Συγκινούν τα πλήθη, τους αποσπούν κραυγές έκστασης καθώς και εκατομμύρια
δολάρια χάρη στη μαγεία του εμπνευσμένου λόγου τους και των τηλεοπτικών
σόου, όπου σκηνοθετείται η πάλη μεταξύ Σατανά και Αγίου Πνεύματος. Οι
Αμερικανοί τηλευαγγελιστές, των οποίων η σταυροφορία εκτείνεται πέραν
των συνόρων των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν μπορούν να αγνοηθούν:
αντανακλούν, ενισχύοντας παράλληλα, τις βαθιές τάσεις μερίδας της
κοινωνίας, της οποίας ο σκοταδισμός προάγει τις χειρότερες συντηρητικές
ιδέες.
Ένας ώριμος άνδρας, ψηλός και λυγερός, με γκριζόξανθα μαλλιά, βγαίνει
σαν αστραπή από ένα άθλιο μοτέλ της οδικής αρτηρίας Airline Highway, στη
Νέα Ορλεάνη. Περνάει τρέχοντας κάτω από έναν πίνακα ανακοινώσεων, όπου
μπορεί κανείς να διαβάσει: «Η Αιώνια Σωτηρία σας απειλείται»,
απευθύνοντας έκκληση προς τους φορτηγατζήδες που μαζεύουν πόρνες
προερχόμενες απ’ ολόκληρη την Αμερική. Η άσπρη Λίνκολν του είναι
παρκαρισμένη λίγο πιο πέρα. Ένα από τα μπροστινά λάστιχα έχει σκάσει.
Από το σκοτάδι ξεπροβάλλουν δύο άτομα «οπλισμένα» με φωτογραφικές
μηχανές. Οι φωτογραφίες τους θα οδηγήσουν στην πτώση του τηλευαγγελιστή
Τζίμι Σουάγκαρτ και θα προκαλέσουν τριγμούς στην ισχυρότερη
«ηλεκτρονική» Εκκλησία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Σατανάς μόλις στρίμωξε
στη γωνία το θύμα του, τον τηλευαγγελιστή που, κραδαίνοντας τη Βίβλο,
φωνασκούσε μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες υποσχόμενος την Κόλαση στους
απίστους: «Διαβλέπω το Κακό, διαβλέπω την Αμαρτία». Η Αμερική
διασκεδάζει ή κρύβει το πρόσωπο της.
Πώς να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής της αμαρτίας, σαφώς χειρότερης από
τη μοιχεία του κ. Γκάρι Χαρτ έναντι της συζύγου του, αν αγνοήσουμε το
γεγονός ότι 40 εκατομμύρια Αμερικανών είναι αναγεννημένοι (born again),
δηλαδή γεννημένοι από το Άγιο Πνεύμα. Το ευαγγελικό κύμα αποτελεί ίσως
το σημαντικότερο φαινόμενο που αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια πέραν του
Ατλαντικού. Οι περισσότεροι ευαγγελιστές είναι ακραία συντηρητικοί και
συγκροτούν τη θρησκευτική Νέα Δεξιά. Αφού εξέλεξαν έναν δημοκρατικό, τον
κ. Τζέιμς Κάρτερ το 1976 – η πολιτική του τους απογοήτευσε βαθύτατα –
συνέβαλαν σθεναρά στην εκλογή του κ. Ρόναλντ Ρέιγκαν το 1980 και το
1984. Η αποχώρηση του υποψηφίου τους, του κ. Πατ Ρόμπερτσον, από την
κούρσα της προεδρίας το 1988 δεν αρκεί για να ανακόψει αυτή τη
πλημμυρίδα, ικανή να αναπροσανατολίσει την αμερικανική πολιτική.
Ένα mea culpa υπέροχης κινηματογράφησης
Τα σκάνδαλα που έπληξαν τους κκ. Μπέικερ και Σουάγκαρτ συγκάλυψαν το φαινόμενο. Η έκφραση «γεννημένοι από
το Πνεύμα» προέρχεται από το κεφάλαιο 3 του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου. Ο
Άγιος Ιωάννης λέει στoν Νικόδημο: «Αλήθεια, αλήθεια σου λέω, αν κάποιος
δεν αναγεννηθεί, δεν δύναται να δει τη Βασιλεία του Θεού». Κατά τον
Ευαγγελιστή, πρόκειται για μια γνήσια, προσωπική Πεντηκοστή, όπου ο
Χριστός πρέπει να γίνει αποδεκτός ως προσωπικός Λυτρωτής. Από τη στιγμή
που το Άγιο Πνεύμα εισχωρεί μέσα σας, πρέπει να δημιουργηθεί μια στενή
σχέση με τον Κύριο. Μερικές φορές, η φωνή του επιτάσσει τη σωτηρία μιας
ψυχής… ή την πληρωμή του λογαριασμού στάθμευσης. Για τους
Πεντηκοστιανούς, το αλάνθαστο σημάδι του προσηλυτισμού είναι η
Γλωσσολαλιά, το δώρο των γλωσσών που δόθηκε στους Αποστόλους την ημέρα
της Πεντηκοστής. [...]
