Με παρακαλεί ο άγιος Καθηγούμενος να ομιλήσω και σήμερα. Έχοντας ομιλήσει και άλλες δύο φορές για τους Αγίους Αποστόλους, θα τονίσω μερικά άλλα σημεία.

Η εμπειρία και η έκφραση τών Αποστόλων

Λένε μερικοί ότι οι Απόστολοι ήταν αγράμματοι ψαράδες. Βεβαίως ήταν ψαράδες, αλλά δεν ήταν εντελώς αγράμματοι με την σημερινή έννοια τού όρου. Είχαν κάποιες γνώσεις. Στην Γαλιλαία που μεγάλωσαν επικρατούσε η ελληνική παιδεία, η ελληνική παράδοση και είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι Απόστολοι γνώρισαν την ελληνική γλώσσα. Έχουμε τον Ευαγγελιστή Ιωάννη που έγραφε τέλεια ελληνικά, δηλαδή η γλώσσα τού Ευαγγελιστού Ιωάννου είναι η πιο σωστή γλώσσα από πλευράς ελληνικής. Έχουμε τον Απόστολο Πέτρο, ο οποίος έγραψε τις καθολικές επιστολές στην ελληνική γλώσσα. Επομένως, δεν ήταν απλώς αγράμματοι ψαράδες.

Φυσικά ήταν Γαλιλαίοι, είχαν εβραϊκή καταγωγή, αλλά ήξεραν την αραμαϊκή γλώσσα τής εποχής εκείνης, γνώριζαν όμως και την ελληνική γλώσσα και άρα δεν μπορεί να τους πη κανείς εντελώς αγράμματους. Μάλιστα ο Απόστολος Παύλος φαίνεται ότι γνώριζε και την αρχαία ελληνική φιλοσοφία διότι, όταν πήγε στον Άρειο Πάγο και μίλησε, ανέφερε μερικούς αρχαίους φιλοσόφους, Έλληνες συγγραφείς. Όμως, για άλλα πράγματα μιλούσαν οι φιλόσοφοι και για άλλα μιλούσαν οι Άγιοι Απόστολοι. Έχουμε τον Άγιο Λουκά, ο οποίος δεν ήταν εκ τών Δώδεκα, ήταν εκ τών εβδομήκοντα, που γράφει πάρα πολύ ωραία ελληνικά και το τρίτο Ευαγγέλιο, αλλά και τις Πράξεις τών Αποστόλων. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης έχει στο Ευαγγέλιό του μία θεολογία η οποία είναι πολύ υψηλή.

Θέλω να πω ότι όλοι οι Απόστολοι είχαν την εμπειρία τής Πεντηκοστής, είχαν φθάσει στην θέωση. Ξέρουμε ότι ο Απόστολος Παύλος, όπως είπα χθες, ανέβηκε μέχρι τρίτου ουρανού και «ήκουσε άρρητα ρήματα». Τι θα πη άρρητα ρήματα; Είδε και άκουσε πνευματικές καταστάσεις που δεν συνδέονται με αυτήν την ζωή. Η εμπειρία την οποία είχε ήταν «υπέρ αίσθησιν, υπέρ νόησιν, υπέρ όρασιν», αλλά στην συνέχεια, όταν καθένας εκφράζη την εμπειρία αυτή, χρησιμοποιεί τις δικές του γλωσσικές ικανότητες και τα λόγια τα οποία ο ίδιος γνωρίζει. Έτσι βλέπουμε την διαφορά μεταξύ τών Ευαγγελιστών και τών Αποστόλων ως προς την γλώσσα, όχι ως προς την εμπειρία. Η εμπειρία είναι ίδια, και η εμπειρία τών αγίων Προφητών και η εμπειρία τών αγίων Αποστόλων και η εμπειρία τών αγίων Πατέρων.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «τούτο τελειότης εστί σωτήριος εν τε γνώσει και δόγμασι, το ταυτά φρονείν προφήταις, αποστόλοις, πατράσι, πάσιν απλώς, δι’ ων το άγιον Πνεύμα μαρτυρείται λαλήσαν περί τε Θεού και τών κτισμάτων αυτού». Δηλαδή, η σωτήρια τελειότητα είναι να φρονούμε και να πιστεύουμε τα ίδια τα οποία πίστευαν οι Προφήτες, οι Απόστολοι και οι Πατέρες τής Εκκλησίας, στους οποίους τα απεκάλυψε το Άγιον Πνεύμα για τον Θεό και τα κτίσματά Του.

