Από την αρχή τής ιερατικής μου διακονίας, δηλαδή πριν 50 χρόνια, και μάλιστα την δεκαετία τού 1970, και στην συνέχεια, γινόταν πολύς λόγος, με επίδραση ακραίων προτεσταντικών οργανώσεων τής Αμερικής, για την έλευση τού Αντιχρίστου που θα σφραγίση τους Χριστιανούς, για το ότι ο Αντίχριστος ήλθε ή πρόκειται σύντομα να έλθη, με παρερμηνεία τών σχετικών χωρίων τής Αποκαλύψεως τού Ευαγγελιστού Ιωάννου.

Τότε κάθε νέο που εισαγόταν στην κοινωνία, κάθε νέα ανακάλυψη τής επιστήμης και τής τεχνολογίας, κάθε νέος τρόπος διακίνησης τών προϊόντων με γραμμωτό κώδικα (bar code) και προστασίας τής κοινωνίας, με νόμους για τις ταυτότητες, τα διαβατήρια, τους ενιαίους αριθμούς χαρακτηριζόταν ως εμφάνιση τού Αντιχρίστου ή τών προδρόμων του, και καθένας που έκανε χρήση αυτών τών νέων επιτηδευμάτων, θεωρείτο από μερικούς συντηρητικούς ότι δέχθηκε το σφράγισμα τού Αντιχρίστου και ήταν οπαδός του.

Αυτό συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Τα ίδια γράφονται και λέγονται και σήμερα για τα φάρμακα, τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται εναντίον τού κορωνοϊού, συνεχίζοντας όλη αυτήν την συζήτηση που γινόταν τις δεκαετίες τού 1970 και 1980, ότι δηλαδή ο αντίχριστος με αυτά σφραγίζει τους ανθρώπους και τους απομακρύνει από τον Χριστό.

Είναι και αυτό μια μέθοδος τού διαβόλου ώστε να γίνεται συνεχώς λόγος γι’ αυτόν, να ασχολούνται όλοι μαζί του, να παραπλανά τον νου τους και να τους έχει συνέχεια δούλους του, και μάλιστα να υπερτιμούν την δύναμή του και συγχρόνως να μην ασχολούνται καθόλου με τον Χριστό. Όντως, φοβερή και σατανική πλάνη!!

Με αφορμή την συζήτηση που γινόταν την εποχή εκείνη, και μάλιστα το έτος 1987, δηλαδή πριν σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια, είχα γράψει ένα κείμενο, το οποίο όμως έχει επικαιρότητα στην εποχή μας. Σε αυτό το κείμενο ερμήνευα τα σχετικά χωρία τής Αποκαλύψεως τού Ιωάννου τόσο για το χάραγμα τού αντιχρίστου όσο και για το σφράγισμα τού Χριστού βάσει τής εκκλησιαστικής παραδόσεως, κυρίως τών ερμηνειών τού Ανδρέα και τού Αρέθα Επισκόπου Καισαρείας.

Η ερμηνευτική βάση είναι ότι το σφράγισμα τού αντιχρίστου δεν είναι κάτι το εξωτερικό, επιφανειακό και σωματικό, δεν είναι μια τροφή ή ένα φάρμακο, αλλά συνδέεται με την επίγνωση, την ενσυνείδητη αποδοχή, την λατρεία και την προσκύνηση τού αντιχρίστου. Εκείνος, όμως, που έχει την σφραγίδα τού Θεού στην καρδιά του, αναγνωρίζει τον αντίχριστο και τις ενέργειές του και ο αντίχριστος δεν έχει καμιά εξουσία πάνω του.

Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Ημείς νουν Χριστού έχομεν» (Α΄ Κορ. β΄, 16) και βεβαίως «ου γαρ αυτού (τού σατανά)» τα νοήματα αγνοούμεν» (Β΄ Κορ. β΄, 11). Όσοι έχουν νου Χριστού, που έχουν ενεργοποιημένη την σφραγίδα τού Θεού μέσα στην καρδιά τους, μπορούν να καταλάβουν την παρουσία τού αντιχρίστου και τών προδρόμων του και να κάνουν την διάκριση μεταξύ ενέργειας τού Χριστού και ενέργειας τού αντιχρίστου. Πρόκειται για την αρετή τής διακρίσεως.

Παραθέτω το κείμενο αυτό για να ερμηνευθούν τα σχετικά με όσα λέγονται στις ημέρες μας για το σφράγισμα τού αντιχρίστου, με βάση την πατερική και εκκλησιαστική παράδοση για να μη παρασυρόμαστε από αμφίβολες ερμηνείες.

* * *

Συχνά στις ημέρες μας γίνεται λόγος για τον αντίχριστο και για το χάραγμα τού αντιχρίστου. Βρισκόμαστε σε αποκαλυπτικούς καιρούς. Ο αντίχριστος υπάρχει, ενεργεί, αλλά και έρχεται. Εάν στην αποστολική εποχή ο Ευαγγελιστής Ιωάννης έλεγε ότι «ο αντίχριστος έρχεται, και νυν αντίχριστοι πολλοί γεγόνασιν όϑεν γινώσκομεν ότι εσχάτη ώρα εστίν» (Α´ Ιω. β´, 18-19) καϑώς επίσης «ούτός εστιν ο αντίχριστος, ο αρνούμενος τον πατέρα και τον υιόν» (Α´ Ιω. β´, 22) και ακόμη «παν πνεύμα ό μη ομολογεί τον Ιησούν Χριστόν εν σαρκί εληλυθότα, εκ τού Θεού ουκ έστι: και τούτό εστι το τού αντιχρίστου ό ακηκόατε ότι έρχεται, και νυν εν τω κόσμω εστίν ήδη» (Α΄ Ιω. δ´, 3), πόσο μάλλον αυτά ισχύουν για την δική μας εποχή, η οποία απέχει πολύ από την αποστολική εποχή και ακόμη γιατί έχουν αυξηϑή αύτοί που αρνούνται τον Υιό τού Θεού. Ζούμε, λοιπόν, σε αποκαλυπτικούς καιρούς.

