Ακολουθεί μεταφρασμένη η απάντηση σε κάποιον Προτεστάντη που ρώτησε σχετικά με την προσκύνηση τών Ορθοδόξων.

Ένας αναγνώστης έγραψε πρόσφατα:

"Η μεγαλύτερη δυσκολία μου με την Ορθοδοξία είναι η τιμή προς τους αγίους, τους αγγέλους και την Παναγία. Στο Βιβλίο της Αποκάλυψης υπάρχει μια σκηνή στο σημείο 22:8 όπου ο Ιωάννης υποκλίνεται σε έναν άγγελο και ο άγγελος τον επιπλήττει. Συνήθως, οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Ορθόδοξοι λένε ότι τον επέπληξε επειδή προσπάθησε να τον λατρέψει τον άγγελο (όχι να τον τιμήσει). Το πρόβλημα όμως (κατά τη γνώμη μου) είναι ότι πρόκειται για τον Αγαπημένο Απόστολο. Αφιέρωσε τη ζωή του στον Θεό του Ισραήλ, και όταν ήρθε ο Ιησούς, στον Ιησού τον Μεσσία (επίσης Θεός) Έγραψε ένα από τα τέσσερα Ευαγγέλια. Αποκλείεται να λάτρευε έναν άγγελο. Μου φαίνεται πως επρόκειτο για τιμή αυτό που πρόσφερε και όχι λατρεία, όμως παρά ταύτα, συνέχισε να τον επιπλήττει επειδή υποκλίθηκε. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς ο Ιωάννης θα διέπραττε ειδωλολατρία, λατρεύοντας τον άγγελο. Θα προσπαθούσε όμως να του δείξει σεβασμό. Αν λοιπόν δεν μπορούμε να υποκλινόμαστε στους αγγέλους, πώς μπορούμε να υποκλινόμαστε σε εικόνες;"

Η απάντησή μου:

Έριξα μια ματιά στην Αποκάλυψη στο 22:8.  Το κείμενο λέει: «Και εγώ ο Ιωάννης είμαι, που ακούω και βλέπω αυτά.  Και όταν άκουσα και είδα, έπεσα προσκυνήσαι μπροστά στα πόδια του αγγέλου που μου τα έδειχνε αυτά.»  Προσέχοντας το ελληνικό κείμενο, είδα πως χρησιμοποιήθηκαν δύο ρήματα εδώ: «έπεσα προσκυνήσαι».  Το πρώτο ρήμα «έπεσα» είναι ο αόριστος του «πέφτω» και το δεύτερο ρήμα «προσκυνήσαι» είναι απαρέμφατο, δείχνοντας έτσι τον λόγο ή τον σκοπό του πεσίματος.  Έχεις δίκιο πως ο Ιωάννης δεν θα ήθελε να λατρέψει τον άγγελο, όμως το απαρέμφατο του «προσκυνήσαι» σημαίνει πως ήταν αυτό που σκόπευε να κάνει, πέφτοντας στα πόδια του αγγέλου. Κατά βάση, η σωματική κίνηση της υπόκλισης δεν είναι ουσιαστικώς σφάλμα. Αυτό που θα ήταν σφάλμα, είναι ο σκοπός της υπόκλισης ως πράξη λατρείας.  Το βασικό πρόβλημα του ισχυρισμού σου  συνεπώς, είναι πως εστιάζει στο πρώτο ρήμα και αγνοεί ή περιφρονεί το δεύτερο ρήμα.  Αυτή η παρερμηνεία του 22:8 της Αποκάλυψης δεν είναι καλή εξηγητική.  Με άλλα λόγια, η Ορθοδοξία – η οποία είναι ανοιχτή στην προσκύνηση – είναι σε πολύ πιο σταθερό έδαφος από τον Προτεσταντισμό, ο οποίος αποφεύγει ηθελημένα την προσκύνηση.

Αν κοιτάξουμε μέσα στην Γραφή, θα βρούμε περιστατικά όπου άνθρωποι υποκλίνονταν μπροστά σε άλλον άνθρωπο, σε ένδειξη σεβασμού.