Δεν είναι άλλο η προφητική παράδοση, άλλο η αποστολική παράδοση, άλλο η πατερική παράδοση, αλλά είναι η ίδια εμπειρία και θεολογία. Η διαφορά είναι ότι οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη έβλεπαν τον Άσαρκο Λόγο, τον Γιαχβέ, που σημαίνει ο Ων, ο Υπάρχων. Όλες οι εμφανίσεις τού Θεού στην Παλαιά Διαθήκη είναι εμφανίσεις τού Ασάρκου Λόγου. Στην συνέχεια, στην Καινή Διαθήκη ο Άσαρκος Λόγος προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση, την ενώνει με την θεία φύση ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαιρέτως και αχωρίστως και έτσι έχουμε τώρα τον Σεσαρκωμένο Λόγο. Όπως ψάλλουμε στην Εκκλησία μας, αυτό που έχει συνθέσει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τού βαρέος ήχου, «πρότερον μεν άσαρκον, ύστερον δε δι’ ημάς σεσαρκωμένον». Αυτή είναι η μόνη διαφορά.

Βεβαίως, λέει ο Απόστολος Παύλος «τον Κύριο τής δόξης εσταύρωσαν» (Α' Κορ. β', 8), και εδώ είναι το μεγάλο μυστήριο, γιατί ο Κύριος τής δόξης είναι ο Γιαχβέ, είναι ο Άσαρκος Λόγος. Λέει «τον Κύριο τής δόξης εσταύρωσαν», διότι η ανθρώπινη φύση ήταν πάντοτε ενωμένη με την θεία φύση και όταν ενεργούσε η θεία φύση ή η ανθρώπινη φύση ενεργούσε κάθε μία «μετά τής θατέρου κοινωνίας», δηλαδή μετά τής κοινωνίας τής άλλης φύσεως, γιατί οι δύο φύσεις ποτέ δεν χωρίστηκαν. Οπότε, όταν λέη «τον Κύριο τής δόξης εσταύρωσαν», φυσικά δεν σταυρώθηκε ο Κύριος τής δόξης, αλλά σταυρώθηκε η ανθρώπινη φύση, αλλά ακολουθούσε και στην περίπτωση αυτή η θεία φύση. Συγχρόνως, λέγεται αυτό σύμφωνα με την θεολογία τής Εκκλησίας περί τής αντιδόσεως τών ιδιωμάτων.

Οι Άγιοι Απόστολοι όλη αυτήν την εμπειρία που είχαν την εξέφρασαν με τα χαρίσματα τα οποία είχε ο καθένας και έτσι βλέπουμε μία μικρή διαφορά στην έκφραση. Άλλο είναι το τι βίωσαν και το τι απεκάλυψε σ’ αυτούς ο Θεός και άλλο είναι το πώς το εξέφρασαν. Και βλέπουμε αργότερα τους αγίους Πατέρες τής Εκκλησίας μας, οι οποίοι λένε τα ίδια, αλλά εκείνοι είχαν να αντιμετωπίσουν κάποιες αιρέσεις στην εποχή τους, οι οποίοι αιρετικοί τών πρώτων αιώνων, δηλαδή τού 3ου , 4ου αιώνα χρησιμοποιούσαν την ελληνική φιλοσοφία.

Αιρετικοί θεολόγοι και Πατέρες

Ήταν μερικοί θεολόγοι, όπως ο Παύλος ο Σαμοσατεύς, ο Λουκιανός, αργότερα ο Άρειος, ο Ευνόμιος, ο Νεστόριος όλοι αυτοί, μετέπειτα οι μονοφυσίτες. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών και τών Πατέρων; Η διαφορά είναι ότι αυτοί φιλοσοφούσαν επί τη βάσει κυρίως τού Αριστοτέλους. Ο Αριστοτέλης ήταν εκείνος ο οποίος είχε διαδοθή στον ελληνικό κόσμο και τους άρεσε περισσότερο ο Αριστοτέλης. Προηγουμένως ήταν ο Πλάτων και μερικοί πλατώνιζαν, αλλά στους αιρετικούς άρεσε κυρίως ο Αριστοτέλης και προσπαθούσαν επί τη βάσει τού Αριστοτέλους να ερμηνεύσουν τα όσα είπε ο Χριστός και το Ευαγγέλιο και έπεσαν σε λάθη.

Για παράδειγμα, κατά τον Αριστοτέλη «κάθε τι που προέρχεται από την φύση είναι εξ ανάγκης», δηλαδή το φυσικό είναι και αναγκαστικό. Οι πρώτοι αυτοί αιρετικοί, ο Παύλος ο Σαμοσατεύς, για παράδειγμα, που έζησαν στην Μέση Ανατολή, στην Συρία, είπαν ότι εφ’ όσον «παν εκ φύσεως», ό,τι προέρχεται από την φύση, είναι κατ’ ανάγκην, άρα ο Λόγος δεν γεννήθηκε από την φύση τού Πατρός, γιατί αν εγεννάτο από την ουσία ή από την φύση τού Πατρός, θα ήταν εξ ανάγκης Υιος, επομένως αβούλητος από τον Πατέρα. Και γι’ αυτό έλεγαν ότι ο Υιος γεννήθηκε από τον Πατέρα με την βούλησή του, δηλαδή ο Πατήρ θέλησε να γεννήση τον Υιό, για να μη θεωρηθή ότι είναι εξ ανάγκης Υιος. Επομένως, ο Υιος είναι κτίσμα.