Εκατόν πενήντα χορωδοί, όλοι τους με διαβολική φωτογένεια στον
τηλεοπτικό φακό, τραγουδούν τις τελευταίες νότες του ύμνου «Ο Ιησούς
ευφραίνει την ψυχή μου» στο Κέντρο Οικογενειακής Λατρείας (Family
Worship Center), ένα κυκλικό θέατρο που αποτελεί την εκκλησία του κ.
Τζίμι Σουάγκαρτ στο Μπατόν Ρουζ, την πρωτεύουσα της Λουιζιάνα. Επτά
χιλιάδες πεντακόσιοι πιστοί παρευρίσκονται. Tριάντα εκατομμύρια
τηλεθεατών παρακολουθούν τον κ. Σουάγκαρτ να παίρνει το μικρόφωνο:
«Αμάρτησα!» Το χείλος του τρέμει: «Αμάρτησα [δάκρυα καλά καδραρισμένα
από την κάμερα] και ζητώ τη συγχώρεσή σας». Οι λυγμοί μετά βίας
συγκρατώνται – το ιστορικό, βασανισμένο mea culpa κινηματογραφείται κατά
τρόπο υπέροχο. Οι πιστοί μένουν αποσβολωμένοι. Το είδωλό τους λιποθυμά.
Είναι δυνατόν να επικρίνει δημόσια τις σεξουαλικές ακολασίες του ζεύγους
Μπέικερ από το τηλεοπτικό του κανάλι «Praise the Lord» (Δοξάστε τον
Κύριο) και να καταγγέλλει τη μοιχεία του αιδεσιμότατου Μάρβιν Γκόρμαν,
τη στιγμή που ο ίδιος συχνάζει σε ρυπαρά μοτέλ με πουτάνες; Η παράσταση,
όμως, συνεχίζεται. Λίγο αργότερα, ο κ. Τζίμι Σουάγκαρτ ανεβαίνει ξανά
στον άμβωνα δίχως να κάνει κήρυγμα. Αντ’ αυτού, ένας αιδεσιμότατος
απευθύνεται στο πλήθος: «Έχετε γνωρίσει διανοούμενους; Πείτε μου, κύριε
διανοούμενε, ξέρετε γιατί το γάλα είναι άσπρο και το χορτάρι πράσινο;»
Φιλικά γέλια. «Εγώ είμαι από επαρχία• αυτό που ξέρω είναι ότι δεν
κατάγομαι από μαϊμούδες!» Επιφωνήματα. Ο αιδεσιμότατος κραδαίνει τη
Βίβλο: «Όλα όσα πρέπει να ξέρετε είναι γραμμένα σ’ αυτό το βιβλίο! Το
πιστεύω από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα του! Αν η Βίβλος έγραφε
ότι ζεστό και κρύο τρεχούμενο νερό υπήρχε μέσα στο κήτος του Ιωνά, θα το
πίστευα! Και η Αμαρτία! Έχουν περάσει έξι χιλιάδες χρόνια από τότε που
αμάρτησαν ο Αδάμ και η Εύα. Ο Σατανάς θα επιτεθεί σε όλους μας, διαβλέπω
το Κακό! Το ακριβό, όμως, αίμα του Ιησού, σαν πορφυρό κύμα, θα ξεπλύνει
τις αμαρτίες μας. Έχουμε ανάγκη των συνεισφορών σας απόψε. Όλοι όσοι
μπορούν να προσφέρουν 500 δολάρια, ας σηκωθούν όρθιοι! 100! 50!» Απαλή
μουσική από την ορχήστρα. «Νιώθουμε τη νίκη, τη δύναμη του Ιησού».
Διατρέχει τη σκηνή σε κατάσταση αλλοφροσύνης. «Ας στηρίξει ο Θεός τον
αδερφό Σουάγκαρτ και την οικογένειά του. Αντισταθείτε στο Σατανά! Όταν
οι μετοχές στη Γουόλ Στριτ πέφτουν, οι μετοχές του Ιησού ανεβαίνουν! (…)
Ήμουν στο αεροπλάνο, δίπλα μου καθόταν μια μάγισσα. Μου είπε: Εγώ
προσεύχομαι στο Διάβολο. Πηγαίνω στο Σιάτλ σε μια συγκέντρωση μαγισσών
που εργάζονται για τον αφανισμό όλων των ευαγγελιστών της Αμερικής!»
Η συγκίνηση και ο τραπεζικός λογαριασμός
Υπάρχουν πολλοί νέοι, πολλοί
μαύροι αφροαμερικανοί στην εκκλησία. Κι όμως, ο κ. Τζίμι Σούαγκαρτ, ο
πιο χαρισματικός, ο πιο μανιχαϊστικός από όλους τους ιεροκήρυκες, ο
βάρδος του Ευαγγελίου που δοξάζεται στα μπαγιού και στις μητροπόλεις,
απόψε σιωπά. Οι πιστοί κλήθηκαν στον βωμό, σύμφωνα με το εθιμοτυπικό.
