Ο Μορμονισμός ιδρύθηκε το 1830 στις Η.Π.Α. από τον Τζόζεφ Σμιθ. Το όνομά του οφείλεται στον Μόρμον, κάποιον ιστορικά ανύπαρκτον «προφήτη», ο οποίος υποτίθεται ότι έζησε τον 4ο μ.Χ. αιώνα στην Αμερικάνικη ήπειρο.

Ο Τζόζεφ Σμιθ γεννήθηκε το 1805 στην πολιτεία Βερμόντ των ΗΠΑ από φτωχούς αγρότες γονείς. Αρχικά ανήκε θρησκευτικά στους Πρεσβυτεριανούς και αργότερα εντάχθηκε στους Μεθοδιστές. Ήταν αναμφίβολα έξυπνος άνθρωπος. Τον χαρακτήριζε άκρατη φιλοδοξία, αχαλίνωτη φαντασία και παθολογικός μυστικισμός.

Το 1830 εγκατέλειψε ξαφνικά τη Μεθοδιστική Εκκλησία και άρχισε να κηρύττει δική του περίεργη διδασκαλία. Ονόμασε τον εαυτό του «προφήτη» και ισχυρίσθηκε ότι στις 21 Σεπτεμβρίου 1823 είδε ένα όραμα «στο οποίο ο άγγελος Μορονί του είπε ότι στο λόφο Cumorah, κοντά στο Μάντσεστερ, στην πολιτεία της Ν. Υόρκης, ήταν κρυμμένες πλάκες χρυσού με σπουδαίες επιγραφές, που έπρεπε να ξεθάψει μετά τέσσερα χρόνια» (H. De Glasenapp, παγκόσμιος Ιστορία των Θρησκειών, μετ. Νικ. Βρετάκος, Αθήνα, σελ. 494). Στα 1827, όπως ισχυριζόνταν, ξέθαψε τις πλάκες και «στα επόμενα τρία χρόνια υπαγόρευσε το περιεχόμενο των πινάκων, που ήταν γραμμένο σε μια παραλλαγή αιγυπτιακής γραφής και ισχυριζόταν ότι ερμήνευσε δίχως να ξέρει τη γλώσσα και τους χαρακτήρες, με τη βοήθεια δύο κρυστάλλων που του έδωσε ο άγγελος και που υποτίθεται πως ήταν το Urim και το Thummim του εβραίου αρχιερέα». Το υποτιθέμενο λοιπόν περιεχόμενο των «χρυσών πλακών» αποτέλεσε κατόπιν το περιβόητο «Βιβλίο του Μόρμον», το οποίο αποτελεί ύψιστη ιερή γραφή για τους Μορμόνους, ανώτερη ακόμα και της Αγίας Γραφής!

Το περιεχόμενο αυτού του «ιερού» βιβλίου, είναι μυθιστορηματικό, χωρίς το παραμικρό ίχνος ιστορικών και πραγματικών γεγονότων. Σε παλαιοδιαθηκικό ύφος αναφέρεται η υποτιθέμενη μετανάστευση κατά τον 1ο μ. Χ. αιώνα στην Αμερικάνικη ήπειρο των δέκα φυλών του Ισραήλ, οι οποίες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, τους Νεφίτες και τους Λαμανίτες. Οι δεύτεροι λόγω της ασέβειάς τους, έγιναν… ερυθρόδερμοι, σε αντίθεση με τους πρώτους οι οποίοι δέχτηκαν το Χριστό και έγιναν Χριστιανοί. Ανάμεσα στους Νεφίτες διακρίθηκε τον 4ο μ. Χ. αιώνα ο προφήτης Μόρμον, ο οποίος πιστεύεται ότι έγραψε το ομώνυμο βιβλίο στις «χρυσές πλάκες», που αποκαλύφτηκαν μετά από 14 αιώνες στον Σμιθ και από τον οποίο πήρε το όνομά της η αίρεση.

