Το ζήτημα του ποιοί είμαστε είναι απατηλά απλό. Όταν αρχίζουμε να ζορίζουμε το ερώτημα, σχεδόν κάθε απάντηση που μπορούμε να δώσουμε είναι κάτι άλλο από τον εαυτό μας.

Όταν αναχωρούμε από την (ιδανικά) ατομική κοινωνία των πρώτων μας χρόνων και αρχίζουμε να χαράζουμε δρόμο μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, μια αβεβαιότητα αρχίζει να γίνεται ο κοινωνικός μας σύντροφος. Αυτός ο καθορισμός ταυτότητας (κάτι αρκετά φυσιολογικό) γίνεται το φυτώριο της ντροπής - καθώς και μια δια βίου συνήθεια να αναζητούμε αυτοσχεδιασμένες «ταυτότητες» προκειμένου να καλύψουμε την γύμνια του «ποιοι είμαστε».

Οι δυναμικές που τα περιβάλλουν όλα αυτά είναι πάντα παρούσες. Η οικογένεια συχνά παίζει ισχυρό ρόλο. Αυτές μάς δίνουν όνομα. Ίσως μας δίνουν και παρατσούκλια.  Ίσως επαναλαμβάνουν ιστορίες με τις πράξεις μας ή μας συγκρίνουν με άλλα οικογενειακά πρόσωπα. Έτσι, αργά και σταθερά αποκτούμε ένα χαρακτηριστικό «brand» (αναγνωρίσιμη φίρμα προϊόντος). Τα χρόνια της εφηβείας συχνά εισάγουν κάτι από την ίδια διαδικασία, από συνομηλίκους μας.  Στην σημερινή νεολαία, οι ώρες που ξοδεύονται στο διαδίκτυο και σε αλληλεπιδράσεις στο τηλέφωνο μπορούν να εντείνουν αυτή την διαδικασία.

Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, η «ταυτότητά» μας εννοείται πως δεν θεωρείται η γνήσια φυσική ταυτότητα - δηλαδή μια αποκάλυψη του «ποιοι είμαστε αληθινά» (εκτός σαν όνομα ενός ακόμη ψεύτικου εαυτού). Οι ταυτότητές μας μάλλον «πλασάρονται» ανελέητα ως κάτι εμπορεύσιμο.  Από αυτοκίνητα μέχρι κομμώσεις, τα πάντα τα βλέπουν ως μέσον που «έχει να κάνει μια δήλωση». Σε μια καταναλωτική κουλτούρα, πρωταρχικός μοχλός του μάρκετινγκ είναι η απόκτηση ταυτότητας (κάτι προσωρινό, στην καλύτερη περίπτωση).

Όλες αυτές οι ποικίλες επίκτητες ταυτότητες χρησιμεύουν για κάλυψη της γύμνιας μας και για να μας προστατεύουν από την ανεπιθύμητη προσοχή (ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, να την προσελκύουν). Σε ορισμένες φάσεις της ζωής μας μπορούν ακόμη να χρησιμεύσουν ως μια θεόδοτη προστασία.  Ωστόσο κανένα από αυτά δεν πρέπει να συγχέεται με την αλήθεια του ποιοι είμαστε. Αυτή η αλήθεια είναι ταυτόσημη με την σωτηρία μας.

Ο Απόστολος Παύλος είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα μέσα σε όλα αυτά. Μαθαίνουμε πολυτρόπως περισσότερα για αυτόν από οποιονδήποτε από τους Αποστόλους. Στην επιστολή του προς τους Φιλιππησίους, περιγράφει μια γνησιότητα εβραϊκή που δεν συγκρίνεται με άλλη περιγραφή:

«μου έχει γίνει περιτομή την όγδοη ημέρα, είμαι από το γένος Ισραήλ, από τη φυλή Βενιαμίν, Εβραίος από Εβραίους, Φαρισαίος σύμφωνα με τον νόμο, διώκτης τής εκκλησίας με ζήλο, σύμφωνα με τη δικαιοσύνη που φανερώνεται διαμέσου τού νόμου υπήρξα άμεμπτος» (Φιλιπ. 3: 5–6).

Όμως έχει να πει και το εξής:

«όμως, εκείνα που ήσαν σε μένα κέρδη, αυτά τα θεώρησα ζημία για τον Χριστό. Μάλιστα δε και θεωρώ ότι τα πάντα είναι ζημία απέναντι στο έξοχο της γνώσης τού Ιησού Χριστού τού Κυρίου μου· για τον οποίο ζημιώθηκα τα πάντα, και θεωρώ ότι είναι σκύβαλα, για να κερδίσω τον Χριστό, και να βρεθώ σ' αυτόν, μη έχοντας δική μου δικαιοσύνη, αυτή από τον νόμο, αλλά εκείνη διαμέσου τής πίστης τού Χριστού, τη δικαιοσύνη, αυτή από τον Θεό μέσω τής πίστης» (Φιλιπ. 3: 7–9).

