Kεφάλαιο 6ο Περιεχόμενα Kεφάλαιο 8ο
Πώς έγινε ο Πάπας "αλάθητος"
Σύνοδος και ιστορία
Στο κεφάλαιο ΣΤ’ (σελ. 139-149) ερευνάται η (συνοδική) συζήτηση για το αλάθητο επί τη βάσει της ιστορικής επιστήμης. Κατά τον συγγραφέα ο αριθμός των επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων για το αλάθητο ξεπερνά το θαυμαστό σύνολο των 200! Η όλη υπόθεση όμως έχει μόνο φαινομενική σοβαρότητα· στην ουσία πρόκειται για μια φάρσα.
Η πλειοψηφία, στηριζόμενη στην παράδοση και στην Γραφή, για να αποδείξει το αλάθητο ως εκκλησιαστική πίστη, επικαλείται tacite (σιωπηλώς) την μαρτυρία της Ιστορίας. Τα επιχειρήματα όμως της πλειοψηφίας δεν συμφωνούν με την ιστορική πραγματικότητα, διότι στηριζόταν σε κείμενα μη γνήσια, νοθευμένα, (π.χ. Ψευδοϊσιδώρειες Διατάξεις κ.λπ.). Μπορεί βέβαια να μη χρησιμοποιούσαν οι της πλειοψηφίας απ’ ευθείας παρόμοια κείμενα, στήριζαν όμως τις γνώμες τους σε απόψεις θεολόγων, που είχαν χρησιμοποιήσει σαν βάση τα κείμενα αυτά. Επίσης τα επιχειρήματα της πλειοψηφίας έπασχαν από αναχρονισμό: έβλεπαν το παρελθόν υπό το πρίσμα του παρόντος. Ήδη όμως είχε επικρατήσει στους κόλπους του Παπισμού μια εσφαλμένη και ιστορικά απόβλητη γνώμη περί παραδόσεως. Από τα μέσα κυρίως του ιθ’ αι. καλλιεργήθηκε συστηματικά η άποψη, ότι αυτό που διδάσκει η Εκκλησία (ο Παπισμός εν προκειμένω) ισχύει ως θεία παράδοση. Έτσι άλλωστε «εδογματίσθη» η «άσπιλος σύλληψις της Θεοτόκου» το 1854. Η βάση του συλλογισμού ήταν: αφού η Εκκλησία σήμερα πιστεύει και διδάσκει την άσπιλο σύλληψη, πρέπει η «αλήθεια» αυτή να έχει και προηγουμένως πιστευθή και κηρυχθή... Το δόγμα αυτό έλαβε κατόπιν υποβολής σχετικής ερωτήσεως στους επισκόπους 546 θετικές και 56 αρνητικές απαντήσεις, τις τελευταίες ιδίως από καθηγητές της Γερμανίας. Χωρίς καμμιά όμως συζήτηση έγινε δεκτό.
Ο αρχιεπίσκοπος του Ουεστμίνστερ Μάννιγκ μάλιστα διατύπωσε κατά την διάρκεια της Συνόδου τη θεωρία, ότι υπήρχε αντίθεση μεταξύ παραδόσεως και ιστορίας. Η παράδοση είναι θεία, η ιστορία ανθρώπινη. Η παράδοση δεν μπορούσε με βάση την ιστορία ούτε να επιβεβαιωθή, ούτε να απορριφθή. Η διδακτική εξουσία – εγγυητής της εκκλησιαστικής παραδόσεως – είναι υπέρ την ιστορία και ανεξάρτητη από αυτήν. Μόνο λοιπόν η διδακτική εξουσία της Εκκλησίας μπορεί να αποφασίσει, τι είναι παράδοση. Στον Μάννιγκ και στον κύκλο του άλλωστε αποδίδεται η φράση: «Το δόγμα ενίκησε την ιστορία!».
Οι αντίπαλοι του αλαθήτου είχαν μία εντελώς διαφορετική σχέση με την ιστορία. Όχι μόνο αναγνώριζαν την σημασία της ιστορικής επιστήμης, αλλά φρόντιζαν να στηρίζονται σε γνήσια κείμενα, ιδιαίτερα προερχόμενα από τους πρώτους αιώνες. Στην Σύνοδο έλαβαν άλλωστε μέρος γνωστοί ιστορικοί (Χέφελε, Ράουσερ, Μαρέ, Ντέλλιγκερ κ.λπ.). Ο Ιγνάτιος φον Ντέλλιγκερ ήταν ο σπουδαιότερος πολέμιος του αλαθήτου για καθαρά ιστορικούς λόγους. Κατ’ αυτόν η Εκκλησία δεν είχε το δικαίωμα να δογματοποιήσει κάτι, που δεν απαντά ούτε στην Γραφή, ούτε στην παράδοση. Αυτός θα διακηρύξη: «Ιστάμεθα επί του σταθερού εδάφους της ιστορίας, των μαρτυριών, των γεγονότων».
Και ένας άλλος επιφανής ιστορικός, ο επίσκοπος Ιωσήφ Χέφελε, ακολούθησε τον Ντέλλιγκερ στην επιστημονική αντίδραση κατά του αλαθήτου. Επίσης ο καρδινάλιος Τζων Χένρυ Νιούμαν χαρακτήρισε το αλάθητο σκάνδαλο, όπως επίσης τον τρόπο δογματοποιήσεώς του. Βέβαια αργότερα (1875) διαφοροποίησε την στάση του έναντι του Ντέλλιγκερ, που έμεινε συνεπής μέχρι τέλους. Γενικά στην Α’ Βατικανή το ζήτημα της ιστορικής εξελίξεως του δόγματος δεν έπαιξε τον παραμικρό ρόλο. Νομίσθηκε αντίθετα, ότι η «μαγική» φράση «εκ καθέδρας» μπορούσε να διορθώσει κάθε αδυναμία του νέου δόγματος. Μόνον οι «εκ καθέδρας» αποφάνσεις του πάπα είναι αλάθητες. Άλλο βέβαια, αν και αυτή η φράση ήταν ολότελα άγνωστη στην παράδοση μέχρι τον 16ο αι. Έτσι, καλυμμένο πίσω από την αοριστία των όρων, πιστεύθηκε ότι το αλάθητο δεν θα μπορούσε να έλθει σε αντίθεση προς την ιστορία. Με πολλή ειρωνεία και χιούμορ είπε κάποιος σύγχρονος: «Όλες οι αλάθητες αποφάνσεις είναι πράγματι αληθινές, καμία απόφανση όμως δεν είναι πραγματικά αλάθητη»!
Kεφάλαιο 6ο Περιεχόμενα Kεφάλαιο 8ο
Δημιουργία αρχείου: 19-2-2005.
Τελευταία ενημέρωση: 19-2-2005.