Στην Γένεση, διαβάζουμε πως οι γυναίκες και τα παιδιά του Ιακώβ προσκύνησαν ενώπιον του Ησαύ, κατά την οικογενειακή τους συμφιλίωση: «… και προσήγγισαν αι παιδίσκαι και τα τέκνα αυτών και προσεκύνησαν, και προσήγγισε Λεία και τα τέκνα αυτής και προσεκύνησαν, και μετά ταύτα προσήγγισε Ραχήλ και Ιωσήφ και προσεκύνησαν…»  (Γεν. 33:6-7)

Στο Βασιλειών Γ΄, διαβάζουμε πως η σύζυγος του βασιλέα Δαυίδ, Βηρσαβεέ, καθώς και ο Προφήτης Ναθάν, προσκύνησαν ενώπιον του βασιλιά. Μάλιστα το εδάφιο 23 λέει πως έσκυψε ο Προφήτης με το πρόσωπο κατά γη και προσκύνησε τον βασιλιά:  «… και έκυψε Βηρσαβεέ και προσεκύνησε τω βασιλεί…», και «… και ανηγγέλη τω βασιλεί: ιδού Νάθαν ο προφήτης· και εισήλθε κατά πρόσωπον του βασιλέως και προσεκύνησε τω βασιλεί κατά πρόσωπον αυτού επί την γην..» (Βασιλ. Γ΄ 1:16).

Στο Βιβλίο των Πράξεων, ο δεσμοφύλακας στις φυλακές των Φιλίππων έπεσε μπροστά στα πόδια του Αποστόλου Παύλου, ρωτώντας τον τι πρέπει να κάνει για να σωθεί.  Ο Παύλος δεν επέπληξε τον δεσμοφύλακα, αφού ο δεσμοφύλακας προσπαθούσε να δείξει σεβασμό στον άνδρα που νωρίτερα του είχε συμπεριφερθεί σαν να ήταν ένας κοινός εγκληματίας:  «Πολλάς τε επιθέντες αυτοίς πληγές έβαλον εις φυλακήν, παραγγείλαντες τω δεσμοφύλακι ασφαλώς τηρείς αυτούς· [...] Άφνω δε σεισμός εγένετο μέγας, ώστε σαλευθήναι τα θεμέλια του δεσμωτηρίου, ανεώχθησαν τε παραχρήμα αι θύραι πάσαι και πάντων τα δεσμά ανέθη. Έξυπνος δε γενόμενος ο δεσμοφύλαξ και ιδών ανεωγμένας τα θύρας της φυλακής, σπασάμενος μάχαιραν έμελλεν εαυτόν αναιρείν, νομίζων εκπεφευγέναι τους δεσμίους. Εφώνησε δε φωνή μεγάλη ο Παύλος λέγων· μηδέν πράξης σεαυτώ κακόν· άπαντες γαρ εσμεν ενθάδε.  Αιτήσας δε φώτα εισεπήδησε και έντρομος γενόμενος προσέπεσε τω Παύλω και τω Σίλα, και προαγαγών αυτούς έξω, έφη· κύριοι, τι με δειν ποιείν ίνα σωθώ;»

Η υπόκλιση στην αρχαιότητα ήταν μια κοινή πρακτική, με εύρος σημασιών –από κοινωνική ευγένεια μέχρι και θρησκευτική αφοσίωση.  Φαίνεται πως ο Προτεσταντισμός έχει γίνει υπερευαίσθητος στην φυσική κίνηση της υπόκλισης, σαν αντίδραση προς την μεσαιωνική ευλάβεια των Ρωμαιοκαθολικών, καθώς και στην απόπειρά τους να εξαγνίσουν την εκκλησία.