Η «υπεροχή» του Αποστόλου Παύλου ως Φαρισαίου ήταν ξεκάθαρα μια «ταυτότητα». Τον είχε οδηγήσει σε ένα ζήλο που περιελάμβανε τον διωγμό Χριστιανών. Αυτό είναι τυπικό χαρακτηριστικό του «κούφιου» χαρακτηριστικού των επίκτητων ταυτοτήτων. Δεν αντιπροσωπεύουν τον αληθινό εαυτό, και  εύκολα υπονομεύονται από διάφορες προκλήσεις. Οι διωγμοί του Αποστόλου Παύλου είναι μια τραγική προσπάθεια να διατηρήσει μια ψεύτικη εκδοχή του εαυτού του.  Επ' αυτού ο Χριστός θα πει:

«Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις; Είναι σκληρό σε σένα να κλοτσάς σε καρφιά. (Πράξεις 26: 14).

Η αλήθεια της ύπαρξης μάς «λακτίζει» προς τις πολλές ψευδείς ταυτότητες που δημιουργούμε. Οι δικές μας προσπάθειες μάς αφήνουν άδειους, ανεκπλήρωτους, ανήσυχους και συχνά θυμωμένους.  Δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι, αληθινά ικανοποιημένοι, με το να είμαστε κάποιος άλλος από αυτόν που δημιουργηθήκαμε να είμαστε.

Ο Απόστολος Παύλος μπορεί - και είναι - αρκετά πρακτικός στο πώς να ζούμε μια αυθεντική χριστιανική ζωή. Στην δική του ζωή, παρατήρησε πως είχε υποστεί την «απώλεια των πάντων» (και δεν εννοεί πλούτη ή ιδιοκτησία)... αυτά που έχασε τα θεωρούσε «σκουπίδια». Όλες οι ψεύτικες εκδοχές του εαυτού μας που εμείς δημιουργούμε – τα προσεκτικά φτιαγμένα φύλλα συκής μας – είναι απλώς σκουπίδια. Εμείς οι ίδιοι, όμως, δεν είμαστε.

Ο Απόστολος Παύλος προσφέρει αυτή τη συμβουλή:

«Αν, λοιπόν, συναναστηθήκατε μαζί με τον Χριστό, να ζητάτε τα υψηλά, όπου είναι ο Χριστός καθισμένος στα δεξιά τού Θεού. Τα άνω φρονείτε, όχι αυτά που είναι επάνω στη γη. Επειδή, πεθάνατε, και η ζωή σας είναι κρυμμένη μαζί με τον Χριστό μέσα στον Θεό. Όταν ο Χριστός, η ζωή μας, φανερωθεί, τότε κι εσείς θα φανερωθείτε μαζί του μέσα σε δόξα». (Κολ. 3: 1–4)

Θα το επαναδιατυπώσω αυτό.  Η αλήθεια της ταυτότητάς μας δεν μας είναι γνωστή.  Δεν ξέρεις ποιος είσαι.  Η ταυτότητα δεν είναι κάτι δικό μας – είναι το δώρο του Θεού.  Την μαθαίνουμε, έτσι όπως μας την κάνει γνωστή ο Χριστός. Την αλήθεια του εαυτού μας μπορούμε να την γνωρίσουμε, μόνο όπως την βρίσκουμε εν Χριστώ. Ο Χριστός («που είναι η ζωή μας») είναι η αλήθεια της ύπαρξής μας.  Δεν πρέπει ποτέ να συμβιβαζόμαστε με κάτι λιγότερο.

Η πάλη του Αποστόλου Παύλου με την ταυτότητά του ως Φαρισαίου ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και δυνατή. Στην πρότερη ζωή του, το να είσαι Φαρισαίος σήμαινε να είσαι δίκαιος άνθρωπος. Η αρχική έννοια του όρου «Φαρισαίος» σήμαινε «να είσαι χωριστός».  Ήταν μια θέση όπου ο άνθρωπος έθετε τον Θεό και τον Νόμο Του πάνω από όλα, και ξεχώριζε τον εαυτόν του προς αυτά. Η βαθύτερη γοητεία αυτών βρισκόταν στο κάλεσμά τους στην καρδιά. Ποιός δεν θέλει να ξεχωριστεί και να τοποθετηθεί χώρια για τον Θεό; Πώς γίνεται αυτό να μην είναι καλό;

Έχουμε παρόμοιους αγώνες ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Ακούμε ορθώς και επανειλημμένως ότι η Ορθοδοξία είναι «τρόπος ζωής». Δυστυχώς, αυτό μπορεί να ελαχιστοποιηθεί, από «τρόπο ζωής» σε σκέτη «ταυτότητα». Το πώς γίνεται αυτό, μπορεί να έχει πολλές μορφές. Σε όλες τις μορφές, η Ορθοδοξία γίνεται το «ρούχο» μας, όχι όμως η μεταμόρφωση της ψυχής. Όλα τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς με κινητήρια δύναμη την ντροπή (θυμός, αμυντικότητα, επιθετικότητα, κοινωνικές κλίκες, τελειομανία κ.λπ.) συνοδεύουν την Ορθοδοξία ως ταυτότητα. Νομίζω πως μερικά από αυτά είναι αναμενόμενα, ιδιαίτερα σε προσωπικότητες που η ντροπή δεν έχει αντιμετωπιστεί (κάτι που είναι πολύ πιθανό σε σχεδόν την πλειοψηφία των προσωπικοτήτων).

