Κάθε τέχνη, μας έχει δοθεί από τον Θεό, σαν βοήθεια προς την ασθενή φύση μας.

Παραδείγματος χάριν, η γεωργία μας έχει δοθεί, επειδή τα αυτοφυή δεν επαρκούν προς ικανοποίηση των αναγκών μας, η υφαντική, επειδή χρειαζόμαστε κατ’ ανάγκην σκεπάσματα, διά να είμαστε κόσμιοι και να μη προσβαλλόμαστε από τον αέρα, και η οικοδομική για παρόμοιο λόγο.

Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με την Ιατρική. Επειδή το σώμα μας, πού υπόκειται στην ασθένεια, προσβάλλεται από διάφορες βλάβες, προερχόμενες από έξω και από μέσα (διά των τροφών), και καταπονείται και από την υπερβολή και από τις ελλείψεις, η ιατρική παραχωρήθηκε από τον Θεό, που κανονίζει όλη την ζωήν μας, για να μας υποδεικνύει, προτυπώνοντας την θεραπεία της ψυχής, την απομάκρυνση του περιττού και την πρόσθεση του ελλείποντος.

Λέμε δε ότι παραχωρήθηκε, γιατί, όπως δεν θα είχαμε ανάγκη της εφευρετικότητας και του μόχθου της γεωργίας, εάν παραμέναμε στον παράδεισο της τρυφής, κατά τον ίδιον τρόπον δεν θα χρειαζόμαστε καθόλου την βοήθεια τής ιατρικής προς παρηγοριά, εάν παραμέναμε άτρωτοι από την ασθένεια, σύμφωνα με το χάρισμα που μας δόθηκε κατά την δημιουργία, προ της παρακοής.

Αλλ’ όπως μετά την εξορία στον τόπο τούτο και αφού ακούσαμε το «με τον ιδρώτα του προσώπου σου θα τρως το ψωμί σου», τότε, με την μακρά πείρα και την ταλαιπωρία στην γη, επινοήσαμε την τέχνη της γεωργίας προς μείωση των δυσχερειών αυτής της κατάρας, διότι ο Θεός μας χάρισε την γνώση και κατανόηση αυτής της τέχνης, έτσι, και επειδή διαταχτήκαμε να επιστρέψουμε πάλι στη γη, από την οποία ληφθήκαμε, και επειδή ενωθήκαμε με την οδυνηρή σάρκα, που εξ’ αιτίας της αμαρτίας είναι καταδικασμένη σε θάνατο και υπόκειται γι’ αυτό στις ασθένειες αυτές, μας δόθηκε και η βοήθεια της ιατρικής, μικρή ή μεγάλη, πού προσφέρεται στους ασθενούντες.

Διότι τα βότανα, που είναι κατάλληλα για κάθε ασθένεια, δεν βλάστησαν αυτόματα από την γη, αλλά φύτρωσαν βεβαίως με την θέληση τού Δημιουργού για την δική μας ωφέλεια. Οι φυσικές δυνάμεις λοιπόν πού βρίσκονται στις ρίζες ή τα άνθη ή τα φύλλα ή τους καρπούς ή τους χυμούς, ή όσες βρέθηκαν από μέταλλα ή από την θάλασσα, κατάλληλες για την ανακούφιση και θεραπεία της σάρκας, είναι όμοιες με εκείνα πού ανακαλύψαμε για να τρώμε και να πίνουμε.

Ό,τι όμως επινοείται με επιπολαιότητα και είναι καρπός περιέργειας, απαιτεί δε πολλή απασχόληση και στρέφει όλην σχεδόν την ζωήν μας στην επιμέλεια της σάρκας, πρέπει να αποφεύγεται από τούς Χριστιανούς.

Οφείλουμε δε να φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε την ιατρική τέχνη, εάν ποτέ χρειασθεί, έτσι, ώστε να μη αποδίδουμε σ’ αυτήν κάθε αιτία υγείας ή ασθενείας, αλλά να δεχόμαστετην χρήση των αγαθών της, σαν προορισμένη εις δόξαν Θεού και σαν πρότυπο της επιμελείας των ψυχών.