Η διαφορά-κλειδί ανάμεσα στην προσκύνηση και την λατρεία θα ήταν η προσφορά θυσίας.  Αυτό βρίσκουμε στο κεφάλαιο 14 των Πράξεων, όταν ο Παύλος και ο Βαρνάβας διαπίστωσαν πως οι πολίτες στα Λύτρα επρόκειτο να προσφέρουν θυσία βοδιών σε εκείνους, πιστεύοντας πως ο Βαρνάβας ήταν μια ενσάρκωση του Δία και ο Παύλος ενσάρκωση του Ερμή (Πράξεις 14:11-15).  Ομοίως, στην Ορθοδοξία μπορούμε να υποκλιθούμε για να δείξουμε σεβασμό στην Παναγία και τους αγίους, αλλά ο πυρήνας της Λειτουργίας είναι η Ευχαριστία στην οποία η αναίμακτη θυσία του σώματος και του αίματος του Χριστού προσφέρεται μόνο στον Θεό. Κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας, οι Ορθόδοξοι πιστοί προσφέρουν επίσης όλη τους την ζωή στον Χριστό, τον Θεό μας, που είναι σύμφωνα με Ρωμ.12: 1.  Το σημαντικό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως το επίκεντρο της Ορθοδοξίας είναι η λατρεία της Αγίας Τριάδος: Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα. Η Παναγία και οι Άγιοι είναι «περιφερειακοί». Όχι πως αυτοί περιφρονούνται (όπως συμβαίνει τόσο συχνά στον Προτεσταντισμό), αλλά είναι περιφερειακά πρόσωπα - κάτι σαν τους πρωταγωνιστές που περιβάλλουν το κύριο αστέρι μιας παράστασης. Η προτεσταντική πνευματικότητα μπορεί να ιδωθεί σαν μια πνευματικότητα τύπου «ο Ιησούς και εγώ». Για πολλούς Προτεστάντες, η μεταστροφή στην Ορθοδοξία μοιάζει πολύ με μια κοπέλα που την πηγαίνουν στο σπίτι του φίλου της και συναντά όλους τους συγγενείς του. Εάν είναι σοβαρή για τη σχέση της με τον φίλο της, θα πρέπει να αποδεχτεί και τη ευρύτερη οικογένειά του.

Η προτεσταντική αντίρρηση στην υπόκλιση έχει ανησυχητικές πολιτισμικές επιπτώσεις. Εάν η υπόκλιση είναι τόσο εγγενώς λάθος, τότε οι Ασιάτες που γίνονται Χριστιανοί θα είναι υποχρεωμένοι να απέχουν από το να υποκλίνονται στους γονείς τους, κάτι που θα θεωρηθεί εξαιρετικά ασεβές και προσβλητικό. Επιπλέον, αυτή η θέση έρχεται σε αντίθεση με τις Δέκα Εντολές που διατάζουν να τιμούνται ο πατέρας και η μητέρα - τουλάχιστον με τον τρόπο που οι Ασιάτες το εφαρμόζουν.

Οι ρίζες του Προτεσταντισμού στη νεωτερικότητα

Υποψιάζομαι πως η προτεσταντική επιφύλαξη σχετικά με την υπόκλιση πηγάζει από την Δυτικότητά τους και τον μοντερνισμό τους. Ο εκσυγχρονισμός είχε ως αποτέλεσμα την ισοπέδωση των κοινωνικών σχέσεων και την διακοπή της παραδοσιακής κουλτούρας η οποία περιέχει ιεραρχικές σχέσεις. Το αποτέλεσμα αυτό της ισοπέδωσης είναι φανερό στην παράδοση των Μεταρρυθμισμένων Προτεσταντών, με την απόρριψη των Επισκοπών και στο ότι δεν απευθύνονται στους ιερείς ως «Πάτερ». Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι τραγικός και αντίθετος με την Ιστορία. Είναι αντίθετο με τις ρίζες του Χριστιανισμού στον Ιουδαϊσμό, και με την Παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας. Ακόμη και τα πρώιμα προτεσταντικά δόγματα χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα της ιεραρχίας στις κοινωνικές σχέσεις, μιλώντας ρητά περί «κατώτερων και ανώτερων». Δείτε το Westminster Larger Catechism Q.126 έως Q.133 όπου αναπτύσσουν σχετικά την Πέμπτη Εντολή.