Το έχω αντιληφθεί αυτό βαθύτατα στη ζωή μου ως ιερέας. Ένας ιερέας αναπόφευκτα φέρει μια «ταυτότητα» ως ιερέας. Η ιεροσύνη είναι, πράγματι, σαν ένα κοστούμι. Η διαδικασία ένδυσης του ιερέα με άμφια είναι μέρος της χειροτονίας του. Η δημόσια αναγνώρισή του (με το ράσο, παραδοσιακά) είναι θέμα απαίτησης ενός Κανόνα. Κάτω όμως από τα άμφια βρίσκεται η «κρυμμένη» ζωή ενός ανθρώπου, μια πραγματικότητα που μπορεί, κατά καιρούς, να αποξενωθεί από την ιερατική ταυτότητα (καθώς και με άλλα κοστούμια), νιώθοντας σαν απατεώνας. Γνωρίζει ότι δεν είναι άξιος της τιμής που συνοδεύει την ιεροσύνη. Υπάρχει ο πειρασμός να κρυφτεί πίσω από την ταυτότητα και να χάσει την αίσθηση του δικού του εαυτού. Ευτυχώς δεν είναι μόνος. Ο Εξομολόγος του γνωρίζει τον ίδιο πειρασμό, όπως και άλλοι ιερείς. Καλούμε ο ένας τον άλλον να βγει από τον τάφο της ταυτότητας και να εισέλθει στο φως του Χριστού. Η ιεροσύνη ανήκει στον Χριστό, όχι σε εμάς.

Για τον καθένα μας, οι ταυτότητες που αποκτάμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας χρησιμεύουν ως πειρασμοί. Η χειρότερη πλευρά τους, νομίζω, είναι πως δεν είναι κρυμμένες. Ως εκ τούτου, μας δελεάζουν να αρκεστούμε σε κάτι λιγότερο. Η Βασιλεία του Θεού είναι σαν ένας θησαυρός θαμμένος σε ένα χωράφι, είπε ο Ιησούς. Δεν πρέπει να σταματήσουμε το έργο της πώλησης όλων όσων έχουμε (συμπεριλαμβανομένων των ψευδών, προσωρινών ταυτοτήτων) και να αγοράζουμε το χωράφι.  Οτιδήποτε λιγότερο από τον θησαυρό δεν αρκεί.

Γερνάω. Έχω «συνταξιοδοτηθεί» από το να είμαι υπεύθυνος μιας ενορίας. Οι μέρες μου είναι συνήθως γεμάτες με καθημερινές δραστηριότητες – δουλειές του σπιτιού και τα συναφή. Φυσικά συνεχίζω να γράφω. Όμως έχω πολλές ελεύθερες ώρες για να αναλογιστώ τη ζωή μου (και τις αμαρτίες μου).  Βλέπω μέσα στην καρδιά μου να γίνεται ένα «κοσκίνισμα».  Αυτός που είμαι δεν είναι αυτός που ήμουν, ή όσα έχω κάνει, ή ό,τι νομίζουν οι άλλοι. Το «ποιος είμαι» είναι κρυμμένο μαζί με τον Χριστό μέσα στον Θεό και μπορεί να γίνει γνωστό, μόνο αν το βρούμε εν Χριστώ. Μερικές από τις καθημερινές μου αναπολήσεις στρέφονται προς αυτό το «τέλος του ταξιδιού».

Όταν εμφανισθεί ο Χριστός μέσα στην δόξα Του, τότε θα βρούμε τον εαυτόν μας - μέσα σε εκείνη την δόξα.

Είναι πολλά τα σχετικά με αυτό το θέμα που θα ήθελα να τα γνώριζα νωρίτερα στη ζωή μου - αλλά αυτό είναι στα χέρια του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος μας αφήνει με τα εξής λόγια:

«Αδελφοί, εγώ δεν στοχάζομαι τον εαυτό μου ότι το έχω αποκτήσει. Αλλά, ένα πράγμα κάνω, λησμονώντας μεν όσα βρίσκονται πίσω, επεκτεινόμενος δε σε όσα βρίσκονται μπροστά, τρέχω προς τον σκοπό, για το βραβείο τής άνω κλήσης τού Θεού εν Χριστώ Ιησού». (Φιλ. 3: 13–14)

Υψηλότερα και βαθύτερα.