Όταν όμως στερούμαστε της ιατρικής βοηθείας, να μη στηρίζουμε όλη την ελπίδα μας για την ανακούφιση και θεραπεία των ασθενειών στην τέχνη αυτή, αλλά να γνωρίζουμε ότι ο Κύριος ή δεν θα μας αφήσει να δοκιμαστούμε περισσότερον από όσον μπορούμε να υποφέρουμε, ή, όπως τότε ο Κύριος άλλοτε μεν έκανε πηλό και επέχριε και πρόσταζε τον ασθενή να νιφτεί στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ, άλλοτε δε αρκούνταν σε μόνη την θέλησή του, λέγων «θέλω, καθαρίσθητι», άλλους δε τους άφησε να αγωνίζονται προς τις ασθένειές τους για να τούς καταστήσει δοκιμότερους διά του πειρασμού. Έτσι συμβαίνει και με μας, άλλοτε μεν μας βοηθεί αοράτως και εκ του αφανούς, όταν γνωρίζει ότι αυτό συμφέρει στις ψυχές μας, άλλοτε δε κρίνει καλό να χρησιμοποιήσει υλική βοήθεια για τα πάθη μας.

Έτσι, με την παράταση της ασθένειας, καθιστά ισχυρή και διαρκή την μνήμην της ευεργεσίας ή, ακόμη, όπως είπα, μας παρέχει ένα πρότυπο προς μίμηση την επιμέλεια της ψυχής. Όπως δηλαδή στην περίπτωση της σάρκας είναι αναγκαία η απομάκρυνση του ξένου στοιχείου και η πρόσθεση τού ελλείποντος, έτσι και στην περίπτωσίν της ψυχής μας είναι ανάγκη να απομακρύνουμε το ξένο και να δεχόμαστε ό,τι είναι σύμφωνο με την φύση μας. Διότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο όρθιο και μας έκτισε για έργα αγαθά, ώστε να περπατήσουμε σ’ αυτά.

Και όπως ακριβώς για την θεραπεία του σώματος ανεχόμαστε εγχειρήσεις και καυτηριάσεις και την κατάποση πικρών φαρμάκων, έτσι και στην περίπτωση μας πρέπει να δεχόμαστε για την ψυχική μας θεραπεία τον ελεγκτικό λόγο, που τέμνει, και τα πικρά φάρμακα των επιτιμήσεων. Αυτό ακριβώς λέγει ο προφητικός λόγος κατά τρόπον επιτιμητικό προς τους μη διορθωθέντες, «μήπως δεν υπάρχει βάλσαμο στη Γαλαάδ; ή δεν υπάρχει εκεί ιατρός; Γιατί η θυγατέρα του λαού μου δεν ανέλαβε την υγεία της;».

Αυτό δε που συμβαίνει με τις χρόνιες ασθένειες, ότι δηλαδή αναμένουμε την θεραπεία επί μακράν χρόνον και με μεθόδους αλγεινές και ποικίλες, μας διδάσκει ότι και τα αμαρτήματα της ψυχής οφείλουμε να επανορθώνουμε με κοπιώδη προσευχή και πολυχρόνια μετάνοια και αυστηρή πειθαρχία, την οποία ο λόγος θα μας υποδείξει ως επαρκή για την θεραπεία.

Δεν πρέπει όμως, επειδή μερικοί δεν χρησιμοποιούν σωστά την ιατρική, να αποφεύγουμε κάθε ωφέλεια που προέρχεται από αυτήν.

Ούτε βέβαια πρέπει να καταδικάζουμε όλες μαζί τις τέχνες, επειδή οι ακρατείς στις ηδονές χρησιμοποιούν την μαγειρική ή την αρτοποιία ή την υφαντική με σκοπό την απόλαυση, υπερβαίνοντες τα όρια των αναγκαίων για την ζωή. Τουναντίον, με την ορθή χρήση τους πρέπει να αποδεικνύουμε την κακή χρήση τους από εκείνους.

Έτσι στην περίπτωση της ιατρικής, δεν είναι σωστό με την κακή χρήση της, να δυσφημούμε την δωρεά του Θεού. Γιατί και το να στηρίζουμε την ελπίδα της υγείας μας στα χέρια των ιατρών είναι κτηνώδες, αυτό βλέπουμε να παθαίνουν μερικοί δύστυχοι, που δεν διστάζουν να ονομάζουν τούς ιατρούς και σωτήρες, και το να αποφεύγουμε εντελώς τις ωφέλειες, που μας παρέχει, φανερώνει ισχυρογνωμοσύνη.

