Η δημοφιλής σκέψη της Νέας Εποχής υποστηρίζει πως ο καθένας έχει έναν «θεό εντός του». Είναι ένας ευχάριστος τρόπος να λέμε πως είμαστε όλοι ξεχωριστοί, ενώ κάνουμε τον «θεό» μάλλον κάτι το κοινότοπο. Υπάρχει όμως μια σαφής διδασκαλία του κλασικού Χριστιανισμού σχετικά με το «ο Χριστός εν ημίν» και είναι ουσιαστική για τον Ορθόδοξο τρόπο ζωής.

Δεν πρέπει να εκλαμβάνουμε την σχέση μας με τον Θεό ως μια «έξωθεν» υπόθεση, σαν να είμαστε εμείς ένα άτομο και ο Θεός ένα άλλο. Η ένωσή μας με τον Θεό, που γεννιέται μέσα μας με το Άγιο Βάπτισμα, είναι πολύ βαθύτερη.

«ο δε κολλώμενος τω Κυρίω έν πνεύμα εστί». (Α’ Κορ. 6:17)

Ο Θεός δεν μας «βοηθά» κατά τρόπο που θα μας ενθαρρύνει, ή απλώς θα κανονίζει να λύνονται τα πράγματα. Αντίθετα, είναι μέσα μας, εργάζεται, ενωμένος με το έργο μας. Το μυστήριο της ασκήσεως (η εξάσκηση της προσευχής, της νηστείας, της αυταπάρνησης κ.λπ.) έχει αληθινό νόημα μόνο σε αυτό το πλαίσιο. Όσοι παρατηρούν την Ορθοδοξία απ’ έξω συχνά μας κατηγορούν ότι ασκούμε «δικαιοσύνη έργων», που σημαίνει ότι πιστεύουμε πως μπορούμε να κερδίσουμε την εύνοια του Θεού κάνοντας καλά έργα. Αυτό είναι εντελώς ψευδές. Η καλή εύνοια του Θεού είναι το δώρο Του και δεν μπορεί να κερδηθεί.

Ωστόσο, η ορθόδοξη ζωή μοιάζει με τη ζωή του ίδιου του Χριστού.

«απεκρίνατο ουν ο Ιησούς και είπεν αυτοίς· αμήν αμήν λέγω υμίν, ου δύναται ο υιός ποιείν αφ' εαυτού ουδέν, εάν μη τι βλέπη τον πατέρα ποιούντα· α γαρ αν εκείνος ποιή, ταύτα και ο υιός ομοίως ποιεί». (Ιωαν. 5:19)

και

«αμήν αμήν λέγω υμίν, ο πιστεύων εις εμέ, τα έργα α εγώ ποιώ κακείνος ποιήσει, και μείζονα τούτων ποιήσει, ότι εγώ προς τον πατέρα μου πορεύομαι». (Ιωαν. 14:12)

Τα «έργα» που κάνει ένας Χριστιανός, γίνονται σωστά σε ενότητα με τον Χριστό, έτσι ώστε τα έργα να μην είναι έργα ενός ατόμου, αλλά της κοινής μας ζωής - με και εν Χριστώ. Όταν νηστεύουμε, είναι ο Χριστός που νηστεύει μέσα μας. Όταν προσευχόμαστε, είναι ο Χριστός που προσεύχεται μέσα μας. Όταν δίνουμε ελεημοσύνη είναι ο Χριστός που δίνει ελεημοσύνη μέσα μας.

Και πρέπει να καταλάβουμε πως ο Χριστός μέσα μας λαχταρά να νηστέψει. Ο Χριστός μέσα μας λαχταρά να προσευχηθεί. Ο Χριστός μέσα μας λαχταρά να δείξει έλεος. Οι πειθαρχίες της Εκκλησίας δεν είναι συνταγή για το πώς να συμπεριφερόμαστε, ούτε χάρτης ηθικής τελειότητας. Μάλλον, οι ίδιες οι εντολές του Χριστού (όπως εκδηλώνονται στη ζωή της Εκκλησίας) είναι μια περιγραφή, μια εικόνα του ίδιου του Χριστού.

«απεκρίθη Ιησούς και είπεν αυτώ· εάν τις αγαπά με, τον λόγον μου τηρήσει, και ο πατήρ μου αγαπήσει αυτόν, και προς αυτόν ελευσόμεθα και μονήν παρ' αυτώ ποιήσομεν». (Ιωαν. 14:23)

Ο Dumitru Staniloae σημειώνει:

Στην αρχή ο Χριστός είναι, ας πούμε, θαμμένος μέσα στις εντολές και μέσα μας, στο μέτρο που είμαστε αφοσιωμένοι σε αυτές, με τη δύναμή Του που είναι μέσα μας. Με αυτή τη συνεργασία αποκτούμε τις αρετές ως ζώντα χαρακτηριστικά τα οποία αντανακλούν την εικόνα του Κυρίου, και ο Χριστός ανασταίνεται ακόμα πιο φωτεινός από κάτω από αυτά τα πέπλα. (Ορθόδοξη Πνευματικότητα).