Προσέρχονται μαζικά για να γονατίσουν στα σκαλοπάτια του άμβωνα, που
καλύπτονται από μαλακή μοκέτα. Λιποθυμούν, κλαίνε, σφιχταγκαλιάζονται με
κορμιά τεντωμένα, με χέρια υψωμένα προς τον Χριστό. Κραυγές αντηχούν
στην αίθουσα: «Ιησού! Αλληλούια! Σ’ ευχαριστούμε!» Ο κ. Σουάγκαρτ κόβει
βόλτες πάνω στον άμβωνα και νάτος, κάθεται μπροστά από την ορχήστρα και
αρχίζει να παίζει έναν ύμνο στο πιάνο, έπειτα έναν άλλο. Η συγκίνηση
είναι υπέρμετρη: το πλήθος, εκστασιασμένο, χειροκροτά. Μια νεαρή γυναίκα
πέφτει σε έκσταση, ένας άνδρας ουρλιάζει προφέροντας ακατάληπτες λέξεις,
άλλοι κλαίνε από χαρά – κουτιά από Kleenex είναι τοποθετημένα στα
σκαλοπάτια. Ένας γερο-κοιλαράς αιδεσιμότατος αναπηδά σαν ροκάς. Ο
πάστορας παίζει πιάνο σαν θεός. Πήρε μαθήματα μαζί με τον ξάδερφό του,
τον διάσημο αστέρα της ροκ, Τζέρι Λι Λιούις. Οι τηλεοπτικές κάμερες
ζουμάρουν.
Ο Τζον Καμπ, ρεπόρτερ του σταθμού WBRZ, που τον παρακολουθεί εδώ και
χρόνια, γύρισε μια μεγάλου μήκους ταινία για τον τηλευαγγελιστή, ένα
ρεπορτάζ που έλαβε πληθώρα βραβείων. Εκμυστηρεύεται: «Είναι ένα άτομο
αλλόκοτο, εξαιρετικά χαρισματικό. Χωρίς αμφιβολία ήταν έντιμος και
ειλικρινής στην αρχή, αλλά γοητεύτηκε από την εξουσία, τη δόξα, τη
χειραγώγηση του κόσμου. Τον είδα να βγαίνει από την εκκλησία με μάτια
που γυάλιζαν, σε κατάσταση αλλόφρονου παραληρήματος: χρειάστηκε να τον
ηρεμήσουν, να φωνάξουν τη Φράνσις, τη γυναίκα του. Όλοι οι
τηλευαγγελιστές αντιμετωπίζουν τεράστια συναισθηματικά προβλήματα».
Ο Τζον Καμπ πέρασε από κόσκινο τη διοίκηση της αυτοκρατορίας Σουάγκαρτ,
που βρίσκεται στα χέρια της συζύγου του, του γιου του και του στενού
οικογενειακού του περιβάλλοντος. Οι ισολογισμοί επιφυλάσσουν εκπλήξεις.
Πρώην εργαζόμενοι αναφέρουν ότι δεν υπάρχει πλήρης διαφάνεια στη
διοίκηση. Ο όμιλος επιχειρήσεων Swaggart Ministries αποφέρει 140
εκατομμύρια δολάρια ετησίως: τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά στούντιο,
τυπογραφείο, βιβλικό κολέγιο, σχολεία, εκκλησία επτά χιλιάδων
πεντακοσίων θέσεων, κοιτώνες, καταστήματα σε ένα τεράστιο, ολοκαίνουργιο
πανεπιστημιακό συγκρότημα. Πρόκειται για τη δεύτερη σε μέγεθος εταιρεία
του Μπατόν Ρουζ μετά το μεγαλύτερο στον κόσμο διυλιστήριο πετρελαίου.
Τετρακόσιες χιλιάδες δολάρια εισρέουν καθημερινά ως απάντηση στις
τηλεοπτικές εκκλήσεις για χρηματοδότηση και στις επιστολές που αδιάκοπα
αποστέλλουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. [...]
Ο Ροβ Τζέκινς, δημοσιογράφος της εφημερίδας Baltimore Evening Sun,
σχολιάζει: «Οι οπαδοί του Σουάγκαρτ θα παραμείνουν πιστοί σ’ αυτόν,
γιατί ενσαρκώνει την εμπειρία του ενδότερου Νότου: φτώχεια, απομόνωση,
φυσικές καταστροφές. Δονεί τη θρησκευτική πλευρά των ανθρώπων του Νότου,
όπως ο Τζορτζ Γουάλας κατάφερε στο παρελθόν να δονήσει τις πολιτικές
τους χορδές. Κάνει έκκληση στο σύμπλεγμα κατωτερότητας του Νότου.
Εκείνοι θα λάβουν την ανταμοιβή τους στα Ουράνια, ενώ οι τάξεις
επιρροής, οι αριστεροί, οι διανοούμενοι, οι άνθρωποι των Μέσων, οι
ομοφυλόφιλοι και οι ναρκομανείς θα καούν στην Κόλαση. Η ταύτισή του με
τις μάζες είναι αυθεντική».
