1. Ιστορία

Στην Αγγλία, κατά το δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα σχηματίσθηκαν κοινότητες, που ήσαν ανεξάρτητες από την επίσημη Εκκλησία, με σκοπό να ρυθμίσουν τις υποθέσεις τους χωρίς καμμιά εξάρτηση από την πολιτεία ή από άλλη εκκλησιαστική αρχή και να αναζητήσουν την «αγία κοινότητα» των πρωτοχριστιανικών χρόνων.

Οι πρώτοι οπαδοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον πρώην αγγλικανό ιερέα John Smyth (1612). Οι διωγμοί που ακολούθησαν ανάγκασαν πολλούς οπαδούς να ζητήσουν καταφύγιο στην Αμερική, ενώ άλλοι κατέφυγαν στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας (1608). Εκεί απέκτησαν τη συναίσθηση πως το βάπτισμα πρέπει να περιορισθεί σ' αυτούς που μπορούσαν να αποδείξουν πειστικά πως έλαβαν τη χάρη. Ο Smyth βάπτισε ο ίδιος τον εαυτό του και ύστερα τους άλλους οπαδούς. Έτσι ιδρύθηκε η πρώτη Βαπτιστική κοινότητα.

Ο Smyth επέστρεψε στο Λονδίνο και εισήγαγε και εκεί το βάπτισμα των πιστών. Άλλοι οπαδοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Thomas Helwys. Μόλις ο Smyth διαπίστωσε πως και οι Μεννονίτες κήρυτταν το βάπτισμα των πιστών, αρνήθηκε το προηγούμενο βάπτισμά του και βαπτίσθηκε από τους Μεννονίτες για τρίτη φορά. Τότε ο Helwys και οι οπαδοί του διαχώρισαν τη θέση τους και το κίνημα διασπάσθηκε. Οι οπαδοί του Helwys επέστρεψαν στην Αγγλία (1611/12) και ίδρυσαν πλησίον του Λονδίνου ανεξάρτητη Βαπτιστική κοινότητα. Επειδή εκπροσωπούσαν την άποψη περί γενικής συμφιλίωσης όλων των πιστών μέσω του Χριστού, ονομάσθηκαν General Baptists.

Στη δεκαετία του 1630 σχηματίσθηκε στην Αγγλία και άλλη ομάδα Βαπτιστών. Όμως η πράξη του νηπιοβαπτισμού στην κρατική Εκκλησία οδήγησε στην αποκοπή και στο σχηματισμό της πρώτης Βαπτιστικής Καλβινιστικής κοινότητας. Επειδή εκήρυττε τον απόλυτο προορισμό των εκλεκτών του Θεού, πήρε την ονομασία Particular Baptists.

Το 1891 οι διάφορες βαπτιστικές κοινότητες της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, ενώθηκαν στην Baptist Union Great Britain and Ireland (Βαπτιστική Ένωση Μ. Βρετανίας και Ιρλανδίας). Στην Αμερική σχηματίσθηκε ο «Σύνδεσμος Νοτίων Βαπτιστών» (Southern Baptist Convention) (1845) και ο «Σύνδεσμος Βορείων Βαπτιστών» (Northern Baptist Convention) (1907). Ο Σύνδεσμος αυτός ονομάσθηκε αργότερα (1950) American Baptist Convention (από το 1972: American Baptist in the U.S.A.). Όμως στην Αμερική υπάρχουν και άλλες βαπτιστικές ομάδες, που δεν ανήκουν στις διάφορες ενώσεις βαπτιστών.

Η κίνηση αναπτύσσει έντονη Ιεραποστολική δραστηριότητα. Ιδρύθηκαν Ιεραποστολικές εταιρείες στην Ευρώπη και στην Αμερική· «κάθε βαπτιστής και Ιεραπόστολος», είναι μία από τις βασικές αρχές της κίνησης. Ο Johann Gerhard Oncken (1800-1884), που έφερε το κίνημα στη Γερμανία, ίδρυσε το 1825 το πρώτο «Κυριάκο Σχολείο» στο Αμβούργο.

Ο αριθμός των βαπτιστών υπολογίζεται σε 35 εκατομμύρια. Όμως σ' αυτόν τον αριθμό δεν περιλαμβάνονται τα μέλη των κοινοτήτων, που δεν ανήκουν στον Παγκόσμιο Σύνδεσμο Βαπτιστών.

2. Διδασκαλία

Η κίνηση δεν γνωρίζει «σύμβολα πίστης», δεσμευτικά για όλους. Τα σύμβολα, που συνετάγησαν κατά καιρούς, δεν είναι υποχρεωτικά για τις κοινότητες, ώστε να δεσμεύουν την ελευθερία τους. Οριοθετούν απλώς την κίνηση έναντι άλλων ομάδων. Ο «Παγκόσμιος Σύνδεσμος Βαπτιστών» δεν αποτελεί υπερκοινοτική διοικητική ή δογματική αυθεντία και αποσκοπεί μόνο στο να δείχνει την «ουσιαστική ενότητα των βαπτιστών στον Ιησού Χριστό, να χαρίζει νέες εμπνεύσεις στην αδελφότητα και να καλλιεργεί το πνεύμα της κοινωνίας, της υπηρεσίας και της συνεργασίας μεταξύ των μελών του».

Μεταξύ των ομάδων υπάρχουν δογματικές διαφορές. Η κίνηση εκλαμβάνει γενικά την αγία Γραφή για θεόπνευστη. Η θεοπνευστία αποτελούσε δόγμα στην «Ομολογία πίστης και διοίκησης των κοινοτήτων βαπτισμένων χριστιανών, που ονομάζονται κοινώς βαπτιστές, Hamburg 1847» (γερμανικά). Όμως στην αναθεώρηση του 1944 η θεοπνευστία της Γραφής απαλείφθηκε.

Η ειδική ιερωσύνη απορρίπτεται. Κάθε κοινότητα εκλέγει τον ποιμένα της (μερικές κοινότητες δέχονται και ποιμένισσες), τους πρεσβυτέρους και διακόνους και είναι εντελώς αυτοδιοίκητες. Όμως στην Ομολογία Πίστης του Αμβούργου ο καθένας οφείλει να υπακούει στην κοινότητα και οι επί μέρους κοινότητες πρέπει να συμπεριφέρονται «σαν μέλη της κοινωνίας» (άρθρο 6). Νέα μέλη προσλαμβάνονται με το βάπτισμα, που γίνεται ύστερα από ειδική εξέταση.

Η κίνηση στην Ευρώπη δεν κάνει λόγο για Εκκλησία, αλλά μιλάει για κοινότητα. Το αντίθετο γίνεται στην Αμερική. Κατά την αντίληψη των Βαπτιστών, Εκκλησία είναι η «αόρατη κοινότητα», πνευματικό μέγεθος, με βάση την ενότητα των πιστών με την Κεφαλή, τον Χριστό.

Κατά τους βαπτιστές ο νηπιοβαπτισμός καταστρέφει τον πνευματικό χαρακτήρα της κοινότητας και γι' αυτό απορρίπτεται. Πριν από το βάπτισμα πρέπει να προηγηθεί η πίστη και η αναγέννηση. Το βάπτισμα με νερό είναι απλώς η «σφραγίδα της αναγέννησης», ομολογία της πραγματικότητας αυτής ενώπιον μαρτύρων. Επομένως ο τονισμός του βαπτίσματος από την κίνηση δεν έχει σχέση με τη σωτηρία, αφού η σωτηρία προηγείται του βαπτίσματος. Είναι πράξη υπακοής στην εντολή του Χριστού.