Αλλ’ όπως ο Εζεκίας δεν θεώρησε τον ορμαθό των σύκων ως κύριο αίτιο της ανάρρωσης του, ούτε απέδωσε σ’ αυτόν την θεραπεία του σώματος του, αλλά πρόσθεσε στην δοξολογία του Θεού και την ευχαριστία για την δημιουργία των σύκων, έτσι κάνουμε και ημείς· όταν δηλαδή δεχόμαστε τις πληγές από το Θεό, που διαχειρίζεται την ζωή μας κατά τρόπο αγαθό και σοφό, ζητάμε κατ’ αρχήν μεν να γνωρίσουμε την αιτία, για την οποία μας πλήττει με δοκιμασίες, έπειτα δε να απαλλαγούμε από τα οδυνηρά και να έχουμε υπομονή, ώστε μαζί με τον πειρασμό να φέρει και το τέλος του, για να μπορέσουμε να τον υποφέρουμε.

Δεχόμαστε με ευγνωμοσύνη την χάρη της ίασης που μας δίνεται ή από το κρασί και το λάδι, όπως στην περίπτωση του εμπεσόντος στους ληστές, ή από τα σύκα, όπως στην περίπτωση τού Εζεκία.

Και θα έχει την αυτή αξία για μας, είτε ο Θεός μας θεραπεύσει κατά τρόπον αφανή, είτε ενεργήσει με κάποιον υλικό τρόπο. Διότι οι υλικοί τρόποι, μας οδηγούν πολλές φορές αποτελεσματικότερα στην συναίσθηση της ευεργεσίας του Κυρίου.

Πολλές φορές δε, επειδή ασθενούμε προς τιμωρία μας, καταδικαζόμαστε να υποστούμε σκληρή και βαριά θεραπεία σαν μέρος της τιμωρίας.

Η κοινή λογική λοιπόν, δεν μας υποδεικνύει να αποφεύγουμε, ούτε τις εγχειρήσεις, ούτε τις καυτηριάσεις, ούτε τούς πόνους πού προκαλούνται από δυνατά και επίπονα φάρμακα, ούτε τις ασιτίες ούτε την αυστηρή δίαιτα, ούτε την αποχή από επιβλαβή πράγματα.

Σε όλα δε αυτά πρέπει, επαναλαμβάνω, να σώζεται ο σκοπός της ωφελείας της ψυχής, ώστε να διδάσκεται, έχοντας αυτόν σαν πρότυπο, την επιμέλεια του εαυτού της.

Υπάρχει δε μεγάλος κίνδυνος, να πλανηθεί η σκέψη μας, υποθέτοντας ότι κάθε ασθένεια χρειάζεται ιατρική βοήθεια.

Γιατί, δεν προέρχονται όλες οι ασθένειές μας από την φύση, ούτε από την εσφαλμένη δίαιτα ή από άλλες σωματικές αιτίας, όπου βλέπουμε ενίοτε ότι η ιατρική είναι χρήσιμη. Πολλές φορές οι ασθένειες είναι και τιμωρίες για τα αμαρτήματά μας, έρχονται δε για την επιστροφή. Διότι η Γραφή λέει, «αυτόν τον οποίον αγαπά ο Κύριος τον παιδεύει» και· «διά τούτο ανάμεσά σας πολλοί ασθενείς και άρρωστοι, και αποθνήσκουν αρκετοί. Διότι, εάν ανακρίναμε τους εαυτούς μας, δεν θα κρινόμασταν. Κρινόμενοι δε από τον Κύριο, παιδευόμαστε, για να μη κατακριθούμε μαζί με τον κόσμο». Γι’ αυτό, οι άνθρωποι αυτού τού είδους, όταν αναγνωρίσουμε τα παραπτώματα μας, οφείλουν να είναι ήσυχοι, να λησμονήσουν την ιατρική και να υπομένουν αυτά που έρχονται πάνω τους, σύμφωνα με τούς λόγους· «την οργή Κυρίου θα υποφέρω, διότι αμάρτησα σ’ αυτόν», και να δείξουν την διόρθωσή τους, δίνοντας καρπούς άξιους της μετανοίας, και να φέρουν στη μνήμη τους τον Κύριο, που είπε «ίδε, έχεις γίνει υγιής, μηκέτι αμάρτανε, διά να μη γίνει σε σένα κάτι χειρότερο».