Ο Σμιθ ονόμασε το 1827 την «εκκλησία» του «Latter Day Saints» και με τα φλογερά του κηρύγματα απέκτησε αρκετούς και αφοσιωμένους οπαδούς, αρχικά στην περιοχή της Ν. Υόρκης και αργότερα στο Κίρλαντ, στο Μισσούρι, στο Ναουβόου (Ιλλινόις) και αλλού. Ταυτόχρονα όμως απέκτησε και πολλούς φανατικούς εχθρούς, οπαδούς άλλων δογμάτων από τα οποία αντλούσε τους οπαδούς του. Τον κατηγόρησαν για διάφορα εγκλήματα, κατόρθωσαν να τον καταδικάσουν και να τον φυλακίσουν. Τελικά πέθανε στη φυλακή στις 27 Ιουνίου του 1844, λυντσαρισμένος από φανατικούς συγκρατούμενούς του. Έτσι ο αιρεσιάρχης Σμιθ, εκτός από «προφήτης» θεωρείται και «μάρτυρας» από τους Μορμόνους!

Τον Σμιθ διαδέχτηκε στην ηγεσία της «εκκλησίας» του ο φίλος του Μπρίγκαμ Γιαγκ (1801-1877), πρώην μαραγκός και υαλουργός. Αυτός προκειμένου να γλιτώσει τους οπαδούς της αίρεσης από το διωγμό των εχθρών του Σμιθ, τους οδήγησε με μεγάλες περιπέτειες στη Δύση, στα Βραχώδη όρη, μπροστά στη Μεγάλη Αλμυρά Λίμνη, όπου ίδρυσε την πόλη Γιούτα, την οποία χαρακτήρισε ως τη «Γη της Επαγγελίας» και τη «Νέα Ιερουσαλήμ». Εκεί θεμελίωσε ένα ιδιότυπο θεοκρατικό καθεστώς, το «Διζερέτ», με πρόεδρο τον Γιαγκ, με απεριόριστη εξουσία. Κάτω από τις απεριόριστες εντολές του οι Μορμόνοι και κατόπιν σκληρής εργασίας, μετέβαλλαν τον αφιλόξενο εκείνο τόπο σε επίγειο παράδεισο!

Σε πολύ μικρό χρόνο αυξήθηκαν και έγιναν πολυάριθμοι. Το 1898 αριθμούσαν 254.000 (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΦΟΙΝΙΞ, τόμ. ΙΖ΄ σελ. 382). Σήμερα αριθμούν πολλά εκατομμύρια και έχουν ως κέντρο την πρωτεύουσα της πολιτείας τους την Σωλκ Λέικ Σίτυ, όπου υπάρχει τεράστιος ναός, ο οποίος χτίστηκε ανάμεσα στα έτη 1853-1893.

Το 1852 η αίρεση διασπάστηκε σε μια μετριοπαθή ομάδα, την «Αναδιοργανωμένη Εκκλησία των Αγίων των Τελευταίων Ημερών», η οποία οργανώθηκε επίσημα το 1860 στο Άμποϋ (Ιλλινόις). Όμως ποτέ δεν απέκτησε την σπουδαιότητα της αρχικής ομάδος, της «Αλμυράς Λίμνης».

Στην πρωτεύουσα της Γιούτα, Σώλτ Λέικ Σίτυ, λειτουργεί μια καταπληκτική ιεραποστολική οργάνωση. Διαθέτει υπέρογκα ποσά από τις υποχρεωτικές εισφορές των μελών για την εξωτερική ιεραποστολή. Φανατικοί νέοι επιστήμονες, αφού έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα, αποστέλλονται σε όλο τον κόσμο για να διαδώσουν με πάθος την μορμονική πίστη. Θεωρούν υποχρέωσή τους τα πρώτα χρόνια της καριέρας τους, να τα αφιερώσουν στην ιεραποστολή. Ιδιαίτερη επιτυχία σημειώνουν στα νησιά του Ειρηνικού και την Αυστραλία.

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΙΡΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΜΟΡΜΟΝΩΝ
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητού