, Σιών, Δισκοπότηρο, τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, τα μυστικά του Βατικανού, ο αποκρυφισμοί του Ντα Βίντσι. Η σύζυγος και τα παιδιά του Ιησού. Μόνο ο δίδυμος αδελφός του λείπει!».

 

Ένα έξυπνο κείμενο που θα διαβαζόταν σαν μια ακόμη φανταστική ιστορία (την οποία μάλιστα ο Ρον Χάουαρντ ετοιμάζεται να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη στοιχηματίζοντας πως θα είναι η επόμενη μεγάλη χολιγουντιανή επιτυχία) αν ο Μπράουν στην εισαγωγή του βιβλίου του δεν επέμενε για την ιστορικότητα των πηγών του. Γεγονός το οποίο -παρά τα δέκα Βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει καταρρίπτοντας τους ισχυρισμούς του- έχει πείσει τόσο τους αναγνώστες του, ώστε χιλιάδες τουρίστες το περασμένο καλοκαίρι επισκέφτηκαν αγεληδόν τους τόπους όπου διαδραματίζεται το έργο αναζητώντας να «δουν» επιτέλους κι αυτοί τα μυστικά σημάδια.

 

Πού να φανταστούν ότι για όλα ευθύνεται ένας γάλλος ακροδεξιός, ο Πιερ Πλαντάρ, ο άνθρωπος που φέρεται να επινόησε τις πηγές που παρουσιάζει ως ιστορικά ντοκουμέντα ο Μπράουν, όπως αποκάλυψε στο «Nouvel Observateur» έρευνα της δημοσιογράφου Μαρί Φρανς Ετσεγκουάν.

 

Ο Βίος και η πολιτεία του Πλαντάρ ξεκικινά το 1940 στο κατεχόμενο Παρίσι: γράφει ενθουσιώδη γράμματα στον Πετέν προτρέποντάς τον «να σταματήσει τον πόλεμο που προκάλεσαν οι Εβραίοι» και τονίζοντας πως «διαθέτει κάπου εκατό άντρες αφοσιωμένους στους σκοπούς μας», εκδίδει αντισημιτικά περιοδικά όπως το «Naicre» (που θα επανεκδώσει τη δεκαετία του ‘80), καταλαμβάνει με τη Βοήθεια των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων κτίρια όπου διαμένουν Εβραίοι, ηγείται εθνικιστικών γκρουπούσκουλων και μυστικιστικών οργανώσεων στο πρότυπο των αδελφοτήτων ιπποτών που έχουν ως στόχο την «εθνική κάθαρση» της χώρας του και αρχίζει να υπογράφει ως «Πιερ της Γαλλίας».

 

Η γυάλινη πυραμίδα του Λούβρου κατά τον Μπράουν είναι ένα παράδοξο κατασκεύασμα από 666 υαλοπίνακες [ο αριθμός του σατανά κατά τους συνωμοσιολόγους] που παράγγειλε ο Φρανσουά Μιτεράν, ο οποίος, κατά το συγγραφέα, εκινείτο σε μυστικιστικούς κύκλους.

 

 

 

Το 1956 καταθέτει στην Ανω Σαβοΐα το καταστατικό μιας νέας οργάνωσης: την ονομάζει Κοινό της Σιών και δηλώνει επικεφαλής της με τον τίτλο του Μεγάλου Μαγίστρου. Λίγα χρόνια αργότερα, παρέα με έναν άλλον εκκεντρικό τύπο, τον μαρκήσιο Φιλίπ ντε Σερισέ, «κατασκευάζουν» μια σειρά έγγραφα που υποτίθεται ότι αποκάλυπταν την τύχη του Αγίου Δισκοπότηρου, την ύπαρξη απογόνων του Ιησού από το γάμο του με τη Μαρία Μαγδαληνή και την ένταξή τους στη δυναστεία των Μεροβιγγείων (από όπου υποτίθεται επίσης ότι κατάγεται ο Πλαντάρ!), την ίδρυση του Κοινού της Σιών το 1099 από τον Γοδεφρείδο για να προστατέψει το μυστικό του Αγίου Δισκοπότηρου και μια λίστα των Μεγάλων Μαγίστρων της οργάνωσης, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται ο Ντα Βίντσι, ο Μποτιτσέλι, ο Νεύτωνας, ο Ουγκό, ο Ζαν Κοκτό... Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60, Πλαντάρ και Σερισέ καταθέτουν αυτά τα έγγραφα στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού.

 

Αυτοί είναι οι περίφημοι «Μυστικοί Φάκελοι», τους οποίους επικαλείται στην εισαγωγή του βιβλίου του ο Μπράουν ως αδιάσειστη ιστορική απόδειξη όσων παραθέτει, καταλήγει η Μαρί Φρανς Ετσεγκουάν. «Τι κρίμα! Η περίφημη μυστική αδελφότητα του Κοινού της Σιών δεν είναι παρά μια απλή αστική εταιρεία των μέσων του 20ού αιώνα, που ιδρύθηκε από έναν ακροδεξιό ο οποίος φέρεται ως απόγονος του Ιησού, μέλος της ανώτερης φυλής των «πεφωτισμένων», εκείνων που κρατούν την τύχη του κόσμου στα χέρια τους!»

