Οι Μάρτυρες τού Ιεχωβά (και γενικώς η πλειονότης τών ετεροδόξων), προκειμένου να απορρίψουν την χρήση τών εικόνων ως δήθεν αντιγραφική, ένα από τα χωρία που επικαλούνται έχει σχέση με την δευτέρα από τις δέκα εντολές που έχει ως εξής: «Μη κάμεις εις σεαυτόν είδωλον, μηδέ ομοίωμα τινός, όσα είναι εν τω ουρανώ άνω ή όσα εν τη γη κάτω, ή όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γής·  μη προσκυνήσης αυτά, μηδέ λατρεύσης αυτά» (Έξοδ. 20:4-5 Ο΄).

Ο Θεός δηλαδή απαγορεύει να κατασκευασθεί ομοίωμα (περιλαμβανομένου και τών αγγέλων που είναι ‘εν τώ ουρανώ άνω’) και να λατρεύεται ως είδωλο, διότι θέλει να προστατεύσει τον λαό Του από την ειδωλολατρία. Αυτό το ομολογεί και η Σκοπιά γράφοντας: «Ο Νόμος του Θεού απαγόρευε να κατασκευάζονται αναπαραστάσεις ως αντικείμενα λατρείας» (Σκοπιά 01.07.2002, σελ.6). Παρόλο όμως την κατηγορηματική απαγόρευση, ο ΙΔΙΟΣ ο Θεός αργότερα υποδεικνύει εις τον Μωυσή να κατασκευάσει δύο χρυσά Χερουβείμ και να τα τοποθετήσει εις τα άκρα τού ιλαστηρίου τής κιβωτού (Έξοδ. 25:17-18). Προτρέπει μήπως ο Θεός σε ειδωλολατρία; Σημειωτέον δε ότι ο Παύλος τα αποκαλεί ένδοξα Χερουβείμ (Εβρ.9:5).

   Το ίδιο έκανε και ο Σολομών εις τον Ναόν που έκτισε για τον Θεό [Β΄ Βασ. 6: 23-28 (Γ΄ Βασ. Ο΄) και Β΄ Χρον. 3:7, 10-11 (Β΄ Παρ. Ο΄)].  Όλοι δε οι τοίχοι εσωτερικά κι εξωτερικά τού Ναού είχαν αναπαραστάσεις γλυπτών Χερουβείμ και φοινίκων [Β΄ Βασ. 6:29 (Γ΄ Βασ. Ο΄)]. Αυτό σημαίνει, ότι επιτρέπεται η κατασκευή και χρήση μέσων που διευκολύνουν την δική Του λατρεία. Κάτι βεβαίως που και η ΙΔΙΑ η Σκοπιά αναγκάζεται να παραδεχθεί σε άρθρο της με τον τίτλο «Τα Χερουβείμ στη Λατρεία του Ισραήλ - Γιατί Δεν Είναι Ειδωλολατρία; Δεν είναι όλες οι εικόνες είδωλα» που εδημοσιεύθη εις το περιοδικό Σκοπιά 01.02.1981, σελ.28-30. Άρα εφόσον η ΙΔΙΑ η Σκοπιά παραδέχεται ότι τα Χερουβείμ εξυπηρετούσαν την λατρεία προς τον Θεό, τότε είναι ψευδής και παραπλανητικός ο μεταγενέστερος ισχυρισμός της ότι «Είναι αλήθεια ότι πολλοί επιμένουν πως η χρήση αναπαραστάσεων στη λατρεία δεν είναι ειδωλολατρία» (Σκοπιά 01.07.2002, σελ.6). Μέσα στους «πολλούς» δεν περιλαμβάνεται και η Σκοπιά που παραδέχθηκε το 1981 ότι η κατασκευή μέσων διευκολύνουν την λατρεία προς τον Θεό;

ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ Η ΣΚΟΠΙΑ ΠΑΡΟΔΗΓΕΙ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

   Εις την παράγραφο που ακολουθεί η Σκοπιά γράφει το εξής εκπληκτικό: «Εντούτοις, παραμένει το ερώτημα: Επιδοκιμάζει ο Θεός τη χρήση εικόνων με σκοπό ακόμη και την αποκαλούμενη έμμεση απόδοση ευλαβικού σεβασμού; Πουθενά δεν εγκρίνει η Γραφή κάτι τέτοιο. Όταν οι Ισραηλίτες έστησαν ένα ομοίωμα μοσχαριού, για να αποδώσουν δήθεν λατρευτικό σεβασμό στον Ιεχωβά, εκείνος εξέφρασε την έντονη αποδοκιμασία του λέγοντας ότι είχαν αποστατήσει. Έξοδος 32:4-7» (Σκοπιά 01.07.2002, σελ.6).