Όμως, θα προσϑέσω ότι σήμερα οι άνθρωποι αφ’ ενός μεν παρερμηνεύουν τα αγιογραφικά κείμενα, αφ’ ετέρου δε δεν μιλάνε καθόλου για την σφραγίδα τών τέκνων τού Θεού, ενώ στα κείμενα τής Καινής Διαϑήκης, καϑώς επίσης και στα έργα τών αγίων Πατέρων τής Εκκλησίας, γίνεται πολύς λόγος για την σφραγίδα τού Θεού, την οποία δέχονται τα τέκνα τού Θεού. Με άλλα λόγια ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, που γράφει για το χάραγμα τού ϑηρίου τής Αποκαλύψεως, συγχρόνως γράφει και για την σφραγίδα τού Αρνίου τής Αποκαλύψεως.

Μιλώντας για τον αντίχριστο συγχρόνως τονίζει: «Υμείς εκ τού Θεού εστε, τεκνία, και νενικήκατε αυτούς (τον αντίχριστο και τους οπαδούς τού αντιχρίστου), ότι μείζων εστίν ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω· αυτοί εκ τού κόσμου εισί· δια τούτο εκ τού κόσμου λαλούσι και ο κόσμος αυτών ακούει. ημείς εκ τού Θεού εσμεν» (Α΄ Ιω. δ´, 4-5).

Διερωτώμαι: Είναι τίμιο και ορϑόδοξο να γίνεται συνεχής λόγος για το χάραγμα τού αντιχρίστου και να μη γίνεται καϑόλου λόγος για την σφραγίδα τού Χριστού; Μπορούν μερικοί πνευματικοί πατέρες να σκορπούν συνεχώς τον φόβο τής ελεύσεως τού αντιχρίστου και να μη καταρτίζουν τους  Χριστιανούς για να σφραγισϑούν με την σφραγίδα τού ζώντος Χριστού;

Στην συνέχεια θα γίνη λόγος για το χάραγμα τού ϑηρίου και για την σφραγίδα τού Αρνίου τής Αποκαλύψεως, με βάση την παράδοση τής Εκκλησίας.

1. Το Χάραγμα τού Θηρίου

Στην Αποκάλυψη τού Ιωάννου γίνεται λόγος για το ϑηρίο και για το χάραγμά του. Χαρακτηριστικό και κλασσικό χωρίο είναι ένα τμήμα τού ιγ΄ κεφαλαίου τής Αποκαλύψεως, το οποίο ϑά καταγράψω και θα ερμηνεύσω.

«Και είδον άλλο ϑηρίον αναβαίνον εκ τής γης, και είχε κέρατα δύο όμοια αρνίω, και ελάλει ως δράκων... και ποιεί σημεία μεγάλα, και πυρ ίνα εκ τού ουρανού καταβαίνη εις την γην ενώπιον τών ανϑρώπων. και πλανά τους κατοικούντας επί τής γης δια τα σημεία α εδόϑη αυτώ ποιήσαι ενώπιον τού ϑηρίου, λέγων τοις κατοικούσιν επί τής γης ποιήσαι εικόνα τω ϑηρίω, ος είχε την πληγήν τής μαχαίρας και έζησε. και εδόϑη αυτώ πνεύμα δούναι τη εικόνι τού ϑηρίου, ίνα και λαλήση η εικών τού ϑηρίου και ποιήση, όσοι εάν μη προσκυνήσωσι τη εικόνι τού ϑηρίου, ίνα αποκτανϑώσι. και ποιεί πάντας, τους μικρούς και τους μεγάλους, και τους πλουσίους και τους πτωχούς, και τους ελευϑέρους και τους δούλους, ίνα δώσουσιν αυτοίς χάραγμα επί τής χειρός αυτών τής δεξιάς ή επί τών μετώπων αυτών, και ίνα μη τις δύνηται αγοράσαι ή πωλήσαι ει μη ο έχων το χάραγμα, το όνομα τού ϑηρίου ή τον αριϑμόν τού ονόματος αυτού. Ώδε η σοφία εστίν· ο έχων νουν ψηφισάτω τον αριϑμόν τού ϑηρίου· αριϑμός γαρ ανϑρώπου εστί· και ο αριϑμός αυτού χξστ΄». (Αποκ. ιγ´, 11-18)

