Ένας Αμερικανός ορθόδοξος διδάσκαλος: «π. Σεραφείμ Ρόουζ – Η ζωή και τα έργα του»

του Θ. Ι. Ρηγινιώτη

Eκδόσεις Μυριόβιβλιος

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, στις ΗΠΑ, τη χώρα της μεγάλης σύγχυσης και (ας τολμήσω να το πω) αμαρτίας, έχουν ζήσει το 19^ο και 20ό αιώνα αρκετοί ορθόδοξοι άγιοι. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από τη Ρωσία και τη Σερβία, απ’ όπου έφυγαν λόγω της αθεϊστικής ιδεολογίας των κομμουνιστικών καθεστώτων και συχνά των διωγμών κατά της Εκκλησίας που διαπράττονταν εκεί. Ιδιαίτερα η πολιτεία της Αλάσκας έχει ήδη μια πολύτιμη ορθόδοξη κληρονομιά του 19^ου αιώνα, είτε με Ρώσους αγίους (όπως ο άγιος Ιννοκέντιος, που θανατώθηκε από τοπικούς μάγους, ο μεγάλος ασκητής του νησιού Σίτκα άγιος Γερμανός κ.ά.) είτε με ιθαγενείς (Αλεούτους), όπως οι άγιοι Πέτρος ο Νεομάρτυρας και Ιάκωβος Νετσέτωφ, Αλεούτος από μητέρα (βλ. Γ. Πιπεράκι, καθηγητής της Ιατρικής Αθηνών, «Άγιοι της Αλάσκας – Ορθόδοξο Συναξάρι», εκδ. Μυριόβιβλος, και στο διαδίκτυο http://www.oodegr.com/oode/synaxaristis/agioi_alaskas1.htm).

Στις ΗΠΑ κοιμήθηκε και ο μεγάλος πνευματικός Πατέρας της Σερβίας άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς (1880-1956), που αιχμάλωτος στο Νταχάου είχε απευθύνει ένα συγκλονιστικό χριστιανικό κείμενο σε όλους τους λαούς της Ευρώπης (το οποίο δημοσιεύεται στο βιβλίο «Ορθόδοξος Εκκλησία και Οικουμενισμός» του καθηγητή του Παν/μίου Βελιγραδίου π. Ιουστίνου Πόποβιτς), και που σήμερα τα έργα του εκδίδονται στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εν Πλω…

Όμως ήρθε η ώρα ο λευκός άνθρωπος της Αμερικής (που πήγε εκεί ως κατακτητής και απελπισμένος μετανάστης) να δώσει τον πρώτο καρπό στην παγκόσμια Ορθόδοξη Εκκλησία. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η συγκλονιστική βιογραφία του π. Σεραφείμ Ρόουζ (1931-1982), κατά κόσμον Γιουτζήν Ντένις Ρόουζ, από το Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας, ένα βιβλίο που θεωρώ απολύτως απαραίτητο να διαβάσει κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος.

Προικισμένος, ευφυής, ωραίος, όχι πλούσιος, άριστος μαθητής με πολλές υποτροφίες, αλλά πρόωρα ώριμος, μοναχικός και στοχαστικός, ο Γιουτζίν (Ευγένιος) ήταν ένα κολεγιόπαιδο μεσοαστικής προέλευσης, που έμοιαζε να βγήκε από τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών»… Ανήσυχος και πνευματικά διψασμένος μέχρι αίματος, πέρασε από τη φιλοσοφία, την αθεΐα, το μπητνίκ και κατέληξε στο βουδισμό ζεν. Πτυχιούχος των Ασιατικών Γλωσσών στην Ακαδημία Ασιατικών Σπουδών του Σαν Φρανσίσκο και μάστερ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του καθηγητή Τζι Μινγκ Σιεν, τον οποίο βοήθησε να μεταφράσει το Ταό Τε Κινγκ και άλλα κλασικά έργα από τα αρχαία κινεζικά.

Μετά από σοβαρή μαθητεία στις ανατολικές παραδόσεις, ασπάστηκε την ορθοδοξία, για την οποία είχε ασαφή ιδέα, λόγω του συγκλονιστικού αισθήματος που ένιωσε την πρώτη φορά που παρακολούθησε τη θεία λειτουργία του ρωσικού ναού της Θεοτόκου (παλιού καθεδρικού) στο Σαν Φρανσίσκο. Ωστόσο η μεταστροφή του δεν ήταν ραγδαία και ενθουσιώδης, αλλά σταδιακή και προσεχτική. Επέλεξε το μοναχικό βίο παίρνοντας το όνομα του Ρώσου αγίου του 19^ου αιώνα Σεραφείμ του Σάρωφ, μελέτησε βαθύτατα κι έζησε σε μια καλύβα στα δάση του Νόουμπλ Ριτζ, στη βόρεια Καλιφόρνια. Υπήρξε δε και πνευματικό παιδί του γίγαντα της φιλανθρωπίας με την παιδική ψυχή αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς του Θαυματουργού (1896-1966), ενός παγκόσμιου αγίου, που το άφθαρτο σώμα του βρίσκεται στο Σαν Φρανσίσκο.