   Η Σκοπιά εδώ κάνει κάτι το επιεικώς απαράδεκτο, διότι προκειμένου να απορρίψει την τιμητική προσκύνηση τών εικόνων, φέρνει ένα παράδειγμα λατρευτικής προσκυνήσεως!!! Κι επειδή πρόκειται για καθαρά περιστατικό λατρευτικής προσκυνήσεως, εφόσον θεοποιήθηκε ο χρυσούς μόσχος («ούτοι είναι οι θεοί σου» Έξοδ. 32:4), προσθέτει την λέξη ‘δήθεν’, για να παροδηγήσει τούς αναγνώστες να πιστέψουν, ότι τελικά δεν πρόκειται για περιστατικό θεοποιήσεως τού ‘χρυσού μόσχου’, κι άρα λατρευτικής προσκυνήσεως, αλλά για απλή τιμητική προσκύνηση, παρόμοια με αυτήν που αποδίδουμε κι εμείς εις τις εικόνες!!! Κι εφόσον ο Θεός απεδοκίμασε την συγκεκριμένη (τιμητική κατά την Σκοπιά) προσκύνηση, άρα απορρίπτει και την τιμητική προσκύνηση εις τα εικονιζόμενα πρόσωπα!!!

ΛΕΠΤΟΜΕΡΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥΣ Α:23

   Άλλο ένα επίσης χωρίο που επικαλούνται οι Μάρτυρες τού Ιεχωβά προκειμένου να μάς πείσουν ότι οι εικόνες είναι είδωλα (και άρα καταδικαστέες υπό τού Θεού), είναι αυτή την φορά από την Καινή Διαθήκη και αφορά εις την προς Ρωμ.1:23 που αναφέρει τα εξής: «και ήλλαξαν την δόξαν τού αφθάρτου Θεού εν ομοιώματι εικόνος φθαρτού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών».

   Ο Απόστολος εδώ ομιλεί αφ’ ενός για ‘την δόξαν του αφθάρτου Θεού’ και αφ’ ετέρου περί ‘εικόνος φθαρτού ανθρώπου’. Υπάρχει δηλαδή αντιστοιχία μεταξύ τών λέξεων ‘δόξα’ και ‘εικόνα’, οι οποίες όμως λέξεις δεν είναι μόνον αντίστοιχες αλλά και συνώνυμες. Το ότι η λέξη ‘δόξα’ σημαίνει την εικόνα ή μορφή, αυτό φαίνεται από πολλά εδάφια τής Γραφής. Το πιο χαρακτηριστικό από αυτά είναι το Α΄ Κορ. 11:7 «ανήρ μεν γαρ ουκ οφείλει κατακαλύπτεσθαι την κεφαλήν, εικών και δόξα Θεού υπάρχων· γυνή δε δόξα ανδρός εστι». Επειδή εις αυτό το εδάφιο οι λέξεις ‘εικόνα’ και ‘δόξα’ είναι συνώνυμες, γι’ αυτό τον λόγο εις την τελευταία πρόταση, ο Απόστολος, επαναλαμβάνει την μία μόνο από αυτές (‘δόξα’) ενώ η άλλη παραλείπεται.

   Η λέξη ‘εικόνα’ στην Γραφή χρησιμοποιείται κατά δύο τρόπους. Πρώτον, δηλώνει την ίδια την φύση ή το ίδιο το πράγμα εις το οποίο αναφέρεται, π.χ. «το δε εξ αυτών απόβλημα εις ουθέν εύχρηστον, ξύλον σκολιόν και όζοις συμπεφηκός, λαβών έγλυψεν εν επιμελεία αργίας αυτού και εμπειρία συνέσεως ετύπωσεν αυτό, απείκασεν αυτό εικόνι ανθρώπου» (Σοφ.Σολομ. 13:13) δηλαδή «Ένα από τα ξύλινα απορρίμματα, τελείως άχρηστο, ξύλο στραβό, γεμάτο από ρόζους, το πήρε (ο ειδωλολάτρης) και το σκάλισε με επιμέλεια, όταν δεν είχε κάτι άλλο να κάνει, και με την σοφή πείρα του, έδωσε εις αυτό ορισμένο τύπο, έκανε δηλαδή αυτό όμοιο με άνθρωπο». (Ο ειδωλολάτρης δηλ. εσχημάτισε ανθρώπινη μορφή, άνθρωπο εις αυτό).

