Η φύση δεν είναι Θεός

Διαλύοντας μια σύγχυση χιλιάδων ετών

Επιμέλεια Θ. Ι. Ρηγινιώτης

Στις μέρες μας, πληθαίνουν οι περιπτώσεις ανθρώπων, που ξεθάβουν από τη λήθη και αναβιώνουν τη λατρεία θεοτήτων των αρχαίων παγανιστικών θρησκειών. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που εντείνεται καθώς οι σύγχρονοι λαοί αναζητούν τις πολιτισμικές ρίζες τους, ενώ οι δυτικοί λαοί βλέπουν ότι μπορούν πλέον να τινάξουν από πάνω τους τις καταπιεστικές και ιμπεριαλιστικές εκδοχές του χριστιανισμού, που διαμορφώθηκαν στη Δύση τα τελευταία χίλια χρόνια, τον Καθολικισμό και τον Προτεσταντισμό.

Οι σύγχρονοι αυτοί λάτρεις συχνά διευκρινίζουν πως δεν πιστεύουν πραγματικά στην ύπαρξη των αρχαίων θεών, αλλά προσελκύονται από «αυτό που αντιπροσωπεύουν» οι θεοί και οι μύθοι που μιλούσαν γι’ αυτούς, δηλαδή «τις δυνάμεις της φύσης και του σύμπαντος», την εσωτερική ειρήνη και την αρμονία όλων των πλασμάτων.

Έτσι, βλέπουμε ακόμη και τελετές λατρείας του Ήλιου, της Γης, της φύσης, της ζωής κ.τ.λ., καθώς και επικλήσεις στο σύμπαν και τις υποτιθέμενες «δυνάμεις του». Η αντίληψη αυτή – που συνιστά πλέον ένα ισχυρό ρεύμα – διακατέχει και ένα σωρό καλλιτεχνικά δημιουργήματα σε όλων των ειδών τις τέχνες.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι νομίζουν ότι έτσι επιστρέφουν στις ρίζες τους και ότι αυτές οι πράξεις έχουν κάτι το ωραίο, ρομαντικό και φιλοσοφικό.

Θα πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι δεν υποστήριζαν ότι η φύση, η Γη ή το σύμπαν είναι θεοί· αντίθετα, κατέρριψαν αυτές τις θρησκευτικές ιδέες, μερικές φορές ασκώντας αυστηρή κριτική στην αρχαία θρησκεία (όπως ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος) ή ακόμη και στους μεγάλους Έλληνες ποιητές (όπως έκανε ο Πλάτων). Η άποψη των φιλοσόφων για τη θεότητα πλησιάζει περισσότερο στη χριστιανική άποψη: ένας μόνο Θεός, υπερβατικός, που δημιούργησε τα πάντα και δε μοιάζει καθόλου με τους ανθρώπους ή με άλλα γήινα πλάσματα [1].

Οι αρχαίοι λαοί πίστευαν ειλικρινά ότι η φύση, η Γη, το σύμπαν – και όλα όσα περιέχουν – είναι πράγματι θεοί. Τα λάτρευαν αληθινά, όχι συμβολικά ή «ποιητικά» ή «φιλοσοφικά». Και μάλιστα, πάρα πολλές φορές – με τρομακτική συχνότητα – θυσίαζαν ζωντανά θύματα για να λατρέψουν αυτούς τους δήθεν «θεούς», είτε ζώα, είτε ανθρώπους [2].

Μαζί με αυτά, πίστευαν στη μοίρα (ως παντοδύναμη θεότητα), στην αστρολογία, τη μαγεία, τη μαντεία και τις «απόκρυφες τέχνες».

Ο χριστιανισμός, στον κόσμο της ελληνορωμαϊκής εποχής, ήταν η φωνή της λογικής, που αντιστάθηκε στη θεοποίηση της φύσης (ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την πρόοδο της επιστήμης [3]), αντιστάθηκε στο φόβο των ανθρώπων για τη μοίρα και τη μαγεία και στις αιματηρές λατρείες των παγανιστικών θεών.