Στα μάτια των Μοντέρνων, κοσμικών, ακόμη και Χριστιανών, όλες οι ιεραρχίες θεωρούνται άδικες και διαφθείρουσες, και ως εκ τούτου πρέπει να περιφρονηθούν και να καταργηθούν. Οι προτεστάντες ήταν στην πρώτη γραμμή της υποστήριξης του δημοκρατισμού και της κατάργησης των μοναρχιών. Ο Όλιβερ Κρόμγουελ, ένας ευσεβής Πουριτανός, ηγήθηκε του κινήματος για την κατάργηση της Επισκοπείας στην Αγγλία και για ένα διάστημα ηγήθηκε της βραχύβιας δημοκρατικής Κοινοπολιτείας της Αγγλίας. Αυτή η ισοπεδωτική επιρροή μπορεί επίσης να ιδωθεί στην ιστορία της Χαβάης, όπου η κυρίαρχη «haole» (Λευκή) Συναθροιστική Εκκλησία (Congregationalist Church - καταγόμενη από τους Πουριτανούς της Νέας Αγγλίας) υποστήριξε ανοιχτά την ανατροπή της μοναρχίας της Χαβάης.

Η νέα κοινωνική δυναμική του Προτεσταντισμού είχε απρόβλεπτες συνέπειες για την πίστη και την πράξη. Ενώ οι πρώιμοι Μεταρρυθμιστές διατήρησαν μια μυστηριακή κοσμοθεωρία και σεβόταν τις κοινωνικές ιεραρχίες, οι επόμενες γενιές Προτεσταντών μείωσαν τα μυστήρια σε απλά σύμβολα, εξάλειψαν το αξίωμα του επισκόπου και απαγόρευαν ρητά την τιμή των αγίων που την αποκαλούσαν αμαρτωλή. Το «Sola Scriptura» (=Μόνο η Γραφή) του Προτεσταντισμού ανέβασε το κήρυγμα σε εξέχουσα θέση στην Λειτουργία της Κυριακής και υποβίβασε την Ευχαριστία στα περιφερειακά. Όμως δεν τελείωσε εκεί. Στα πρόσφατα χρόνια το κήρυγμα έχει υποστεί περαιτέρω αλλαγές. Ενώ παλαιότερα ο Προτεστάντης πάστορας προσπαθούσε να δίνει την αλουστράριστη αλήθεια του λόγου του Θεού βάσει προσεκτικής εξηγητικής, τώρα το κήρυγμα έχει καταλήξει να είναι ένα μήνυμα που να εμπνέει ή να παρηγορεί, ώστε να ευχαριστεί το ακροατήριο. Πολλοί προτεστάντες πάστορες έχουν γίνει θρησκευτικοί επιχειρηματίες. Τα μέλη της εκκλησίας έχουν γίνει πελάτες των οποίων την πίστη πρέπει ο πάστορας να διατηρήσει προκειμένου να διατηρηθεί η θρησκευτική επιχείρηση. Πρόκειται για θρησκευτική εμπορική μέθοδο, όπου ο πελάτης είναι βασιλιάς και ο ευαγγελισμός περιλαμβάνει το «μάρκετινγκ» ενός χρήσιμου προϊόντος. Μέσα σε αυτό το νέο θρησκευτικό πλαίσιο, το Ευαγγέλιο - τα καλά νέα του Χριστού - δεν είναι πλέον η αιώνια αλήθεια του Θεού, αλλά αυτό που ταιριάζει στη «γεύση» της τρέχουσας αγοράς.

Σε αντίθεση με τις διαρκώς εξελισσόμενες μορφές λατρείας του Προτεσταντισμού είναι η προσήλωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στις ιστορικές μορφές λατρείας. Ένας επισκέπτης μιας Ορθόδοξης Κυριακάτικης Λειτουργίας θα δει την Λειτουργία του 4ου αιώνα του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου. Το λειτουργικό στυλ λατρείας της Ορθοδοξίας διατηρεί την αίσθηση της αξιοπρέπειας και της ιεραρχικής τάξεως, που έχει αναχωρήσει προ πολλού από το μεγαλύτερο μέρος του Προτεσταντισμού. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτού είναι η Μικρή είσοδος και η Μεγάλη Είσοδος όταν ο ιερέας και οι βοηθοί περιφέρονται γύρω στο εσωτερικό της εκκλησίας. Τα τυπικά και τα πρωτόκολλα της Ορθοδοξίας παρέχουν μια πολύ χρειαζούμενη διόρθωση στην χαλαρή ανεπισημότητα της νεωτερικότητας.