Εκεί είναι η διαφορά. Άλλο το εκ φύσεως και άλλο το εκ βουλήσεως. Το εκ φύσεως είναι ό,τι προέρχεται από την φύση, έχει την ίδια φύση-ουσία, υπάρχει από τότε που υπάρχει η φύση, ενώ όταν λέμε εκ βουλήσεως σημαίνει κάποια στιγμή το δημιούργησε και είναι κτίσμα. Γι’ αυτό ο Άρειος έλεγε ότι ο Λόγος «ην ποτε ότε ουκ ην», διότι δημιουργήθηκε εκ βουλήσεως τού Πατρός, άρα είναι κτίσμα.

Και έρχεται ο Μέγας Αθανάσιος και καταρρίπτει όλο αυτό το επιχείρημα. Τι είναι αυτά που λέτε; Για παράδειγμα, οι ακτίνες και η θερμότητα που εκπορεύονται από τον ήλιο δεν είναι εξ ανάγκης, είναι εκ τής φύσεως, είναι φυσικό. Στην ορθόδοξη θεολογία δεν είναι «παν εκ φύσεως εξ ανάγκης». Γι’ αυτό και έλεγε ότι ο Υιος είναι εκ τής φύσεως τού Πατρός, είναι αληθινός Θεός και το έλεγε αυτό επιχειρηματολογώντας από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.

Αν πάρουμε από την μία μεριά τους αιρετικούς τών πρώτων αιώνων, τον Παύλο Σαμοσατέα, τον Λουκιανό, τους Λουκιανούς, και τον Άρειο που ακολουθεί αυτούς, θα δούμε ότι αυτοί προσπαθούσαν να μιλήσουν για τον Χριστό, για την θεότητα τού Χριστού, για το τι είναι ο Χριστός επί τη βάσει τής αριστοτελικής φιλοσοφίας, ενώ οι Πατέρες δεν μιλούσαν επί τη βάσει τής φιλοσοφίας, αλλά μιλούσαν επί τη βάσει τών Προφητών και τών Αποστόλων.

Γι’ αυτό, αν διαβάση κανείς προσεκτικά τα όσα γράφει ο Μέγας Αθανάσιος εναντίον τού Αρείου, στους λόγους «κατά Αρειανών», θα δη ότι εκεί συνέχεια χρησιμοποιεί επιχειρήματα από τους Προφήτας και τους Αποστόλους και δεν αναφέρεται καθόλου σε φιλοσόφους, δεν είναι καθόλου φιλόσοφος.

Άρα από την μία μεριά έχουμε τους ανθρώπους που φιλοσοφούν και χρησιμοποιούν τον στοχασμό και την λογική, επεξεργάζονται φιλοσοφικά όλα τα θέματα τής πίστεως, από την άλλη μεριά έχουμε τους Προφήτες, τους Αποστόλους οι οποίοι μιλούν εξ εμπειρίας.

Και στους Πατέρες έχουμε εμπειρία. Για παράδειγμα ο Μέγας Βασίλειος έχουμε σαφέστατες πληροφορίες ότι την ώρα που προσευχόταν ήταν μέσα στο φως. Τον είδε ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ο αδελφός του και μιλά για τον Βασίλειο τον Μέγα ότι τον είδε εν ώρα προσευχής και ήταν όλος μέσα στο φως. Επομένως, οι Πατέρες είχαν εμπειρίες, αλλά και όσοι δεν έχουν εμπειρίες ακολουθούν αυτούς που έχουν εμπειρίες. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο για μάς τους θεολόγους, τους Επισκόπους και όλους τους Κληρικούς, αν δεν έχουμε προσωπική πίστη ως αποκάλυψη, να ακολουθούμε την πίστη τών θεουμένων.

Γι’ αυτό και ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και πολλοί Πατέρες σαφώς το λένε ότι υπάρχει η πίστη εκ θεωρίας και υπάρχει και η πίστη εξ ακοής. Πρώτα ξεκινάμε από την πίστη τής ακοής, δηλαδή ακούσαμε από ανθρώπους οι οποίοι τα έζησαν και εφαρμόζουμε τον λόγο τους, την εμπειρία τους, και εμείς, αν ο Θεός επιτρέψη, θα φθάσουμε στην πίστη εκ θεωρίας.

Αυτή είναι και η μεθοδολογία τής επιστήμης. Δηλαδή, είναι μερικοί ερευνητές που μπαίνουν στα ερευνητικά κέντρα –στην Αμερική για παράδειγμα– ερευνητές ιατροί εξετάζουν και βλέπουν με το μικροσκόπιο το ανθρώπινο κύτταρο, το οποίο είναι μία μονάδα ζωής, η οποία είναι 1,5 χιλιοστό τού χιλιοστομέτρου. Δηλαδή, αν πάρουμε ένα χιλιοστό τού μέτρου και το διαιρέσουμε σε χίλια κομμάτια, το πρώτο κύτταρο που συλλαμβάνεται στην κοιλία τής γυναίκας είναι τόσο, 1,5-3 χιλιοστά τού χιλιοστομέτρου. Έχουν, λοιπόν, την δυνατότητα οι επιστήμονες να μπουν μέσα από δυνατά μικροσκόπια να δουν τι υπάρχει μέσα σε αυτό το κύτταρο. Υπάρχουν τα 46 χρωματοσώματα, το DNA, υπάρχουν 25.000 γονίδια στον άνθρωπο και μέσα σε αυτά υπάρχουν άλλες μικρότερες μονάδες. Και τα βλέπουν όλα αυτά καθαρά, ενώ εμείς δεν τα βλέπουμε, γιατί δεν έχουμε μικροσκόπιο.

Οπότε, εμείς αποδεχόμαστε την εμπειρία αυτών που τα είδαν και έπειτα όλοι οι επιστήμονες που τα διδάσκουν λένε αυτά τα οποία έχουν δει εκείνοι οι ερευνητές. Και αυτοί που διδάσκουν, αν έχουν την πρόσβαση στο μικροσκόπιο, θα τα δουν. Πήγα στην Αμερική σε ένα τέτοιο ερευνητικό κέντρο και ζήτησα να μού δείξουν το κύτταρο. Με έβαλαν μπροστά σε ένα τέτοιο μικροσκόπιο και μού έλεγαν αυτό είναι το κανονικό κύτταρο, μέσα στο αίμα, αυτό είναι το καρκινικό κύτταρο. Τα είδα καθαρά.

Νοερά και λογική ενέργεια

Αυτό το παράδειγμα χρησιμοποιούσε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο οποίος ήταν κορυφαίος θεολόγος. Προσωπικά δεν βάζω κανέναν θεολόγο - δογματολόγο μπροστά στον Ρωμανίδη, κανέναν απολύτως, και όχι μόνο για τον 20ό αιώνα, αλλά και προηγουμένως. Γιατί; Διότι έχουμε τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό τον 8ο αιώνα, ο οποίος κάνει την κορυφαία σύνθεση «Έκθεσις ακριβής ορθοδόξου πίστεως», που είναι ουσιαστικά οι αποφάσεις όλων τών Οικουμενικών Συνόδων μέχρι την εποχή εκείνη. Έχουμε τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, τον 11ο αιώνα, ο οποίος παρουσιάζει την ησυχαστική και την εμπειρική θεολογία. Και έχουμε τώρα τον Ρωμανίδη, ο οποίος συνδέει άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό και άγιο Συμεών Νέο Θεολόγο μαζί με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά στην δογματική. Εγώ τουλάχιστον δεν βάζω κανέναν καθηγητή πάνω από τον Ρωμανίδη, κανέναν απολύτως. Και ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ ήταν μεγάλος θεολόγος, αλλά τον ξεπέρασε ο μαθητής του, γι’ αυτό και ο Φλωρόφσκυ θεωρούσε ότι ο Ρωμανίδης είναι ο οξυνούστερος τών μαθητών του.

Έλεγε, λοιπόν, για το θέμα αυτό ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ότι το όργανο που βλέπει την δόξα τού Θεού είναι ο νους, ο οποίος φωτίζεται από την Χάρη τού Θεού. Επίσης, χρησιμοποιούσε και το παράδειγμα τού αστρονόμου. Για να δης τα μακρινά αστέρια πρέπει να έχης τηλεσκόπιο. Ποιο είναι, λοιπόν, το τηλεσκόπιο, ποιο είναι το μικροσκόπιο; Είναι ο νους τού ανθρώπου. Τι είναι αυτός ο νους τού ανθρώπου; Δεν είναι η λογική. Ο Χριστός είπε: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». Το πνευματικό μικροσκόπιο και το πνευματικό τηλεσκόπιο είναι ο φωτισμένος νους μέσα στην καθαρή καρδιά.

Λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που κάνει την διάκριση μεταξύ λογικής ενεργείας και νοεράς ενεργείας, ότι ο νους, λέει, είναι αυτοτελής ουσία και είναι από μόνη της ενεργητική, δηλαδή είναι ανεξάρτητος από την λογική και ανεξάρτητος από τις άλλες ενέργειες τής ψυχής, την φαντασία, την λογική, την αίσθηση, την δόξα, είναι άλλη ενέργεια και κινείται διαφορετικά. Και, δυστυχώς, μετά την πτώση τού Αδάμ ο νους σκοτίστηκε.

Έλεγε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης τι θα πη, σκοτίστηκε; Έχουμε το μικροσκόπιο, εγώ θα έλεγα την φωτογραφική μηχανή που έχουμε τώρα καλύτερη γνώση, αν ο φακός που παίρνει την φωτογραφία έχη κηλίδες, αν είναι σκονισμένος, αν πέση νερό, τότε η σταγόνα τού νερού θα βγη στην φωτογραφία και η φωτογραφία δεν θα είναι καθαρή. Ο νους με την πτώση σκοτίστηκε, στην συνέχεια ταυτίστηκε με την λογική, το περιβάλλον και τα πάθη. Όλοι έχουν νου και ο νους ταυτίζεται με την λογική, τα πάθη και το περιβάλλον.