Ο κ. Σουάγκαρτ γεννήθηκε καταμεσής της οικονομικής κρίσης από μια άπορη
οικογένεια, στη φτωχότερη ίσως πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών, στο
Φέριντεϊ της Λουιζιάνα. Μοναδικοί τρόποι διασκέδασης ήταν ο
κινηματογράφος, η εκκλησία της συνοικίας και οι περιοδεύοντες
ιεροκήρυκες.
Πριν από την τηλεόραση, ο κόσμος σπανίως διασκέδαζε: κηρύγματα, πικ-νικ
και… σαλούν. Οι περιοδεύοντες ιεροκήρυκες περιδιάβαιναν τις Ηνωμένες
Πολιτείες. Είχαν εγκαταλείψει την Ανατολική Ακτή «για χάρη της χώρας της
άρκτου», όπου ο κόσμος ζούσε αρκετά έκλυτα από ηθικής άποψης. Για να
γίνει κανείς πάστορας, δεν χρειαζόταν περγαμηνές. με το που ένιωθε το
πρώτο σκίρτημα του θείου καλέσματος, αποκτούσε αυτομάτως την εντολή και
συντάρασσε τους δίχως πίστη και νόμο κολασμένους, κηρύττοντας στην τύχη.
Ο Ρίτσαρντ Γκρενιέ, της εφημερίδας Washington Times, μνημονεύοντας τους
γηραιούς της εκστρατείας, αναφέρει ότι, τις θυελλώδεις νύχτες, έλεγαν:
«Είναι καιρός να μην αποκλείσουμε κανέναν, εκτός από τους κακοήθεις
ανωνυμογράφους και τους μεθοδιστές ιεροκήρυκες». Για τον Γκρενιέ, αυτοί
οι πάστορες άλλαξαν την Αμερική: «Έβαλαν το φόβο του Θεού στη συνείδηση
των μπεκρήδων και των φονιάδων. Για τους πιστούς, ο Σουάγκαρτ, παρά το
ανόμημά του, έφερε τον Ιησού σε εκατομμύρια ανθρώπους. Για τους
άπιστους, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ζωής και της ιστορίας της
Αμερικής».
[...]
Ο κ. Τζο Μ. Ρότζερς, πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στη Γαλλία, είναι
ευαγγελιστής. ολοκληρώνει την κατασκευή μιας εκκλησίας στη Νάσβιλ. «Στην
πατρίδα μας», αναφέρει, «οι πολιτικοί άνδρες πρέπει να επικαλούνται τη
θρησκεία αν θέλουν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη μας. Αν είναι
«γεννημένοι από το Πνεύμα», δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια και ενδιαφέρον
για τον κόσμο και τους απασχολούν περισσότερο τα παγκόσμια προβλήματα».
Σε μια χώρα όπου η χριστιανική θρησκεία ασκεί μεγάλη επιρροή, όπου ο
αριθμός των εκκλησιαζόμενων, ανεξαρτήτως δόγματος, ξεπερνά τον μισό
πληθυσμό, το 70% των Αμερικανών απαιτούν από τον μελλοντικό τους πρόεδρο
να πιστεύει ειλικρινά (ακόμη κι αν το 51% από αυτούς επιθυμούν τον πλήρη
διαχωρισμό Εκκλησίας-Κράτους, όπως ορίζεται από την πρώτη τροπολογία του
Συντάγματος). [...]
Η ιστορία του αμερικανικού προτεσταντισμού σημαδεύτηκε από δύο μεγάλες
«επαναστάσεις», που ονομάστηκαν «αφυπνίσεις». Η «Μεγάλη Αφύπνιση», στα
μέσα του δεκάτου ογδόου αιώνα, προκάλεσε θρησκευτική έξαρση. Αναρίθμητες
χριστιανικές αιρέσεις έκαναν την εμφάνισή τους και ένωσαν τις δυνάμεις
τους με σκοπό να εμποδίσουν το βρετανικό Στέμμα να επιβάλει την
αγγλικανική Εκκλησία ως επίσημη θρησκεία στις αποικίες. Η θρησκευτική
αυτή αντίσταση επηρέασε βαθύτατα την αμερικανική επανάσταση. Η δεύτερη
Αφύπνιση συντελέστηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα. Το 1906, η
εφημερίδα Los Angeles Times απορούσε: «Μια νέα θρησκευτική αίρεση
εγκαταστάθηκε στο Λος Άντζελες σε μια παλιά παράγκα της οδού Αζούζα. Οι
θρησκόληπτοι ξεσπούν σε επιφωνήματα και περίεργους βρυχηθμούς(…). Τελούν
τις πιο φανατισμένες μυσταγωγίες και περιέρχονται σε κατάσταση ξέφρενου
παραληρήματος».
Μήπως είμαστε σήμερα θεατές της «τρίτης Αφύπνισης»; Το κίνημα καταδιώκει
τους διανοούμενους, τους «αριστερούς», τους κεντρώους, τους
ομοφυλόφιλους, τους φεμινιστές, τους υποστηρικτές της έκτρωσης, τους
υπέρμαχους των θέσεων του Δαρβίνου. Χώρος για τη Βίβλο, στην προσευχή
μέσα στα δημόσια σχολεία! Η Αποκάλυψη πλησιάζει. Μάταιο, μπροστά σε ένα
τέτοιο ενδεχόμενο, να προβούμε σε μεταρρυθμίσεις κοινωνικής τάξης.