Πολλές απόψεις διατυπώϑηκαν για το ϑηρίο αυτό. Προφανώς πρόκειται για τον αντίχριστο, γι αυτό ο Αρέθας, Επίσκοπος Καισαρείας γράφει ότι «όπερ ουκ άλλο, ή το διηγήσασϑαι τα περί τής παρουσίας τού Αντιχρίστου». Ο αντίχριστος είναι άνϑρωπος που έχει τις ενέργειες τού Σατανά, γι αυτό λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «αναβαίνον εκ τής γης». «Εκ τής γης δηλαδή αναβαίνειν αυτόν, όθεν και πάσιν ανθρώποις η γένεσις. Άνϑρωπος γαρ και αυτός κατ ενέργειαν τού Σατανά». Είχε κέρατα «δύο όμοια αρνίω». Συνεχίζει ο Αρέϑας: «τα κέρατα δε ουκ αρνίου, αλλ όμοια αρνίω, επειδή φαντάζει εαυτόν επιεική ως ο Χριστός ίνα πλανά. Δια τούτο η ομοιότης τών κεράτων, ήγουν τής δόξης». Και ακόμη αυτός ο αντίχριστος μιλούσε ως δράκων. «ως δράκων λαλεί, ουκ ων δράκων. Ου γαρ ο Σατανάς εστιν αυτόχρημα, αλλ ως εκείνος ενεξουσιάζων, τουτέστι, διάδοχος γίνεται τής εξουσίας τού διαβόλου». Ο αντίχριστος δεν θα είναι ενσάρκωση τού διαβόλου, αλλά θα είναι ένας συγκεκριμένος άνϑρωπος ο οποίος θα έχη τις ενέργειες τού σατανά.

Ο αντίχριστος πλανά «τους κατοικούντας επί τής γης». Ποιούς όμως πλανά; Δεν πλανά όλους τους ανϑρώπους, αλλά εκείνους μόνον που έχουν την καρδιά τους στα γήϊνα, ενώ δεν μπορεί να κάνη απολύτως τίποτε στους ανθρώπους εκείνους που έχουν το πολίτευμα εν ουρανοίς.

Γράφει ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Πλανά τους εν τη γη την διηνεκή κατοίκησιν τής καρδίας έχοντας. Τους γαρ εν ουρανώ κεκτημένους το πολίτευμα ουκ απατά η αίσϑησις, ησφαλισμένους ακριβώς τη προαναφωνήσει τής αυτού ελεύσεως». Έτσι, ο αντίχριστος έχει εξουσία μόνον σ αυτούς που είναι ανοχύρωτοι από την Χάρη τού Χριστού, και δέχονται μέσα στην καρδιά τους τις ενέργειες τού αντιχρίστου. Σ αυτούς τους ανθρώπους δίνει το χάραγμα. «Ίνα δώσωσιν αυτοίς χάραγμα επί τής χειρός αυτών τής δεξιάς ή επί τών μετώπων». Η φράση «ίνα δώσωσιν» εκφράζει την εθελοδουλεία τών ανθρώπων «καϑόσον δια τής τοιαύτης σφραγίδος (στίξεως) παρίσταται η πλήρης υποτέλεια τών εν λόγω ανϑρώπων εις το ϑηρίον».

Η λέξη χάραγμα «υπενϑυμίζει την παλαιάν ανατολικήν συνήϑειαν τού εγχαράσσειν ή ενστίζειν το όνομα σαρκικού ή πνευματικού κυρίου δια πεπυρακτωμένου οργάνου επί τής χειρός ή τού μετώπου μισϑοφόρων ή δούλων ανϑρώπων ή ϑεών» (Παναγιώτης Μπρατσιώτης). Επομένως φανερώνει εξάρτηση. Η φράση ότι το χάραγμα δίδεται στην δεξιά χείρα δείχνει κατά τον Αρέϑα το «ίνα τών αγαϑών έργων εκκόψη την ενέργειαν», το δε χάραγμα στο μέτωπο δείχνει το «ίνα το τοις οφϑαλμοίς επικείμενον μέρος προσληφϑέν, σκοτασμόν εμποιήση τοις απατωμένοις τού μη ως εν ημέρα ευσχημόνως αντέχεσϑαι τής ευσεβείας».

Με άλλα λόγια το χάραγμα στο μέτωπο και στην δεξιά χείρα δείχνει την απομάκρυνση τού ανϑρώπου από την εφαρμογή τών αγαϑών έργων, που είναι η τήρηση τών εντολών τού Χριστού και ακόμη δείχνει τον σκοτασμό τού ανϑρώπου. Αυτός δε ο σκοτασμός δεν είναι κανείς άλλος, από τον σκοτασμό τού νοός που ισοδυναμεί με την πτώση τού ανθρώπου. Ο σκοτασμός αυτός στην γλώσσα τών αγίων Πατέρων λέγεται αιχμαλωσία τού νοός, νέκρωση τού νοός. Σ αυτούς που έχουν σκοτισϑή στον νου και έχουν απομακρυνϑή από τον Θεό έχει ενέργεια ο αντίχριστος, μπορεί δηλαδή να τους σφραγίση.

Το σφράγισμα, επομένως, τού αντιχρίστου δεν είναι απλώς σφράγισμα εξωτερικό μερικών μελών τού ανϑρωπίνου σώματος, αλλά είναι η τελεία υποδούλωση τών απατωμένων στον αντίχριστο. Γι αυτό και ο διάβολος δεν ϑά μπορή να χαράξη τους ανϑρώπους που ζουν εν Θεώ. Ο Αρέϑας Καισαρείας παρατηρεί: «Αλλ ου δέξονται τούτο, δηλαδή το χάραγμα, οι τα πρόσωπα σημειωϑέντες τω ϑείω τού προσώπου φωτί». Οι άνϑρωποι που έχουν μέσα τους, κατά διαφόρους βαθμούς (έλλαμψη, ϑέα, διαρκής ϑέα) την Χάρη τού Θεού ϑά αποφύγουν το σφράγισμα τού ϑηρίου τής Αποκαλύψεως, δηλαδή ο αντίχριστος, δεν ϑά μπορή να έχη καμμία δύναμη επάνω τους.