Τι χρειάζεται τώρα; Χρειάζεται να αρχίσουμε λίγο να αποδεσμεύουμε τον νου από τα πάθη, από το περιβάλλον και από την λογική. Πώς αποδεσμεύεται ο νους; Με αυτό που έχουμε μάθει στην Εκκλησία, με την υπακοή. Κάνουμε υπακοή και δεν τα ερευνάμε όλα λογικά, και μετά αρχίζει η προσευχή.

Φυσικό και γνωμικό θέλημα

Έλεγα το βράδυ μετά την αγρυπνία ότι αυτό μαθαίνουν οι μοναχοί, όταν πηγαίνουν στο Μοναστήρι. Το πρώτο που μαθαίνουν είναι ότι το γνωμικό θέλημα πρέπει να γίνη φυσικό θέλημα. Γιατί, όταν ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό, ο Αδάμ είχε φυσικό θέλημα, οδηγείτο ολόκληρος στον Θεό, αυτεξουσίως. Η λέξη αυτεξουσίως σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία εξωτερική επίδραση σε αυτό, αυτό σημαίνει αυτεξούσιο, έχει την δική του εξουσία, την οποία τού έχει δώσει ο Θεός και οδηγείται ολόκληρος προς τον Θεό, και ο νους, όλη η ψυχή, τα πάντα οδηγούντο εξ ολοκλήρου προς τον Θεό, ανέβαινε προς τον Θεό. Κάποια στιγμή μπήκε ο πειρασμός.

Οπότε η Εύα πρώτα και μετά ο Αδάμ προσέχουν τον πειρασμό και αντί να πηγαίνη ο νους στον Θεό, αυτό το φυσικό θέλημα μετατρέπεται και γίνεται γνωμικό θέλημα. Το γνωμικό θέλημα, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, είναι η επιλογή μεταξύ δύο πραγμάτων, είναι το να επιλέξω ποιο είναι το σωστό, και αρχίζει η κρίση, η επεξεργασία, το σκεπτικό. Γι’ αυτό το γνωμικό θέλημα είναι αποτέλεσμα τής διασκέψεως, υπάρχει και η άγνοια μεταξύ δύο πραγμάτων και επιλέγω ένα από αυτά κατόπιν σκέψεως και επεξεργασίας. Αυτό είναι το γνωμικό θέλημα. Και ενώ θα έπρεπε το φυσικό θέλημα να πορεύεται προς τον Θεό, πηγαίνει προς την κτίση, χρησιμοποιώντας την λογική και γίνεται γνωμικό θέλημα, που είναι η πτώση.

Εκεί μπαίνει το πρόσωπο, που λένε μερικοί. Τι είναι το πρόσωπο; Είναι η επιλογή που γίνεται με την ελευθερία. Άλλο το αυτεξούσιο, άλλο η προαίρεση και άλλο η ελευθερία, όπως διδάσκει ο άγιος Μάξιμος Ομολογητής. Αυτεξούσιο είναι ότι οι δυνάμεις τής ψυχής χωρίς επηρεασμό από έξω, ευρισκόμενες στην φυσική τους κατάσταση κατευθείαν οδηγούνται προς τον Θεό. Προαίρεση είναι η επιλογή δύο πραγμάτων. Οπότε, αν υποθέσουμε ότι η ελευθερία και η προαίρεση είναι το πρόσωπο, τότε αυτό είναι η αιτία τής πτώσεως. Μετά την πτώση πρέπει το γνωμικό θέλημα να γίνη φυσικό θέλημα, να κάνουμε ό,τι θέλει ο Θεός.

Η κλήση τών Αποστόλων

Και έχουμε τώρα τους Αποστόλους. Οι πρώτοι από αυτούς ήταν μαθητές τού αγίου Ιωάννου τού Προδρόμου, επειδή αναζητούσαν την Βασιλεία τού Θεού. Ήταν μία περίοδος, ιδίως μετά την Βαβυλώνια αιχμαλωσία, το 538 π.Χ., που ο Κύρος έβγαλε μία διαταγή να επιστρέψουν οι Εβραίοι που ήταν υπόδουλοι στην Βαβυλώνα. Ήταν μία περίοδος δύσκολη και άρχισαν να αναζητούν την έλευση τού Χριστού. Είχε προηγηθή η περίοδος τών Πατριαρχών, τού Μωϋσή, τών Κριτών με τους οποίους ο Θεός διηύθυνε απ’ ευθείας ο Ίδιος τον λαό Του. Ακολούθησε η περίοδος τών Βασιλέων, επειδή οι Εβραίοι ήθελαν βασιλείς, όπως τα άλλα έθνη, και άρχισε να μειώνεται η σχέση τού λαού με τον Θεό. Εμφανίζονται οι Προφήτες, οι οποίοι διαφυλάσσουν την παράδοση. Μετά την επιστροφή από την Βαβυλώνια αιχμαλωσία σχεδόν χάνονται οι Προφήτες και επικρατούν οι Ιερείς, οι οποίοι κάτι κρατάνε, αλλά μετά την Βαβυλώνια αιχμαλωσία μέχρι την έλευση τού Χριστού υπήρχε περίοδος προσμονής τής λυτρώσεως, ήταν περίοδος κυοφορίας, ανέμεναν κάτι καινούριο και ο λαός βογγούσε και αναζητούσε Μεσσία.

