«Υμείς εστε το φως τού κόσμου» (Ματθ. ε΄, 14)

Ο Θεάνθρωπος Χριστός απεκάλεσε τους μαθητάς Του, «φως τού κόσμου» (Ματθ. ε', 14). Ο χαρακτηρισμός αυτός έχει πραγματική σημασία και όχι ηθική. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές είναι «φως τού κόσμου», όχι απλώς γιατί έχουν μερικά εξωτερικά έργα, αλλά γιατί συνδέονται με τον Χριστό ο Οποίος είναι το αληθινό «Φως τού κόσμου» (Ιω. η΄, 12).

Οι Πατέρες τής Εκκλησίας ερμηνεύουν ότι «φως τού κόσμου» είναι οι άνθρωποι εκείνοι οι οποίοι, αφού πέρασαν όλη την αίσθηση τού κόσμου, έφθασαν με τον φωτισμένο νου στα υπέρ αίσθηση, ενώθηκαν με τον Χριστό και έπειτα «ερεύγονται» από την καθαρή καρδιά τους λόγους αγαθούς εν μέσω τής Εκκλησίας. Έγιναν πνευματικοί, αφού προηγουμένως με την νηστεία και την αγρυπνία καθάρισαν την σάρκα, με τα δάκρυα εκλέπτυναν την παχύτητα τής καρδιάς, με την κακοπάθεια ενέκρωσαν τα μέλη τους, με την προσευχή και την μελέτη επλήρωσαν τον νου από φως, με την απάρνηση τών υλικών αγαθών εχώρισαν τις ψυχές από την προσπάθεια τού σώματος. Τέτοιοι ήταν όλοι οι άγιοι και ιδιαιτέρως οι άγιοι Πατέρες.

Πρέπει να υπογραμμισθή ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι Πατερική, όχι γιατί κάποτε είχε τους θεοφόρους Πατέρας της, που διαφύλαξαν την αληθινή πίστη από τον κίνδυνο τών αιρέσεων, αλλά γιατί πάντοτε υπάρχουν Πατέρες. Η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν, είναι και θα είναι Πατερική, γιατί είναι το πραγματικό Σώμα τού Χριστού και μέσα σε αυτήν υπάρχει το Πανάγιον Πνεύμα. Για να το καταλάβουμε κάπως αυτό πρέπει να εξετάσουμε τι εννοούμε με τον όρο Πατέρες.

Στην Αγία Γραφή το όνομα Πατήρ χρησιμοποιείται ως υποστατικό ιδίωμα (τρόπος υπάρξεως) τού Πατρός για να φανή η σχέση Του με τα άλλα Πρόσωπα τής Αγίας Τριάδος, ότι δηλαδή ο Πατήρ εγέννησε προ χρόνων αιωνίων τον Υιό και Λόγο τού Θεού και από τον Πατέρα εκπορεύεται το Πανάγιον Πνεύμα. Ο Πατήρ, δι’ Υιού, εν Πνεύματι Αγίω δημιούργησε τον κόσμο και τον άνθρωπο, αλλά και αναδημιούργησε τον άνθρωπο. Ο Υιος και Λόγος τού Θεού ενηνθρώπησε για να δώση ζωή στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος ήταν νεκρός και μόνος του δεν μπορούσε να ζωοποιηθή. Επομένως, ο Χριστός εν σχέσει προς τον Πατέρα Του λέγεται Υιος, εν σχέσει με τους ανθρώπους λέγεται Πατήρ, γιατί μεταδίδει στους ανθρώπους την ζωή.

Πατέρες, ακόμη, λέγονται και όλοι όσοι αναγεννήθηκαν εν Χριστώ, επειδή έλαβαν το Άγιο Πνεύμα, που μόρφωσε μέσα τους τον Χριστό, έγιναν κατοικητήρια τού Αγίου Τριαδικού Θεού και έπειτα μετέδωσαν τις εμπειρίες τους στα πνευματικά τους παιδιά, με αποτέλεσμα να τα αναγεννήσουν. Τέτοιοι ήταν οι άγιοι Απόστολοι οι οποίοι έγιναν το «φως τού κόσμου». Ο Απόστολος Παύλος έγραφε στους Κορινθίους: «Εάν γαρ μυρίους παιδαγωγούς έχητε εν Χριστώ, αλλ ου πολλούς πατέρας· εν γαρ Χριστώ Ιησού δια τού ευαγγελίου εγώ υμάς εγέννησα» (Α' Κορ. δ', 15). Έχει συνείδηση τής πατρότητός του, γι αυτό λέγει για τον μαθητή του Τιμόθεο: «Εστι τέκνον μου αγαπητόν και πιστόν εν Κυρίω» (Α' Κορ. δ', 17).

Και οι άγιοι Ιεράρχες, διάδοχοι τών αγίων Αποστόλων, είναι «το φως τού κόσμου», λέγονται Πατέρες, διότι, επειδή ενώθηκαν με τον κατά φύσιν Υιόν τού Θεού, είναι και αυτοί κατά Χάριν υιοί τού Ουρανίου Πατρός. Έτσι, αναγέννησαν το Ποίμνιό τους και απέκτησαν πνευματικά παιδιά. Ας μη ξεχνάμε ότι η διδασκαλία τών αγίων Πατέρων δεν είναι μια ξηρή επιστημονική γνώση, αλλά η αληθινή γνώση τού Θεού. Η ζωή τους και η διδασκαλία τους είναι πράγματι «φως τού κόσμου», γιατί ενώθηκαν με το «Φως τού κόσμου», τον Χριστό.

Επίσης, κάθε αναγεννημένος άνθρωπος είναι Πατήρ γι αυτούς που τον πλησιάζουν για να λάβουν την εύχυμη διδασκαλία του, που είναι καρπός ορθοδόξου ζωής. Βέβαια, εννοείται ότι αυτό γίνεται μέσα στην μυστηριακή ζωή τής Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Πρέπει όμως να σημειωθή ότι η πνευματική πατρότητα συνδέεται στενότατα με την υιότητα. Ο Χριστός είναι υιος τού Θεού, που έκανε υπακοή μέχρι θανάτου στον Πατέρα Του και είναι Πατήρ τών Χριστιανών. Εκείνος, λοιπόν, που ενώνεται με τον Χριστό και είναι κατά Χάριν υιος τού Θεού, είναι συγχρόνως και κατά Χάριν πατήρ τών άλλων. Αυτό σημαίνει ότι η υιότητα συνδέεται με την μαθητεία και την υπακοή, ενώ η πατρότητα συνδέεται με την θυσία και τον πόνο.

Πάντως, για να είναι κανείς πραγματικός πνευματικός πατέρας πρέπει να είναι συγχρόνως υιος τού Θεού. Μόνον ως παιδί τού Θεού μπορεί να αποκτήση την Παράδοση και μπορεί έπειτα να την μεταδώση, όχι με μηχανικούς τρόπους και εξωτερικούς, αλλά μυστηριακά και να γίνη πατέρας άλλων ανθρώπων. Όλα, όπως είναι φυσικό, ξεκινάνε από την υπακοή στον Θεό και στους συγχρόνους αγίους Πατέρες. Ο ανυπάκουος παύει να είναι μαθητής και υιος. Ο υπάκουος αναγεννάται και μπορεί και άλλους να αναγεννήση.

Βέβαια, είναι δίδαγμα τών αγίων Πατέρων ότι η πνευματική πατρότητα μέσα στην Εκκλησία δεν σημαίνει κατάργηση τής εν Χριστώ αδελφότητας. Ο Χριστός, ενώ είναι Πατήρ τών ανθρώπων, εν τούτοις «ουκ επαισχύνεται αδελφούς αυτούς καλείν» (Εβρ. β', 2). Έτσι, και ο πνευματικός Πατέρας για τον μαθητή του είναι πατέρας, αλλά συγχρόνως και αδελφός εν Χριστώ. Είναι μέλη τού Σώματος τού Χριστού.

Επίσης, η πνευματική πατρότητα συνδέεται στενότατα με την μητρότητα. Και εδώ έχουμε το παράδειγμα τού Χριστού ο Οποίος είπε: «Ποσάκις ηθέλησα επισυναγαγείν τα τέκνα σου ον τρόπον επισυνάγει όρνις τα νοσσία εαυτής υπό τας πτέρυγας...» (Ματθ. κγ', 37). Όπως επίσης έχουμε το παράδειγμα τού Αποστόλου Παύλου που γράφει: «Τεκνία μου, ους πάλιν ωδίνω άχρις ού μορφωθή Χριστός εν υμίν» (Γαλ. δ', 19). Αυτό σημαίνει ότι ο πνευματικός πατέρας είναι περισσότερο μητέρα παρά πατέρας. Έχει στοργή και αγάπη εν Χριστώ και μέσα στο κλίμα αυτό τής εν Χριστώ αγάπης αναπτύσσονται και τελειοποιούνται τα πνευματικά παιδιά.