Φυσικά, οι καλοί ευαγγελιστές θα είναι οι μοναδικοί επιζήσαντες της
πυρηνικής σύγκρουσης! [...]
Η Αποκάλυψη και το ψηφοδέλτιο
Πώς να βγάλει κανείς άκρη με όλα αυτά τα
ονόματα; Ποιες διαφορές χωρίζουν φονταμενταλιστές και νέο-φονταμενταλιστές,
πεντηκοστιανούς, χαρισματικούς, αποστολικούς, βαπτιστές, μεθοδιστές, εν
συντομία τους «ευαγγελιστές»; Σε χοντρικές γραμμές, υπάρχουν δύο κύριες
ομάδες: από τη μια, οι χαρισματικοί ευαγγελιστές – ή, αν θέλετε, οι
πεντηκοστιανοί, που πιστεύουν στη γλωσσολαλία, με εντονότατες παραλλαγές
στον τρόπο πρακτικής. Κυμαίνονται από τους ορθολογιστές έως τους πιο
συναισθηματικούς. Και από την άλλη, οι φονταμενταλιστές, με
αναγνωρισμένο ηγέτη τους τον κ. Τζέρι Φάλγουελ. «Οι φονταμενταλιστές
είναι ακραία συντηρητικοί», αναφέρει ο αιδεσιμότατος Φάρμερ που διαμένει
στη Νέα Ορλεάνη.
«Ο Θεός των φονταμενταλιστών είναι αδιάλλακτος, τρομερός. Με αυτόν τον
τρόπο οι συντηρητικοί της θρησκευτικής Νέας Δεξιάς μπόρεσαν να κερδίσουν
στο Νότο. Θα αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα».
Σημείο συμφωνίας μεταξύ των ευαγγελιστών: η θεολογία της Αποκάλυψης
(Αρμαγεδδών). Οι κκ. Τζέρι Φάλγουελ, Πατ Ρόμπερτσον, Μπέικερ και
Σουάγκαρτ συγκλόνισαν τους τηλεθεατές με τις εκθαμβωτικές περιγραφές
τους για το τέλος εποχής. Μα καλά, αναρωτιέται μερίδα της κοινής γνώμης,
δεν θα προκαλέσουν τον ερχομό του Αντίχριστου και της πυρηνικής
Αποκάλυψης εξαπολύοντας κρίση στην Εγγύς Ανατολή ή τη Ρωσία; Στο Νότο,
ένας ευαγγελιστής διερωτάται ως προς τη χρησιμότητα των εκλογών: «Αξίζει
τον κόπο να ψηφίζουμε; Η ψήφος είναι σαν να αποφασίζαμε να ξαναβάψουμε
τις ξαπλώστρες στη γέφυρα του Τιτανικού πριν από το ναυάγιό του».
Και ο κ. Σουάγκαρτ γράφει στη Μάχη της Αποκάλυψης: «Όλοι οι τηλεοπτικοί
σταθμοί του κόσμου θα βρίσκονται αναμφίβολα εκεί για να καλύψουν την
υπέρτατη στιγμή της ιστορίας μας».
Ωστόσο, τα εκατομμύρια των ευαγγελιστών που κατέχουν πολιτικές ή
επαγγελματικές θέσεις πάσης φύσεως δεν δείχνουν να νοιάζονται ιδιαίτερα
για την Αποκάλυψη. Ο κ. Πατ Ρόμπερτσον, που προ ολίγου διέβλεπε την
αναμετάδοση του τέλους του κόσμου από το τηλεοπτικό του κανάλι CBN,
δήλωσε ότι δεν προτίθεται να δώσει χέρι βοήθειας στο Θεό για να την
προκαλέσει…
Η «ηλεκτρονική» Εκκλησία χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να πετύχει το
σκοπό της. «Η τηλεόραση είναι το ισχυρότερο εργαλείο που έδωσε ο Θεός
στη θρησκεία!», αναφωνεί ένας νέος μαθητευόμενος στον τομέα επικοινωνίας
των Jimmy Swaggart Ministries. Ο Θεός; Κακόμαθε τους πιστούς του: έχουν
καταγραφεί 1200 περίπου ραδιοφωνικοί και πάνω από 200 τηλεοπτικοί
σταθμοί ευαγγελιστών. Τρεις χιλιάδες πεντακόσιοι δημοσιογράφοι
προτείνουν το πρόγραμμα της χριστιανικής Νέας Δεξιάς. Ο καθηγητής Τζέφρεϊ Χέιντεν σημειώνει ότι «ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζουν τις
ειδήσεις θα έχει τεράστια επίδραση στην πολιτική κινητοποίηση των
ευαγγελιστών». Το κίνημα ανέπτυξε «μια εκπληκτική επικοινωνιακή δομή».