Δυο από τα έργα του, που κυκλοφόρησαν παράνομα και στην Ε.Σ.Σ.Δ. κι έχουν μεταφραστεί ακόμα και στα μαλαγιαλάμ της νότιας Ινδίας, κυκλοφορούν και στα ελληνικά: «Η ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος» (ο διάλογος της ορθοδοξίας με τη πανθρησκειακή πνευματικότητα της Νέας Εποχής, που ανακατεύει διαλογισμό και άλλες ασιατικές πρακτικές και διδασκαλίες με δυτικό μυστικισμό) και «Η ψυχή μετά το θάνατο – Οι μεταθανάτιες εμπειρίες στο φως της ορθόδοξης διδασκαλίας», που πραγματεύεται ένα θέμα πολύ γνωστό και συζητούμενο σήμερα. Και τα δύο έχουν εκδοθεί από την Αδελφότητα του Αγίου Γερμανού της Αλάσκας, στην Πλατίνα της Καλιφόρνιας, που ο π. Ρόουζ ήταν ένας από τους ιδρυτές της. Η ίδρυση της Αδελφότητας του Αγίου Γερμανού ευλογήθηκε με επιστολή από τον μέγα Γέροντα της εποχής μας π. Σωφρόνιο Σαχάρωφ, ο οποίος ήταν φίλος του αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς.

Στα γραπτά του φαίνεται πως η ορθοδοξία δεν είναι μια δογματική αγκύλωση, αλλά μια παγκόσμια διδασκαλία βασισμένη σε γνήσιες και επαληθευμένες πνευματικές εμπειρίες. Άλλωστε ο ίδιος, αν και ποτέ δε νόθευσε την ορθοδοξία ούτε «αλληθώρισε» πουθενά, σε ιστορικό επίπεδο εκτιμούσε τη γνήσια σκέψη όλων των πολιτισμών, ιδιαίτερα της Κίνας (ταοϊσμό και κομφουκιανισμό). Βλ. το άρθρο του The Chinese Mind, που προήλθε από ένα ειδικό μάθημα στον Άγιο Γερμανό το 1981 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Τhe Orthodox Word» το 1991. «Όταν γίνεσαι χριστιανός» έλεγε, «καμιά πραγματική αλήθεια που είχες διδαχτεί μέχρι τότε δεν χάνεται».

Όταν, το 1991, μέλη της Αδελφότητας του Αγ. Γερμανού επισκέφτηκαν την Όπτινα, που είχε πρόσφατα λειτουργήσει ξανά ως μοναστήρι, είδαν αναρτημένο στο ιστορικό κελί του αγίου στάρετς Αμβροσίου ένα πορτρέτο του π. Σεραφείμ, ο οποίος εθεωρείτο από τους μοναχούς της Όπτινα στυλοβάτης της παράδοσής τους, ενώ οι εκδόσεις της Αδελφότητας του Αγ. Γερμανού για τους αγίους γέροντες της Όπτινα τους είχαν βοηθήσει να ανασυστήσουν τις αρχές της μονής τους (βίος π. Σεραφείμ, τόμ. Β΄, σελ. 454-455).

Ο π. Σεραφείμ κοιμήθηκε σε ηλικία 48 ετών μετά από μια σύντομη αλλά εξαιρετικά βασανιστική ασθένεια και, μετά την κοίμησή του, έχουν σημειωθεί πολλά περιστατικά που φανερώνουν την αγιότητά του (δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα, γιατί είναι πολύ νωρίς). Στο τελευταίο κεφάλαιο της βιογραφίας του αναφέρονται μερικά.

Η βιογραφία του έχει γραφτεί από τον ιερομόναχο Δαμασκηνό Κρίστενσεν (πρώην βουδιστή Αμερικανό, που μεταστράφηκε στην Ορθοδοξία) και έχει εκδοθεί σε τρεις τόμους, που όμως κυκλοφορούν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο. Ιδίως ο πρώτος τόμος, που περιγράφει την πορεία του π. Σεραφείμ από την απόλυτη άρνηση του Θεού προς την Ορθοδοξία, είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά αναγνώσματα των τελευταίων δεκαετιών. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μυριόβιβλιος (τηλ. 210-3214565).

Σημειωτέον ότι η μεταστροφή στην Ορθοδοξία Αμερικανών που εγκαταλείπουν την προηγούμενη θρησκεία τους (είτε προέρχονται από τον προτεσταντισμό, είτε από το βουδισμό είτε από τον απλό αθεϊσμό ή αγνωστικισμό) δεν είναι μόδα ανθρώπων που δεν ξέρουν τι γυρεύουν στη ζωή τους, αλλά καρπός μεγάλης αγωνίας και τελικά πνευματικής ωριμότητας. Αυτό φαίνεται με σαφήνεια στο βίο του π. Σεραφείμ, αλλά και σε ένα άλλο σημαντικό βιβλίο, με τίτλο «Από το βουδισμό στο Χριστό – Εμπειρίες μεταστροφής», που εκδόθηκε πρόσφατα από το μοναστήρι του Μήλεσι (διακινείται από τις εκδόσεις Σταμούλη), καθώς και στο «Καλώς ήρθατε στο σπίτι σας» του π. Πήτερ Γκίλκουϊστ (εκδ. Ακρίτας), που εξιστορεί την πορεία μιας μεγάλης ομάδας προτεσταντών, που, μετά από προσεχτική έρευνα, κατέληξαν στο ότι η Ορθοδοξία διατηρεί την αρχαία αυθεντική εκδοχή του χριστιανισμού και όλοι μαζί έγιναν ορθόδοξοι. Στο διαδίκτυο βλ. σημαντικά σχετικά άρθρα στο http://www.oodegr.com/oode/ierapostoli/ierapostoli.htm