Βέβαια, στην Παλαιά Διαθήκη, όπως λέει ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο μεσσίας ήταν άνθρωπος, αφού μεσσίας θα πη χριστός, δηλαδή κεχρισμένος, αυτός που χριόταν με λάδι. Οι βασιλείς ήταν οι μεσσίες, ήταν άνθρωποι που εχρίοντο. Ο Χριστός γίνεται μεσσίας μετά την ενανθρώπηση, όταν εχρίσθη η ανθρώπινη φύση από την θεία φύση. Στην Παλαιά Διαθήκη ζητούσαν κάποιον να έλθη να τους σώση. Ποιος θα ήταν αυτός; Και ο λαός βογγούσε, ήταν οι πόνοι τής κυοφορίας και τού τοκετού. Και εμφανίζεται ο Χριστός.

Είναι εύκολο να αναγνωρίσης τον Χριστό; Λέμε εμείς ότι Τον ακολούθησαν οι πρώτοι Μαθητές. Τους είπε ο Χριστός: «Δεύτε οπίσω μου και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων» (Ματθ. δ', 19). Αλλά πρέπει να είναι κανείς τρελός για να το κάνη αυτό. Δηλαδή, εμφανίζεται κάποιος και λέει: «ελάτε κοντά μου για να αλλάξουμε τους ανθρώπους». Εμείς θα πηγαίναμε; Θα μάς έλεγε: «ελάτε κοντά μου και θα γυρίσουμε όλον τον κόσμο». Τι θα λέγαμε; Τρελός είσαι; Ποιος το κάνει αυτό;

Οι Απόστολοι Τον ακολούθησαν από εμπειρία που είχαν, διότι αναζητούσαν την έλευση τού Χριστού, ήταν μαθητές τού Ιωάννου τού Προδρόμου και περίμεναν. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος κήρυττε και έλεγε ότι έρχεται η Βασιλεία τού Θεού και αυτοί περίμεναν και είδαν.

Κοιτάξτε την πρώτη αποκάλυψη. Ο Ανδρέας και ο άλλος μαθητής, που πρέπει να ήταν ο Ιωάννης, ήταν μαζί με τον Γέροντά τους. Γέροντάς τους ήταν ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο οποίος τους είπε: «Ίδε ο αμνός τού Θεού» (Ιω. α', 29 και 36). Τι βλέπουμε εδώ; Βλέπουμε ότι αυτοί αναζητούσαν την Βασιλεία τού Θεού, δεν άκουσαν κάποια στιγμή εντελώς τυχαία «ελάτε και φεύγουμε, ελάτε πίσω μου και θα σάς κάνω αλιείς ανθρώπων», αλλά αυτοί ήταν στην προοπτική αυτή, ήταν στην κάθαρση και στον φωτισμό και είχαν Γέροντα, έναν μεγάλο ασκητή, τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Και εκείνος τους υποδεικνύει: «Ίδε ο αμνός τού Θεού». Να τος, όχι ο μεσσίας, να τος ο αμνός τού Θεού, όπως προφήτευσε ο Προφήτης Ησαΐας, που θα θυσιασθή. Και Τον ακολούθησαν. Και «στραφείς» λέει, ο Χριστός τους είπε «τι ζητείτε»; Τού απάντησαν: «Κύριε, πού μένεις;» Εκείνος είπε: «Έρχεσθε και ίδετε». Και είδαν πού μένει και έμειναν κοντά Του την ημέρα εκείνη (Ιω. α', 35-40).

Ερμηνεύει ο ιερός Θεοφύλακτος, Αρχιεπίσκοπος Βουλγαρίας, αναλύοντας αυτό το περιστατικό, ότι εδώ έχουμε ένα μικρό Θαβώρ, αφού υπάρχουν πολλές αποκαλύψεις τής θεότητος τού Χριστού στην ζωή τού Χριστού. Ο Ανδρέας και ο Ιωάννης ήταν μαθητές τού αγίου Ιωάννου τού Προδρόμου και αξιώθηκαν να γνωρίσουν πνευματικά τον Χριστό.

Όταν κανείς έχη την διάθεση να πράττη αυτά που θέλει ο Θεός, ακούει τον πνευματικό του πατέρα, τον Γέροντά του, σημαίνει ότι αποβάλλει το γνωμικό θέλημα. Όχι ό,τι θέλω εγώ, αλλά ό,τι μού πει ο Γέροντας. Και σε κάποια στιγμή ο Γέροντας λέει: Να τος, αυτός είναι ο Υιος τού Θεού. Αμέσως τους αποδεσμεύει και πηγαίνουν στον Χριστό. Άρα Τον ακολουθούν.