Ιεραρχία και η Βιβλική Κοσμοθεωρία

Το πώς λατρεύουμε τον Θεό και πώς ζούμε, έχουν όντως σημασία. Είναι αλληλένδετα σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι φανταζόμαστε. Η κατανόησή μας για την κοινωνία και την ανθρώπινη φύση επηρεάζεται από τις τελετές και τις πρακτικές μας. Η μικρή πράξη της υπόκλισης είναι συμπερασματική, επειδή ενσωματώνει το ορθόδοξο ήθος και την κοσμοθεωρία της. Ο σεβασμός προς τους αγίους είναι η αποδοχή της ιεραρχικής και μυστηριακής κοσμοθεωρίας της Ορθοδοξίας, όπου η ουράνια βασιλεία συγκοινωνεί με την γήινη. Η προτεσταντική απόρριψη της υπόκλισης αντικατοπτρίζει μια επίπεδη προσέγγιση ισότητας στις κοινωνικές σχέσεις και μια χρηστική, μη-μυστηριακή προσέγγιση στην φύση.

Οι σύγχρονοι ανθρωπιστές του Διαφωτισμού που ενστερνίζονται την ισότητα δεν συμπαθούν την πρακτική της προσκύνησης. Την περιφρονούν, ως «λατρεύοντα άνθρωπο», αλλά κάνουν λάθος. Δεν είναι αμαρτωλό να δίδεται τιμή σε έναν άλλο άνθρωπο, αλλά μια πρακτική αναγνώριση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η πραγματικότητα. Όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι από κάθε άποψη. Οι ιεραρχίες πράγματι έχουν σημασία. Υπάρχουν ιεραρχικές τάξεις στα σχολεία μας, στο χώρο εργασίας, στον στρατό, στα νοσοκομεία, στην κυβέρνησή μας. Γιατί λοιπόν οι Προτεστάντες επιμένουν πως οι εκκλησίες πρέπει να στερούνται ιεραρχικής τάξης; Τιμούμε τους πτυχιούχους μας, τους ήρωές μας και εκείνους που συνέβαλαν στην κοινωνία. Γιατί να μην αναγνωρισθεί το γεγονός πως ορισμένοι Χριστιανοί πράγματι αξίζουν την εκτίμηση, την υπόληψη και την τιμή από εμάς;

Οι προτεστάντες πρέπει επίσης να αποδεχθούν το γεγονός ότι η απόδοση σεβασμού στους ηλικιωμένους μας και σε εκείνους που είναι ανώτεροί μας είναι μέρος της Βιβλικής κοσμοθεωρίας. Στην Παλαιά Διαθήκη οι νέοι προτρέπονταν να σηκώνονται όρθιοι και να δείχνουν σεβασμό στους ηλικιωμένους: «Από προσώπου πολιού εξαναστήση και τιμήσεις πρόσωπον πρεσβυτέρου και φοβηθήση τον Θεόν σου. Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου…»  (Λευ.19:32)

Στην Καινή Διαθήκη, οι λαϊκοί ενθαρρύνονταν να τιμούν τον Κλήρο: «Οι καλώς προεστώτες πρεσβύτεροι διπλής τιμής αξιούσθωσαν. Μάλιστα οι κοπιώντες εν λόγω και διδασκαλία.»   Οι πρεσβύτεροι που κυβερνούν καλά, ας αξιωθούν διπλής τιμής. Ειδικά εκείνοι που εργάζονται στον λόγο και την διδασκαλία. (Α’ Τιμ. 5:17)