Το χάραγμα αυτό είναι το «όνομα τού ϑηρίου ή ο αριϑμός τού ονόματος αυτού», όπως γράφεται στην Αποκάλυψη τού Ιωάννου. Αυτό σημαίνει ότι «διττή δε τούτου η γνώσις, ή δια προφοράς αυτού τού ονόματος ή δια ψήφου». Ποιο είναι αυτό το όνομα; Κατά τον Οικουμένιο δεν γράφεται το όνομά του μέσα στο βιβλίο τής Αποκαλύψεως ή «δια το ανάξιον βιβλίω εγγραφήναι» ή για να μη σφετερίζωνται πολλοί αυτό το όνομα και «πράγματα παρέχειν τοις ευσεβέσι το προαρπάζειν την γνώσιν τής παρουσίας και εν αώρω την έκβασιν τιϑεμένους τού ωρίμου καϑάπαξ υστερείν».

Μάλιστα τονίζει ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Την μεν ακρίβειαν τής ψήφου, ως και τα λοιπά περί αυτού γεγραμμένα, ο χρόνος αποκαλύψει και η πείρα τοις νήφουσιν. ει γαρ έδει καϑώς φασί τινες τών διδασκάλων, σαφώς γνωσϑήναι το τοιούτον όνομα, ο τεϑεαμένος αυτό αν απεκάλυψεν. αλλ ουκ ηυδόκησεν η ϑεία χάρις εν ϑείω βιβλίω το τού λυμεώνος ταγήναι όνομα, ως δε εν γυμνασίας λόγω, πολλά εστιν ευρείν, κατά τον μακάριον Ιππόλυτον και ετέρους πολλούς, ονόματα τον αριθμόν τούτον περιέχοντα προσηγορικά τε και κύρια».

Πολλά μπορεί κανείς να παρατηρήση πάνω στην ερμηνεία αυτή τού αγίου Ανδρέου Καισαρείας. Θα αρκεσθώ σε τρία.

Πρώτον, δεν γνωρίζουμε την ακρίβεια τού ονόματος τού αντιχρίστου. Αν έπρεπε να γνωρίζουμε το όνομα αυτό, τότε ϑά το έγραφε στην Αποκάλυψη ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Ιωάννης που είδε το θηρίο. Αλλά δεν ϑεώρησε καλό η ϑεία Χάρη να γραφή το όνομα τού αντιχρίστου στην Αγία Γραφή.

Δεύτερον, η ακρίβεια τής ψήφου, αλλά και όλων τών γραμμένων περί τού αντιχρίστου θα αποκαλυφϑούν όταν χρειασϑή σ αυτούς που νήφουν, που έχουν νήψη και ϑεωρία Θεού. Δεν είναι τού καϑενός έργο να προσπαϑή να ανακαλύψη το όνομα και τον αριϑμό τού ϑηρίου, δηλαδή τού αντιχρίστου.

Τρίτον, πολλοί επεχείρησαν να βρουν το όνομα τού αντιχρίστου, αλλά έπεσαν έξω. Άλλοι, χρησιμοποιώντας το ελληνικό αλφάβητο, εθεώρησαν το όνομα Λατείνος, άλλοι εφαρμόζοντες το εβραϊκό αλφάβητο, εννοούσαν τον Νέρωνα και άλλοι, χρησιμοποιούντες το λατινικό αλφάβητο, ϑεώρησαν τον Διοκλητιανό ή τον Τίτο (Παναγιώτης Μπρατσιώτης).

Εάν και εμείς ζούσαμε την εποχή τού Νέρωνος ή τού Διοκλητιανού, θα πιστεύαμε ακράδαντα ότι αυτοί οι μεγάλοι διώκτες είναι ο αντίχριστος, αφού έκαναν τόσους τρομερούς διωγμούς εναντίον τών Χριστιανών. Ποιος θα μπορούσε να το αρνηθή; Και όμως πέρασαν αυτοί, πέρασαν και τόσοι αιώνες, και ακόμη δεν ήλθε ο αντίχριστος με την έννοια που περιγράφει ο Χριστός, δηλαδή αυτός που θα έλθη στους εσχάτους χρόνους και μετά θα επακολουϑήση η Δευτέρα Παρουσία.

Νομίζω ότι ασφαλέστατο χωρίο είναι τού αγίου Ειρηναίου, που πρέπει να το έχουμε πάντοτε υπ’ όψη μας. Γράφει: «Ασφαλέστερον και ακινδυνότερον το περιμένειν την έκβασιν τής προφητείας ή το καταστοχάζεσϑαι και απομαντεύεσϑαι ονόματα τυχόντα, πολλών ονομάτων ευρεϑήναι δυναμένων εχόντων τον προειρημένον αριϑμόν».

Δέχονται το χάραγμα τού ϑηρίου αυτοί που προσκυνούν και λατρεύουν το ϑηρίο: «Ει τις προσκυνεί το ϑηρίον και την εικόνα αυτού, και λαμβάνει το χάραγμα επί τού μετώπου αυτού ή επί την χείρα αυτού...» (Αποκ. ιδ´, 9). Δηλαδή εδώ το χάραγμα συνδέεται με την αποδοχή και λατρεία τού ϑηρίου. Όσοι δέχονται το χάραγμα δεν έχουν ανάπαυση εσωτερική: «Και ο καπνός τού βασανισμού αυτών εις αιώνας αιώνων αναβαίνει, και ουκ έχουσιν ανάπαυσιν ημέρας και νυκτός οι προσκυνούντες το ϑηρίον και την εικόνα αυτού, και ει τις λαμβάνει το χάραγμα τού ονόματος αυτού» (Αποκ. ιδ´, 11). Όσοι λατρεύουν το ϑηρίο θα υποστούν φοβερές δοκιμασίες: «Και εγένετο έλκος κακόν και πονηρόν επί τους ανθρώπους τους έχοντας το χάραγμα τού ϑηρίου και τους προσκυνούντας τη εικόνι αυτού» (Αποκ. ιστ΄, 2). Όσοι έχουν το χάραγμα πλανώνται από τους ψευδοπροφήτες: «Και επιάσϑη το ϑηρίον και ο μετ αυτού ψευδοπροφήτης ο ποιήσας τα σημεία ενώπιον αυτού, εν οις επλάνησε τους λαβόντας το χάραγμα τού ϑηρίου και τους προσκυνούντας τη εικόνι αυτού» (Αποκ. ιϑ´, 20). Δηλαδή οι προσκυνούντες την εικόνα και έχοντες το χάραγμα αυτοί ϑά πλανηϑούν από ψευδοπροφήτες.

