«Αν πεθάνεις

πριν πεθάνεις,

δεν θα πεθάνεις

όταν πεθάνεις»

ή, με άλλα λόγια,

πώς η μελέτη τού θανάτου, που για μάς τους Αγιορείτες μοναχούς, αιώνες τώρα, είναι καθημερινή υπόθεση, φέρνει δίψα για ουρανό και αθανασία· γίνεται αφορμή για ένα ξέσπασμα ζωής, που οι συντεταγμένες του βρίσκονται στην αιωνιότητα.

Γιατί, τι άλλο παρά φιλοσοφία περί τού θανάτου είναι κατά βάθος η αληθινή μοναχική ζωή; Φιλοσοφία για τα εντός και τα εκτός τού χρόνου τής ύπαρξης· για ανέσπερους κόσμους εν τάφω...

Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα μας με συνοδοιπόρους τους ασκητές Πατέρες τής Εκκλησίας μας. Αφορμή μας θα σταθεί ένα πράγμα, το οποίο εκ νεότητος μάς είχε συγκινήσει αλλά και βοηθήσει στην πορεία για την βίωση τής ορθόδοξης πνευματικότητας.

Πρόκειται για μία επιγραφή, που την βλέπει κανείς ακόμη και σήμερα, κάπου ανηρτημένη στο αρχονταρίκι μιας αγιορείτικης μονής ή μιας σκητιωτικής καλύβης, και η οποία  δημιουργεί προβληματισμούς, σκέψεις και οπωσδήποτε... θέμα για συζήτηση το βράδυ μεταξύ τών εφήμερων ενοίκων τού ξενώνα.

Το σταυροαναστάσιμου χαρακτήρα κείμενό της, που εκ πρώτης όψεως θυμίζει λογοπαίγνιο, είναι το εξής:

               «Αν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις».

Και βέβαια, έχοντας πάνω από τρεις δεκαετίες στη μοναχική ζωή, τώρα, με τη χάρη τού Θεού, καταλαβαίνουμε ότι η παραπάνω επιγραφή θέλει περίπου να πει ότι: όταν πεθάνεις για τον κόσμο και για τα τού κόσμου και καταφέρεις να νεκρώσεις τα πάθη σου, πριν ακόμη έλθει η ώρα τού βιολογικού σου θανάτου, δεν θα πεθάνεις οντολογικά όταν έλθει αυτή η ώρα, αλλά θα ζήσεις αιώνια· μια που η κάθαρση και απαλλαγή από τα ψυχοφθόρα πάθη είναι βασική προϋπόθεση για τη σωτηρία σου.

Η μελέτη τού θανάτου είναι απαραίτητη εργασία τού μοναχού που θέλει να νεκρωθεί για τον κόσμο, καθώς αυτή οδηγεί σε θερμή και πραγματική μετάνοια και καθαρίζει τη ψυχή από τα πάθη.

Ο όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης διηγείται στο περίφημο έργο του Κλίμαξ για τον σύγχρονό του μοναχό Ησύχιο ότι: «ζούσε αμελέστατα χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για την ψυχή του. Κάποτε λοιπόν συνέβη να ασθενήσει πολύ βαριά και να φθάσει στο σημείο ώστε επί μία ώρα ακριβώς να φαίνεται ότι πέθανε. Συνήλθε όμως πάλι, οπότε μάς ικετεύει όλους να φύγουμε αμέσως. Και αφού έκτισε την πόρτα τού κελιού του, έμεινε κλεισμένος μέσα δώδεκα χρόνια χωρίς να μιλήσει καθόλου με κανέναν. Όλο αυτό το διάστημα δεν γευόταν τίποτ’ άλλο εκτός από ψωμί και νερό. Καθόταν μόνον εκστατικός μπροστά σ’ εκείνα που είδε στην έκστασή του. Τόσο πολύ σκεπτικός, ώστε ποτέ πλέον δεν άλλαξε η έκφρασή του. Ήταν πάντοτε σαν αφηρημένος, χύνοντας αθόρυβα και συνεχώς θερμά δάκρυα. Μόνο όταν πλησίασε η ώρα τού θανάτου του, αποφράξαμε την πόρτα και εισήλθαμε μέσα. Και αφού πολύ τον παρακαλέσαμε, τούτο μόνο μάς είπε: ‘’Συγχωρήστε με, αδελφοί. Αυτός που γνώρισε τι σημαίνει μνήμη θανάτου, δεν θα μπορέσει πλέον ποτέ να αμαρτήσει’’. Κι εμείς θαυμάζαμε βλέποντας τον άλλοτε αμελέστατο να έχει μεταμορφωθεί τόσο απότομα με την μακαριστή αυτή αλλαγή και μεταμόρφωση. Αφού τον θάψαμε με ευλάβεια στο κοιμητήριο που βρίσκεται κοντά στο κάστρο, ύστερα από μερικές μέρες αναζητήσαμε το άγιο λείψανο, αλλά  δεν το βρήκαμε. Με το θαυμαστό αυτό σημείο ο Κύριος πληροφόρησε πόσο ευάρεστα δέχθηκε την επιμελημένη και αξιέπαινη μετάνοιά του».