Όταν οι χριστιανοί είπαν ότι μόνο ο αληθινός Θεός αξίζει να λατρεύεται και όχι να θεοποιούνται η Γη, τα ουράνια σώματα κ.τ.λ., δε μίλησαν θεωρητικά, ούτε αντικατέστησαν τη λατρεία ανύπαρκτων θεών με τη λατρεία μιας άλλης, επίσης ανύπαρκτης θεότητας. Οι χριστιανοί άγιοι είδαν και βλέπουν με τα μάτια τους το θείο Φως, ενώνονται μαζί του και γίνονται οι ίδιοι φως, γιατί ο χριστιανισμός (η αρχαία και αυθεντική εκδοχή του, η Ορθόδοξη Εκκλησία [4]) είναι ο δρόμος της ηθικής και πνευματικής τελειοποίησης του ανθρώπου, που οδηγεί στην ενότητά του με τον αληθινό Θεό (τον Τριαδικό Θεό, το Θεό της Αγάπης) και με όλα τα όντα. Δεν είναι μια συμβολική λατρεία προσωποποιημένων αφηρημένων εννοιών, αλλά μια πραγματική ένωση ανθρώπου και Θεού, που κάνει τον άνθρωπο παγκόσμιο ον. Χιλιάδες ορθόδοξοι χριστιανοί όλων των εποχών έφτασαν και φτάνουν σ’ αυτή την κατάσταση, όχι απλώς σε μια μεταθανάτια ζωή, αλλά ενώ ακόμη ζουν εδώ.

Παρακαλούμε λοιπόν, μέσα από την καρδιά μας, τους συνανθρώπους μας, που νομίζουν πως, επιστρέφοντας στη λατρεία των συμβολικών θεών, κάνουν ένα βήμα προς τη σοφία ή την αυτογνωσία ή την αρμονία με τα πλάσματα του κόσμου, να γνωρίσουν τον αληθινό δρόμο που οδηγεί σ’ όλα αυτά: τον ορθόδοξο χριστιανικό δρόμο.

Στους ορθόδοξους λαούς, όπως παντού, υπάρχουν άνθρωποι όλων των ηθικών βαθμίδων. Όμως εκείνοι που δείχνουν το δρόμο είναι οι άγιοι διδάσκαλοί μας (και διδάσκαλοι της ανθρωπότητας), που αγκαλιάζουν όλα τα πλάσματα, προσεύχονται γι’ αυτά και γίνονται ένα με αυτά.

Σημειώσεις

1. Για την άποψη των αρχαίων φιλοσόφων περί θεών βλ. ΕΔΩ και ΕΔΩ. Για τις διώξεις φιλοσόφων στην αρχαία Ελλάδα (συχνά λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων) ΕΔΩ.

2. Περί ανθρωποθυσιών στην αρχαία Ελλάδα, από τα μυκηναϊκά χρόνια μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. ΕΔΩ και ΕΔΩ. Για τις ανθρωποθυσίες σε παγκόσμια κλίμακα, δείτε μεγάλο αφιέρωμα ΕΔΩ. Θα παρακαλέσω επίσης να διαβάσετε το άρθρο «Ο θεός που καλείται “Γη”», για τις συνέπειες της σύγχρονης τάσης προσωποποίησης και θεοποίησης της φύσης. Δείτε επίσης, αν θέλετε, και το αφιέρωμα: «Ξωτικά στη μπλογκόσφαιρα».

3. Στον τομέα της επιστημονικής γνώσης οι χριστιανοί συνέχισαν τους αρχαίους Έλληνες και έχουμε πολλούς αγίους γιατρούς, μαθηματικούς, φιλοσόφους κ.τ.λ., που συνέγραψαν έργα μεγάλης επιστημονικής αξίας για την εποχή τους και μεγάλης αξίας για την ιστορία της επιστήμης στις μέρες μας (βλ. π.χ. ΕΔΩ, ενότητα «Επιστήμη στη Ρωμανία»). Εξάλλου, δεν πρέπει να μπερδεύουμε τους αγίους διδασκάλους της αρχαίας Εκκλησίας και της Ορθοδοξίας με τη σκληρή στάση των Ρωμαιοκαθολικών του Μεσαίωνα (της «Καθολικής Εκκλησίας»), που είχαν αποκτήσει μεγάλη εξουσία και συχνά είχαν εμποδίσει την επιστημονική πρόοδο. Η στάση αυτή και η διδασκαλία, από την οποία προέρχεται, με ορθόδοξα κριτήρια αποτελεί αίρεση.