Όσοι προσκυνούν το ϑηρίο, αυτοί λαμβάνουν το χάραγμά του, ενώ αντίϑετα όσοι δεν προσκυνούν το ϑηρίο δεν λαμβάνουν το χάραγμά του. Λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Και είδον ϑρόνους, και εκάϑισαν επ αυτούς, και κρίμα εδόθη αυτοίς, και τας ψυχάς τών πεπελεκισμένων δια την μαρτυρίαν Ιησού και δια τον λόγον τού Θεού, και οίτινες ου προσεκύνησαν το ϑηρίον ούτε την εικόνα αυτού, και ουκ έλαβον το χάραγμα επί το μέτωπον αυτών και επί την χείρα αυτών» (Αποκ. κ´, 4). Δηλαδή οι άγιοι που αρνήϑηκαν να προσκυνήσουν την εικόνα τού ϑηρίου, δεν έλαβαν το χάραγμα τού ϑηρίου, παρά τα μαρτύρια που υπέστησαν και γι’ αυτό δοξάζονται εν ουρανοίς.

Συνεπώς, από όλα αυτά φαίνεται ότι το χάραγμα τού ϑηρίου συνδέεται στενώτατα με την προσκύνηση και την λατρεία τού ϑηρίου, με την αναγνώριση τού ϑηρίου, ως Θεού. Και το χάραγμα αυτό δεν είναι απλώς μια εξωτερική σημείωση, αλλά εσωτερική αποδοχή τού αντιχρίστου και αναγνώρισή του. Η νέκρωση τού νου είναι χάραγμα τού ϑηρίου και όσοι έχουν νεκρό και σκοτεινό νου πλανώνται και γίνονται δούλοι τού ϑηρίου τής Αποκαλύψεως. Όσοι έχουν φωτισμένο νου, αυτοί δεν δέχονται το χάραγμα τού θηρίου. Αυτό είναι το ασφαλές συμπέρασμα από την ερμηνεία τών αγιογραφικών χωρίων.

2. Η σφραγίδα τού Αρνίου

Στην Αποκάλυψη τού Ιωάννου και γενικά στην Αγία Γραφή δεν γίνεται λόγος μόνον για το χάραγμα τού ϑηρίου, που δέχονται όσοι προσκυνούν το ϑηρίο, αλλά γίνεται λόγος και για την σφραγίδα τού Αρνίου, που δέχονται οι λατρεύοντες και προσκυνούντες το Αρνίον. Νομίζω ότι, όσοι μιλάνε μόνον για το χάραγμα τού ϑηρίου και αγνοούν την σφραγίδα τού Αρνίου προσφέρουν κακή υπηρεσία στα μέλη τής Εκκλησίας τού Χριστού.

Ήδη στην Αποκάλυψη τού Ιωάννη μετά από την παρουσία τού χαράγματος τού ονόματος ή τού αριθμού τού ϑηρίου γίνεται λόγος για τους πιστούς που βρίσκονται μαζί με το Αρνίον και οι οποίοι έχουν «το όνομα αυτού και το όνομα τού πατρός αυτού γεγραμμένον επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ιδ´, 1). Και εδώ το σφράγισμα πρέπει να το εννοήσουμε ως σφράγισμα στο νου. Είναι κυρίως και προ παντός σφράγισμα εσωτερικό.

Διερωτώμαι: Γιατί πολλοί σήμερα μιλούν μόνον για το χάραγμα τού ϑηρίου, δηλαδή τού αντιχρίστου, και δεν ομιλούν για την σφραγίδα τού Αρνίου, δηλαδή τού Χριστού, αφού ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τα αναφέρει μαζί στο ίδιο μέρος τού βιβλίου τής Αποκαλύψεως;

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης χρησιμοποιεί την λέξη σφραγίδα για να δηλώση την γέννηση τού Υιού και Λόγου από τον Πατέρα και φυσικά δηλώνεται η ϑεότητα τού Χριστού. Είπε ο Ίδιος ο Χριστός για τον Εαυτό Του: «Εργάζεσϑε μη την βρώσιν την απολλυμένην, αλλά την βρώσιν την μένουσαν εις ζωήν αιώνιον, ην ο υιος τού ανθρώπου υμίν δώσει· τούτον γαρ ο πατήρ εσφράγισεν ο Θεός» (Ιω. στ΄, 27).