Τότε, ενώ οι δύο Μαθητές ακολουθούσαν τον Χριστό, ο Χριστός στράφηκε και τους είδε. Το ότι ο Χριστός έστρεψε το πρόσωπό Του, τους είδε και Τον είδαν, σημαίνει ότι τους αποκάλυψε μία ακτίνα τής θεότητός Του. Λέμε «μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου από τού παιδός σου». Η αποστροφή τού προσώπου είναι πτώση, είναι σκοτασμός. Το να δη κανείς το πρόσωπο τού Θεού είναι μία εμπειρία θεώσεως. Το να πη, όπως λέει η Γραφή, «στραφείς και θεασάμενος αυτούς», σημαίνει ότι τους αποκάλυψε την θεότητά Του. «Εγώ είμαι αυτός που σάς είπε ο Γέροντάς σας». Και αυτοί αμέσως είπαν: «Κύριε, πού μένεις;». Και λέει ο ιερός Θεοφύλακτος: Πού έμενε ο Χριστός; Όταν αργότερα Τον ρώτησε κάποιος «Κύριε, θα σε ακολουθήσω όπου κι αν απέλθης», ο Χριστός είπε: «αι αλώπεκες φωλεούς έχουσι και τα πετεινά τού ουρανού κατασκηνώσεις, ο δε υιος τού ανθρώπου ουκ έχει πού την κεφαλήν κλίνη» (Ματθ. η', 20). Δεν είχε τόπο. Και πήγαν λέει, στον τόπο όπου έμενε. Και πού έμενε; Τους οδήγησε στην θεωρία. Γιατί; Διότι ο τόπος τού Χριστού, λέει ο ιερός Θεοφύλακτος, είναι η θεωρία, το φως τού Θεού είναι ο τόπος Του, «φως οικών απρόσιτον», ο Θεός κατοικεί στο απρόσιτο φως. Τους οδήγησε στην θεωρία και αμέσως μετά ακολούθησαν. Δεν είναι ελάτε και φεύγουμε, αλλά προηγήθηκε η εμπειρία.

Πρώτον, προσκολλήθηκαν στον Γέροντά τους, τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Εκείνος τους υπέδειξε να Τον ακολουθήσουν. Τον ακολουθούν με πίστη, με υπομονή, με διάθεση, με αγώνα. Εκείνος στρέφει το πρόσωπό Του και τους δείχνει κάτι, τους αιχμαλωτίζει, Τον ακολουθούν και τους οδηγεί στην θεωρία. Έ, μετά γίνεται κανείς Μαθητής τού Χριστού. Δεν είναι ότι τυχαία έγιναν Μαθητές τού Χριστού, έτσι μια μέρα, αλλά μέσα από εμπειρία έγιναν Μαθητές τού Χριστού και είδαν όλα εκείνα τα οποία έδειξε ο Χριστός κηρύττοντας τρία ολόκληρα χρόνια και στον Σταυρό και στην Γεσθημανή οι τρεις από αυτούς.

Και μετά την πτώση τους, γιατί Τον αρνήθηκαν ή κρύφτηκαν, κατά την διάρκεια τού Πάθους Του έφυγαν από κοντά Του, αλλά τελικά παρέμειναν πάντα ενωμένοι. Και ο Πέτρος έκανε αυτό που έκανε, αλλά μετανόησε και παρέμεινε στον όμιλο τών Μαθητών. Και μετά εμφανίζεται ο Χριστός και τους επιβραβεύει και τους συγχωρεί και τους δίνει το Άγιο Πνεύμα να συγχωρούν αμαρτίες.

Οι μοναχοί ως ενδοκρινείς αδένες στο Σώμα τής Εκκλησίας

Κάνουμε λάθη στην ζωή μας, αλλά παραμένουμε στην Εκκλησία, δεν φεύγουμε από την Εκκλησία. Η Εκκλησία δεν είναι κανενός, είναι τού Χριστού, είναι το Σώμα τού Χριστού και εμείς είμαστε μέλη τής Εκκλησίας. Και αν μερικοί κάνουμε λάθη, δεν μπορούν οι άλλοι να φεύγουν, πρέπει να παραμείνουν στην Εκκλησία. Γιατί οι άγιοι δια μέσου τών αιώνων είναι οι ενδοκρινείς αδένες. Έχουμε τους αδένες μέσα στο σώμα μας, αλλά δεν τους βλέπουμε εμείς και δεν πονάνε όταν έχουν πρόβλημα, αλλά τελικά αυτοί διαμορφώνουν όλο το σώμα. Κάθε μοναχός στο κελί του δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας καλός ενδοκρινής αδένας μέσα στην Εκκλησία. Ας κάνουν ό,τι θέλουν οι άλλοι, οι μεγάλοι και τρανοί και οι Επίσκοποι και οι Σύνοδοι. Όπως τώρα φάγαμε, η τροφή εισήλθε μέσα στο σώμα, το σώμα κρατά ό,τι θέλει και το άλλο το αποβάλλει. Μέσα στην Εκκλησία ο Θεός κρατά αυτό που θέλει, και η Εκκλησία κρατά αυτό που θέλει και αποβάλλει όλα τα άλλα τα άχρηστα. Επομένως, θέλω να πω ότι είμαστε ενδοκρινείς αδένες, και εσείς μέσα στο Μοναστήρι και εμείς στον κόσμο, που προσπαθούμε να ζούμε σαν σε Μοναστήρι.