Η μνήμη τού θανάτου αφ’ ενός συγκρατεί τον άνθρωπο από την τάση του για αμαρτία, αφ’ ετέρου τον παρακινεί να καλλιεργήσει την αρετή. Διδάσκει σχετικά ο αββάς Ησαΐας: «Τρία πράγματα αποκτά με δυσκολία ο άνθρωπος και είναι αυτά που συντηρούν όλες τις αρετές: Το πένθος, τα δάκρυα για τις αμαρτίες του και η ενθύμηση τού θανάτου του. Διότι όποιος καθημερινά συλλογίζεται τον θάνατο και λέγει στον εαυτό του ‘’Μόνο τη σημερινή ημέρα έχω να ζήσω σ’ αυτόν τον κόσμο’’, αυτός ποτέ δεν θα αμαρτήσει ενώπιον τού Θεού, ενώ εκείνος που ελπίζει να ζήσει πολλά χρόνια, θα εμπλακεί σε πολλές αμαρτίες».

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε στους μαθητές του: «Για να μην πέφτουμε σε αμέλεια για τη σωτηρία μας, καλό είναι να συλλογιζόμαστε διαρκώς τον λόγο τού αποστόλου Παύλου ‘’καθ’ ημέραν αποθνήσκω’’»· να ζούμε δηλαδή σαν να πεθαίνουμε κάθε ημέρα». Και εξηγεί ο ‘’καθηγητής τής ερήμου’’ συνεχίζοντας το λόγο του: «Κάθε μέρα όταν ξυπνήσουμε να σκεπτόμαστε ότι δεν θα βραδιάσουμε. Και όταν πρόκειται να κοιμηθούμε να σκεπτόμαστε ότι δεν θα ξυπνήσουμε, αφού η διάρκεια τής ζωής μας είναι από τη φύση της άγνωστη. Αν έτσι σκεπτόμαστε, ούτε θα αμαρτήσουμε, ούτε θα επιθυμήσουμε τίποτε, ούτε θα οργιστούμε με κανέναν, ούτε θα μαζέψουμε θησαυρούς στην γη. Αντίθετα, περιμένοντας τον θάνατο καθημερινά, θα επιδιώξουμε την ακτημοσύνη και θα συγχωρούμε όλα σε όλους».

Σύμφωνα με τους Πατέρες τής Εκκλησίας η μνήμη τού θανάτου είναι ένα δώρο τού Θεού στον άνθρωπο. Καθώς γράφει ο όσιος Ισαάκ ο Σύρος «η πρώτη έννοια την οποίαν τοποθετεί η θεία φιλανθρωπία στην καρδιά τού ανθρώπου και οδηγεί την ψυχή στη ζωή είναι η ενθύμηση τού θανάτου. Στο λογισμό αυτό ακολουθεί με φυσικό τρόπο η καταφρόνηση τού κόσμου και από το σημείο αυτό αρχίζει στον άνθρωπο κάθε αγαθή κίνηση που τον οδηγεί στη ζωή». Και συνεχίζει ο αββάς Ισαάκ: «Τούτο τον λογισμό πολύ τον μισεί ο διάβολος και γι’ αυτό προσπαθεί μ’ όλες του τις δυνάμεις να τον εκριζώσει από τον άνθρωπο. Αν τού ήταν δυνατόν, θα έδινε στον άνθρωπο όλα τα βασίλεια τού κόσμου, μόνο και μόνο για να εξαφανίσει από το νου του, με τους περισπασμούς, αυτόν το λογισμό. Κι αυτό γιατί γνωρίζει ο δόλιος ότι, εάν ο λογισμός αυτός παραμείνει στον άνθρωπο, δεν στέκεται πια ο νους του σ’ αυτόν τον ψεύτικο κόσμο, ούτε μπορούν να τον πλησιάσουν οι δαιμονικές πανουργίες».

Εύχεστε και για τον γράψαντα τα παραπάνω αδελφοί!