Επιπλέον, «εφόσον η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (Federal
Communications Commission), το Κογκρέσο και τα δικαστήρια δεν αλλάξουν
τους κανόνες του παιχνιδιού, οι θρησκευτικές εκπομπές θα αποκτήσουν
τεράστια επιρροή στην πολιτική και κοινωνική δράση της Αμερικής
|1|». Ο
σημαντικότερος όμιλος φαίνεται να είναι το Χριστιανικό Δίκτυο
Ραδιοφωνίας (Christian Broadcasting Network - CBN) του κ. Ρόμπερτσον στη
Βιρτζίνια Μπιτς: με 4 κανάλια καλωδιακής τηλεόρασης, 30 ραδιοφωνικούς
σταθμούς που εκπέμπουν σε 20 εκατομμύρια νοικοκυριά. Η πρωινή εκπομπή
του, «700 Club» (Λέσχη 700), στηρίχτηκε στο μοντέλο των δημοφιλέστερων
τοκ σόου. Ακολουθούν άλλες εκπομπές, όπως, φυσικά, του πάστορα Μπίλι
Γκράχαμ, των κ.κ. Φάλγουελ, Όραλ Ρόμπερτς καθώς και άλλες, πολύ
προσφιλείς, όπως του κ. Ρόμπερτ Σούλερ, που αγορεύει στους πιστούς από
τον ονομαστό γυάλινο καθεδρικό ναό της Καλιφόρνιας. Η εφορία αδυνατεί να
ελέγξει την «ηλεκτρονική» Εκκλησία. Το σύνολο σχεδόν των δραστηριοτήτων
της εξαιρούνται της φορολογίας, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής
χρημάτων.
Ο αιδεσιμότατος Όραλ Ρόμπερτς είναι ο εμπνευστής αυτής της υπερβολικής
τηλεοπτικής έκκλησης: «Αν δεν μαζέψω 8 εκατομμύρια δολάρια, ο Θεός θα με
καλέσει κοντά Του». Και τα μαζεύει… Ο γιος του ζητάει κι άλλα… Με σαφώς
λεπτότερους τρόπους κινείται η εκπομπή «700 Club» του κ. Ρόμπερτσον. Σε
ένα σαλόνι, ο Πατ ή ο Τομ –ο πατέρας και ο γιος– προσκαλούν ανταποκριτές
που μιλούν για την Κεντρική Αμερική ή την Αφρική, ειδικούς στις δηλώσεις
εισοδήματος ή οικογενειακούς συμβούλους. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ
ευχάριστη. Ας συνεχίσουμε: «Η Κολομβία έχει άμεση ανάγκη της δύναμης του
Ιησού Χριστού. Διεξάγουμε θρησκευτικό πόλεμο, στείλτε τα χρήματά σας».
Μια τηλεφωνική υπηρεσία λειτουργεί είκοσι τέσσερις ώρες το
εικοσιτετράωρο και λαμβάνει περίπου 3 εκατομμύρια κλήσεις το χρόνο. Στα
γραφεία του CBN κυκλοφορούν κάδοι γεμάτοι με επιταγές.
Ο Θεός επιδιορθώνει τις διαρροές [...] Μετά τα πρόσφατα σκάνδαλα, μόνο ο
πάστορας Μπίλι Γκράχαμ διατήρησε μια πολύ ισχυρή θέση στις
σφυγμομετρήσεις (76%). Πρόκειται, πράγματι, για ένα είδος θεσμού σχεδόν
παγκόσμιου. Ένας πάστορας της Νότιας Καρολίνας, ωστόσο, αναφέρει ότι
«όλοι οι βασιλείς εκθρονίστηκαν: τώρα υπάρχει περισσότερος χώρος στην
κορυφή απ’ ό,τι στα τελευταία δέκα χρόνια |2|». Κάποιοι νέοι δηλώνουν με
κυνισμό: «Γιατί να στερήσουμε από τον κόσμο το μέρος του ονείρου; Η
κοινωνία μας υποκλίνεται στην πολυτέλεια, στο χρήμα, στην επιτυχία και ο
αριθμός των προϊόντων που παραμένουν στο ράφι αυξάνει. Οι τηλευαγγελιστές είναι εθνικοί ήρωες!»
Ο αμερικανικός τύπος σπάνια κάνει λόγο για τους οπαδούς της βάσης, τους
φτωχούς στα ενδότερα των μπαγιού, τους εργάτες, που συναντά κανείς στα
βάθη του Νότου, στη Βιβλική Ζώνη (Bible Belt).
[...]Οι ολέθριες συνέπειες της οικονομικής ύφεσης Το 1976, οι
ευαγγελιστές ψήφισαν μαζικά υπέρ του κ. Κάρτερ και απογοητεύτηκαν. Το
1980 και το 1984, εξέλεξαν τον κ. Ρέιγκαν που τους απογοήτευσε επίσης,
καθώς δεν προέβη στην εφαρμογή του προγράμματός τους περί ηθικής
μεταρρύθμισης |3|. Οι «γεννημένοι από το Πνεύμα» χριστιανοί αισθάνονται
προδομένοι από τον πόλεμο του Βιετνάμ και την καταστροφή του Τσάλεντζερ
και μετά. Γι’ αυτούς, βασιλεύει το κενό και ο φόβος. Ο «μαύρος Οκτώβρης»
θα αποτελούσε προάγγελλο της Αποκάλυψης. Η πατρίδα ξεπουλιέται:
διαλυμένες οικογένειες, εγκληματικότητα, φεμινισμός, έκτρωση,
ομοφυλοφιλία, πορνογραφία, κατάργηση της προσευχής στα δημόσια σχολεία,
γενετική, κομμουνισμός στην Κεντρική Αμερική, η Αμερική βρίσκεται σε
πλήρη ηθική παρακμή. Ο εχθρός –πιο επικίνδυνος από τον κομμουνισμό–
είναι η ουμανιστική φιλοσοφία (secular humanism), την οποία θρησκόληπτοι
και ιεροκήρυκες θα ήθελαν να αφανίσουν μέσω της Βίβλου. Η κοινωνία
πρέπει να εκχριστιανιστεί.