Διάβασα τώρα τελευταία κάτι που έλεγε ο Γέροντας Σωφρόνιος στους μοναχούς του. Έλεγε: «κοιτάξτε, τώρα τελευταία χρησιμοποιώντας την αγγλική γλώσσα βρήκα περίπου τι είμαστε εμείς οι μοναχοί. Το Μοναστήρι και ο Ναός είναι το living room, το δωμάτιο στο οποίο μένουμε και γευόμαστε την ζωή τής αθανασίας. Το κελί είναι το waiting room, είναι το δωμάτιο τής αναμονής τού θανάτου. Μένουμε στο living room και αναμένουμε το θάνατο ως το ακρωτήριο τής Καλής Ελπίδος. Γι’ αυτό και ο μοναχισμός, έλεγε ο Γέροντας Σωφρόνιος, είναι «η σχολή τής αιωνιότητος», είναι και η αποστολική ζωή, είναι και η ζωή τής αιωνιότητος, γιατί από τώρα ζούμε το αιώνιο και αναμένουμε το αιώνιο. Αυτή είναι η αποστολική ζωή.

Συγγνώμη αν είπα πολλά. Δεν είχα σκοπό να πω τίποτε σήμερα, αλλά με τις ευχές τού Γέροντα που μού είπε να μιλήσω, μού έδωσε την ευχή και μού γέννησε λόγο.

Ηγούμενος Καρακάλλου π. Φιλόθεος:

Ευχαριστούμε, Σεβασμιώτατε. Πώς να σάς ευχαριστήσουμε που κάνατε τόσο κόπο να έρθετε από την μακρινή μητροπολιτική σας επαρχία με τόσο κόπο και μάλιστα με το ατύχημα που ο πειρασμός πήγε να φέρη, σάς τραυμάτισε, αλλά εν τούτοις μάς ευφράνατε και με τις αρχιερατικές λειτουργίες, κυρίως χθες στην μνήμη τών κορυφαίων Αποστόλων, με τα εμπνευσμένα σας λόγια που ακούραστος μάς νουθετείτε και μάς δώσατε την χαρά. Σάς ευχαριστούμε θερμότατα.

Οι Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος και οι Δώδεκα να πλουτίσουν ακόμη την Χάρη σας, που προσφέρετε τόσα στην Εκκλησία μας με τον προφορικό σας λόγο, αλλά και με το γραπτό σας λόγο κυρίως, που έχει ανάγκη σήμερα η Εκκλησία μας, η θεολογία μας, η ακραιφνής, η ορθόδοξος, η αποστολική θεολογία που με την Χάρη τού Θεού εσείς υπηρετείτε, περισσότερο που σήμερα πολεμείται, που σήμερα νοθεύεται, που σήμερα, όπως βλέπουμε μετά λύπης πού οδηγούμαστε και από πανεπιστημιακούς και από θεολόγους και από Επισκόπους ακόμη. Η Εκκλησία μας σάς έχει ανάγκη ακόμη.

Οι Άγιοι Απόστολοι να σάς δίνουν δύναμη να εργαστήτε ακόμα, μάλλον τώρα ίσως ξεκινά η ανάγκη. Ταπεινά ευχόμαστε να σάς δώσουν δύναμη και ενίσχυση οι Άγιοι Απόστολοι που ήρθατε και κοπιάσατε πολύ περισσότερο.

Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος:

Γέροντα, νομίζω ότι δεν με έχει ανάγκη η Εκκλησία, εγώ έχω ανάγκη τής Εκκλησίας. Ο Θεός δεν μάς έχει καμία ανάγκη. Εμείς έχουμε ανάγκη τής Εκκλησίας. Ο Σωτήρας τής Εκκλησίας είναι ο Χριστός. Εμείς δεν είμαστε σωτήρες τής Εκκλησίας και άλλωστε ξέρετε τα μοναχικά τάγματα τής Δύσεως, φραγκισκανοί, δομηνικανοί, δημιουργήθηκαν στην προοπτική να σώσουν την καταρρέουσα Εκκλησία τής Δύσεως τότε. Εμείς εδώ δεν αγωνιζόμαστε να σώσουμε την Εκκλησία, αλλά παραμένουμε στην Εκκλησία για να ζούμε.

Ο Γέροντάς σας, αγαπητοί μοναχοί, είναι ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, να κάνετε υπακοή και εκείνος θα σάς λέη: «Ίδε ο αμνός τού Θεού», και θα δήτε και εσείς τον Θεό. Ευχαριστώ πολύ.