   Δεύτερον, δηλώνει την εικόνα που είναι ΕΞΩ από την φύση ή την ουσία τού πράγματος που αναφέρεται, π.χ. «Επιδείξατέ μοι το νόμισμα του κήνσου. Οι δε προσήνεγκαν αυτω δηνάριον. Και λέγει αυτοίς· Τίνος η εικών αύτη και η επιγραφή;» (Ματθ. 22:19-20) δηλαδή «Δείξτε μου το νόμισμα τού φόρου. Τότε αυτοί τού φέρνουν ένα δηνάριο. Και τούς λέγει: ‘Τίνος είναι η εικόνα αυτή και η επιγραφή;’» (Η εικόνα δηλαδή τού Καίσαρος είναι διαφορετική από αυτόν τον ίδιο).

    Εις την φράση λοιπόν ‘εικόνος φθαρτού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών’, η λέξη ‘εικόνα’ χρησιμοποιείται με την έννοια με την όποια χρησιμοποιείται εις την πρώτη περίπτωση, δηλαδή εις την παράθεση από το βιβλίο τής Σοφίας Σολομώντος κι έχει σχέση με την ίδια την φύση και την ουσία τού πράγματος. Σημαίνει δηλαδή εικόνα εν τοις πράγμασι, δηλαδή εικόνα ΜΕΣΑ στα πράγματα και ΟΧΙ εικόνα εν τη τέχνη, δηλαδή με την μορφή τής τέχνης, όπως είναι οι εικόνες που κρεμάμε εις τούς τοίχους. Εις το υπό έρευνα χωρίο, η εικόνα εν τη τέχνη εκφράζεται με άλλη λέξη, με την λέξη ‘ομοίωμα’.

   Όπως ο άνθρωπος, τα πετεινά, τα τετράποδα και τα ερπετά έχουν ‘εικόνα’ ή μορφή κατωτέρας φύσεως, έτσι και ο Θεός έχει εικόνα ή μορφή ανωτέρας φύσεως. Είναι η πνευματική εικόνα ή μορφή τού Θεού. Η ‘εικόνα’ ή ‘μορφή’ τού Θεού εκφράζει την πνευματική φύση ή ουσία Του. Ρητώς η Γραφή κάνει λόγο περί ‘εικόνας’ και ‘μορφής’ τού Θεού. Γεν.1:26-27 «ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν...και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν».

«Εικόνα» είναι η μορφή τού Θεού σε αυτή την ίδια την ουσία, όχι χωριστά από την ουσία. Η μορφή δηλαδή στο ίδιο το πράγμα, στην ουσία. ΟΧΙ η εικόνα έξω από το πράγμα, έξω από την φύση ή την ουσία του, όπως π.χ. είναι η εικόνα που κρεμάμε στον τοίχο. Έχουμε λοιπόν την εικόνα ενός πράγματος ΕΞΩ από το πράγμα (π.χ. μία παράσταση, μία φωτογραφία, μία ζωγραφιά) κι έχουμε και εικόνα σε ΑΥΤΟ ΤΟΥΤΟ το πράγμα. Έτσι η λέξη ‘εικόνα’, σε αυτή την τελευταία περίπτωση, εκφράζει την ΟΥΣΙΑ τού πράγματος, ΑΥΤΟ ΤΟ ΙΔΙΟ το πράγμα. Ο τρόπος δηλαδή με τον οποίον υπάρχει το πράγμα. Εκφράζει ΤΟ ΙΔΙΟ το πράγμα.