Το να γίνεις Ορθόδοξος Χριστιανός δεν περιλαμβάνει μόνο την εκμάθηση και την αποδοχή ενός κορμού διδασκαλιών, αλλά και την είσοδο σε ένα πολιτιστικό ήθος. Για τους Προτεστάντες αναζητητές, αυτό σημαίνει εγκατάλειψη της τραχειάς αυτο-απεξάρτησής τους και την αποδοχή της Εκκλησίας ως Μητέρας μας. Ένα σημαντικό σημάδι της ετοιμότητας ενός ερευνητή να γίνει Ορθόδοξος είναι η ταπεινοφροσύνη. Η προσφώνηση ενός ιερέα ως «Πάτερ» μπορεί να είναι δύσκολη για μερικούς Προτεστάντες αναζητητές, όμως σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο στο ταξίδι τους στην Ορθοδοξία. Το να καλεί έναν ιερέα «Πάτερ» είναι μια αναγνώριση πως ο Ιερέας υφίσταται ως εκπρόσωπος του Ιησού Χριστού και πως έχει την τρομερή ευθύνη να ποιμαίνει το ποίμνιο του Χριστού. Κατά τη χειροτονία του, ο Ιερέας επενδύεται με την εξουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ενεργεί ως εκπρόσωπος του επισκόπου, ο οποίος βρίσκεται σε αποστολική διαδοχή. Υπό το πρίσμα αυτό, το να απευθυνθείς σε έναν ιερέα ως «Πατέρα» είναι μια πράξη που δείχνει σεβασμό στον Κύριο Ιησού. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε πως η εξουσία του Ιερέα δεν είναι αυθαίρετη αλλά βασίζεται και περιορίζεται από την Παράδοση - με κεφαλαίο «Π». Η εξουσία του ισχύει εφόσον παραμένει πιστός στην Παράδοση. Η προτεραιότητα της Παράδοσης με κεφαλαίο «Π» παρέχει μια πολύ απαραίτητη προστασία από την αυθαίρετη εξουσία και την πνευματική κατάχρηση.

Ιεραρχία και η Ερχόμενη Εποχή

Η ιεραρχική ταξινόμηση δεν είναι μόνο για την παρούσα εποχή, αλλά και για την ερχόμενη εποχή. Ο Απόστολος Παύλος στο Α’ Κορινθίους περιέγραψε την ερχόμενη εποχή στην οποία οι αναστημένοι άγιοι θα ζουν σε κατάσταση δόξας. Διευκρινίζει, πως δεν είναι όλα τα σαρκικά σώματα ίδια, αλλά έχουν διαφορές μεταξύ τους. Επίσης υπάρχουν διαφορές στην δόξα των διαφόρων ουρανίων σωμάτων (ήλιος, σελήνη, αστέρες). Τα δε αστέρια διαφέρουν και μεταξύ τους σε δόξα. «..ού πάσα σαρξ η αυτή σαρξ, αλλά άλλη μεν ανθρώπων, άλλη δε σαρξ κτηνών, άλλη δε ιχθύων, άλλη δε πετεινών.  Και σώματα επουράνια, και σώματα επίγεια· αλλ’ ετέρα μεν η των επουρανίων δόξα, ετέρα δε των επιγείων.  Άλλη δόξα ηλίου, και άλλη δόξα σελήνης, και άλλη δόξα αστέρων· αστήρ γαρ αστέρος διαφέρει εν δόξη…» (Α’ Κορ. 15:39-41)

Αξίζει να σημειωθεί, ότι θα υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί δόξας μεταξύ των αγίων. Αυτό μπορεί να συναχθεί από το «ένα αστέρι διαφέρει από ένα άλλο αστέρι στη δόξα.» Όλοι ανήκουν στην ίδια κατηγορία οντότητας αλλά διαφέρουν ως προς το κύρος.

Όταν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί προσκυνούν τους αγίους, δείχνουν τον σεβασμό τους στα μεγαλύτερα αδέλφια τους στην πίστη. Το υπόβαθρο της πνευματικότητας στην προσκύνηση των εικόνων είναι το στοιχείο της προσευχής, της συγγένειας. Όταν προσκυνώ μια εικόνα, συνήθως ζητώ από τον άγιο να προσευχηθεί για μένα ή για κάποιον που έχω κατά νουν. Χωρίς προσευχή, η προσκύνηση των εικόνων γίνεται μια επιφανειακή, μηχανική τελετή. Κάτω από την προσκύνηση στους αγίους είναι ένας συνδυασμός αγάπης και σεβασμού που δείχνουμε στους μεγαλύτερους αδελφούς και αδελφές μας στην Πίστη. Αυτή η συνειδητοποίηση της σημασίας του σεβασμού στα μεγαλύτερα αδέλφια ή στους μεγαλύτερους ισότιμους στο σχολείο ή στον χώρο εργασίας εξακολουθεί να υπάρχει στους ασιατικούς πολιτισμούς. Οι σημερινοί Ασιάτες ακόμα έχουν αυτή την εκτίμηση για την ιεραρχική τάξη, ενώ αυτό έχει εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό στη Δύση και στις ΗΠΑ, όπου η κουλτούρα της νεωτερικότητας έχει εξαλείψει τον παλαιό τρόπο ζωής.