Ο αιδεσιμότατος Τζέρι Φάλγουελ χρόνια τώρα μαστιγώνει τους πιστούς μέσω
της τηλεοπτικής εκπομπής του, «The Old Time Gospel Hour». Η Ηθική
Πλειοψηφία του βρίσκεται πίσω από τη χριστιανική Νέα Δεξιά. Μέγας φίλος
του κ. Ρέιγκαν, η πολιτική επιρροή του ξεπερνά ίσως εκείνη του κ.
Ρόμπερτσον, από τον οποίο προτίμησε δημόσια τον αντιπρόεδρο Τζορτζ Μπους
ως υποψήφιο για τον Λευκό Οίκο. [...]
[...] Ο ευαγγελισμός δεν είναι ένα περίεργο φαινόμενο που ξεπηδά από
κάποιο μυθιστόρημα του Σίνκλερ Λιούις. Είναι ένα από τα κλειδιά της
αμερικανικής πολιτικής των επόμενων ετών. Τα καραγκιοζιλίκια των
«μεγάλων» της τηλεόρασης συγκαλύπτουν την πραγματικότητα: τη
«σταυροφορία» σε κοινωνικό επίπεδο. Στις εκκλησίες, η φωνή του εργοδότη
καλύπτει τη φωνή του Θεού. Κάθε κοινωνική πρόοδος πρέπει να κατασταλεί
στο όνομα του Κυρίου. Μάρτυρας αυτό το είδος κηρύγματος, αρκετά
συνηθισμένο στις μικρές ευαγγελικές εκκλησίες της Νότιας Καρολίνας, όπου
η ελαφριά βιομηχανία προοδευτικά εξάλειψε τη γεωργία:
«Να σέβεστε τον εργοδότη σας. Να τον τιμάτε. Να είστε ειλικρινείς μαζί
του. Να μην του αποκρύπτετε τίποτα. Να θυμάστε: αφού είναι ‘σπίτι’ του,
έχει δίκιο. Να εργάζεστε για τον εργοδότη σας σαν να ήταν ο Θεός!». Και
στηρίζουν τη θέση αυτή με χωρία της Βίβλου. Πράγμα που σημαίνει: ούτε
εργασιακά δικαιώματα ούτε συνδικάτα. Είναι η παλιά καλή Αμερική, πριν
από το Νιου Ντιλ, πριν από τη Νέα Κοινωνία του προέδρου Τζόνσον, που
κάνει την επανεμφάνισή της. Η Αμερική, επίσης, πριν από τη φυλετική
ενσωμάτωση. Δεν πρέπει καθόλου να μας ξεγελά η φαινομενική φυλετική
συγκατοίκηση των ηλεκτρονικών Εκκλησιών. Καθένας στη θέση του. Σε μια
επιτροπή της Νότιας Καρολίνας, βλέπουμε έναν Ινδό πάστορα να ουρλιάζει
μπροστά σε μια πλατεία εκστασιασμένων Ινδών. Λίγο πιο πέρα, τα πρόσωπα
είναι μαύρα. Εκεί κάτω, τα πρόσωπα είναι λευκά. Οι καλοί ευαγγελιστές
δεν έπραξαν το ελάχιστο για να μειώσουν τις ρατσιστικές τάσεις. Καθένας
με την εκκλησία του, καθένας με το Θεό του, καθένας με τη Βίβλο του.
Το κύριο πρόβλημα της δεκαετίας του ’80 στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι η
σχέση θρησκείας και κράτους. Πολλοί ευυπόληπτοι Αμερικανοί, μέλη ή μη
του κατεστημένου, συντηρητικοί ή φιλελεύθεροι, ομολογούν τον τρόμο τους
στη σκέψη να δουν κάποια μέρα στην κεφαλή του κράτους έναν
φονταμενταλιστή ή πεντηκοστιανό πρόεδρο που να χυμά στο πυρηνικό κουμπί
με το πρώτο κάλεσμα του Ιεχωβά.
