Συνοδικός Τόμος

«α) Έστι διάκρισις μεταξύ θείας ουσίας και ενεργείας· διενηνόχασι δε αλλήλων και των μεν την θείαν ενέργειαν μετέχεσθαι και μερίζεσθαι αμερίστως, και ονομάζεσθαι και νοείσθαι και πώς, ει και αμυδρώς, εκ των αυτής αποτελεσμάτων· την γε ουσίαν αμέθεκτον είναι και αμέριστον και ανώνυμον είναι, υπερώνυμον δηλονότι και απερινόητον παντελώς.

β) Άκτιστός εστίν η θεία ενέργεια.

γ) Ουκ εστί σύνθεσίν τινα τούτο νομίζειν επί Θεού.

δ) Η θεία και άκτιστος ενέργεια θεότης παρά των Αγίων προσηγόρευται.

ε) Της θείας ενεργείας και τών ουσιωδώς περί αυτήν θεωρουμένων υπέρκειται κατ' ουσίαν Θεός.

στ) Αχώριστον μεν ίσμεν την ουσίαν και την θείαν φυσικήν ενέργειαν· ου γαρ ποτέ ενέργεια είη αν της εαυτής ουσίας χωρίς· περί μέντοι εξ αρχής υπό του Θεού δεδημιουργημένων τις ουκ οίδεν… ότι παν δημιούργημα της ενεργείας τού δημιουργήσαντος, αλλ' ουχί της ουσίας μεταλαμβάνει.

ζ) Το φως τής τού Κυρίου μεταμορφώσεως άκτιστον εστί».

 

Επίσκοπος Αθανάσιος Γιέβτιτς

«Νομίζομεν ότι η Σύνοδος τής Κωνσταντινουπόλεως επί Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά το 1351, κρίνοντας τουλάχιστον βάσει τού μεγάλου θεολογικού έργου της, δύναται και αξίζει να συναριθμήται εις τας Οικουμενικάς Συνόδους της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τών οποίων δεν υστερεί εις τίποτε ως προς την σωτηριολογικήν σημασίαν τής θεολογίας της. Η Σύνοδος αυτή αποτελεί την απόδειξιν της συνεχείας τής συνοδικότητος τής Ορθοδόξου Εκκλησίας και τής ζώσης εμπειρίας και θεολογίας περί τής εν Χριστώ σωτηρίας». (Στο βιβλίο του "Χριστός Αρχή και Τέλος", Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, σελ. 195).

 

Καθηγητής Β. Φειδάς

Η διάκριση μεταξύ της αμέθεκτης θείας ουσίας και των μεθεκτών ακτίστων θείων ενεργειών υπήρξε η θεμελιώδης για την ορθοδοξία τής πίστεως δογματική διδασκαλία τών ησυχαστικών συνόδων (1341, 1347, 1351), οι οποίες ανέδειξαν τόσο την εν Χριστώ αποκατάσταση τής κοινωνίας τού ανθρώπου με τον Θεό, όσο και την ικάνωση του ανθρώπου να βιώνη στους κόλπους τής Εκκλησίας την πληρότητα τής σωτηριώδους αλήθειας τής πίστεως. Υπό την έννοια αυτή οι ανωτέρω ησυχαστικές σύνοδοι εμπεριέχουν τον χαρακτήρα τής οικουμενικότητας, αφού διέκριναν και διατύπωσαν θεμελιώδη αλήθεια τής πίστεως, χωρίς την οποία δεν νοείται πλέον η ορθοδοξία της πίστεως και το σωτηριολογικό της περιεχόμενο. Ο Τόμος και οι αποφάσεις της μεγάλης Ενδημούσας συνόδου του 1351 αφ' ενός μεν επισφράγισαν και ολοκλήρωσαν το έργο των προγενεστέρων σχετικών συνόδων του 1341 και 1347, αφ' ετέρου δε διακήρυξαν κατά τρόπο δεσμευτικό για το πλήρωμα της Εκκλησίας την Ορθόδοξη πίστη στο ζήτημα της διακρίσεως τής αμέθεκτης θείας ουσίας και τών μεθεκτών ακτίστων ενεργειών τού Τριαδικού Θεού, συμφώνως προς τη διαχρονική παράδοση και πίστη της Εκκλησίας. (Καθ. Βλ. Φειδά, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος Β΄, Αθήνα 1994, σελ. 481-554).