Η λέξη Σφραγίς εδώ δηλώνει ότι ο Χριστός είναι κατά φύσιν Υιος τού Θεού, γι αυτό ο ιερός Θεοφύλακτος ερμηνεύει: «Επεί και εικών εστι τού Πατρός ο Υιος, και σφράγισμα, και χαρακτήρ, νόει παρ αυτού σφραγισϑήναι τούτον, καϑ ό εικών και σφράγισμα εστιν· ώστε είναι το λεγόμενον τοιούτον· Τούτον γαρ τον φαινόμενον Υιόν ανϑρώπου, εσφράγισεν ο Πατήρ, τουτέστι, σφραγίδα αυτού και εικόνα εγέννησε, απαραλλαξίαν πάσαν και ταυτότητα φυσικήν προς αυτόν αποσώζουσαν». Το ότι ο Χριστός έχει σφραγισϑή από τον Πατέρα δείχνει την ϑεότητά Του. Ο Μέγας Βασίλειος στην θεία Λειτουργία μιλά για τον Χριστό ότι είναι «σφραγίς ισότυπος με τον Πατέρα».

Εάν ο Χριστός είναι Υιος τού Θεού κατά φύση, εμείς οι Χριστιανοί είμαστε υιοί τού Θεού κατά Χάρη. Έτσι και εμείς έχουμε σφραγισϑή από την ϑεία Χάρη. Σ αυτό το ϑέμα αναφέρεται πολλές φορές ο Απόστολος Παύλος στις επιστολές του. Θα αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά χωρία.

Αναφερόμενος στον Χριστό γράφει προς τους Εφεσίους: «Εν ω και ημείς ακούσαντες τον λόγον τής αληθείας, το ευαγγέλιον τής σωτηρίας υμών, εν ω και πιστεύσαντες εσφραγίσϑητε τω Πνεύματι τής επαγγελίας τω Αγίω, ος εστιν αρραβών τής κληρονομίας ημών, εις απολύτρωσιν τής περιποιήσεως, εις έπαινον τής δόξης αυτού» (Εφεσ. α΄, 13-14).

Η σφραγίδα αυτή τού Αγίου Πνεύματος δόϑηκε σε μάς με το άγιον Χρίσμα, όταν ο ιερεύς είπε: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν». Δίνεται εξωτερικά στο σώμα, αλλά αυτό εισέρχεται στην ψυχή. Σφραγίζεται όλος ο άνϑρωπος, και σύμφωνα με την Παράδοση τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, η σφράγιση αυτή δεν είναι ανεξάρτητη από τον φωτισμό τού νου.

Η σφραγίδα τής δωρεάς είναι η έλευση τής θείας Χάριτος στην ψυχή τού ανθρώπου και έτσι αγιάζεται η ψυχή και το σώμα, δηλαδή όλος ο άνϑρωπος και αρχίζει η νοερά προσευχή, που είναι απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι ναός τού Παναγίου Πνεύματος. Σ αυτό αναφέρεται ο Απόστολος Παύλος και λέγει: «Μη λυπείτε το Πνεύμα το Άγιον τού Θεού, εν ω εσφραγίσϑητε εις ημέραν απολυτρώσεως» (Εφεσ. δ´, 30).

Βεβαίως με το άγιον Βάπτισμα και με το άγιον Χρίσμα δίνεται η δυνατότητα στον άνϑρωπο να προχωρήση με την ελεύϑερη ϑέλησή του και τον αγώνα του στο καϑ ομοίωση. Και γνωρίζουμε από τον άγιο Διάδοχο τον Φωτικής ότι μετά το Βάπτισμα, όταν δεν ζούμε σύμφωνα με το ϑέλημα τού Θεού, η Χάρη τού Βαπτίσματος καλύπτεται από τα πάϑη, οπότε όλη η μυστηριακή και ασκητική ζωή αποβλέπει στην εκ νέου αποκάλυψη αυτής τής θείας Χάριτος.

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει επανειλημμένως λόγο για την σφραγίδα τών τέκνων τού Θεού, που θα λάβουν οι Χριστιανοί με τα Μυστήρια και την δική τους συνέργεια.

Γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη: «Και είδον άλλον άγγελον αναβαίνοντα από ανατολής ηλίου, έχοντα σφραγίδα Θεού ζώντος, και έκραξε φωνή μεγάλη τοις τέσσαρσιν αγγέλοις, οις εδόϑη αυτοίς αδικήσαι την γην και την ϑάλασσαν, λέγων· μη αδικήσητε την γην μήτε την ϑάλασσαν μήτε τα δένδρα, άχρις ού σφραγίσωμεν τους δούλους τού Θεού ημών επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ζ´, 2-3). Ο άγγελος με την σφραγίδα τού ζώντος Θεού ϑέλει να σφραγίση τους δούλους τού Θεού, ώστε να μη ταλαιπωρηϑούν και βασανισϑούν από τα επερχόμενα δεινά.

Αυτοί οι δούλοι που ϑά σφραγίζονταν από τον άγγελο με «σφραγίδα Θεού ζώντος» ήταν 144.000 που είναι ένας συμβολικός αριϑμός και δείχνει το σύνολο τών ζώντων κατά Θεόν. Αυτοί οι μέλλοντες να σφραγισϑούν είναι οι ίδιοι που περιγράφονται στο ιδ' κεφάλαιο τής Αποκαλύψεως, ως έχοντες «το όνομα αυτού, τού Αρνίου δηλαδή, και το όνομα τού πατρός αυτού γεγραμμένον επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. ιδ´, 1). Είναι αυτοί που στέκονται μαζί με το Αρνίο. Αυτοί έχουν μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα.

Το πρώτον γνώρισμα είναι η παρϑενία: «Ούτοί εισιν οι μετά γυναικών ουκ εμολύνϑησαν· παρϑένοι γαρ εισιν». Εδώ πρόκειται προφανώς όχι μόνον για την σωματική παρθενία, αλλά κυρίως για την πνευματική παρϑενία, δηλαδή την καϑαρότητα τής καρδιάς.

