Όταν ο ιστορικός επιθυμεί να μάθει για τη ζωή και τη διακονία του Ιησού, αξιολογεί τις πρωταρχικές πηγές (τα ευαγγέλια, τις επιστολές και το υπόλοιπο της Καινής Διαθήκης) χρησιμοποιώντας αυτό που είναι γνωστό ως Κριτήριο της Αυθεντικότητας.

Μέσω αυτής της διαδικασίας ο ιστορικός ίσως καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αναφορές του Ευαγγελίου είναι γενικά αξιόπιστες όταν αναφέρονται στις πράξεις και τα  λόγια του Ιησού.

Η διαδικασία αυτή δημιουργεί μία κλίμακα πιθανοτήτων στις πράξεις και τα λεγόμενα του Ιησού, και, φυσικά, όσο πιο μεγάλη μετρείται αυτή η πιθανότητα, τόσο περισσότερο μπορούμε να είμαστε σίγουροι για κάποιο υποτιθέμενο λεγόμενο ή πράξη τού Ιησού.

Υπάρχουν αρκετές απόψεις για αυτά τα κριτήρια, τις οποίες οι μελετητές συστηματικά εφαρμόζουν στην επαγγελματική τους εργασία. Αυτές οι απόψεις κριτηρίων είναι γνωστές ως «πολλαπλή μαρτυρία», «ανομοιότητα με την Χριστιανική διδασκαλία», «γλωσσικοί σημιτισμοί», «ίχνη Παλαιστινιακού περιβάλλοντος», «αποσιώπηση πληροφοριών που εκθέτουν», «συνάφεια με άλλο αυθεντικό υλικό» κ.ο.κ.

Η μέθοδος αυτή στοχεύει στην επιβεβαίωση επαρκών, αλλά όχι απαραίτητων, όρων της ιστορικότητας.  Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να παραδεχθούμε πως κάποιο ρητό του Ιησού θα μπορούσε να είναι και «πολλαπλά βεβαιωμένο» και «ανόμοιο», αλλά δεν περιέχει «στοιχεία που εκθέτουν». Ωστόσο, αν ο ιστορικός τυχόν ορίσει τα «στοιχεία που εκθέτουν» ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αυθεντικότητα αυτού τού ρητού του Ιησού, τότε θα έπρεπε εκείνο να θεωρηθεί ως μη αυθεντικό.  Ωστόσο, αυτό θα ήταν προφανώς μια λανθασμένη προσέγγιση, καθώς τόσο η πολλαπλή επιβεβαίωση όσο και η ανομοιογένεια θα ήταν αρκετά ικανοποιητικές για την επιβεβαίωση της αυθεντικότητας.

Τα κριτήρια δεν είναι αλάνθαστα και είναι δυνατόν να παρεξηγηθούν, όμως δεν παύουν να γίνονται γενικά αποδεκτά ως ενδείξεις αυθεντικότητας. Ο φιλόσοφος και θεολόγος William Lane Craig περιγράφει κάποια κριτήρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επαληθευθεί η πιθανότητα αυθεντικότητας ενός συγκεκριμένου «Χ» γεγονότος που αποδίδεται στον Ιησού^[1]:

(1) Ιστορική συμφωνία: Το γεγονός Χ ταιριάζει με άλλα γνωστά ιστορικά γεγονότα.

(2) Ανεξάρτητη, πρώιμη βεβαίωση: Το γεγονός Χ εμφανίζεται σε πολλαπλές πηγές που βρίσκονται κοντά στον χρόνο που υποτίθεται ότι αυτό συνέβη και οι οποίες δεν εξαρτώνται ούτε η μία ούτε η άλλη από μια κοινή πηγή.

(3) Το «ντροπιαστικό» γεγονός: Όταν το «Χ» γεγονός είναι «άβολο» ή  αντιπαραγωγικό για τα άτομα που λειτουργούν ως πηγή πληροφόρησης για το γεγονός αυτό, κι όμως το αναφέρουν.

(4) Ανομοιότητα: Όταν το «Χ» γεγονός δεν μοιάζει με προηγηθείσες εβραϊκές μορφές σκέψης, ή είναι και ανόμοιο με επακολουθούσες Χριστιανικές μορφές σκέψης.

(5) Σημιτισμοί: Ίχνη αραμαϊκών ή εβραϊκών γλωσσικών μορφών μέσα στην αφήγηση.

(6) Συνάφεια: Όταν το «X» γεγονός είναι συνεπές με ήδη επιβεβαιωμένα δεδομένα για τον Ιησού.

Εάν ένα ρητό ή δραστηριότητα του Ιησού μπορεί να περάσει ένα ή περισσότερα από αυτά τα κριτήρια, τότε κάποιος ίσως είναι σε καλή θέση ώστε να επιβεβαιώσει την ιστορικότητά του.

Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι αυτός ο κατάλογος δεν προϋποθέτει τη γενική αξιοπιστία των ευαγγελίων ούτε την θεοπνευστία της Καινής Διαθήκης. Αντίθετα, οι ειδικοί εστιάζουν σε ένα συγκεκριμένο ρητό ή δραστηριότητα και δίνουν το λόγο που τους κάνει να πιστεύουν ότι μια συγκεκριμένη πτυχή της ζωής του Ιησού είναι ιστορική, ανεξάρτητα από τη γενική αξιοπιστία της πηγής.

Ωστόσο, θα ήταν καλό για τον ιστορικό αν τα ευαγγέλια θα μπορούσαν να αποδειχθούν γενικά αξιόπιστα, αν και τα κριτήρια δεν εξαρτώνται από αυτό, όπως εξηγεί ο Aaron Blake: "Πρέπει να σημειωθεί, πως αυτή η προσέγγιση δεν υποθέτει το αλάθητο ή την θεοπνευστία οποιουδήποτε εγγράφου της Καινής Διαθήκης.  Μάλλον απλώς δέχεται πως τα γραπτά αυτά είναι ιστορικά έγγραφα που καταγράφηκαν κατά τον πρώτο αιώνα μ.Χ."^[6].

Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο, πολλές σημαντικές λεπτομέρειες από τη ζωή του Ιησού μπορούν λογικά να επιβεβαιωθούν. Αυτό θα περιλάμβανε (αλλά δεν θα περιοριζόταν αποκλειστικά σε αυτά) τις ριζοσπαστικές προσωπικές αξιώσεις Του Ιησού, τη σταύρωσή Του, την ταφή Του, την ανακάλυψη του άδειου τάφου, τις μεταθανάτιες εμφανίσεις Του και τους ισχυρισμούς των μαθητών ότι ο Ιησούς αναστήθηκε. O βιβλικός μελετητής και ο φιλόσοφος της θρησκείας Gary Habermas έχει εντοπίσει 12 τέτοια γεγονότα μετά από "χτένισμα" περίπου τριών χιλιάδων άρθρων που καταγράφηκαν από επαγγελματίες ιστορικούς και ιστορικούς του χώρου ^{[2] [3]}, αυτά είναι:

1. Ο Ιησούς πέθανε στον σταυρό.

2. Θάφτηκε.

3. Ο θάνατός του οδήγησε τους μαθητές στην απελπισία και στην απώλεια ελπίδας.

4. Ο τάφος ήταν άδειος. (Το πιο αμφισβητούμενο)

5. Οι μαθητές είχαν εμπειρίες που πίστεψαν ότι ήταν κυριολεκτικές εμφανίσεις του αναστημένου Ιησού. (Η πιο σημαντική απόδειξη).

6. Οι μαθητές "μεταμορφώθηκαν" από αμφισβητίες σε τολμηρούς διακηρυκτές.

7. Η Ανάσταση ήταν το κεντρικό μήνυμα.

8. Το μήνυμα της Ανάστασης τού Ιησού κηρύχθηκε από τους Αποστόλους στην Ιερουσαλήμ.

9. Η Εκκλησία ιδρύθηκε και μεγάλωνε.

10. Οι Ορθόδοξοι Εβραίοι που πίστεψαν στον Χριστό καθιέρωσαν την Κυριακή ως πρώτη τους ημέρα λατρείας.

11. Ο Ιάκωβος μεταστράφηκε στην Πίστη όταν είδε τον αναστημένο Ιησού (ο Ιάκωβος ήταν ο σκεπτικιστής τής οικογένειας).

12. Ο Παύλος μεταστράφηκε στην Πίστη (ο Παύλος ήταν σκεπτικιστής και εχθρός του Χριστιανισμού).

Ο Habermas εξηγεί ότι η μέθοδος των στοιχειωδών αποδεκτών γεγονότων "θεωρεί μόνο εκείνα τα δεδομένα που είναι τόσο αυστηρά τεκμηριωμένα ιστορικά ώστε να γίνονται αποδεκτά από σχεδόν κάθε μελετητή , ακόμα και από τους πιο σκεπτικιστές"^[4]. Το γεγονός 4 (ο άδειος τάφος) είναι το πιο αμφισβητούμενο γεγονός, ωστόσο παραμένει η πλειοψηφία με περίπου τα 2/3 των επαγγελματιών λογίων να το αποδέχονται.^[5] Σχετικά με τον άδειο τάφο έχουμε ασχοληθεί εδώ.

Σημειώσεις

1.  Craig, W. 2013. A Reasonable Response. Also see, Craig, W. 2014. Gospel Authorship – Who Cares?

2. 12 Historical Facts (Most Critical Scholars Believe These 12 Items) (http://www3.telus.net)

3. Habermas, G. 2012. The Minimal Facts Approach to the Resurrection of Jesus: The Role of Methodology as a Crucial Component in Establishing Historicity (http://www.garyhabermas.com)

4. Habermas, G. & Licona, M. 2004. The Case for the Resurrection of Jesus. p. 44

5. Craig, W. What Do Scholars Believe About the Resurrection of Jesus? (https://www.youtube.com)

6. Blake, A. 2010. The Facts of the Resurrection. (https://apologetics315.com)