 

Καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός

Υπάρχει όμως και η 9η Οικ. Σύνοδος. Είναι οι Σύνοδοι της περιόδου τής εκρήξεως τού προβλήματος που αφορούσε στον ησυχασμό. Δεν είναι «ησυχαστικές έριδες», οι Φράγκοι μάς μάθανε να τις λέμε ησυχαστικές έριδες. Είναι η έκρηξη τής αντιστάσεως τών ησυχαστών, τών Ορθοδόξων δηλαδή, απέναντι στις παπικές και σχολαστικές προκλήσεις. Είναι οι Σύνοδοι του 1341, του 1347, του 1351, με κατακλείδα την Σύνοδο που ανέφερα πριν, του 1368.

Αγαπητοί αδελφοί, οι Σύνοδοι του 14ου αιώνος διατυπώνουν την θεολογία περί της Θείας Χάριτος. Η Ορθόδοξη Παράδοση δέχεται αυτές τις Συνόδους ως 9η Οικουμενική και πανορθόδοξα γίνεται αυτό αποδεκτό από γνωστούς Θεολόγους. Διότι και η Σύνοδος αυτή, όπως και η 8η το 879, διαφοροποιούν ριζικά την Ορθόδοξη Εκκλησία, στην πατερική συνέχειά της, από τον Χριστιανισμό της Δύσεως. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, λοιπόν, με την θεολογία του, καρπό της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος μέσα στην φωτισμένη από το Άγιο Πνεύμα καρδιά του, είναι ο Πατέρας της 9ης Οικουμενικής Συνόδου.

Εάν, λοιπόν, συνέλθει η Πανορθόδοξος Σύνοδος, που θα έχει τον χαρακτήρα για μάς Οικουμενικής Συνόδου, εάν συνέλθει και δεν δεχθεί μεταξύ των Οικουμενικών Συνόδων την 8η και την 9η, θα είναι ψευδοσύνοδος. Όπως η Σύνοδος Φεράρας-Φλωρεντίας.

Η μέλλουσα να συνέλθει, λοιπόν, Πανορθόδοξος Σύνοδος θα κριθεί σ' αυτό το σημείο. Εάν παρακάμψει αυτές τις δύο Συνόδους που τοποθετούν την Ορθοδοξία απέναντι στον Δυτικό Χριστιανισμό.

Και όμως έχουμε δύο Οικουμενικές Συνόδους, του 879 και τών Συνόδων του 14ου αιώνος, που διαφοροποιούν την Ορθοδοξία από τον Δυτικό "Χριστιανισμό". (Πρωτ. Γεωργίου Μεταλληνού, Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, πατέρας της Θ' Οικουμενικής Συνόδου, εκδ. Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου, Άγια Μετέωρα 2009, σελ. 16-18, 28-29).

 

Καθηγητής Ιωάννης Καρμίρης

«… Ημείς συνελθόντες κατά την μεγάλην Εκκλησίαν και συνδιημερεύοντες ουχ άπαξ, αλλά και δις και τρις και πολλάκις. Και τον μεν Θεσσαλονίκης ιερώτατον μητροπολίτην… εύρομεν και συνήγορον Χριστού χάριτι της κατ' ευσέβειαν αληθείας, αυτούς δε… Πολλαίς και μεγάλαις αιρέσεσι περιπίπτοντας… Και την θέωσιν του δεσποτικού προσλήμματος κτιστήν ετόλμησαν ανειπείν, και την ουσίαν του Θεού, δια το παρά των Αγίων ειρήσθαι ταύτην απροσπέλαστον και αμέθεκτον φθαρτικήν είναι νομίζειν… Διό και… η Καταδίκη τούτοις,… επεκυρώθη, και τα συνοδικώς ημίν αρτίως μετά τής εκ Θεού βασιλείας εξετασθέντα και διαγνωσθέντα το ασφαλές εν πάσι· και βέβαιον έξει, σύμφωνα πάντα όντα τη τε αληθεία και τοις θείοις πατράσι πάσι και ταις προγεγενημέναις τούτου χάριν ιεραίς και θείαις συνόδοις και τοις επ' αυταίς συνοδικοίς τόμοις. Και η ένθεσμος δια πάντων και κανονική αύτη ψήφος, γραφείσα και υπογραφείσα αρτίως, ακίνητος εις αιώνα τον σύμπαντα διατηρηθήσεται, τη πάντα δυναμένη ενεργεία και χάριτι τού παντοδυνάμου και μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών, υπέρ ης και δι' ης ο παρών ημών αγών ήνυσται». ("Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας", Ιωάννη Καρμίρη, σελ. 342).