Δεύτερον γνώρισμα είναι η βίωση τών εντολών τού Αρνίου και το να ακολουϑούν πίσω του: «Ούτοί εισιν οι ακολουϑούντες τω αρνίω όπου αν υπάγη». Τηρούν τις εντολές τού Αρνίου και ακολουϑούν το Αρνίον και μέχρι τού μαρτυρίου.

Και τρίτον γνώρισμα είναι η ειλικρίνειά τους: «Και ουχ ευρέϑη ψεύδος εν τω στόματι αυτών· άμωμοι γαρ εισιν» (Αποκ. ιδ´, 1-5).

Φαίνεται από αυτό το αποκαλυπτικό χωρίο ότι το σφράγισμα τών πιστών υπό τού Αρνίου είναι κυρίως και προ παντός εσωτερικό. Είναι κοινωνία και ενότητα τών πιστών με τον Χριστό. Η καρδιά τους έχει αναγεννηθή, έχει χρισϑή από το Άγιον Πνεύμα.

Αυτή η σφραγίδα από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη αποκαλείται και χρίσμα. Και αυτό το χρίσμα είναι εσωτερική κατάσταση. Αναφερόμενος ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στον Αντίχριστο, γράφει: «Και υμείς χρίσμα έχετε από τού αγίου, και οίδατε πάντα... Ταύτα έγραψα υμίν περί τών πλανώντων υμάς. και υμείς, το χρίσμα ό ελάβετε απ αυτού, εν υμίν μένει, και ου χρείαν έχετε ίνα τις διδάσκη, υμάς, αλλ ως το αυτό χρίσμα διδάσκει υμάς περί πάντων...» (Α´ Ιω. β´, 20-27).

Από την μεγάλη δοκιμασία τών εσχάτων δεν ϑά βλαφθούν όσοι έχουν σφραγισϑή με το χρίσμα και την σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος. Γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη: Όταν εσάλπισε ο πέμπτος άγγελος «είδον αστέρα εκ τού ουρανού πεπτωκότα εις την γην, και εδόϑη η κλείς τού φρέατος τής αβύσσου, και ήνοιξε το φρέαρ τής αβύσσου, και ανέβη καπνός εκ τού φρέατος ως καπνός καμίνου καιομένης, και εσκοτίσϑη ο ήλιος και ο αήρ εκ τού καπνού τού φρέατος. και εκ τού καπνού εξήλθον ακρίδες εις την γην, και εδόϑη αυτοίς εξουσία ως έχουσιν εξουσίαν οι σκορπίοι τής γης· και ερρέϑη αυταίς ίνα μη αδικήσωσι τον χόρτον τής γης ουδέ παν χλωρόν ουδέ παν δένδρον, ει μη τους ανθρώπους οίτινες ουκ έχουσι την σφραγίδα τού Θεού επί τών μετώπων αυτών» (Αποκ. θ´, 1-4).

Έτσι, όσοι σφραγισϑούν με την σφραγίδα τού Θεού από την ζωή αυτήν δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε με την έλευση τού αντιχρίστου. Αυτό είναι σημαντικό. Ο αντίχριστος δεν έχει καμμία εξουσία επάνω τους. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, αναφερόμενος στον αντίχριστο και μάλιστα στο χάραγμα τού αντιχρίστου, γράφει στην συνέχεια: «Υμείς εκ τού Θεού εστε, τεκνία, και νενικήκατε αυτούς, ότι μείζων εστίν ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω» (Α´ Ιω. δ´, 4).

3. Τελικές διαπιστώσεις

Ύστερα από όλα αυτά μπορούμε να καταλήξουμε σε μερικές διαπιστώσεις:

Πρώτον. Η Αποκάλυψη τού Ιωάννου δεν είναι το πρώτο βιβλίο, από άποψη αριϑμήσεως, τής Αγίας Γραφής, αλλά το τελευταίο βιβλίο. Και μάλιστα είναι συμβολικό και αρκετά δύσκολο να ερμηνευθή. Γι αυτό και οι Πατέρες τής Εκκλησίας δεν ασχολήϑηκαν πολύ με την ερμηνεία τών εικόνων τού βιβλίου. Εμείς συνήϑως διαβάζουμε το βιβλίο τής Αποκαλύψεως ως πρώτο και αφήνουμε όλα τα άλλα, ενώ θα έπρεπε να διαβάσουμε από την αρχή τα Ευαγγέλια και τις Επιστολές τών Αποστόλων, που μάς διδάσκουν πώς πρέπει να ζούμε ως Χριστιανοί.

Δεύτερον. Στην Αποκάλυψη τού Ιωάννου δεν γίνεται λόγος μόνον για το χάραγμα τού ϑηρίου, αλλά και για την σφραγίδα ή το σφράγισμα τού Αρνίου, δηλαδή τού Χριστού. Δεν μπορούμε να χωρίζουμε αυτές τις δυο πραγματικότητες και να ερμηνεύουμε μόνον το πρώτο, και μάλιστα αποσπασματικά και να αρνούμαστε το δεύτερο, δηλαδή την σφραγίδα τού Χριστού.

Τρίτον. Το χάραγμα τού ϑηρίου συνδέεται με την προσκύνηση και την λατρεία τού αντιχρίστου. Ό,τι μάς προτρέπει να λατρεύσουμε τον αντίχριστο, αυτό είναι σατανικό. Και όταν εμείς αναγνωρίζουμε και λατρεύουμε ό,τι μάς ζητά ο αντίχριστος, σε βάρος τού Θεού, αυτό είναι σφράγισμα τού αντιχρίστου. Μπορούμε να πούμε σύμφωνα με όλη την διδασκαλία τής Εκκλησίας ότι ο σκοτασμός τού νου είναι χάραγμα τού ϑηρίου.

