Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Βιβλία, Διωγμοί, Ιστορία και Ιεραποστολή

Β. Χριστιανικές μαρτυρίες από τον 2^ο και 3^ο αιώνα μ.Χ.

5. Η αρχαιοπρεπής θεία λειτουργία των Αποστολικών Διαταγών

Η σύνταξη του βιβλίου των Αποστολικών Διαταγών χρονολογείται στον 4^ο αιώνα μ.Χ. και τοποθετείται γεωγραφικά στη Συρία, αν και εμφανίζεται ως βιβλίο του αγίου Κλήμεντος Ρώμης, μαθητή των αποστόλων, που έζησε τον 1^ο αιώνα μ.Χ. († περί το 101 μ.Χ.). Όμως περιλαμβάνει το κείμενο θείας λειτουργίας, για την οποία αναγνωρίζεται χωρίς αμφιβολία ότι ο συντάκτης της «στηρίχθηκε στην προφορική παράδοση και την ζωντανή πράξη της αρχαϊκής Εκκλησίας. Διασώζει μάλιστα ενδιαφέροντα παλαιά ευχαριστιακά στοιχεία, όπως είναι η έναρξη με το “Ειρήνη πάσι” του προεστώτος της συνάξεως, τα πέντε βιβλικά αναγνώσματα, οι δεήσεις υπέρ των κατηχουμένων, ενεργουμένων υπό πνευμάτων ακαθάρτων, φωτιζομένων και μετανοούντων, η χερνιψία, ο απλούς τρόπος της προσκομιδής, η απουσία του Συμβόλου της Πίστεως και του “Πάτερ ημών”, η κοινωνία κατά τον αρχαϊκό τρόπο» (από εδώ και εδώ, σελ. 2-3, όπου, από τη σελ. 15, ολόκληρο το κείμενο της θείας λειτουργίας αυτής).

Στη λειτουργία λοιπόν αυτή, που περιέχει «παλαιά ευχαριστιακά στοιχεία» από τη λειτουργική πράξη «της αρχαϊκής Εκκλησίας», εντοπίζονται τρεις δεήσεις, που διασώζουν τεκμήρια των διωγμών, καθώς και το πνεύμα της αντιμετώπισής τους από τους χριστιανούς (σελ. 33-34 του pdf):

«Υπέρ των εν μετάλλοις και εξορίαις και φυλακαίς και δεσμοίς όντων διά το όνομα του Κυρίου δεηθώμεν» (εν μετάλλοις = σε μεταλλεία, δηλ. καταναγκαστικά έργα). «Υπέρ εχθρών και μισούντων ημάς δεηθώμεν». «Υπέρ των διωκώντων ημάς διά το όνομα του Κυρίου δεηθώμεν, όπως ο Κύριος, πραΰνας τον θυμόν αυτών, διασκεδάση την καθ' ημών οργήν».

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι δεήσεις αυτές ακολουθούν το πνεύμα των προτροπών του αποστόλου Παύλου στην Προς Ρωμαίους 12, 44, «ευλογείτε τους διώκοντας ημάς», καθώς βέβαια και του Ιησού Χριστού «προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (Ματθ. 5, 44). Η τρίτη δέηση γίνεται «υπέρ» των διωκόντων ημάς, δηλ. για τη σωτηρία τους, και όχι απλώς «περί» αυτών για την κατάπαυση των διωγμών (βλ. και π. Κων. Καλλινίκου Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, Γρηγόρης 1969, σελ. 299).