   Το Γεν.1:26-27 σημαίνει λοιπόν ότι ο άνθρωπος έγινε όμοιος με τον ίδιο τον Θεό. Παρόμοια διατύπωση έχουμε και εις το Ρωμ.8:29 «ους δε προέγνω, και προώρισε συμμόρφους τής εικόνος τού Υιού Αυτού» δηλαδή «εκείνους τούς οποίους προγνώριζε ως καλοπροαιρέτους και αξίους να είναι δικοί Του, εκείνους και προόρισε για να αποκτήσουν μορφή, σαν την μορφή τού Υιού Του». Δεν καλούμεθα δηλαδή να γίνουμε σύμμορφοι μίας εικόνος που είναι ΕΚΤΟΣ Χριστού, αλλά να αποκτήσουμε την ΙΔΙΑ την (πνευματική) μορφή τού Χριστού!

   Εις το συγκεκριμένο λοιπόν χωρίο, για την εικόνα ή μορφή τού ανθρώπου και τών ζώων ο Απόστολος χρησιμοποιεί την λέξη ‘εικόνα’, όμως για την εικόνα ή μορφή τού Θεού χρησιμοποιεί την λέξη ‘δόξα’. Τούτο το κάνει, διότι, όπως είπαμε και εις την αρχή, αυτές οι λέξεις είναι συνώνυμες, αλλά και για χάριν ποικιλίας και ιδίως για να τονίσει την υπεροχήν τής εικόνος ή μορφής τού Θεού έναντι αυτής τού ανθρώπου. Η ‘δόξα’ τού Θεού είναι η ένδοξος εικόνα ή μορφή τού Θεού.

   Επίσης εις το υπό έρευνα χωρίο παρερμηνεύεται δεινώς το ρήμα ‘αλλάσω’ και μεταφράζεται ως ‘αλλάσω’, ‘μεταβάλλω’ ή ‘ανταλλάσσω’. Δεν έχει όμως εδώ κάποια σχέση με αυτές τις αποδόσεις,  αλλά σημαίνει ‘αντικαθιστώ’, όπως σημαίνει και εις το Λευιτ. 27:10 «Δεν θέλει αλλάξει αυτό (δηλαδή το ζώο τού τάματος), ουδέ θέλει αντικαταστήσει καλόν αντί κακού, ή κακόν αντί καλού». Το ‘ήλλαξαν...εν ομοιώματι...» δεν σημαίνει ‘μετέβαλλαν...εις ομοίωμα...» ή ‘αντήλλαξαν...με ομοίωμα...», δηλαδή έδωσαν οι ειδωλολάτρες σε άλλους τον αληθινό Θεό και έλαβαν από αυτούς ομοίωμα ανθρώπου και πτηνών, αλλά σημαίνει «αντικατέστησαν...με ομοίωμα...», παραμέρησαν δηλαδή τον αληθινό Θεό και εις την θέση Του έθεσαν ομοίωμα ανθρώπου και κτηνών, δημιούργησαν δηλαδή ευτελέστατα υποκατάστατα τού αληθινού Θεού.

   Συμφώνως λοιπόν προς την ανωτέρω ανάλυση το υπό έρευνα χωρίο Ρωμ.1:23 πρέπει να εξηγείται ως εξής: «Και αντικατέστησαν την (ένδοξο) μορφή τού αθανάτου Θεού με ομοίωμα τής μορφής τού θνητού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών». Οι ειδωλολάτρες δηλαδή, αντικατέστησαν την ένδοξη μορφή τού αληθινού Θεού, όχι με την μορφή τού ανθρώπου και τών ζώων, αλλά με ομοίωμα τής μορφής τού ανθρώπου και τών ζώων, δηλαδή με τα νεκρά και αναίσθητα είδωλα, το οποίο είναι το χειρότερο και το ανοητότερο.

ΘΑΥΜΑΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

   Μπροστά στον Φαραώ η ράβδος τού Μωυσέως θαυματουργικώς μεταβλήθηκε σε φίδι και ξαναέγινε ράβδος (Έξοδ.4:2-3). Με την συγκεκριμένη ράβδο επίσης ο Μωυσής μεταβάλλει το ύδωρ τού ποταμού σε αίμα (Έξοδ.7:20) και αργότερα με την ίδια ράβδο γεμίζει η Αίγυπτος με βατράχια (Έξοδ.8:1). Ο Θεός θαυματουργεί όχι μόνον απ’ ευθείας ή δια μέσου προσώπων, αλλά δια μέσου διαφόρων αντικειμένων π.χ. Με την ράβδο του ο Μωυσής εκτύπησε την Ερυθρά Θάλασσα και εσχίσθη το ύδωρ (Έξοδ.14:16, 21), κτύπησε τον βράχο κι έρευσε ύδωρ (Έξοδ.17:5-6, Αριθμ. 20:11). Το ίδιο συνέβη και με την ράβδο τού Ααρών εις την οποίαν ο Θεός έδωσε την δύναμη να βλαστήσει, να ανθίσει και να καρποφορήσει [Αριθμ. 17:8, (23 Ο΄)]. Ο προφήτης Ηλίας εκτύπησε με την μηλωτή του τον Ιορδάνη ποταμό και εσχίσθησαν τα ύδατα κι έτσι διέβησαν τον ποταμό σα να ήταν ξηρά ο ίδιος με τον μαθητή του τον Ελισαίο [Β΄ Βασ. 2:8 (Δ΄ Βασ. Ο΄)]

   Το κράσπεδον (άκρον) τού ιματίου (ενδύματος) τού Χριστού θαυματουργεί. Και βέβαια το θαύμα δεν είναι έργο αποκλειστικά τού ενδύματος. Η δύναμη από τον Χριστό εξέρχεται, διοχετεύεται όμως εις την αιμορροούσα μέσω τού υφάσματος (Λουκ.8:43-46). Ο εκ γεννετής τυφλός θεραπεύεται θαυματουργικώς δια τού πηλού (Ιωάν.9:6-7). Εις την προβατικήν κολυμβήθρα ο Θεός θεραπεύει δια τού ύδατος (Ιωάν.5:2-4). Επίσης μεγάλα θαύματα έκανε ο Θεός δια μέσου τού Παύλου, ώστε μαντήλια και περιζώματα από το σώμα του να τα έπαιρναν οι πιστοί και να τα έθεταν εις τούς ασθενείς κι έτσι να φυγαδεύονται οι νόσοι και να εξέρχονται τα πονηρά πνεύματα. Ο Θεός δηλαδή θαυματουργούσε δια μέσου τών μανδηλίων και τών περιζωμάτων τού Αποστόλου (Πράξ. 19:11-12)!

   Επίσης πολλά θαύματα γινόντουσαν από τούς Αποστόλους, ώστε έφερναν τούς ασθενείς με τα κρεββάτια τους εις τις πλατείες, ώστε όταν θα περνούσε ο Πέτρος, να πέσει έστω η σκιά του επάνω σε κάποιoν απ’ αυτούς και να θεραπευθεί. Ο Θεός θαυματουργούσε ακόμη και διαμέσου τής σκιάς τού Αποστόλου Πέτρου! Αυτό δε το γεγονός έχει ιδιαιτέραν και σπουδαίαν σημασία για το θέμα τών εικόνων που εξετάζουμε, διότι η σκιά είναι ΕΙΔΟΣ ΕΙΚΟΝΑΣ!!! Αλλά αφού ο Θεός θαυματουργεί δια μέσου άλλων αντικειμένων και δια μέσου σκιών, οι οποίες όπως προείπαμε είναι είδος εικόνων, γιατί δεν θα πρέπει να δεχθούμε ότι θαυματουργεί και δια μέσου ιερών εικόνων; Πράγματι υπάρχουν εικόνες που θαυματουργούν, όχι βεβαίως από μόνες τους, αλλά με την δύναμη τού Θεού, για να δοξάζονται τα πρόσωπα που εικονίζουν, κι έτσι να ενισχύεται η πίστη και η ευλάβεια.

ΤΙΜΗ & ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ, ΑΓΙΩΝ & ΙΕΡΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

   Ο Μωυσής ερράντισε με το αίμα τών θυσιών την Σκηνή τού Μαρτυρίου όπου έσωθεν τού καταπετάσματος ευρίσκοντο τα γλυπτά Χερουβείμ, καθώς και όλα τα λειτουργιά σκεύη (Εβρ.9:21). Αυτό βεβαίως δηλώνει την απόδοση τιμής και σεβασμού προς τα ιερά αυτά πράγματα. Επίσης ο Θεός διέταξε να καίγεται θυμίαμα απέναντι από την κιβωτό τού μαρτυρίου όπου ευρίσκοντο τα δύο Χερουβείμ (Έξοδ.30:6-7, 40:5). Κι αυτό επίσης είναι μία εκδήλωση τιμής και σεβασμού.