Αυτός ο τρόπος «ένωσης» είναι η ίδια η καρδιά της Ορθόδοξης πίστης και πρακτικής. Δυστυχώς, μεγάλο μέρος του Χριστιανισμού έχει δημιουργήσει μια «εξωτερική» άποψη για τη σχέση μας με τον Θεό και το μονοπάτι της σωτηρίας. Σε αυτό, ο Θεός θεωρείται εξωτερικός της ζωής μας, η σχέση μας μαζί Του είναι ανάλογη με τις εξατομικευμένες συμβατικές σχέσεις του σύγχρονου πολιτισμού. Ως τέτοια η χριστιανική σχέση με τον Θεό καταντά ψυχολογία και ηθική.

Καταντά ψυχολογία, επειδή ενδιαφερόμαστε για την «στάση» του Θεού απέναντί ​​μας. Η ψυχολογοποιημένη εξιλέωση ασχολείται με την οργή του Θεού. Περιορίζεται στην ηθική, καθώς η συμπεριφορά μας δεν είναι τίποτα άλλο από τις ιδιωτικές μας προσπάθειες να συμμορφωθούμε με ένα εξωτερικό σύνολο από κανόνες και νόρμες. Θεωρούμαστε «καλοί» ή «κακοί» με βάση την απόδοσή μας, αλλά χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η φύση αυτής της απόδοσης. Ο Άγιος Παύλος λέει: «ό,τι δεν είναι από πίστη είναι αμαρτία». Μόνο οι ζωές μας που ζούμε σε ένωση με τον Χριστό έχουν τη φύση της αληθινής σωτηρίας, της αληθινής ανθρωπότητας. Αυτή είναι η σωστή έννοια του «σωζόμενος κατά χάρη».

«…ο Θεός γαρ εστιν ο ενεργών εν υμίν και το θέλειν και το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας». (Φιλ 2:13)

και

«Υμείς εκ του Θεού εστε, τεκνία, και νενικήκατε αυτούς, ότι μείζων εστίν ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω». (Α’ Ιω 4:4)

και

«οίς ηθέλησεν ο Θεός γνωρίσαι τις ο πλούτος της δόξης του μυστηρίου τούτου εν τοις έθνεσιν, ος εστι Χριστός εν υμίν, η ελπίς της δόξης». (Κολ 1:27)

Υπάρχει ένα δεύτερο μέρος αυτού του μυστηρίου (ο εν ημίν Χριστός) που τονίζει την σημασία του εντός ημών. Είναι πως παρομοίως υποφέρει ο Χριστός μέσα μας. Ο π. Ο Staniloae γράφει:

Ο Ιησούς συμμετέχει σε όλα τα βάσανά μας, ευκολύνοντάς τα. Μας βοηθά στον αγώνα μας ενάντια στους πειρασμούς και την αμαρτία. Αγωνίζεται μαζί μας στην αναζήτησή μας για αρετές: Αποκαλύπτει την αληθινή μας φύση κάτω από τα φύλλα (‘συκής’) της αμαρτίας. Ο άγιος Μάξιμος σχολιάζει: Μέχρι το τέλος του κόσμου υποφέρει πάντα μαζί μας, κρυφά, λόγω της καλοσύνης Του, σύμφωνα [και ανάλογα με] τα βάσανα που βρίσκονται μέσα στον καθένα.

Ο Σταυρός ανακεφαλαιώνει μεν τα βάσανα και την αμαρτία της ανθρωπότητας, όμως εκτείνεται σε όλη τη ζωή και την εμπειρία όλων των ανθρώπων. Είναι το θεμέλιο της δήλωσης του Χριστού: «Εφόσον το κάνατε [δεν το κάνατε] στον μικρότερο από αυτούς τους αδελφούς μου, το κάνατε [δεν το κάνατε] σε μένα.»

Η υποστατική ένωση του Προσώπου του Χριστού εκτείνεται στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Υπάρχει κάτι σαν περιχώρηση ή συνάφεια στην καθημερινή μας σχέση με τον Χριστό.

«και είτε πάσχει εν μέλος, συμπάσχει πάντα τα μέλη, είτε δοξάζεται εν μέλος, συγχαίρει πάντα τα μέλη». (Α΄ Κορ. 12:26)

Αυτό πρέπει να τύχει της πιο σοβαρής δυνατόν προσοχής,. Αν κάποιος από εμάς υποφέρει, ο Χριστός υποφέρει. Δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο ανθρώπινο βάσανο στο οποίο ο Χριστός είναι ξένος.

Το θεμέλιο της χριστιανικής ύπαρξης είναι αυτή η ανά πάσα στιγμή πρόσκληση σε αυτήν την κοινωνικότητα (κοινωνία). Είναι το νόημα του Βαπτίσματος (θαμμένοι μαζί Του). Είναι το νόημα της Θείας Ευχαριστίας («όποιος τρώγει την σάρκα Μου και πίνει το αίμα Μου, μένει μέσα Μου, και Εγώ σε αυτόν»). Είναι το νόημα κάθε μίας πράξης και σκέψης μας...

Είναι η ζωή της Χάριτος.