 

Αν ο σκοτεινός Πλαντάρ είναι ο κρυφός «πρωταγωνιστής» του Βιβλίου, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι ο ορατός. Αλλά παρουσιάζεται εξίσου σκοτεινός: ένας συνωμότης φύλακας του τρομερού μυστικού του Κοινού της Σιών, ο οποίος μέσα από το έργο του προσπαθεί να μας μεταδώσει κωδικοποιημένα μηνύματα. Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει με πολλά έργα του, όπως η «Τζοκόντα», το «Μυστικό Δείπνο» ή η «Παναγία των βράχων», που κατά τον Μπράουν περιέχουν σύμβολα του ιερού θηλυκού στοιχείου το οποίο απαρνήθηκε η Εκκλησία.

 

Μα για κακή του τύχη, οι ειδικοί επιμένουν πως ο Ντα Βίντσι ήταν ένας ορθολογιστής που αδιαφορούσε παντελώς για τέτοιου είδους θεολογικές διαμάχες: «Ο Λεονάρντο όταν εκτελούσε μεγάλες παραγγελίες πάνω σε θρησκευτικά θέματα, δούλευε κάτω από την άμεση επιτήρηση και τον έλεγχο μιας ομάδας θεολόγων που δεν άφηναν τίποτε στην τύχη», επισημαίνει ο Αντόνιο Νατάλι, διευθυντής του τμήματος Αναγεννησιακής Ζωγραφικής της Πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία. «Ο συμβολισμός του εντάσσεται στην κατεστημένη καθολική σκέψη της εποχής του».

 

Και ο Σερς Μπραμλί, από τους πιο έγκριτους βιογράφους του, προσθέτει ξεκαθαρίζοντας το τοπίο: «Μπορεί στην τέχνη του να καταφεύγει σε πολλά τεχνάσματα για να προσδώσει μυστήριο στους πίνακές του. Αλλά στη ζωή του κάθε άλλο παρά μυστικιστής είναι. Είναι απόλυτα ορθολογιστής. Στα δε σημειωματάρια του αναφέρεται στους νεκρομάντεις, τους αλχημιστές και τους αστρολόγους με διόλου κολακευτικές φράσεις. Ο Ντα Βίνστι δεν είχε σχέσεις με καμιά μυστική οργάνωση».

 

Αν ο Μπράουν δεν διαβεβαίωνε από την εισαγωγή κιόλας του βιβλίου του ότι οι πηγές του είναι απόλυτα ακριβείς, δεν θα είχαμε να κάνουμε παρά με ένα ευχάριστο περιπετειώδες φανταστικό ανάγνωσμα. Αλλά όταν μπλέκει την ιστορία με το μύθο και αντλεί ένα μεγάλο μέρος των πηγών του από κύκλους με επικίνδυνα ιδεολογήματα για «νέους Μεσσίες που θα φέρουν την παγκόσμια κυριαρχία των άξιων», όπως άλλωστε έχει κάνει και στο Βιβλίο του «Illuminati», τότε η ιστορία του, εκουσίως ή ακουσίως, δεν είναι τόσο αθώα.

  

«Ο Μυστικός Δείπνος»

 

Κατά τον Νταν Μπράουν, στο έργο του Ντα Βίντσι «Ο Μυστικός Δείπνος» στα δεξιά του Ιησού η φυσιογνωμία με τα μακριά κόκκινα μαλλιά δεν είναι ο Ιωάννης, αλλά η Μαρία Μαγδαληνή, ενώ ανάμεσα τους σχηματίζεται ένα V, σύμβολο του ιερού θηλυκού. Αλλά ο Α. Νατάλι, διευθυντής του τμήματος Αναγεννησιακής Ζωγραφικής της Πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία αντιτείνει; «Τα χαρακτηριστικά μπορεί να δείχνουν κάπως θηλυκά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι απεικονίζεται μια γυναίκα, πόσο μάλλον η Μαρία Μαγδαληνή. Εξάλλου, οι μαθητές του Ιησού στον «Μυστικό Δείπνο» έχουν τοποθετηθεί σε ομάδες των τριών που καθεμία τους σχηματίζει μια πυραμίδα. Ήταν ο «οπτικός ρυθμός» που ήθελε ο Ντα Βίντσι να δώσει στον πίνακα του. Έτσι, ανάμεσα σε δύο πυραμίδες που καταλήγουν στην ίδια Βάση αναγκαστικά σχηματίζεται μια γωνία που παραπέμπει στο σχήμα V. Αυτό δεν σημαίνει ότι γίνεται αναφορά σε κάποιο θηλυκό στοιχείο».

  

Canvas Version - Louvre 1483

Wood Version - London 1503

«Η Παναγία των βράχων»
 

 Το έργο δείχνει τον Ιωάννη Βαπτιστή να ευλογεί τον Ιησού και όχι το αντίστροφο, όπως υποστηρίζει ο Μπράουν, ενώ για πρώτη φορά ο Ιησούς απεικονίζεται χωρίς φωτοστέφανο «Κανένα κρυφό νόημα», λέει ο Αγιογράφος του Ντα Βίντσι, Σ. Μπραμλί. Και ο Φρανκ Ζέλνερ, συγγραφέας δοκιμίου για την τέχνη του ζωγράφου, συμπληρώνει: «Ήταν μια καλλιτεχνική πρόκληση, ήθελε να αποδώσει το θείο δίχως να καταφύγει στους παραδοσιακούς κώδικες. Και επινόησε έναν άλλο τρόπο: τα χέρια των 4 προσώπων σχηματίζουν ένα οριζόντιο σταυρό. Όσο για το βρέφος που ευλογεί το άλλο, είναι πιο μικρό άρα είναι ο Ιησούς».