Τέταρτον. Η σφραγίδα τού Αρνίου δεν είναι μόνον εξωτερικό γεγονός, αλλά αναγνώριση και λατρεία τού αληϑινού Θεού. Είναι κυρίως η βίωση όλης τής εκκλησιαστικής ζωής, δηλαδή τής μυστηριακής και ασκητικής ζωής. Όποιος ελευϑερώνει τον νου του από την αιχμαλωσία τού διαβόλου, όποιου ο νους φωτίζεται και μέσα εκεί γίνεται ακατάπαυστη η μνημόνευση τού ονόματος τού Χριστού, που είναι ένδειξη ότι ο άνϑρωπος έγινε ναός τού Αγίου Πνεύματος, αυτός δέχϑηκε την σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος.

Πέμπτον. Όσοι σφραγίσϑηκαν με την Χάρη τού Θεού, δεν έχουν να φοβηϑούν καμμιά δύναμη τού αντιχρίστου. Αυτοί ϑά περάσουν μέσα από την «Ερυϑρά ϑάλασσα», όπως έκαναν οι Εβραίοι, ϑά ξεφύγουν από την καταδυναστεία τού Φαραώ και θα φϑάσουν στην γη τής επαγγελίας. Ο διάβολος δεν έχει καμμιά εξουσία πάνω στα τέκνα τού Θεού.

Γι αυτούς που ακολουϑούν το Αρνίο και δέχονται τις ενέργειές Του, ο διάβολος έχει σφραγισϑή στην άβυσσο, όπως λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Και είδον άγγελον καταβαίνοντα εκ τού ουρανού, έχοντα την κλείν τής αβύσσου και άλυσιν μεγάλην επί την χείρα αυτού, και εκράτησε τον δράκοντα, τον όφιν τον αρχαίον, ος εστι Διάβολος και ο Σατανάς ο πλανών την οικουμένην, και έδησεν αυτόν χίλια έτη, και έβαλεν αυτόν εις την άβυσσον, και έκλεισε και εσφράγισεν επάνω αυτού, ίνα μη πλανά έτι τα έθνη, άχρι τελεσθή τα χίλια έτη· μετά ταύτα δει αυτόν λυϑήναι μικρόν χρόνον» (Αποκ. κ΄, 1-3).

Ο άγιος Ανδρέας Καισαρείας, ερμηνεύοντας τα σχετικά με την καϑαίρεση και το σφράγισμα τού διαβόλου, γράφει: «Ενταύϑα την εν τω δεσποτικώ πάϑει γεγενημένην τού διαβόλου διηγείται καϑαίρεσιν· εν ή τον δοκούντα είναι ισχυρόν, ο ισχυρότερος αυτού Χριστός ο Θεός ημών δήσας, ημάς τα σκύλα αυτού, εκ τών χειρών αυτού ελυτρώσατο, καταδικάσας αυτόν εις την άβυσσον».

Το σφράγισμα τού διαβόλου στην άβυσσο είναι ο χρόνος τής Εκκλησίας. Η Εκκλησία, ως το Σώμα τού Χριστού, κυριαρχεί επάνω στον διάβολο. Και οι άνϑρωποι τού Θεού μπορούν να νικήσουν τον διάβολο. Οι βίοι τών αγίων είναι χαρακτηριστικοί στο σημείο αυτό. Ο διάβολος δεν έχει καμμιά εξουσία επάνω στους ανϑρώπους τού Θεού. Μπορεί για πολλές ημέρες να εμφανίζεται και να πολεμά τους μοναχούς, αλλά να μη κατορθώση να αποσπάση το νου τους «εκ τής τού Θεού συνουσίας», όπως γράφεται για τον Ιωάννη τον ησυχαστή.

Έκτον. Έργο όλων μας και κυρίως τών Ποιμένων είναι να καϑοδηγούμε τους Χριστιανούς με την μέϑοδο τής ορϑοδόξου ευσεβείας, ώστε να ενεργοποιηθή μέσα στην καρδιά τους η σφραγίδα τού Αγίου Πνεύματος και έτσι, όταν έλϑη ο αντίχριστος, αυτοί θα τον καταλάβουν, αλλά το κυριότερο θα στέκωνται μαζί με το Αρνίο.

Επομένως, περισσότερο πρέπει να μιλάμε για τον Χριστό και να Τον αγαπάμε, τηρώντας τις εντολές Του, να προσευχόμαστε και να ζούμε μυστηριακή ζωή, παρά να μιλάμε για τον αντίχριστο. Διότι σε μια τέτοια περίπτωση ο ίδιος ο διάβολος μάς παραπλανά ποικιλοτρόπως γιοά να κυριαρχή πάνω μας με τον φόβο, να μάς απομακρύνη από την μνήμη τού ονόματος τού Χριστού και να επεκτείνη με την δική μας συνέργεια το δαιμονικό έργο του.

Τελικά, η όλη παράδοση τής Εκκλησίας μας συνιστά να φροντίζουμε να μάς σφραγίση ο Χριστός, να είμαστε ζωντανά μέλη τού Σώματος τού Χριστού, και τότε δεν φοβόμαστε κανέναν αντίχριστο και κανέναν πρόδρομό του, γιατί «μείζων ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω» (Α΄ Ιω. δ΄, 4).