Η ηθική υποχρέωση των ευαγγελιστών είναι ο προσηλυτισμός. Η μεγαλύτερη
Εκκλησία τους, η μεγαλύτερη στον κόσμο, βρίσκεται στη Νότιο Κορέα:
500.000 πιστοί. Στη Νιγηρία, οι μάγοι μετατρέπονται σε πάστορες. Στην
Κεντρική Αμερική, οι κ.κ. Τζίμι Σουάργκαρτ και Πατ Ρόμπερτσον καθοδηγούν
την Ιερή Σταυροφορία ενάντια στον άθεο κομμουνισμό: στέλνουν εκεί
χιλιάδες ιεραπόστολους. Συλλέγουν εκατομμύρια δολάρια για τη λεγόμενη
«ανθρωπιστική» βοήθεια, βοήθεια παρόμοια με εκείνη που δίνει η κυβέρνηση
στους «Κόντρας» και στους ιεραπόστολους. Ο συνταγματάρχης Νόρθ, ο «ήρωας
του Κόντραγκεϊτ», είναι αναγεννημένος.
Είναι αδύνατο, εξηγεί ο κ. Μπιλ Μόγιερς, να κατανοήσουμε τις αντιθέσεις, κυρίως της Κεντρικής Αμερικής,
αν αγνοήσουμε τον ρόλο της θρησκείας |4|. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι
συγκλονίζουν τον κόσμο. Στη Νικαράγουα και στην Ονδούρα, καθολικοί και
προτεστάντες βρίσκονται σε βίαιες αντιπαραθέσεις. Στις ίδιες τις τάξεις
των προτεσταντών διεξάγονται άγριες μάχες, με τη Βίβλο ανά χείρας.
Ακούστε τον κ. Τζίμι Σουάγκαρτ: «Ο Ιησούς είναι ο Πρόεδρος, ο στρατηγός
σας, ο στρατάρχης σας. Στο όνομα του Ιησού, διατάζω τον Διάβολο να
εγκαταλείψει τη ζωή σας, το σπίτι σας, την ψυχή σας, την πόλη σας, την
κυβέρνησή σας και τη χώρα σας |5|». Οι τηλεοπτικές εκπομπές
αναμεταδίδονται σε εκατομμύρια νοικοκυριά της Κεντρικής Αμερικής, με
ταυτόχρονη μετάφραση. Ο κ. Ρόμπερτσον επισκέφτηκε τους καταυλισμούς των
«Κόντρας»: «Θέλουμε να βοηθήσουμε τα θύματα του κομμουνισμού. Εντάσσεται
στις βουλές του Θεού |6|». Οι ευαγγελικές Εκκλησίες πολλαπλασιάζονται
σαν μανιτάρια, ο χριστιανικός στρατός της άκρας δεξιάς περνά στην
αντεπίθεση με αλυσιδωτούς προσηλυτισμούς. Για αρκετούς φτωχούς, η ελπίδα
δεν βρίσκεται στην επανάσταση: Ο Ιησούς τούς σπρώχνει απευθείας από τον
βούρκο στον Παράδεισο. «Οι χριστιανοί είναι έτοιμοι να επιλέξουν
στρατόπεδο. (…) Οι ιεραπόστολοι υπηρετούν ένα βασίλειο, διχασμένο μεταξύ
του Θεού και της πολιτικής».
Το ευαγγελικό κίνημα δεν βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισής του, καθώς
ασχολείται με τη μάχη μεταξύ του Καλού και του Κακού – τον αρχαιότερο
πόλεμο που διεξάγουν οι Αμερικανοί, η κουλτούρα των οποίων είναι
διαποτισμένη από μανιχαϊσμό. Δεν πρόκειται για έλλειμμα ευφυΐας, αλλά
για πρότυπο ζωής, για τρόπο σκέψης.
«Χάρη σε μας» δηλώνει ο κ. Γκι Τζάρμαν, μέλος του Ιδρύματος Πολιτιστικής
Κληρονομιάς (Heritage Foundation) και της Χριστιανικής Φωνής (Christian
Voice), «η θανατική ποινή, το ζήτημα των πυρηνικών όπλων και ο πόλεμος
των άστρων θα αποτελέσουν προβλήματα κυρίως χριστιανικά και ηθικά.
Σύντομα, η δυναμική ισχύς μας θα αφήσει άφωνους τους Αμερικανούς
|7|».
Το μήνυμα της χριστιανικής Νέας Δεξιάς δεν μπορεί να γίνει πιο σαφές.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΔΗΝ
Σημειώσεις
1. Ο Jeffrey K. Hadden, καθηγητής
κοινωνιολογίας και μελέτης των θρησκειών στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια,
δημοσίευσε μαζί με τον Charles E. Swann το βιβλίο Prime Time Preachers,
Addison Wesley, 1980, και με τον A. Sharpf το βιβλίο Televangelism :
Power and Politics on God’s Frontier, Henry Holt, New York, 1988.
2. New York Times, 28 Φεβρουαρίου 1988.
3. Βλ. Ingrid Carlander, “La revolution conservatrice contre M. Reagan”,
le Monde diplomatique, Δεκέμβριος 1987.
4. Bill Moyers, «God and Politics. The Kingdom Divided», Public Affairs
Television, Δεκέμβριος 1987.
5. Αυτ.
6. Αυτ.
7. San Francisco Chronicle, 8 Ιανουαρίου 1988.
Ingrid Carlander *
* H Ingrid Carlander είναι δημοσιογράφος.
I. Carlander