Κάνοντας την Πίστη πραγματική

Επιτρέψτε μου να κλείσω με μια προσωπική παρατήρηση πως η Ορθόδοξη πρακτική της υπόκλισης για να δείξω σεβασμό, έφερε μια σωματικότητα στη πνευματική μου ζωή που δεν βίωσα ως Προτεστάντης. Από πολλές απόψεις, ο Προτεσταντισμός είναι μια εγκεφαλική θρησκεία και της οποίας μια ανεπιθύμητη συνέπεια είναι η διάσπαση νου-σώματος που αποδυναμώνει την πνευματική ανάπτυξη κάποιου. Ο βαθύτατα ριζωμένος ατομικισμός στην Προτεσταντική πνευματικότητα οδήγησε στην πληθώρα των δογμάτων που υπονομεύουν την αίσθηση πως ανήκουν στην Στρατευόμενη Εκκλησία. Αυτό επίσης οδήγησε τους Προτεστάντες να υποφέρουν από πνευματική αποσύνδεση με την Θριαμβεύουσα Εκκλησία. Αυτό είναι φανερό, στην εκτεταμένη ιστορική αμνησία μεταξύ των Προτεσταντών και την άρνησή τους να τιμούν τους αγίους. Για μένα, γενόμενος Ορθόδοξος μού έφερε μια βαθύτερη αίσθηση πως ανήκω στην ιστορική Εκκλησία, μια δυνατότερη αίσθηση ευθυγράμμισης με τη Βιβλική κοσμοθεωρία, και μια εκτίμηση της ένταξης στην κοσμική τάξη - οι άγιοι και οι άγγελοι συγκεντρωμένοι μπροστά στο θρόνο του Θεού όπως περιγράφεται Στην Αποκάλυψη 7.

Συνοψίζοντας, η Ορθόδοξη προσκύνηση αγίων και αγγέλων δεν είναι κάτι που προστέθηκε στον Χριστιανισμό, αλλά είναι βαθιά ριζωμένο στην Βιβλική κοσμοθεωρία και σε μεγάλο βαθμό μέρος της ιστορικής Χριστιανικής Πίστης. Η προτεσταντική αποκήρυξη του σεβασμού των αγίων σηματοδοτεί αποχώρηση από την ιστορική Χριστιανική Πίστη και την δημιουργία μιας νέας μορφής πνευματικότητας.

Σας ευχαριστώ για την ερώτησή σας.  Έγινε η αφορμή που με οδήγησε σε μια βαθύτερη εκτίμηση μιας «μικρής» πρακτικής στην Ορθοδοξία. Ελπίζω αυτή η απάντηση να έχει καλύψει τις ανησυχίες σας και θα σας βοηθήσει να συνεχίσετε το ταξίδι σας για την Ορθοδοξία.

Παραπομπές

• Douglas Cramer.  “Call No Man Father?”  (Κανένας να μην προσφωνείται Πατέρας;) Antiochian Orthodox Christian Archdiocese.

• John S. Morrill. “Oliver Cromwell: English Stateman.”  Britannica.com

• “On Kissing the Priest’s Hand.”   (Περι φιλήματος του χεριού του Ιερέα) OrthoChristian.

• W. Stanford Reid. “John Calvin: One of the Fathers of Modern Democracy.” (Καλβίνος: Ένας από τους Πατέρες της σύγχρονης Δημοκρατίας) Christian History Institute

• Q. 126 to Q. 133 —Westminster Larger Catechism.