   Ο Αβραάμ προσκυνάει τούς Χεττίτες εις ένδειξη σεβασμού και ευγνωμοσύνης, διότι τού έδωσαν τόπο να ενταφιάσει την γυναίκα του Σάρρα. (Γεν. 23:7, 12). Ο προφήτης Νάθαν προσκύνησε έως εδάφους τον βασιλέα Δαυίδ [Α΄ Βασ. 1:23 (Γ΄ Βασ. Ο΄)]. Εις δε το παράδοξο χωρίο που ακολουθεί «Και πάσα η συναγωγή ευλόγησε Κύριον τον Θεόν τών πατέρων αυτών, και κύψαντες, προσεκύνησαν τον Κύριον και τον βασιλέα» [Α΄ Χρον. 29:20 (Α΄ Παρ. Ο΄)] παρατηρούμε ότι ο λαός, με ΜΙΑ προσκύνηση, προσκύνησε τον Θεό ΚΑΙ τον βασιλέα! Με άλλη όμως έννοια (τιμητικώς δηλαδή) απέδωσε σεβασμό και προσκύνησε τον βασιλέα, και με άλλη έννοια (λατρευτικώς δηλαδή) προσκύνησε τον Θεό! Ο ΙΔΙΟΣ ο Χριστός επιβάλλει την προσκύνηση με το να προτρέπει ακόμη και τούς εχθρούς τών αγίων να έλθουν να τούς προσκυνήσουν! «Ιδού ποιήσω αυτούς ίνα ήξωσι και προσκυνήσωσιν ενώπιον τών ποδών σου, και γνώσιν ότι εγώ ηγάπησά σε» (Αποκ. 3:9).  

   Η δε ρήσις τού Μεγ.Βασιλείου «Η τής εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει» (Περί του Αγίου Πνεύματος 45, Ελληνική Πατρολογία τόμ.32, στήλη 149BC) δικαιώνεται από το χωρίον τής Αποκ. 20:4 «...και οίτινες ου προσεκύνησαν το θηρίο ούτε την εικόνα αυτού...» κατά το οποίο ο Θεός αμοίβει αυτούς που αρνήθηκαν την προσκύνηση όχι μόνον τού θηρίου αλλά και τής εικόνας του, διότι η αποδιδόμενη τιμή εις την εικόνα μεταβιβάζεται και μεταβαίνει εις το πρωτότυπο.

Σχετικά άρθρα

• Είναι οι άγιες εικόνες είδωλα;

• Είναι λατρεία η προσκύνηση;

• Η σχετική ή τιμητική προσκύνησις στην Αγία Γραφή

• Εικονική οντολογία

• Εικόνες στον αρχαιότερο Χριστιανικό ναό

• Περί της ορθότητας της χρήσης των ιερών εικόνων

• Περί εικόνων μέρος 1ο: Οι άγιες εικόνες, ως προϊόν Χαρισματικής εμπειρίας της Εκκλησίας

• Περί εικόνων μέρος 2ο: Η διάκριση κτιστού - Ακτίστου και η Θεολογία τής Εικόνας

• Περί εικόνων μέρος 3ο: Η έλλειψη ορατού ομοιώματος τού Θεού, ως αιτία τής απαγόρευσης τού Νόμου

• Περί εικόνων μέρος 4ο: Η απεικόνιση όσων είδαμε επιτρέπεται!

• Περί εικόνων μέρος 5ο: Η Θεϊκή εντολή τής απεικόνισης όσων είδαμε

• Περί εικόνων μέρος 29ο: Ιστορικές μαρτυρίες αγίων Πατέρων υπέρ αγίων Εικόνων. Η ιστορική μαρτυρία τής αιμορροούσας

• Περί εικόνων μέρος 30ο: Ιστορικές μαρτυρίες υπέρ αγίων Εικόνων

• Περί εικόνων μέρος 31ο: Αγιογραφικά επιχειρήματα τού αγίου Λεοντίου Νεαπόλεως