Ουνία Πρόσωπο και Προσωπείο. 5. Η γένεση της Ουνίας

	Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας Έρευνα για το κτιστό και το Άκτιστο	Βιβλία

Η άποψη για τη γένεση της ιδέας της Ουνίας ήδη τον 13ο αιώνα, γίνεται σήμερα σχεδόν καθολικά δεκτή. Η άποψη αυτή θεμελιώνεται στην ορθότατη θέση, ότι πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη σύλληψη της ιδέας και την πραγμάτωσή της σταδιακά ως τη στιγμή, που το όνομα Ουνία θα δηλώνει συγκεκριμένη κοινότητα ανατολικών Χριστιανών, ενωμένων με τη Ρώμη. Κατά μία ελάχιστα πιθανή άποψη πρώτοι Ουνίτες είναι οι Ενωτικοί του Βυζαντίου/Ρωμανίας μετά το σχίσμα (1054), αποκαλούμενοι διαφορετικά «λατινόφρονες».

Αν όμως κοινότητες ουνιτικές εμφανίζονται από τον 16ο αιώνα, ως καρπός συγκεκριμένων προσηλυτιστικών ενεργειών της Ρώμης, δεν είναι ορθή η άποψη, ότι και η ιδέα είναι τόσο νέα. Κατά τον Μ. Γεδεών η ιδέα της Ουνίας εμφανίζεται μεν προ του 1204, ουνιτική κοινότητα όμως επί Μιχαήλ Παλαιολόγου (μετά το 1274). Είναι όμως γεγονός, ότι οι σταυροφόροι της δ΄ Σταυροφορίας μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1204) προώθησαν την ιδέα της Ουνίας και την έθεσαν σε εφαρμογή.

Κατά τον αείμνηστο ιστορικό αρχιμ. Βασίλειο Στεφανίδη η ιδέα της Ουνίας απαντά για πρώτη φορά στη δ΄ Σύνοδο του Λατερανού (1215). Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ μια δυναμική μεν αλλά και κοσμικού φρονήματος μορφή, είναι πνευματικός πατέρας της Ουνίας, όπως και της ιεράς εξετάσεως, αφού αυτός περιβάλλει με την «Εκκλησιαστική» καταξίωση και τις δύο. Λίγα χρόνια πριν (1204) είχε αλωθεί και καταστραφεί η Κωνσταντινούπολη από τις ορδές των φράγκων σταυροφόρων, με την ευλογία και υποστήριξη του ίδιου Πάπα. Αυτό που δεν πέτυχε η δύναμη των όπλων και ο βίαιος εκλατινισμός ανέλαβε να το επιτύχει η μέθοδος της Ουνίας, ενεργώντας ως μηχανισμός απάτης και «δούρειος ίππος» μεταξύ των ανατολικών Χριστιανών.

Το κείμενο του σχετικού κανόνος είναι το ακόλουθο: «Εάν σε κάποια περιοχή ζουν διάφορα έθνη με διαφορετικές γλώσσες και εκκλησιαστικούς ρυθμούς (Ritus), ο Επίσκοπος να εκλέξει άξιους άνδρες, οι οποίοι θα τελούν για κάθε μια εθνότητα τη θεία λατρεία στη γλώσσα και το ρυθμό της». Κατά τον αείμνηστο καθηγητή Ιωάννης Καρμίρη στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η βούλα του Πάπα Ιννοκεντίου Δ΄ (1254-1243) στα 1254, η οποία και πάλι έκανε δεκτά τα έθιμα των ανατολικών, με σκοπό όμως την βαθμιαία κατάργησή τους και τον πλήρη εκλατινισμό τους.

Οι πρώτοι αληθινοί Ουνίτες είναι οι ενωτικοί του Βυζαντίου, που υπέγραψαν και αποδέχθηκαν την ψευδοσύνοδο της Φλωρεντίας (1439), μένοντας με την αυταπάτη, ότι διατήρησαν τη συνέχειά τους και την Ορθόδοξη παράδοσή τους. Εδώ δε, πρέπει να σημειωθεί, ότι η Ουνία δεν εξυπηρετεί μόνο τον Παπισμό, που μέσω αυτής επιτυγχάνει ευκολότερα τη διείσδυσή του, αλλά δίνει ένα άλλοθι και στους δικούς μας δυτικίζοντες ενωτικούς, για να αποφεύγουν τη μομφή του προδότη των πατρίων. Με το πρόσχημα της διατηρήσεως των εξωτερικών τύπων καλύπτουν την απεμπόληση της παραδόσεως και του εθνισμού τους.

Η Ουνία συνδέθηκε στην ιστορική εφαρμογή της με ένα δογματικό μινιμαλισμό. Αυτό, δηλαδή, που απαιτήθηκε από τη Ρώμη ήταν η αποδοχή των παπικών δογμάτων (πρωτείου και αλαθήτου). Αυτό σημαίνει αποδοχή του παπικού θεσμού, που αποτελεί την απόλυτη βάση του παπικού οικοδομήματος. Και μόνο αυτό είναι αρκετό να δείξει, πόσο απέχει από του να είναι Εκκλησία ο Παπισμός. Βέβαια, όπως ήδη έχει λεχθεί, οι Ουνίτες τελικά καταφάσκουν όλα τα δόγματα της Λατινικής Εκκλησίας, μένοντας μόνο τυπικά εξωτερικά συνδεδεμένοι με την Ορθόδοξη παράδοση. Σωτηρία όμως για τον Παπισμό είναι ουσιαστικά η αναγνώριση του Πάπα, δείγμα και αυτό της αντιεκκλησιαστικότητάς του. Η σκοπιμότητα, μάλιστα, που κυριαρχεί στην περίπτωση των Ουνιτών, φαίνεται και από το γεγονός, ότι ενώ ο λατινικός κλήρος ακολουθεί την υποχρεωτική αγαμία, στους κληρικούς των Ουνιτών θα επιτραπεί να είναι νυμφευμένοι, για να διευκολύνεται προφανώς ο εξουνιτισμός. Συμπερασματικά, λοιπόν:

Η Ιερά Εξέταση συνδέεται με την αρχή της αλάθητης ηγεσίας (αλάθητο του Πάπα, Infallibilitas), που θεμελιώθηκε «δογματικά» από τον κορυφαίο σχολαστικό του μεσαίωνα Θωμά Ακινάτη († 1274). Το υπόβαθρο του παπικού αλαθήτου είναι η φραγκική ερμηνεία και χρήση της περί προορισμού διδασκαλίας του Αυγουστίνου, σε πλαίσια κοσμικά πολιτικά. Η Ουνία απορρέει από την απαίτηση επιβολής του άλλου βασικού παπικού δόγματος, του πρωτείου εξουσίας, μέσα στον Χριστιανικό κόσμο. Συγκεκριμενοποιείται και δραστηριοποιείται τον 16ο αιώνα, διότι τότε έλαβε χώρα γεγονός τεράστιας σημασίας: Γένεση του Προτεσταντισμού (1517). Ο Παπισμός αναζητεί στήριγμα στην ανατολή, για να εξισορροπηθεί η αμφισβήτησή του στη Δύση.