Ενίοτε όμως έρχονται ασθένειες, επειδή το ζητεί ο πονηρός. Διότι δέχεται και αποστέλλει ο φιλάνθρωπος Δεσπότης στον αγώνα, ένα μεγάλο ανταγωνιστή τού διαβόλου και καθαιρεί την μεγαλαυχία του, διά της καρτερικής υπομονής των δούλων του, Αυτό διδάχτηκαμε ότι συνέβη στην περίπτωση του Ιώβ.

Ή, αυτοί που μπορούν να υποφέρουν με καρτερία μέχρι θανάτου τον πόνο, φέρνονται από τον Θεό και σαν υπόδειγμα για τους μη υπομονετικούς. Όπως ο Λάζαρος, για τον οποίον, ενώ πιεζόταν από τόσες πληγές, πουθενά δεν αναφέρει η Γραφή, ούτε ότι ζήτησε κάτι από τον πλούσιο, ούτε ότι ήταν δυσαρεστημένος εξ αιτίας της καταστάσεώς του, για τούτο δε βρήκε την ανάπαυση στον κόλπο τού Αβραάμ, διότι απέλαβε τα κακά σ’ αυτή τη ζωή.

Βρίσκουμε όμως ότι υπάρχει και άλλη αιτία για τις ασθένειες των αγίων, όπως στην περίπτωση τού αποστόλου. Διότι, για να μη φανεί ότι υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης φύσης και για να μη σκεφθεί κανείς ότι εκ φύσεως έχει κάτι ασυνήθιστο επάνω του (πράγμα το οποίον έπαθαν οι κάτοικοι τής Λυκαονίας που τού προσέφεραν στέμματα και ταύρους), ήταν διαρκώς άρρωστος προς απόδειξη ότι η φύση του ήταν πράγματι ανθρώπινη.

Οι άνθρωποι λοιπόν αυτού τού είδους, τι κέρδος μπορούν να έχουν από την ιατρική; Δεν διατρέχουν περισσότερο κίνδυνο, καθώς αποκλίνουν από την ορθή αντιμετώπιση και ασχολούνται με την φροντίδα τού σώματος;

Εκείνοι πάντως που ασθένησαν από κακή δίαιτα πρέπει να χρησιμοποιήσουν την θεραπεία του σώματος σαν τύπο και παράδειγμα για την φροντίδα της ψυχής, όπως λέχθηκε πρωτύτερα. Γιατί η αποχή από τα βλαβερά, σύμφωνα με τις αρχές της ιατρικής, είναι ωφέλιμη και για μάς, όπως και η εκλογή των ωφέλιμων πραγμάτων και η τήρηση των οδηγιών για τη θεραπεία.

Και αυτή δε, η μεταβολή του σώματος από την ασθένεια προς την ευεξία, ας μας ενθαρρύνει, ώστε να μη απογοητευόμαστε για την ψυχήν μας, ότι δήθεν δεν μπορεί να επανέλθει πάλιν διά της μετάνοιας από τα αμαρτήματα εις την προσήκουσα ακεραιότητά της.

Αλλ’ όπως χρησιμοποιούμε μεν την γεωργία, ζητάμε δε από τον Θεό τούς καρπούς, και όπως εμπιστευόμαστε το πηδάλιο [=τιμόνι] στον κυβερνήτη, προσευχόμαστε δε στον Θεό να διασωθούμε από την θάλασσα, έτσι, και όταν καλούμε τον ιατρό, εάν υπάρχει ανάγκη, δεν παύουμε να ελπίζουμε στον Θεό.

Μου φαίνεται δε, ότι η Ιατρική συντελεί πολύ εις την εγκράτεια. Διότι βλέπω, ότι και τις ηδονές αποκόπτει και τον χορτασμό καταδικάζει και την ποικιλία της τροφής και την περίεργη επινόηση καρυκευμάτων αποδοκιμάζει ως βλαβερή. Με ένα λόγο δε, αποκαλεί η ιατρική την λιτότητα των αγαθών μητέρα της υγείας· ώστε και ως προς αυτό οι οδηγίες της μας είναι ωφέλιμες.

Είτε λοιπόν χρησιμοποιούμε ενίοτε τις συστάσεις της ιατρικής, είτε όχι, σύμφωνα με τούς λόγους πού εκθέσαμε, ας υπάρχει πάντοτε ο σκοπός της ευαρεστήσεώς προς τον Θεό και ας εξασφαλίζεται η ωφέλεια της ψυχής μας και ας εφαρμόζεται το πρόσταγμα τού αποστόλου, «είτε λοιπόν εσθίετε, είτε πίνετε, είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε».